گنجور

۱۷- آیات ۲۰۵ تا ۲۲۰

أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْنٰاهُمْ سِنِینَ (۲۰۵) ثُمَّ جٰاءَهُمْ مٰا کٰانُوا یُوعَدُونَ (۲۰۶) مٰا أَغْنیٰ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یُمَتَّعُونَ (۲۰۷) وَ مٰا أَهْلَکْنٰا مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّٰ لَهٰا مُنْذِرُونَ (۲۰۸) ذِکْریٰ وَ مٰا کُنّٰا ظٰالِمِینَ (۲۰۹) وَ مٰا تَنَزَّلَتْ بِهِ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۱۰) وَ مٰا یَنْبَغِی لَهُمْ وَ مٰا یَسْتَطِیعُونَ (۲۱۱) إِنَّهُمْ عَنِ اَلسَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ (۲۱۲) فَلاٰ تَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ فَتَکُونَ مِنَ اَلْمُعَذَّبِینَ (۲۱۳) وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ اَلْأَقْرَبِینَ (۲۱۴) وَ اِخْفِضْ جَنٰاحَکَ لِمَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۲۱۵) فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَرِیءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ (۲۱۶) وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَلْعَزِیزِ اَلرَّحِیمِ (۲۱۷) اَلَّذِی یَرٰاکَ حِینَ تَقُومُ (۲۱۸) وَ تَقَلُّبَکَ فِی اَلسّٰاجِدِینَ (۲۱۹) إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۲۲۰)

آیا دیده که اگر کامیاب سازیم ایشان را سالها (۲۰۵) پس آید ایشان را چه هستید که وعده داده می‌شوند (۲۰۶) کفایت نکند از ایشان آنچه بودند کامیاب کرده می‌شدند (۲۰۷) و هلاک نگردانیدیم هیچ قریۀ را مگر که بودند مر آن را بیم‌دهندگان (۲۰۸) پند دادنی و نباشیم ستمکاران (۲۰۹) و فرود نیاوردند شیاطین (۲۱۰) و نمی‌سزد مر ایشان را و نمی‌توانند (۲۱۱) بدرستی که ایشانند از شنیدن هر آینه عزل‌شدگان (۲۱۲) پس مخوان با خدا الهی دیگر پس بشوی از عذاب‌کرده‌شدگان (۲۱۳) و بیم کن خویشانت را که نزدیک‌ترند (۲۱۴) و فرود آور بالت را برای آنکه پیرو شد ترا از گروندگان (۲۱۵) پس اگر نافرمانی کنند ترا پس بگو بدرستی که من بیزارم از آنچه می‌کنید (۲۱۶) و توکل کن بر غالب مهربان (۲۱۷) آنکه می‌بیند ترا وقتی که بر می‌خیزی (۲۱۸) و اگر دیدنت از حالی بحالی در سجده‌کنندگان (۲۱۹) بدرستی که اوست شنوای دانا (۲۲۰)

دیدی آیا اینکه اندر سالها
گر که برخوردارشان سازیم ما
پس بیایدشان بدانچه بوده اند
خود بدان موعود از رنج و گزند
دفع ننماید از ایشان حق عذاب
آنچه را بودند از آن بهره یاب
یعنی آن مال و منال و عزّ و ناز
رنج ما ز ایشان ندارد هیچ باز
بر هلاکت نامد از ما هیچ ده
جز که در وی بُد رسولی بیم ده
از پی الزام حجت ها و پند
تا نباشد ظلمی از ما در گزند
مشرکان گفتند احمد کاهن است
دیوش آموزد سخن از هر چه هست
گفت زآن حق مَا تَنَزَّلَت بِهِ
دیو ناورد این گمان کرد ابلهی
مر شیاطین را نباشد این سزا
استطاعت نیستشان هم بی خطا
کآن گروه از سمع اقوال سروش
جمله معزولند از معنی خموش
پس مخوان با حق، خدایان دگر
پس عذاب آید تو را از دادگر
زآنکه مشرک را نماید حق عذاب
آنکه شرک آورده باشد ردّ باب
بیم کن خویشان خود را کاقربند
مر شرافت را به توحید انسبند
بال خود را هل فرو آن را که شد
پیروت از مؤمنان از قلب ودّ
یعنی از مهر و تواضع گو سخن
با کسی کو بگرود بی مکر و فن
پس نمایند ار که عصیان گو صریح
از شما بیزارم از فعل قبیح
اقربانت یعنی ار سرکش شوند
بر خدای فرد واحد نگروند
دست نکشند از پرستش بر بتان
گو بری باشم من از اعمالتان
کن توکل بر خدای مستعان
کوست غالب بر امور و مهربان
آن خدا که بیندت در جهر و راز
چونکه برخیزی ز مجلس بر نماز
همچنین گردیدنت در ساجدین
کو سمیع است و علیم اندر یقین
۱۶- آیات ۱۹۲ تا ۲۰۴: وَ إِنَّهُ لَتَنْزِیلُ رَبِّ اَلْعٰالَمِینَ (۱۹۲) نَزَلَ بِهِ اَلرُّوحُ اَلْأَمِینُ (۱۹۳) عَلیٰ قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ اَلْمُنْذِرِینَ (۱۹۴) بِلِسٰانٍ عَرَبِیٍّ مُبِینٍ (۱۹۵) وَ إِنَّهُ لَفِی زُبُرِ اَلْأَوَّلِینَ (۱۹۶) أَ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ آیَةً أَنْ یَعْلَمَهُ عُلَمٰاءُ بَنِی إِسْرٰائِیلَ (۱۹۷) وَ لَوْ نَزَّلْنٰاهُ عَلیٰ بَعْضِ اَلْأَعْجَمِینَ (۱۹۸) فَقَرَأَهُ عَلَیْهِمْ مٰا کٰانُوا بِهِ مُؤْمِنِینَ (۱۹۹) کَذٰلِکَ سَلَکْنٰاهُ فِی قُلُوبِ اَلْمُجْرِمِینَ (۲۰۰) لاٰ یُؤْمِنُونَ بِهِ حَتّٰی یَرَوُا اَلْعَذٰابَ اَلْأَلِیمَ (۲۰۱) فَیَأْتِیَهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لاٰ یَشْعُرُونَ (۲۰۲) فَیَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنْظَرُونَ (۲۰۳) أَ فَبِعَذٰابِنٰا یَسْتَعْجِلُونَ (۲۰۴)۱۸- آیات ۲۲۱ تا ۲۲۷: هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلیٰ مَنْ تَنَزَّلُ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۲۱) تَنَزَّلُ عَلیٰ کُلِّ أَفّٰاکٍ أَثِیمٍ (۲۲۲) یُلْقُونَ اَلسَّمْعَ وَ أَکْثَرُهُمْ کٰاذِبُونَ (۲۲۳) وَ اَلشُّعَرٰاءُ یَتَّبِعُهُمُ اَلْغٰاوُونَ (۲۲۴) أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وٰادٍ یَهِیمُونَ (۲۲۵) وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مٰا لاٰ یَفْعَلُونَ (۲۲۶) إِلاَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ ذَکَرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً وَ اِنْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مٰا ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ (۲۲۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْنٰاهُمْ سِنِینَ (۲۰۵) ثُمَّ جٰاءَهُمْ مٰا کٰانُوا یُوعَدُونَ (۲۰۶) مٰا أَغْنیٰ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یُمَتَّعُونَ (۲۰۷) وَ مٰا أَهْلَکْنٰا مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّٰ لَهٰا مُنْذِرُونَ (۲۰۸) ذِکْریٰ وَ مٰا کُنّٰا ظٰالِمِینَ (۲۰۹) وَ مٰا تَنَزَّلَتْ بِهِ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۱۰) وَ مٰا یَنْبَغِی لَهُمْ وَ مٰا یَسْتَطِیعُونَ (۲۱۱) إِنَّهُمْ عَنِ اَلسَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ (۲۱۲) فَلاٰ تَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ فَتَکُونَ مِنَ اَلْمُعَذَّبِینَ (۲۱۳) وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ اَلْأَقْرَبِینَ (۲۱۴) وَ اِخْفِضْ جَنٰاحَکَ لِمَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۲۱۵) فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَرِیءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ (۲۱۶) وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَلْعَزِیزِ اَلرَّحِیمِ (۲۱۷) اَلَّذِی یَرٰاکَ حِینَ تَقُومُ (۲۱۸) وَ تَقَلُّبَکَ فِی اَلسّٰاجِدِینَ (۲۱۹) إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۲۲۰)
هوش مصنوعی: آیا توجه کرده‌ای که اگر به این افراد سال‌ها زندگی خوبی بدهیم، سپس وعده‌ای که به آن‌ها داده شده است به سراغشان بیاید، چه اتفاقی می‌افتد؟ آنچه از زندگی خوب برایشان فراهم شده، هیچ کمکی به آن‌ها نخواهد کرد. ما هیچ قریه‌ای را هلاک نکردیم مگر اینکه برای آن‌ها هشدار دهنده‌ای بود. این موضوع یادآوری‌ای است و ما هیچ‌گاه ظالم نبوده‌ایم. همچنین، شیاطین به این وحی نازل نشده‌اند و نمی‌توانند بر آن تأثیر بگذارند. آن‌ها از شنیدن این سخن معزول شده‌اند. بنابراین، با خداوند، معبودی دیگر نخوانید که از عذاب‌شدگان خواهید بود. خانواده و نزدیکان خود را هشدار ده و بال‌های رحمتت را برای کسانی که از مؤمنان از تو پیروی می‌کنند، فرو بگذار. اگر آن‌ها سرپیچی کردند، بگو که من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم. بر خداوندی توکل کن که عزیز و رحیم است؛ کسی که تو را در هنگام قیام می‌بیند و حرکت تو را در بین سجده‌کنندگان زیر نظر دارد. او شنوا و داناست.
آیا دیده که اگر کامیاب سازیم ایشان را سالها (۲۰۵) پس آید ایشان را چه هستید که وعده داده می‌شوند (۲۰۶) کفایت نکند از ایشان آنچه بودند کامیاب کرده می‌شدند (۲۰۷) و هلاک نگردانیدیم هیچ قریۀ را مگر که بودند مر آن را بیم‌دهندگان (۲۰۸) پند دادنی و نباشیم ستمکاران (۲۰۹) و فرود نیاوردند شیاطین (۲۱۰) و نمی‌سزد مر ایشان را و نمی‌توانند (۲۱۱) بدرستی که ایشانند از شنیدن هر آینه عزل‌شدگان (۲۱۲) پس مخوان با خدا الهی دیگر پس بشوی از عذاب‌کرده‌شدگان (۲۱۳) و بیم کن خویشانت را که نزدیک‌ترند (۲۱۴) و فرود آور بالت را برای آنکه پیرو شد ترا از گروندگان (۲۱۵) پس اگر نافرمانی کنند ترا پس بگو بدرستی که من بیزارم از آنچه می‌کنید (۲۱۶) و توکل کن بر غالب مهربان (۲۱۷) آنکه می‌بیند ترا وقتی که بر می‌خیزی (۲۱۸) و اگر دیدنت از حالی بحالی در سجده‌کنندگان (۲۱۹) بدرستی که اوست شنوای دانا (۲۲۰)
هوش مصنوعی: آیا دیده‌اید که اگر ما به برخی از آنها سال‌ها فرصت بدهیم، چه بر سرشان می‌آید؟ آیا وعده‌هایی که به آنها داده شده، برایشان کافی نیست که آنچه را که به دست آورده بودند، حفظ کنند؟ هیچ شهری را نابود نکردیم مگر اینکه در آن، کسانی بودند که دیگران را نصیحت می‌کردند و از ظلم کردن پرهیز کرده‌اند. شیاطین بر کسی نازل نمی‌شوند و این برای آنها نمی‌سزد و توانایی آن را ندارند. قطعاً آنها از شنیدنی‌ها به دور هستند. پس با خداوند، که معبودی جز او نیست، دعا نکن و از کسانی که عذاب شده‌اند، دوری کن. همسایگان خود را که نزدیک‌ترند، هشدار ده و در دلشان ترحم کن. در کنار آنان از پیروانت باش. اگر سرپیچی کنند، بگو که من از آنچه انجام می‌دهید بیزارم. البته بر پروردگار مهربان توکل کن، او که تو را می‌بیند وقتی برمی‌خیزی و اگر او را در حال سجده ببینید، قطعاً او شنوای دانا است.
دیدی آیا اینکه اندر سالها
گر که برخوردارشان سازیم ما
هوش مصنوعی: آیا تا به حال دیدی که در طول سال‌ها اگر به آن‌ها امکانات و نعمت‌ها بدهیم؟
پس بیایدشان بدانچه بوده اند
خود بدان موعود از رنج و گزند
هوش مصنوعی: پس به آنچه که بودند، با آن چیزی که انتظار می‌رود، به آن‌ها بگویید که از دردها و آزارها رهایی پیدا کنند.
دفع ننماید از ایشان حق عذاب
آنچه را بودند از آن بهره یاب
هوش مصنوعی: این بیت می‌گوید که حق عذاب تنها به خاطر اعمال و رفتارهایی که آن افراد انجام داده‌اند، به آنها نخواهد رسید. به عبارت دیگر، اگر کسی از نعمت‌ها و خوبی‌ها بهره‌مند شده باشد، ممکن است از عذاب و کیفر دور بماند.
یعنی آن مال و منال و عزّ و ناز
رنج ما ز ایشان ندارد هیچ باز
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ثروت، قدرت و زیبایی‌های ظاهری که به دست می‌آوریم، هیچ آسیبی به ما نمی‌زند و در واقع، رنج‌هایی که متحمل می‌شویم از این چیزها ناشی نمی‌شود. در واقع، این چیزها نمی‌توانند ما را آزار دهند یا رنجی برای ما ایجاد کنند.
بر هلاکت نامد از ما هیچ ده
جز که در وی بُد رسولی بیم ده
هوش مصنوعی: هیچ خبری از مرگ و هلاکت ما به کسی نرسید، مگر این‌که در آن نوشته، پیغامی از کسی که هشدار می‌دهد وجود داشت.
از پی الزام حجت ها و پند
تا نباشد ظلمی از ما در گزند
هوش مصنوعی: برای اثبات حقیقت و ارائه دلایل معتبر، باید مراقب باشیم که از ما ظلمی به دیگران نرسد.
مشرکان گفتند احمد کاهن است
دیوش آموزد سخن از هر چه هست
هوش مصنوعی: مشرکین می‌گفتند که احمد، پیشگو است و موجودات پست به او آموخته‌اند که از هر چیزی سخن بگوید.
گفت زآن حق مَا تَنَزَّلَت بِهِ
دیو ناورد این گمان کرد ابلهی
هوش مصنوعی: او گفت که از آن حق، چیزی نازل نشده و دیو، نشنیده از آن، چنین گمانی دارد که ابلهی بوده است.
مر شیاطین را نباشد این سزا
استطاعت نیستشان هم بی خطا
هوش مصنوعی: شیاطین قابلیتی ندارند که چنین کاری انجام دهند و نمی‌توانند بدون اشتباه عمل کنند.
کآن گروه از سمع اقوال سروش
جمله معزولند از معنی خموش
هوش مصنوعی: آن گروهی که فقط به گفتار فرشتگان گوش می‌دهند، از درک و معنای واقعی خاموش و دور هستند.
پس مخوان با حق، خدایان دگر
پس عذاب آید تو را از دادگر
هوش مصنوعی: اگر با خداوندی غیر از خداوند یکتا سخن بگویی، عذاب بر تو نازل خواهد شد. پس به یاد داشته باش که فقط باید با پروردگار خود رابطه برقرار کنی.
زآنکه مشرک را نماید حق عذاب
آنکه شرک آورده باشد ردّ باب
هوش مصنوعی: چون کسی که به حق توحید اعتقاد ندارد و به شرک روی می‌آورد، عذاب خواهد شد و در حقیقت، برای او هیچ راه نجاتی وجود ندارد.
بیم کن خویشان خود را کاقربند
مر شرافت را به توحید انسبند
هوش مصنوعی: از خانواده‌ات بترس، زیرا آنها همچون موریانه بر شاخص‌های شرافت تو که به وحدت و یکتایی تعلق دارد، می‌تازند.
بال خود را هل فرو آن را که شد
پیروت از مؤمنان از قلب ودّ
هوش مصنوعی: در اینجا صحبت از تشویق به پرواز و اوج گرفتن دارد. کسی که به دنبال پیروزی و موفقیت در ایمان است، باید به دل خودش توجه کند و از محبت و صداقت درون استفاده کند. این شعر به ما یادآوری می‌کند که با تکیه بر ایمان و دل پاک، می‌توانیم به هدف‌های بزرگ دست یابیم.
یعنی از مهر و تواضع گو سخن
با کسی کو بگرود بی مکر و فن
هوش مصنوعی: نبوغ و فروتنی را فراموش نکن و با کسانی صحبت کن که از حیله و تزویر به دور هستند.
پس نمایند ار که عصیان گو صریح
از شما بیزارم از فعل قبیح
هوش مصنوعی: اگر به شما بگویند که من از رفتار ناپسند شما بدجوری بیزارم و به صراحت از آن انتقاد می‌کنم، این نشان‌دهنده آن است که در برابر نادرستی‌های شما واکنش نشان می‌دهم.
اقربانت یعنی ار سرکش شوند
بر خدای فرد واحد نگروند
هوش مصنوعی: اگر نزدیکانت سرکشی کنند، بر خدای یگانه توجه نکنند.
دست نکشند از پرستش بر بتان
گو بری باشم من از اعمالتان
هوش مصنوعی: ادامه دهید به پرستش و ستایش بت‌ها، زیرا من از کارها و اعمال شما جدا نیستم.
کن توکل بر خدای مستعان
کوست غالب بر امور و مهربان
هوش مصنوعی: به خداوندی که در همه امور قدرت دارد و مهربان است، اعتماد کن و بر او تکیه نما.
آن خدا که بیندت در جهر و راز
چونکه برخیزی ز مجلس بر نماز
هوش مصنوعی: خدایی که تو را در حال آشکار و پنهان می‌بیند، وقتی از مجلس برخیزی و به نماز بروی.
همچنین گردیدنت در ساجدین
کو سمیع است و علیم اندر یقین
هوش مصنوعی: شما در حال پرستش و سجدگی هستید، و در این حالت، خداوند شنوا و دانا به یقین است.