گنجور

۱۸- آیات ۲۲۱ تا ۲۲۷

هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلیٰ مَنْ تَنَزَّلُ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۲۱) تَنَزَّلُ عَلیٰ کُلِّ أَفّٰاکٍ أَثِیمٍ (۲۲۲) یُلْقُونَ اَلسَّمْعَ وَ أَکْثَرُهُمْ کٰاذِبُونَ (۲۲۳) وَ اَلشُّعَرٰاءُ یَتَّبِعُهُمُ اَلْغٰاوُونَ (۲۲۴) أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وٰادٍ یَهِیمُونَ (۲۲۵) وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مٰا لاٰ یَفْعَلُونَ (۲۲۶) إِلاَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ ذَکَرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً وَ اِنْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مٰا ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ (۲۲۷)

آیا خبر دهم شما را بر کسی که نازل می‌شود بر او شیاطین (۲۲۱) نازل می‌شود بر هر دروغگوی گناهکاری (۲۲۲) می‌اندازند گوش را و اکثرشان دروغ‌گویانید (۲۲۳) و شاعران پیروی می‌کنند ایشان را گمراهان (۲۲۴) آیا ندیدی که ایشان در هر وادی سرگشته می‌روند (۲۲۵) و آنکه ایشان می‌گویند آنچه را نمی‌کنند (۲۲۶) جز آنکه ایمان آوردند و کردند کارهای شایسته و یاد کردند خدا را بسیار و انتقام کشیدند از بعد آنکه ظلم کرده شدند و بزودی خواهند دانست آنان که ستم کردند که بکدام جای بازگشت می‌کردند (۲۲۷)

خود شما را من کنم آیا خبر
تا فرود آید که را دیو از اثر
میشود بر کُلِّ أفَّاکٍ أثِیم
نازل از خاطر ، شیاطین رجیم
قول دیوان را به سمعی جاذبند
اکثری ز ایشان به گفتن کاذبند
پس نباشد مر سزاوار رسول
تا نماید قول دیوان را قبول
شاعران مشرک از ایشان کنند
پیروی جهّال و بی عقلان چند
هجو کردند از پیمبر چند تن
شاعران یاوه گو در انجمن
هم سفیهی چند ز ارذال عرب
پیروی کردند ز ایشان روز و شب
آمد آیت کاین گُره در ظلمتند
تابع و متبوعشان در حسرتند
خود تو آیا می نبینی کز فسون
در هر آن وادی یَهِیمُون اند چون
چون بهایم که روند از بی شعور
ره به جایی می نیابند از قصور
می بگویند آنچه نکنند از پسند
فسق ناکرده به خود نسبت دهند
تابعند از شاعران یاوه گو
مردمان إلَّا الَّذِینَ آمَنُواْ
بگرویدستند یا آن شاعران
هستشان گفتار نیک اندر بیان
فعل شایسته است گفتار نکو
شاعران را در مقال و گفتگو
یاد حق در شعرشان باشد فزون
یا که نعت احمد (ص) کامل شئون
یا ندارد شغل شعر از امتیاز
آن جماعت را ز طاعت هیچ باز
خود کشیدند انتقام ایشان بجا
پس چو اِستم دیده گشتند از هِجا
هجو کردند آن کسان را که هجاء
بر نبی گفتند و اصحاب رجاء
شعرها گفتند از راه قبول
در سپاس ایزد و نعت رسول
چون حسان و بن رواحه آن زمان
مدح او کردند و هجو مشرکان
زود دانند اهل ظلم از سرگذشت
باز بر چه مسکنی خواهند گشت
بار الهی مر صفی جوید پناه
بر تو ز اوصاف بد و آن جایگاه
هر صفات بد بود بِئْسَ الْمَصِیر
وصف نیکو هم تو بخشی بر فقیر
کن بَدل وصفی که می دانی تو زشت
از فقیری کافتقارستش سرشت
وصفی ار بد باشدم نیکوش کن
بحر رحمت گو به جانم جوش کن
۱۷- آیات ۲۰۵ تا ۲۲۰: أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْنٰاهُمْ سِنِینَ (۲۰۵) ثُمَّ جٰاءَهُمْ مٰا کٰانُوا یُوعَدُونَ (۲۰۶) مٰا أَغْنیٰ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یُمَتَّعُونَ (۲۰۷) وَ مٰا أَهْلَکْنٰا مِنْ قَرْیَةٍ إِلاّٰ لَهٰا مُنْذِرُونَ (۲۰۸) ذِکْریٰ وَ مٰا کُنّٰا ظٰالِمِینَ (۲۰۹) وَ مٰا تَنَزَّلَتْ بِهِ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۱۰) وَ مٰا یَنْبَغِی لَهُمْ وَ مٰا یَسْتَطِیعُونَ (۲۱۱) إِنَّهُمْ عَنِ اَلسَّمْعِ لَمَعْزُولُونَ (۲۱۲) فَلاٰ تَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ فَتَکُونَ مِنَ اَلْمُعَذَّبِینَ (۲۱۳) وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ اَلْأَقْرَبِینَ (۲۱۴) وَ اِخْفِضْ جَنٰاحَکَ لِمَنِ اِتَّبَعَکَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِینَ (۲۱۵) فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَرِیءٌ مِمّٰا تَعْمَلُونَ (۲۱۶) وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَلْعَزِیزِ اَلرَّحِیمِ (۲۱۷) اَلَّذِی یَرٰاکَ حِینَ تَقُومُ (۲۱۸) وَ تَقَلُّبَکَ فِی اَلسّٰاجِدِینَ (۲۱۹) إِنَّهُ هُوَ اَلسَّمِیعُ اَلْعَلِیمُ (۲۲۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هَلْ أُنَبِّئُکُمْ عَلیٰ مَنْ تَنَزَّلُ اَلشَّیٰاطِینُ (۲۲۱) تَنَزَّلُ عَلیٰ کُلِّ أَفّٰاکٍ أَثِیمٍ (۲۲۲) یُلْقُونَ اَلسَّمْعَ وَ أَکْثَرُهُمْ کٰاذِبُونَ (۲۲۳) وَ اَلشُّعَرٰاءُ یَتَّبِعُهُمُ اَلْغٰاوُونَ (۲۲۴) أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وٰادٍ یَهِیمُونَ (۲۲۵) وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ مٰا لاٰ یَفْعَلُونَ (۲۲۶) إِلاَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ ذَکَرُوا اَللّٰهَ کَثِیراً وَ اِنْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مٰا ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ (۲۲۷)
هوش مصنوعی: آیا می‌خواهید بدانید که شیاطین بر کدام افراد نازل می‌شوند؟ آنها بر هر دروغ‌گو و گناهکار نازل می‌شوند، کسانی که به صحبت‌های بی‌اساس گوش می‌دهند و بیشترشان دروغگو هستند. شاعران نیز در پی‌روی از آنها، گمراهان را جذب می‌کنند. آیا نمی‌بینید که آنها در هر وادی سرگردان هستند و هر چه می‌گویند، نمی‌کنند؟ مگر کسانی که ایمان آورده‌اند و اعمال نیک انجام داده‌اند و بسیار یاد خدا کرده‌اند و پس از آنکه مورد ظلم قرار گرفته‌اند، به حق خودشان دفاع کرده‌اند. و آن کسانی که ظلم کردند خواهند دانست که به کدام سرنوشت خواهند رفت.
آیا خبر دهم شما را بر کسی که نازل می‌شود بر او شیاطین (۲۲۱) نازل می‌شود بر هر دروغگوی گناهکاری (۲۲۲) می‌اندازند گوش را و اکثرشان دروغ‌گویانید (۲۲۳) و شاعران پیروی می‌کنند ایشان را گمراهان (۲۲۴) آیا ندیدی که ایشان در هر وادی سرگشته می‌روند (۲۲۵) و آنکه ایشان می‌گویند آنچه را نمی‌کنند (۲۲۶) جز آنکه ایمان آوردند و کردند کارهای شایسته و یاد کردند خدا را بسیار و انتقام کشیدند از بعد آنکه ظلم کرده شدند و بزودی خواهند دانست آنان که ستم کردند که بکدام جای بازگشت می‌کردند (۲۲۷)
هوش مصنوعی: آیا می‌خواهید بگویم که شیاطین بر چه کسی نازل می‌شوند؟ آن‌ها بر دروغ‌گویان و گناهکاران نازل می‌شوند و بیشتر آن‌ها دروغ‌گو هستند. همچنین شاعران کسانی را دنبال می‌کنند که گمراهند. آیا ندیده‌اید که آن‌ها در هر جایی سرگردان هستند و چیزی می‌گویند که عمل نمی‌کنند؟ تنها کسانی که به خدا ایمان آورده و کارهای نیک انجام داده‌اند و خدا را بسیار یاد کرده‌اند، از ظلم‌هایی که بر آن‌ها رفته انتقام می‌گیرند. به زودی کسانی که ظلم کرده‌اند خواهند فهمید که به کجا بازخواهند گشت.
خود شما را من کنم آیا خبر
تا فرود آید که را دیو از اثر
هوش مصنوعی: آیا خبر دارید که دیو از اثر شما فرود خواهد آمد؟
میشود بر کُلِّ أفَّاکٍ أثِیم
نازل از خاطر ، شیاطین رجیم
هوش مصنوعی: این جمله به ارتباط انسان با وسوسه‌ها و افکار منفی اشاره دارد. می‌گوید که انسان باید از افکار و وسوسه‌های منفی دوری کند و به یاد داشته باشد که این افکار و شیاطین ناپاک همیشه در کمین‌اند. به نوعی، هر فرد باید مراقب باشد و با اراده و آگاهی به سمت خیر و نیکی حرکت کند.
قول دیوان را به سمعی جاذبند
اکثری ز ایشان به گفتن کاذبند
هوش مصنوعی: دیوان به گونه‌ای سخن می‌گویند که شنوندگان را جذب می‌کند، اما بسیاری از آن‌ها در حرف‌هایشان دروغ می‌گویند.
پس نباشد مر سزاوار رسول
تا نماید قول دیوان را قبول
هوش مصنوعی: بنابراین کسی که شایسته مقام پیامبری نیست، نباید وعده‌های دیوانه‌وار را بپذیرد.
شاعران مشرک از ایشان کنند
پیروی جهّال و بی عقلان چند
هوش مصنوعی: شعرای فاسد و کافر باعث می‌شوند که نادانان و بی‌خردان از آنها تقلید کنند.
هجو کردند از پیمبر چند تن
شاعران یاوه گو در انجمن
هوش مصنوعی: چند شاعر نابخرد در جمعی به پیامبر انتقاد کردند و او را مورد هجمه قرار دادند.
هم سفیهی چند ز ارذال عرب
پیروی کردند ز ایشان روز و شب
هوش مصنوعی: چند نفر از انسان‌های نادان و پست عرب، به دنبال این افراد نادان می‌رفتند و روز و شب از آن‌ها پیروی می‌کردند.
آمد آیت کاین گُره در ظلمتند
تابع و متبوعشان در حسرتند
هوش مصنوعی: در اینجا به ظهور نشانه‌ای اشاره شده که نشان‌دهنده‌ی پیوندی عمیق است و در این تاریکی، پیروان و پیشوایانشان در حسرت و ناامیدی به‌سر می‌برند.
خود تو آیا می نبینی کز فسون
در هر آن وادی یَهِیمُون اند چون
هوش مصنوعی: آیا خودت نمی‌بینی که در هر لحظه و در هر جایی، افرادی با جاذبه و سحر خاصی در حال گشت و گذار هستند؟
چون بهایم که روند از بی شعور
ره به جایی می نیابند از قصور
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که افرادی که بدون آگاهی و دانش حرکت می‌کنند، مانند حیوانات هستند که از سر نادانی در مسیری پیش می‌روند اما به جایی نمی‌رسند و این کمبود آگاهی باعث می‌شود که نتوانند به مقصد خود دست یابند.
می بگویند آنچه نکنند از پسند
فسق ناکرده به خود نسبت دهند
هوش مصنوعی: می‌گویند کسانی که اعمال ناپسند را انجام نمی‌دهند، به نوعی به خود نسبت می‌دهند که دیگران این کارها را کرده‌اند و در واقع به خود کوچکترین آسیب نبرده‌اند.
تابعند از شاعران یاوه گو
مردمان إلَّا الَّذِینَ آمَنُواْ
هوش مصنوعی: مردم غالباً از شاعرانی که بیهوده سخن می‌گویند دوری می‌کنند، مگر کسانی که مؤمن باشند.
بگرویدستند یا آن شاعران
هستشان گفتار نیک اندر بیان
هوش مصنوعی: شاعران یا به کسانی که به شعر علاقه دارند، توصیه می‌کنند که کلمات خوب و زیبا را در بیان خود به کار ببرند تا سخنشان دلنشین‌تر و تاثیرگذارتر باشد.
فعل شایسته است گفتار نکو
شاعران را در مقال و گفتگو
هوش مصنوعی: عمل نیکو از سخنان خوب شاعران در سخن و بحث ارزش بیشتری دارد.
یاد حق در شعرشان باشد فزون
یا که نعت احمد (ص) کامل شئون
هوش مصنوعی: در اشعارشان یاد خدا باید بیشتر از هر چیز دیگر باشد، یا اینکه صفات و ویژگی‌های پیامبر (ص) به طور کامل بیان شود.
یا ندارد شغل شعر از امتیاز
آن جماعت را ز طاعت هیچ باز
هوش مصنوعی: شاعر به این نکته اشاره می‌کند که اگر کسی در شعر گفتن مهارت و استعداد نداشته باشد، بدون تردید از فضیلت و ویژگی‌های خاص آن گروه بهره‌ای نخواهد برد. به عبارت دیگر، بدون تلاش و پیروی از اصول شعر، نمی‌توان به موفقیت در این هنر دست یافت.
خود کشیدند انتقام ایشان بجا
پس چو اِستم دیده گشتند از هِجا
هوش مصنوعی: انتقام این افراد به خودشان بازگشت و در نتیجه وقتی که به خودشان نگاه کردند، از شرم و ننگ سرافکنده شدند.
هجو کردند آن کسان را که هجاء
بر نبی گفتند و اصحاب رجاء
هوش مصنوعی: افرادی که به پیامبر و خانواده‌اش توهین کردند، مورد انتقاد قرار گرفتند.
شعرها گفتند از راه قبول
در سپاس ایزد و نعت رسول
هوش مصنوعی: شعرها به ستایش خداوند و وصف پیامبر پرداخته‌اند و به زیبایی از محبت و ارادت به آنان سخن می‌گویند.
چون حسان و بن رواحه آن زمان
مدح او کردند و هجو مشرکان
هوش مصنوعی: چون حسان بن ثابت و ابن رواحه در آن زمان به ستایش او پرداختند و به مسخره کردن کافران پرداختند.
زود دانند اهل ظلم از سرگذشت
باز بر چه مسکنی خواهند گشت
هوش مصنوعی: بلافاصله اهل ظلم می‌فهمند که سرنوشت‌شان چه خواهد شد و به کدام مکان بازخواهند گشت.
بار الهی مر صفی جوید پناه
بر تو ز اوصاف بد و آن جایگاه
هوش مصنوعی: خداوندا، من به تو پناه می‌برم تا از صفات زشت و بد دور بمانم و به جایگاهی نیکو دست یابم.
هر صفات بد بود بِئْسَ الْمَصِیر
وصف نیکو هم تو بخشی بر فقیر
هوش مصنوعی: اگر صفات بد باعث بدبختی و عاقبت‌نامناسب می‌شود، تو می‌توانی با بخشیدن صفات نیکو به نیازمندان، زندگی آن‌ها را تغییر دهی و به بهبود وضعیتشان کمک کنی.
کن بَدل وصفی که می دانی تو زشت
از فقیری کافتقارستش سرشت
هوش مصنوعی: تو به نیکی می‌دانی که زیبایی یک شخص به ویژگی‌های او بستگی دارد و نباید به ظواهر فقر و ناتوانی او توجه کرد، چون در باطن آن فرد ممکن است زشت نباشد.
وصفی ار بد باشدم نیکوش کن
بحر رحمت گو به جانم جوش کن
هوش مصنوعی: اگر در وصف من عیب و نقصی وجود دارد، آن را نادیده بگیر و به خاطر رحمتت به من کمک کن و مرا در آغوش بگیر.