گنجور

۴- آیات ۱۵ تا ۲۱

إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِکُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْوٰاهِکُمْ مٰا لَیْسَ لَکُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اَللّٰهِ عَظِیمٌ (۱۵) وَ لَوْ لاٰ إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مٰا یَکُونُ لَنٰا أَنْ نَتَکَلَّمَ بِهٰذٰا سُبْحٰانَکَ هٰذٰا بُهْتٰانٌ عَظِیمٌ (۱۶) یَعِظُکُمُ اَللّٰهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَداً إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۱۷) وَ یُبَیِّنُ اَللّٰهُ لَکُمُ اَلْآیٰاتِ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۱۸) إِنَّ اَلَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ اَلْفٰاحِشَةُ فِی اَلَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاٰ تَعْلَمُونَ (۱۹) وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اَللّٰهَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ (۲۰) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّبِعُوا خُطُوٰاتِ اَلشَّیْطٰانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُوٰاتِ اَلشَّیْطٰانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشٰاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ مٰا زَکیٰ مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ یُزَکِّی مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (۲۱)

هنگامی که فرا می‌گرفتند آن را بزبانهاتان و می‌گفتید بدهنهاتان آنچه نیست مر شما را بآن دانشی مپندارید آن را سهل و آن نزد خداوند (گناهی) بزرگ است (۱۵) و چرا وقتی که شنیدید آن را نگفتید نباشد مر ما را که سخن گوئیم باین منزهی تو این بهتانیست بزرگ (۱۶) پند می‌دهد شما را خدا مبادا که عود کنید بمانند آن هرگز اگر هستید گروندگان (۱۷) و بیان می‌کند خدا برای شما آیتها را و خدا دانای درست کار است (۱۸) بدرستی که آنان که دوست دارند که فاش شود نسبت زشتکاری در آنان که ایمان آوردند مر ایشان راست عذابی پر درد در دنیا و آخرت و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید (۱۹) و اگر نبود تفضل خدا بر شما و رحمتش و بدرستی که خدا مهربان رحیم است (۲۰) ای آن کسانی که گرویدید پیرو مشوید گامهای شیاطین را و کسی که پیروی کند گامهای شیاطین را پس بدرستی که او امر می‌کند بکار زشت و ناپسند و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش پاک نمی‌شد از شما هیچ‌کس هرگز و لیکن خدا پاک می‌گرداند آن را که می‌خواهد و خدا شنوای داناست (۲۱)

آن زمان که برگرفتند آن سخن
بر زبان و گفتشان بُد بر دهن
آنچه نی علمی بر آن می داشتید
وآن سخن را سهل می پنداشتید
وآن به نزد حق بسی باشد عظیم
که شما گفتید بی تشویش و بیم
از چه وقتی که شنیدید آن سخن
می نگفتید این به نفس خویشتن
کاین تکلّم نیست از ما بر سزا
حق بود پاک و منزه زین خطا
یعنی از اینکه کند کس از ستم
قدح بر جفت رسول محترم
هست بهتانی بزرگ البته این
در حریم پاک خیر المرسلین
حق شما را می نماید وعظ پس
تا به مثل این نگوید باز کس
عود بر این گفت نارید ایچ باز
گر شما دارید بر ایمان نیاز
حق مبیّن بر شما آیات خویش
میکند ز الطاف از اندازه بیش
باشد او دانا به حال نیک و بد
راستکار اندر امور و معتمد
آن کسان که دوست دارند اینکه فاش
مر زنای مؤمنان گردد بجاش
رنجشان سخت است اندر دو سرا
وآنچه حق داند ندانید آن شما
گر نبُد فضل خدا و رحمتش
که رئوف است و رحیم آن حضرتش
بر شما از حق عقوبت می رسید
بس عیوب مختفی گشتی پدید
ای گروه مؤمنان بر ماوَقَع
گام شیطان را نباشید از تبع
در اشاعۀ فعل زشت و فاحشه
خاصه بر عمیاء به قذف عایشه
گام بر خطوات شیطان هر که هِشت
دیو امرش می کند بر کار زشت
تا که گردد ظاهر از وی ناپسند
هم نباشد هیچ سود او را ز پند
گر نبودی فضل و رحمت از خدا
کس نگشتی پاک هرگز از شما
تا ابد بودید در إفک و دروغ
تا زمان مرگ یعنی از بلوغ
لیک خواهد هر که را حق بی ز بیم
پاک سازد کو سمیع است و علیم
۳- آیات ۱۱ تا ۱۴: إِنَّ اَلَّذِینَ جٰاؤُ بِالْإِفْکِ عُصْبَةٌ مِنْکُمْ لاٰ تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَکُمْ بَلْ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ لِکُلِّ اِمْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اِکْتَسَبَ مِنَ اَلْإِثْمِ وَ اَلَّذِی تَوَلّٰی کِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۱) لَوْ لاٰ إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ اَلْمُؤْمِنُونَ وَ اَلْمُؤْمِنٰاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً وَ قٰالُوا هٰذٰا إِفْکٌ مُبِینٌ (۱۲) لَوْ لاٰ جٰاؤُ عَلَیْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدٰاءَ فَإِذْ لَمْ یَأْتُوا بِالشُّهَدٰاءِ فَأُولٰئِکَ عِنْدَ اَللّٰهِ هُمُ اَلْکٰاذِبُونَ (۱۳) وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ لَمَسَّکُمْ فِیمٰا أَفَضْتُمْ فِیهِ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۴)۵- آیات ۲۲ تا ۲۶: وَ لاٰ یَأْتَلِ أُولُوا اَلْفَضْلِ مِنْکُمْ وَ اَلسَّعَةِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی اَلْقُرْبیٰ وَ اَلْمَسٰاکِینَ وَ اَلْمُهٰاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لاٰ تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اَللّٰهُ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۲۲) إِنَّ اَلَّذِینَ یَرْمُونَ اَلْمُحْصَنٰاتِ اَلْغٰافِلاٰتِ اَلْمُؤْمِنٰاتِ لُعِنُوا فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۲۳) یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِمٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۲۴) یَوْمَئِذٍ یُوَفِّیهِمُ اَللّٰهُ دِینَهُمُ اَلْحَقَّ وَ یَعْلَمُونَ أَنَّ اَللّٰهَ هُوَ اَلْحَقُّ اَلْمُبِینُ (۲۵) اَلْخَبِیثٰاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ اَلْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثٰاتِ وَ اَلطَّیِّبٰاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ اَلطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبٰاتِ أُولٰئِکَ مُبَرَّؤُنَ مِمّٰا یَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ (۲۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِکُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْوٰاهِکُمْ مٰا لَیْسَ لَکُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اَللّٰهِ عَظِیمٌ (۱۵) وَ لَوْ لاٰ إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مٰا یَکُونُ لَنٰا أَنْ نَتَکَلَّمَ بِهٰذٰا سُبْحٰانَکَ هٰذٰا بُهْتٰانٌ عَظِیمٌ (۱۶) یَعِظُکُمُ اَللّٰهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَداً إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ (۱۷) وَ یُبَیِّنُ اَللّٰهُ لَکُمُ اَلْآیٰاتِ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۱۸) إِنَّ اَلَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ اَلْفٰاحِشَةُ فِی اَلَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاٰ تَعْلَمُونَ (۱۹) وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اَللّٰهَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ (۲۰) یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا لاٰ تَتَّبِعُوا خُطُوٰاتِ اَلشَّیْطٰانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُوٰاتِ اَلشَّیْطٰانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشٰاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ وَ لَوْ لاٰ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ مٰا زَکیٰ مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لٰکِنَّ اَللّٰهَ یُزَکِّی مَنْ یَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (۲۱)
هوش مصنوعی: شما وقتی این خبر را با زبان‌های خود دریافت کردید و به راحتی از روی احساسات خود برای آن سخن گفتید در حالی که هیچ علمی در مورد آن نداشتید، آن را چیز کوچکی می‌پنداشتید، در حالی که در نزد خداوند بسیار بزرگ است. اگر وقتی آن را شنیدیدید، می‌گفتید: «چگونه می‌توانیم در مورد این موضوع صحبت کنیم؟» و به خداوند پناه می‌بردید، این کار بسیار بزرگی بود. خداوند به شما تذکر می‌دهد که اگر مؤمن هستید، هرگز به سراغ چنین مسائلی نروید. خداوند آیاتش را برای شما روشن می‌سازد و او دانا و حکیم است. کسانی که دوست دارند فحشا در میان مؤمنان شایع شود، عذاب دردناکی در دنیا و آخرت خواهند داشت، و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید. اگر نه برای فضل خدا و رحمتی که بر شما دارد، هیچ یک از شما پاک نمی‌شد. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از گام‌های شیطان پیروی نکنید، زیرا شیطان به زشتی‌ها و کارهای ناپسند فرمان می‌دهد. اگر نه برای فضل و رحمت خدا، هیچ یک از شما پاک نمی‌شد، اما خداوند هر که را بخواهد، پاک می‌کند و او شنوا و داناست.
هنگامی که فرا می‌گرفتند آن را بزبانهاتان و می‌گفتید بدهنهاتان آنچه نیست مر شما را بآن دانشی مپندارید آن را سهل و آن نزد خداوند (گناهی) بزرگ است (۱۵) و چرا وقتی که شنیدید آن را نگفتید نباشد مر ما را که سخن گوئیم باین منزهی تو این بهتانیست بزرگ (۱۶) پند می‌دهد شما را خدا مبادا که عود کنید بمانند آن هرگز اگر هستید گروندگان (۱۷) و بیان می‌کند خدا برای شما آیتها را و خدا دانای درست کار است (۱۸) بدرستی که آنان که دوست دارند که فاش شود نسبت زشتکاری در آنان که ایمان آوردند مر ایشان راست عذابی پر درد در دنیا و آخرت و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید (۱۹) و اگر نبود تفضل خدا بر شما و رحمتش و بدرستی که خدا مهربان رحیم است (۲۰) ای آن کسانی که گرویدید پیرو مشوید گامهای شیاطین را و کسی که پیروی کند گامهای شیاطین را پس بدرستی که او امر می‌کند بکار زشت و ناپسند و اگر نبود فضل خدا بر شما و رحمتش پاک نمی‌شد از شما هیچ‌کس هرگز و لیکن خدا پاک می‌گرداند آن را که می‌خواهد و خدا شنوای داناست (۲۱)
هوش مصنوعی: زمانی که آنچه را که گزاف است به زبانتان می‌آورید و با دندان گفتید که آنچه نیست، خود را به دانشی نپندارید؛ چرا که این کار نزد خداوند بسیار بزرگ و گناه‌آلود است. و چرا وقتی که این سخنان را شنیدید، نگفتید که ما مانند تو سخن نمی‌گوییم؟ این یک اتهام بزرگ است. خداوند به شما هشدار می‌دهد که دوباره به این کار برنگردید اگر که مؤمن هستید. خداوند آیات خود را برای شما روشن می‌سازد و او دانای واقعی است. کسانی که دوست دارند زشتی‌های مؤمنان فاش شود، در دنیا و آخرت عذابی دردناک دارند. خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید. اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، هیچ‌کس از شما پاک نمی‌شد، اما خداوند هر که را بخواهد پاک می‌کند و او شنوا و داناست. ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از شیطان‌ها پیروی نکنید. زیرا کسی که از آنها پیروی کند، او را به کارهای ناشایست و زشت وا می‌دارد. اگر فضل خدا و رحمتش نبود، هیچ‌کدام از شما پاک نمی‌شدید، اما خداوند هر کس را که بخواهد پاک می‌سازد.
آن زمان که برگرفتند آن سخن
بر زبان و گفتشان بُد بر دهن
هوش مصنوعی: روزگاری بود که آن حرف را بر زبان آوردند و سخنانشان بر سر زبان‌ها افتاد.
آنچه نی علمی بر آن می داشتید
وآن سخن را سهل می پنداشتید
هوش مصنوعی: هر چیزی که به راحتی درباره‌اش صحبت می‌کردید و علم و دانش کافی به آن نداشتید، حالا از آن آگاهی پیدا کرده‌اید.
وآن به نزد حق بسی باشد عظیم
که شما گفتید بی تشویش و بیم
هوش مصنوعی: این موضوع در پیشگاه خداوند اهمیت زیادی دارد، زیرا شما بدون هیچ گونه نگرانی و ترسی آن را بیان کردید.
از چه وقتی که شنیدید آن سخن
می نگفتید این به نفس خویشتن
هوش مصنوعی: از چه زمانی که آن حرف را شنیدید، دیگر به خودتان صحبت نکردید؟
کاین تکلّم نیست از ما بر سزا
حق بود پاک و منزه زین خطا
هوش مصنوعی: این سخن به‌خاطر خلوص و پاکی ذات حقایق از نادرستی‌هاست و نه از ما، بلکه به خاطر شایستگی و پاکی آن حقیقت است که از هر اشتباه و خطایی به دور است.
یعنی از اینکه کند کس از ستم
قدح بر جفت رسول محترم
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هیچ کس نباید به ستم و ظلم بر پیامبران محترم و بزرگوار، اعتراض و انتقاد کند.
هست بهتانی بزرگ البته این
در حریم پاک خیر المرسلین
هوش مصنوعی: در این دنیا، در عرصه شرافت و نیکی، اتهام زدن به افراد بزرگ و خوشبختی‌های آنان، امری ناپسند و نادرست است. این موضوع به خصوص در مورد بهترین انسان‌ها، یعنی پیامبران، به وضوح مشهود است.
حق شما را می نماید وعظ پس
تا به مثل این نگوید باز کس
هوش مصنوعی: حق شما را نشان می‌دهد و نصیحت می‌کند، پس تا زمانی که اینگونه نصیحت نکند، هیچ کس دیگری چنین نکند.
عود بر این گفت نارید ایچ باز
گر شما دارید بر ایمان نیاز
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر شما به ایمان و اعتقاد نیاز دارید، نباید به خاطر آن به کسی وابسته باشید یا در انتظار تأیید دیگران بمانید. باید در اعتقادات خود مستقل باشید و به درون خود رجوع کنید.
حق مبیّن بر شما آیات خویش
میکند ز الطاف از اندازه بیش
هوش مصنوعی: خداوند نشانه‌های خود را به وضوح برای شما نمایان می‌سازد و این نشان‌دهنده بزرگترین رحمت‌ها و لطف‌های او است که هیچ حد و اندازه‌ای برای آنها وجود ندارد.
باشد او دانا به حال نیک و بد
راستکار اندر امور و معتمد
هوش مصنوعی: او به خوبی از وضعیت‌های خوب و بد آگاه است و در کارها راستگو و قابل اعتماد است.
آن کسان که دوست دارند اینکه فاش
مر زنای مؤمنان گردد بجاش
هوش مصنوعی: کسانی که دوست دارند آبروریزی و معصیت مؤمنان آشکار شود، باید آماده باشند که خود نیز به زودی دچار ذلت و رسوایی خواهند شد.
رنجشان سخت است اندر دو سرا
وآنچه حق داند ندانید آن شما
هوش مصنوعی: رنج و مشقت آنها در هر دو دنیا بسیار زیاد است و آنچه که حقیقت دارد را شما نمی‌دانید، اما خداوند می‌داند.
گر نبُد فضل خدا و رحمتش
که رئوف است و رحیم آن حضرتش
هوش مصنوعی: اگر لطف و رحمت خداوند که مهربان و رحیم است، وجود نداشت، بی‌شک وضعیت ما متفاوت بود.
بر شما از حق عقوبت می رسید
بس عیوب مختفی گشتی پدید
هوش مصنوعی: عذاب الهی بر شما نازل می‌شود و این باعث می‌شود که نقص‌ها و عیب‌های پنهان شما کاملاً نمایان گردد.
ای گروه مؤمنان بر ماوَقَع
گام شیطان را نباشید از تبع
هوش مصنوعی: ای مؤمنان، از پیروی گام‌های شیطان دوری کنید و تحت تاثیر او قرار نگیرید.
در اشاعۀ فعل زشت و فاحشه
خاصه بر عمیاء به قذف عایشه
هوش مصنوعی: این بیت به موضوعی درباره‌ی گسترش رفتارهای ناپسند و زشت اشاره دارد، به ویژه در مورد افرادی که توانایی دیدن حقیقت را ندارند و همچنین به افترای ناروا به عایشه پرداخته است. به طور کلی، این عبارت به انتقاد از کسانی می‌پردازد که به شایعات و تهمت‌ها دامن می‌زنند.
گام بر خطوات شیطان هر که هِشت
دیو امرش می کند بر کار زشت
هوش مصنوعی: هر کسی که به دنبال وسوسه‌های شیطان برود و به او گوش دهد، در نهایت به کارهای ناپسند و زشت دچار می‌شود.
تا که گردد ظاهر از وی ناپسند
هم نباشد هیچ سود او را ز پند
هوش مصنوعی: زمانی که کسی کار ناپسندی انجام دهد، دیگر هیچ فایده‌ای از نصیحت برای او وجود ندارد.
گر نبودی فضل و رحمت از خدا
کس نگشتی پاک هرگز از شما
هوش مصنوعی: اگر لطف و رحمت خداوند نبود، هیچ کس هرگز نمی‌توانست از گناهان خود پاک شود.
تا ابد بودید در إفک و دروغ
تا زمان مرگ یعنی از بلوغ
هوش مصنوعی: شما همیشه در افکار و دروغ‌ها به سر خواهید برد تا زمانی که بمیرید، یعنی تا زمان بزرگسالی.
لیک خواهد هر که را حق بی ز بیم
پاک سازد کو سمیع است و علیم
هوش مصنوعی: اما هر کسی که بخواهد و با اطمینان قلبی خود را از ترس پاک کند، این امکان را دارد چرا که خداوند شنوا و داناست.