گنجور

۱۱- آیات ۵۶ تا ۶۴

وَ مٰا أَرْسَلْنٰاکَ إِلاّٰ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً (۵۶) قُلْ مٰا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاّٰ مَنْ شٰاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلیٰ رَبِّهِ سَبِیلاً (۵۷) وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَلْحَیِّ اَلَّذِی لاٰ یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ کَفیٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبٰادِهِ خَبِیراً (۵۸) اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا فِی سِتَّةِ أَیّٰامٍ ثُمَّ اِسْتَویٰ عَلَی اَلْعَرْشِ اَلرَّحْمٰنُ فَسْئَلْ بِهِ خَبِیراً (۵۹) وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمُ اُسْجُدُوا لِلرَّحْمٰنِ قٰالُوا وَ مَا اَلرَّحْمٰنُ أَ نَسْجُدُ لِمٰا تَأْمُرُنٰا وَ زٰادَهُمْ نُفُوراً (۶۰) تَبٰارَکَ اَلَّذِی جَعَلَ فِی اَلسَّمٰاءِ بُرُوجاً وَ جَعَلَ فِیهٰا سِرٰاجاً وَ قَمَراً مُنِیراً (۶۱) وَ هُوَ اَلَّذِی جَعَلَ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرٰادَ أَنْ یَذَّکَّرَ أَوْ أَرٰادَ شُکُوراً (۶۲) وَ عِبٰادُ اَلرَّحْمٰنِ اَلَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی اَلْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذٰا خٰاطَبَهُمُ اَلْجٰاهِلُونَ قٰالُوا سَلاٰماً (۶۳) وَ اَلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیٰاماً (۶۴)

و نفرستادیم ترا مگر مژده دهنده و بیم کننده (۵۶) بگو نمی‌خواهم از شما بر آن هیچ مزدی جز آنکه خواست که فرا گیرد بسوی پروردگارش راهی (۵۷) و توکل کن بر خدای زنده که نمی‌میرد و تسبیح گوی بحمدش و بس باشد او بگناهان بندگانش آگاه (۵۸) آنکه آفرید آسمانها و زمین را و آنچه میان آن دو است در شش روز پس بیاراست عرش رحمانی را با حسن کامل خلقت پس بپرس از آن آگاهی را (۵۹) و چون گفته شود مر ایشان را که سجده کنید مر خدای بخشاینده را گویند و چیست رحمان آیا سجده کنیم مر آنچه می‌فرمایی ما را و افزود ایشان را نفرت (۶۰) افزود آمد آنکه گردانید در آسمان برجها و گردانید در آنها چراغی و ماهی نور دهنده (۶۱) و اوست که گردانید شب و روز را از پی هم آینده برای آنکه خواست که پند گیرد یا خواست شکرگذاری را (۶۲) و بندگان خدای بخشنده آنان که می‌روند بر زمین بآرام و آهستگی و چون خطاب کند ایشان را نادانان گویند سلامی (۶۳) و آنان که شب بروز میارند برای پروردگارشان سجده‌کنندگان و بر پای ایستادگان (۶۴)

نی فرستادیم ای کامل رشاد
جز مبشّر هم نذیرت بر عباد
گو به تبلیغ رسالت در جزا
می نخواهم اجر و مزدی از شما
جز به کردار آن کسی کز آگهی
خواست گیرد سوی رب خود رهی
مزدم اعنی طاعت اهل االله است
که دل از ایمان حقشان آگه است
کن توکل پس به حیّ لایموت
کوست برتر از دلیل و از ثبوت
هم ز نقصانش به پاکی کن تو یاد
هم دل از حمدش نما پیوسته شاد
معنی سَبِّح بِحَمدِه باشد این
که به تنزیهش سپاس آور قرین
حمد کن یعنی چنانش در نعم
که بدانی برتر است از کیف و کم
او پسندیده است و کافی ناگزیر
بر ذنوب بندگان خود خبیر
آن خدایی کآفرید ارض و سماء
وآنچه باشد در میانشان ز اقتضاء
خلق فرمود آن به شش روز از نشان
شرح آن گفتیم زین پیش از بیان
گشت مستولی به عرش آنگاه باز
کآن محیط آمد بر اشیاء ز امتیاز
امرش اشیاء را گرفت اعنی فرو
تا نجنبد مویی الاّ ز امر او
عرش رحمان گشت یعنی استوار
رحمت رحمانی اش بر خلق یار
ور که خوانی قلب احمد (ص) اولی است
عرش را که حق بر آن مستولی است
پس بپرس از آنکه می باشد خبیر
هر چه خواهی از حقایق در ضمیر
یا بپرس از معنی رحمان که او
نسبتش چبود به عرش از جستجو
یا بپرس از خلقت ارض و سماء
یا به شش روز از چه کرد آن را بناء
چون شود گفته بر ایشان که کنید
سجده، رحمان را ز روی عقل و دید
می بگویند اینکه رحمان چیست باز
سجده چیزی را کنیم آیا به ساز
که تو فرمایی به ما امر از ستم
پس ز ایمانشان شود افزوده رم
ارجمند است و بزرگ آن کو نمود
برجها در آسمان خلق از حدود
هم بگردانید اندر وی سراج
مهر روشن، ماه تابان در رواج
اوست آن کو کرد خلق روز و شب
برخلاف یکدگر اندر طلب
بهر آن کو خواهد او آرد به یاد
امر خود را یا کند شکر از نهاد
بنده رحمان کسی باشد به فرض
کز تواضع می رود بر روی ارض
جاهلان آیندشان چون در خطاب
با سلامتشان دهند آنها جواب
وآن کسان که شب به روز آرند زود
رب خود را در قیام و در قعود
۱۰- آیات ۵۴ تا ۵۵: وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ مِنَ اَلْمٰاءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ کٰانَ رَبُّکَ قَدِیراً (۵۴) وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَنْفَعُهُمْ وَ لاٰ یَضُرُّهُمْ وَ کٰانَ اَلْکٰافِرُ عَلیٰ رَبِّهِ ظَهِیراً (۵۵)۱۲- آیات ۶۵ تا ۷۰: وَ اَلَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا اِصْرِفْ عَنّٰا عَذٰابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذٰابَهٰا کٰانَ غَرٰاماً (۶۵) إِنَّهٰا سٰاءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقٰاماً (۶۶) وَ اَلَّذِینَ إِذٰا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کٰانَ بَیْنَ ذٰلِکَ قَوٰاماً (۶۷) وَ اَلَّذِینَ لاٰ یَدْعُونَ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ وَ لاٰ یَقْتُلُونَ اَلنَّفْسَ اَلَّتِی حَرَّمَ اَللّٰهُ إِلاّٰ بِالْحَقِّ وَ لاٰ یَزْنُونَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذٰلِکَ یَلْقَ أَثٰاماً (۶۸) یُضٰاعَفْ لَهُ اَلْعَذٰابُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَ یَخْلُدْ فِیهِ مُهٰاناً (۶۹) إِلاّٰ مَنْ تٰابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صٰالِحاً فَأُوْلٰئِکَ یُبَدِّلُ اَللّٰهُ سَیِّئٰاتِهِمْ حَسَنٰاتٍ وَ کٰانَ اَللّٰهُ غَفُوراً رَحِیماً (۷۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا أَرْسَلْنٰاکَ إِلاّٰ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً (۵۶) قُلْ مٰا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاّٰ مَنْ شٰاءَ أَنْ یَتَّخِذَ إِلیٰ رَبِّهِ سَبِیلاً (۵۷) وَ تَوَکَّلْ عَلَی اَلْحَیِّ اَلَّذِی لاٰ یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ کَفیٰ بِهِ بِذُنُوبِ عِبٰادِهِ خَبِیراً (۵۸) اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا فِی سِتَّةِ أَیّٰامٍ ثُمَّ اِسْتَویٰ عَلَی اَلْعَرْشِ اَلرَّحْمٰنُ فَسْئَلْ بِهِ خَبِیراً (۵۹) وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمُ اُسْجُدُوا لِلرَّحْمٰنِ قٰالُوا وَ مَا اَلرَّحْمٰنُ أَ نَسْجُدُ لِمٰا تَأْمُرُنٰا وَ زٰادَهُمْ نُفُوراً (۶۰) تَبٰارَکَ اَلَّذِی جَعَلَ فِی اَلسَّمٰاءِ بُرُوجاً وَ جَعَلَ فِیهٰا سِرٰاجاً وَ قَمَراً مُنِیراً (۶۱) وَ هُوَ اَلَّذِی جَعَلَ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرٰادَ أَنْ یَذَّکَّرَ أَوْ أَرٰادَ شُکُوراً (۶۲) وَ عِبٰادُ اَلرَّحْمٰنِ اَلَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی اَلْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذٰا خٰاطَبَهُمُ اَلْجٰاهِلُونَ قٰالُوا سَلاٰماً (۶۳) وَ اَلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِیٰاماً (۶۴)
هوش مصنوعی: ما تو را تنها به عنوان مژده‌دهنده و هشداردهنده فرستاده‌ایم. بگو: من هیچ پاداشی از شما نمی‌خواهم، مگر اینکه کسی بخواهد به سوی پروردگارش راهی پیدا کند. به آن موجود زنده‌ای که نمی‌میرد توکل کن و او را با ستایش بپرست. و او به گناهان بندگانش آگاه است. همان کسی که آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن‌هاست را در شش روز آفرید، سپس بر عرش رحمت استقرار یافت. از او بپرس که باخبر است. و هنگامی که به آنها گفته می‌شود برای رحمان سجده کنید، می‌گویند: رحمان چیست؟ آیا ما باید برای چیزی که تو ما را به آن امر می‌کنی سجده کنیم؟ و این امر باعث می‌شود که بیشتر از آن بگریزند. پاک است آن که در آسمان‌ها صورت‌های فلکی قرار داده و در آن‌ها چراغی روشنگر و ماهی تابناک ایجاد کرده است. او همان کسی است که شب و روز را به عنوان نشانه‌ای برای کسی که بخواهد یاد کند یا شکرگزاری کند، قرار داده است. و بندگان رحمان کسانی هستند که آرام بر زمین راه می‌روند و هنگامی که جاهلان با آن‌ها سخن می‌گویند، می‌گویند: سلام. و آن‌هایی که شب را در حال سجده و قیام برای پروردگارشان سپری می‌کنند.
و نفرستادیم ترا مگر مژده دهنده و بیم کننده (۵۶) بگو نمی‌خواهم از شما بر آن هیچ مزدی جز آنکه خواست که فرا گیرد بسوی پروردگارش راهی (۵۷) و توکل کن بر خدای زنده که نمی‌میرد و تسبیح گوی بحمدش و بس باشد او بگناهان بندگانش آگاه (۵۸) آنکه آفرید آسمانها و زمین را و آنچه میان آن دو است در شش روز پس بیاراست عرش رحمانی را با حسن کامل خلقت پس بپرس از آن آگاهی را (۵۹) و چون گفته شود مر ایشان را که سجده کنید مر خدای بخشاینده را گویند و چیست رحمان آیا سجده کنیم مر آنچه می‌فرمایی ما را و افزود ایشان را نفرت (۶۰) افزود آمد آنکه گردانید در آسمان برجها و گردانید در آنها چراغی و ماهی نور دهنده (۶۱) و اوست که گردانید شب و روز را از پی هم آینده برای آنکه خواست که پند گیرد یا خواست شکرگذاری را (۶۲) و بندگان خدای بخشنده آنان که می‌روند بر زمین بآرام و آهستگی و چون خطاب کند ایشان را نادانان گویند سلامی (۶۳) و آنان که شب بروز میارند برای پروردگارشان سجده‌کنندگان و بر پای ایستادگان (۶۴)
هوش مصنوعی: ما تو را نفرستادیم مگر به عنوان مژده‌دهنده و بیم‌دهنده. بگو من هیچ مزدی از شما نمی‌خواهم، جز آنکه کسی بخواهد به سوی پروردگارش راهی را بپیماید. بر خداوند زنده‌ای که نمی‌میرد توکل کن و او را به سپاسگزاری یاد کن، او از گناهان بندگانش آگاه است. اوست که آسمان‌ها و زمین را آفرید و آنچه در میان آن دو است را در شش روز خلق کرد و سپس عرش رحمانی را با زیبایی کامل تزئین کرد. اگر از او بپرسی، او می‌داند. وقتی به آنها گفته می‌شود که برای خدای بخشنده سجده کنید، می‌گویند رحمان چیست؟ آیا باید برای آنچه می‌گویی سجده کنیم؟ و این موجب نفرت‌شان می‌شود. او کسی است که در آسمان‌ها برج‌ها را افراشته و در آنها چراغ‌ها و ماهی نورانی می‌فروزد. اوست که شب و روز را به دنبال هم می‌سازد، برای کسانی که بخواهند پند گیرند یا شکرگذاری کنند. بندگان خدای بخشنده کسانی هستند که با آرامی بر زمین راه می‌روند و وقتی نادانان آنها را مورد خطاب قرار می‌دهند، سلام می‌گویند. آنها کسانی هستند که شب‌ها تا صبح برای پروردگارشان سجده می‌کنند و ایستاده به عبادت می‌پردازند.
نی فرستادیم ای کامل رشاد
جز مبشّر هم نذیرت بر عباد
هوش مصنوعی: ما نی را فرستادیم ای کامل و شایسته، جز این‌که تو را بشارت‌دهنده و هشدار دهنده‌ای برای بندگان قرار دادیم.
گو به تبلیغ رسالت در جزا
می نخواهم اجر و مزدی از شما
هوش مصنوعی: من برای تبلیغ رسالت خود در روز جزا نیازی به پاداش و اجر از شما ندارم.
جز به کردار آن کسی کز آگهی
خواست گیرد سوی رب خود رهی
هوش مصنوعی: فقط کسی که از آگاهی و دانش برخوردار باشد، می‌تواند راهی به سوی پروردگارش پیدا کند و از اعمال و رفتار خویش بهره‌برداری کند.
مزدم اعنی طاعت اهل االله است
که دل از ایمان حقشان آگه است
هوش مصنوعی: مردم به معنای اطاعت از اهل خدا هستند، زیرا دلشان از ایمان حقیقی آن‌ها باخبر است.
کن توکل پس به حیّ لایموت
کوست برتر از دلیل و از ثبوت
هوش مصنوعی: توکل کن بر خدایی که زنده جاودانه است، او برتر از هر دلیلی و هر آنچه ثابت است.
هم ز نقصانش به پاکی کن تو یاد
هم دل از حمدش نما پیوسته شاد
هوش مصنوعی: از نواقص او یاد کن و به خاطر پاکی‌اش همیشه شکرگزار باش و دلت را شاد نگه‌دار.
معنی سَبِّح بِحَمدِه باشد این
که به تنزیهش سپاس آور قرین
هوش مصنوعی: این جمله به بیان این نکته می‌پردازد که ستایش و سپاسگذاری از خداوند باید همراه با پاک‌سازی و تنزیه او باشد. یعنی وقتی که ما او را می‌ستاییم، باید به ویژگی‌های پاک و بی‌نقص او نیز توجه کنیم و به نوعی او را از هر نقص و کاستی دور بدانیم.
حمد کن یعنی چنانش در نعم
که بدانی برتر است از کیف و کم
هوش مصنوعی: ستایش کن یعنی اینکه به نعمت‌های او توجه کنی و درک کنی که این نعمت‌ها از کیفیت و مقدار آنها برتر و ارزشمندتر هستند.
او پسندیده است و کافی ناگزیر
بر ذنوب بندگان خود خبیر
هوش مصنوعی: او خوب و پسندیده است و به اقتضای حکمتش، از خطاهای بندگانش آگاه است.
آن خدایی کآفرید ارض و سماء
وآنچه باشد در میانشان ز اقتضاء
هوش مصنوعی: خداوندی که زمین و آسمان و همه چیزهایی را که در میان آنهاست آفرید، بر اساس ضرورت و حکمت خاصی این کار را انجام داد.
خلق فرمود آن به شش روز از نشان
شرح آن گفتیم زین پیش از بیان
هوش مصنوعی: خداوند آفرینش را در طی شش روز انجام داد و در پیام‌های قبلی درباره جزئیات آن توضیح داده‌ایم.
گشت مستولی به عرش آنگاه باز
کآن محیط آمد بر اشیاء ز امتیاز
هوش مصنوعی: در آن لحظه، همه چیز بر عرش حکمرانی کرد و محیط دوباره بر موجودات حاکم شد و از همدیگر جدا شدند.
امرش اشیاء را گرفت اعنی فرو
تا نجنبد مویی الاّ ز امر او
هوش مصنوعی: کار تمام اشیاء به دست اوست، به گونه‌ای که هیچ جنبشی در هیچ چیزی انجام نمی‌شود مگر با فرمان او.
عرش رحمان گشت یعنی استوار
رحمت رحمانی اش بر خلق یار
هوش مصنوعی: عظمت و شکوه رحمت خداوند بر بندگانش برقرار و استوار است.
ور که خوانی قلب احمد (ص) اولی است
عرش را که حق بر آن مستولی است
هوش مصنوعی: اگر کسی قلب احمد (ص) را بخواند، او به مرتبه‌ای می‌رسد که از عرش که خدا بر آن تسلط دارد، بالاتر است.
پس بپرس از آنکه می باشد خبیر
هر چه خواهی از حقایق در ضمیر
هوش مصنوعی: از کسی که دانا و آگاه است بپرس، هر چیزی را که می‌خواهی درباره حقایق درونی و پنهان.
یا بپرس از معنی رحمان که او
نسبتش چبود به عرش از جستجو
هوش مصنوعی: می‌توانی از معنای رحمان بپرسی که ارتباطش با عرش چگونه است، از طریق جستجو و پژوهش.
یا بپرس از خلقت ارض و سماء
یا به شش روز از چه کرد آن را بناء
هوش مصنوعی: می‌توانی از خلقت زمین و آسمان بپرسی یا از اینکه در شش روز چگونه آن را ساختند.
چون شود گفته بر ایشان که کنید
سجده، رحمان را ز روی عقل و دید
هوش مصنوعی: زمانی که به آن‌ها گفته شود که باید برای رحمان سجده کنند، این کار را با توجه به عقل و بینش خود انجام می‌دهند.
می بگویند اینکه رحمان چیست باز
سجده چیزی را کنیم آیا به ساز
هوش مصنوعی: می‌گویند که رحمان چه ویژگی‌هایی دارد، اما آیا ما تنها با نواختن ساز و انجام سجده می‌توانیم به آن پی ببریم؟
که تو فرمایی به ما امر از ستم
پس ز ایمانشان شود افزوده رم
هوش مصنوعی: اگر تو به ما دستوری از ظلم بدهی، ایمانشان بیشتر می‌شود.
ارجمند است و بزرگ آن کو نمود
برجها در آسمان خلق از حدود
هوش مصنوعی: آن کسی که برای انسان‌ها در آسمان‌ها برج و ارتفاعاتی می‌سازد، شخصیتی ارجمند و بزرگ است.
هم بگردانید اندر وی سراج
مهر روشن، ماه تابان در رواج
هوش مصنوعی: نور محبت را در او مبدل به چراغی درخشان کن، همانند ماهی که در نور و روشنایی می‌درخشد.
اوست آن کو کرد خلق روز و شب
برخلاف یکدگر اندر طلب
هوش مصنوعی: او کسی است که روز و شب را به نابرابری و تفاوت برای جستجو و فراگیری آفرید.
بهر آن کو خواهد او آرد به یاد
امر خود را یا کند شکر از نهاد
هوش مصنوعی: هر کس که بخواهد باید یادآور خواسته‌های خود باشد و از دلش سپاسگزاری کند.
بنده رحمان کسی باشد به فرض
کز تواضع می رود بر روی ارض
هوش مصنوعی: بنده خداوند کسی است که به خاطر تواضع و فروتنی، بر روی زمین قدم می‌زند.
جاهلان آیندشان چون در خطاب
با سلامتشان دهند آنها جواب
هوش مصنوعی: جاهلان وقتی که با سلام و احترام به آن‌ها برخورد می‌شود، پاسخ می‌دهند.
وآن کسان که شب به روز آرند زود
رب خود را در قیام و در قعود
هوش مصنوعی: افرادی که شب را به روز تبدیل می‌کنند، در هر حالی به یاد خدا هستند؛ چه در حالت ایستاده و چه نشسته.