گنجور

۱۱- آیات ۴۲ تا ۴۶

وَ لِلّٰهِ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ إِلَی اَللّٰهِ اَلْمَصِیرُ (۴۲) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اَللّٰهَ یُزْجِی سَحٰاباً ثُمَّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثُمَّ یَجْعَلُهُ رُکٰاماً فَتَرَی اَلْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلاٰلِهِ وَ یُنَزِّلُ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مِنْ جِبٰالٍ فِیهٰا مِنْ بَرَدٍ فَیُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشٰاءُ وَ یَصْرِفُهُ عَنْ مَنْ یَشٰاءُ یَکٰادُ سَنٰا بَرْقِهِ یَذْهَبُ بِالْأَبْصٰارِ (۴۳) یُقَلِّبُ اَللّٰهُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی اَلْأَبْصٰارِ (۴۴) وَ اَللّٰهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مٰاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ رِجْلَیْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ أَرْبَعٍ یَخْلُقُ اَللّٰهُ‌ مٰا یَشٰاءُ إِنَّ اَللّٰهَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۵) لَقَدْ أَنْزَلْنٰا آیٰاتٍ مُبَیِّنٰاتٍ وَ اَللّٰهُ یَهْدِی مَنْ یَشٰاءُ إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ (۴۶)

و مر خدا راست پادشاهی آسمانها و زمین و بسوی خداست بازگشت (۴۲) آیا ندیدی که خدا آهسته میراند ابری را پس فراهم می‌آورد میانش را پس می‌گرداند آن را بالای هم آینده پس می‌بینی باران را که بیرون می‌آید از میانش و فرو می‌فرستد از آسمان از کوه‌هایی که در آن از تگرگ پس ضرر نمی‌رساند بآن کسی را که می‌خواهد و می‌گرداند او را از کسی که می‌خواهد نزدیکست تابش برقش ببرد چشم‌ها را (۴۳) می‌گرداند خدا شب و روز را بدرستی که در آن هر آینه عبرتی است مر صاحبان دیده‌ها را (۴۴) و خدا آفرید هر جنبنده‌ای را از آب پس بعضی از آنهاست که راه می‌رود بشکمش و بعضی از آنهاست که راه می‌رود بدو پای و بعضی از آنهاست که راه می‌رود بر چهار پای می‌آفریند خدا آنچه می‌خواهد بدرستی که خدا بر همه چیزی تواناست (۴۵) بتحقیق که فرستادیم آیتهای روشن و خدا هدایت می‌کند آن را که می‌خواهد براه راست (۴۶)

ز اوست شاهی زمین و آسمان
بازگشت جمله بر وی همچنان
هیچ آیا می ندیدی آنکه حق
می براند ابرها را بر نسق
می کند تألیف ایشان را به هم
بعض را یعنی کند بر بعض ضم
ثُم یَجعَلُهُ رُکَاماً و اتصال
فَتَرَی الْوَدقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلال
بینی اعنی آنکه باران ها فزون
از میان ابرها آید برون
می فرستد ز ابرهای پر شکوه
که در آنها قطعه ها باشد چو کوه
مر تگرگی سخت ریزان از سحاب
هر که را خواهد رساند زآن عذاب
یا فرستد بَرْد را زآن کوه ها
که بود در آسمان انبوه ها
کوهها هست از تگرگ اندر سما
که تگرگ از آن به ارض آید بجا
حق چو خواهد کشت ها و باغ و برگ
می شود نابود و معیوب از تگرگ
بازدارد ور که هم خواهد بسی
آن زیان از کشت و زرع هر کسی
هست نزدیک آنکه نور برق آن
دیده ها را در رباید در زمان
می بگرداند خدای ذوالمنن
روز و هم شب را به رفتن و آمدن
یا به نقصان و کمی یا حرّ و بَرْد
یا به نور و ظلمت آن دانای فرد
اندر این که گشت مذکور از نشان
هست اولوالابصار را عبرت به جان
کرد هر جنبنده را خلق او ز آب
یعنی از نطفه به وجه انقلاب
یا مراد از آب در تمییزها
هست آبی کوست اصل چیزها
بعضی از آن میکند مَشی از شکم
بعضی از آن میرود هم بر قدم
بعض دیگر می رود با دست و پا
آفریند هر چه می خواهد خدا
چون توانا باشد او بر کلّ شیء
کس نداند سرّ خلقت غیر وی
ما فرستادیم بر تحقیق و راست
روشن آیاتی که هادی بر هداست
حق هر آن کس را که خواهد بی ز بیم
ره نماید بر صراط المستقیم
۱۰- آیات ۳۷ تا ۴۱: رِجٰالٌ لاٰ تُلْهِیهِمْ تِجٰارَةٌ وَ لاٰ بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اَللّٰهِ وَ إِقٰامِ اَلصَّلاٰةِ وَ إِیتٰاءِ اَلزَّکٰاةِ یَخٰافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ اَلْقُلُوبُ وَ اَلْأَبْصٰارُ (۳۷) لِیَجْزِیَهُمُ اَللّٰهُ أَحْسَنَ مٰا عَمِلُوا وَ یَزِیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اَللّٰهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشٰاءُ بِغَیْرِ حِسٰابٍ (۳۸) وَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا أَعْمٰالُهُمْ کَسَرٰابٍ بِقِیعَةٍ یَحْسَبُهُ اَلظَّمْآنُ مٰاءً‌ حَتّٰی إِذٰا جٰاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئاً وَ وَجَدَ اَللّٰهَ عِنْدَهُ فَوَفّٰاهُ حِسٰابَهُ وَ اَللّٰهُ سَرِیعُ اَلْحِسٰابِ (۳۹) أَوْ کَظُلُمٰاتٍ فِی بَحْرٍ لُجِّیٍّ یَغْشٰاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحٰابٌ ظُلُمٰاتٌ بَعْضُهٰا فَوْقَ بَعْضٍ إِذٰا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرٰاهٰا وَ مَنْ لَمْ یَجْعَلِ اَللّٰهُ لَهُ نُوراً فَمٰا لَهُ مِنْ نُورٍ (۴۰) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اَللّٰهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اَلطَّیْرُ صَافّٰاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاٰتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ وَ اَللّٰهُ عَلِیمٌ بِمٰا یَفْعَلُونَ (۴۱)۱۲- آیات ۴۷ تا ۵۲: وَ یَقُولُونَ آمَنّٰا بِاللّٰهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنٰا ثُمَّ یَتَوَلّٰی فَرِیقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ مٰا أُولٰئِکَ بِالْمُؤْمِنِینَ (۴۷) وَ إِذٰا دُعُوا إِلَی اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ إِذٰا فَرِیقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ (۴۸) وَ إِنْ یَکُنْ لَهُمُ اَلْحَقُّ یَأْتُوا إِلَیْهِ مُذْعِنِینَ (۴۹) أَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ اِرْتٰابُوا أَمْ یَخٰافُونَ أَنْ یَحِیفَ اَللّٰهُ عَلَیْهِمْ وَ رَسُولُهُ بَلْ أُولٰئِکَ هُمُ اَلظّٰالِمُونَ (۵۰) إِنَّمٰا کٰانَ قَوْلَ اَلْمُؤْمِنِینَ إِذٰا دُعُوا إِلَی اَللّٰهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ أَنْ یَقُولُوا سَمِعْنٰا وَ أَطَعْنٰا وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ (۵۱) وَ مَنْ یُطِعِ اَللّٰهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اَللّٰهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْفٰائِزُونَ (۵۲)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لِلّٰهِ مُلْکُ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ إِلَی اَللّٰهِ اَلْمَصِیرُ (۴۲) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اَللّٰهَ یُزْجِی سَحٰاباً ثُمَّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثُمَّ یَجْعَلُهُ رُکٰاماً فَتَرَی اَلْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلاٰلِهِ وَ یُنَزِّلُ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مِنْ جِبٰالٍ فِیهٰا مِنْ بَرَدٍ فَیُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشٰاءُ وَ یَصْرِفُهُ عَنْ مَنْ یَشٰاءُ یَکٰادُ سَنٰا بَرْقِهِ یَذْهَبُ بِالْأَبْصٰارِ (۴۳) یُقَلِّبُ اَللّٰهُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی اَلْأَبْصٰارِ (۴۴) وَ اَللّٰهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مٰاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ بَطْنِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ رِجْلَیْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلیٰ أَرْبَعٍ یَخْلُقُ اَللّٰهُ‌ مٰا یَشٰاءُ إِنَّ اَللّٰهَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۴۵) لَقَدْ أَنْزَلْنٰا آیٰاتٍ مُبَیِّنٰاتٍ وَ اَللّٰهُ یَهْدِی مَنْ یَشٰاءُ إِلیٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِیمٍ (۴۶)
هوش مصنوعی: ملک آسمان‌ها و زمین از آن خداست و بازگشت همه چیز به سوی اوست. آیا ندیده‌ای که خدا چگونه ابرها را به حرکت درمی‌آورد، سپس بین آن‌ها پیوند ایجاد می‌کند و آن‌ها را انباشته می‌سازد، به گونه‌ای که باران از میان آن‌ها خارج می‌شود؟ و او از آسمان از کوه‌هایی که در آن‌ها برف است، باران می‌فرستد و به هر که بخواهد می‌رساند و از هر که بخواهد دور می‌سازد. نور برق نزدیک است که دیدگان را کور کند. خدا شب و روز را جابه‌جا می‌کند؛ در این موضوع نشانه‌هایی برای کسانی که بصیرت دارند وجود دارد. خدا هر جانداری را از آب خلق کرده است؛ از آن‌ها برخی بر شکم خود می‌خزند و برخی بر دو پا راه می‌روند و برخی بر چهار پا حرکت می‌کنند. خدا هر چه بخواهد می‌آفریند؛ بی‌تردید خدا بر هر چیزی تواناست. ما آیات روشنی نازل کرده‌ایم و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت می‌کند.
و مر خدا راست پادشاهی آسمانها و زمین و بسوی خداست بازگشت (۴۲) آیا ندیدی که خدا آهسته میراند ابری را پس فراهم می‌آورد میانش را پس می‌گرداند آن را بالای هم آینده پس می‌بینی باران را که بیرون می‌آید از میانش و فرو می‌فرستد از آسمان از کوه‌هایی که در آن از تگرگ پس ضرر نمی‌رساند بآن کسی را که می‌خواهد و می‌گرداند او را از کسی که می‌خواهد نزدیکست تابش برقش ببرد چشم‌ها را (۴۳) می‌گرداند خدا شب و روز را بدرستی که در آن هر آینه عبرتی است مر صاحبان دیده‌ها را (۴۴) و خدا آفرید هر جنبنده‌ای را از آب پس بعضی از آنهاست که راه می‌رود بشکمش و بعضی از آنهاست که راه می‌رود بدو پای و بعضی از آنهاست که راه می‌رود بر چهار پای می‌آفریند خدا آنچه می‌خواهد بدرستی که خدا بر همه چیزی تواناست (۴۵) بتحقیق که فرستادیم آیتهای روشن و خدا هدایت می‌کند آن را که می‌خواهد براه راست (۴۶)
هوش مصنوعی: خداوند مالک آسمان‌ها و زمین است و همه چیز به سوی او بازمی‌گردد. آیا توجه کرده‌اید که خداوند به آرامی ابر را می‌میراند و سپس آن را جمع می‌کند و بر روی هم قرار می‌دهد؟ آنگاه بارانی را که از آن خارج می‌شود، می‌بینید و او از آسمان باران را می‌فرستد، همچنین از کوه‌هایی که در آن‌ها تگرگ وجود دارد. این تگرگ به کسی که می‌خواهد آسیب نمی‌زند و او آن را از کسی که نمی‌خواهد دور می‌کند. نور برق آنقدر شدید است که چشمان را خسته می‌کند. خداوند شب و روز را به گردش در می‌آورد و این در حقیقت نشانه‌ای برای صاحبان چشم‌هاست. خداوند هر موجود زنده‌ای را از آب آفریده و برخی از آن‌ها بر شکم می‌روند، برخی بر پاها و برخی دیگر بر چهار پا می‌روند. خداوند آنچه را که بخواهد خلق می‌کند و او بر هر چیزی تواناست. واقعاً ما آیات روشنی فرستادیم و خداوند آن را که می‌خواهد به راه راست هدایت می‌کند.
ز اوست شاهی زمین و آسمان
بازگشت جمله بر وی همچنان
هوش مصنوعی: سلطنت زمین و آسمان از اوست و همه چیز به سوی او بازمی‌گردد و به او ختم می‌شود.
هیچ آیا می ندیدی آنکه حق
می براند ابرها را بر نسق
هوش مصنوعی: آیا هرگز ندیدی کسی را که به کمک حق، ابرها را به سمت هدفی هدایت می‌کند؟
می کند تألیف ایشان را به هم
بعض را یعنی کند بر بعض ضم
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که او در تلاش است تا ارتباط و هماهنگی میان برخی افراد را برقرار کند، به گونه‌ای که برخی را به یکدیگر پیوند دهد و از این طریق ارتباطات جدیدی ایجاد کند.
ثُم یَجعَلُهُ رُکَاماً و اتصال
فَتَرَی الْوَدقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلال
هوش مصنوعی: سپس او را توده‌ای به هم می‌پیوندد و باران را مشاهده می‌کنی که از درزهای آن خارج می‌شود.
بینی اعنی آنکه باران ها فزون
از میان ابرها آید برون
هوش مصنوعی: اگر ببینی که باران‌ها از میان ابرها به فراوانی می‌ریزد، یعنی نشانه‌ای روشن از نعمت و برکت است که بر زمین نازل می‌شود.
می فرستد ز ابرهای پر شکوه
که در آنها قطعه ها باشد چو کوه
هوش مصنوعی: ابرهای باشکوهی که در آنها تکه‌هایی همچون کوه قرار دارد، باران می‌افشانند.
مر تگرگی سخت ریزان از سحاب
هر که را خواهد رساند زآن عذاب
هوش مصنوعی: باران شدید و سختی که از ابرها می‌بارد، هر کسی را که بخواهد، به عذاب خود می‌رساند.
یا فرستد بَرْد را زآن کوه ها
که بود در آسمان انبوه ها
هوش مصنوعی: ممکن است او برف را از آن کوه‌ها که در آسمان انبوه ابرها قرار دارند بفرستد.
کوهها هست از تگرگ اندر سما
که تگرگ از آن به ارض آید بجا
هوش مصنوعی: کوه‌ها در آسمان پر از تگرگ هستند و این تگرگ‌ها به زمین می‌افتند.
حق چو خواهد کشت ها و باغ و برگ
می شود نابود و معیوب از تگرگ
هوش مصنوعی: زمانی که حق بخواهد، حتی درختان و باغ‌ها نیز از بین می‌روند و دچار آسیب می‌شوند، مانند ویرانی که تگرگ ایجاد می‌کند.
بازدارد ور که هم خواهد بسی
آن زیان از کشت و زرع هر کسی
هوش مصنوعی: اگر کسی بخواهد از زراعت و کشاورزی خود جلوگیری کند، به یقین آسیب‌ بزرگی به او خواهد رسید.
هست نزدیک آنکه نور برق آن
دیده ها را در رباید در زمان
هوش مصنوعی: اگر کسی به حقیقت و روشنی نزدیک شود، می‌تواند آنقدر درخشان شود که چشم‌ها را خیره کند و توجه همه را به خود جلب کند.
می بگرداند خدای ذوالمنن
روز و هم شب را به رفتن و آمدن
هوش مصنوعی: خدای بزرگ روز و شب را به گونه‌ای می‌چرخاند که هر یک به نوبت سر می‌رسد و می‌رود.
یا به نقصان و کمی یا حرّ و بَرْد
یا به نور و ظلمت آن دانای فرد
هوش مصنوعی: این بیت به توضیح حالات مختلفی می‌پردازد که ممکن است بر انسان و شرایط او تأثیر بگذارد. ممکن است زندگی با کمبود یا نقصان همراه باشد، یا در حال و هوای گرما و سرما قرار بگیرد، یا تحت تأثیر نور و تاریکی قرار گیرد. به این معنا که انسان همیشه با تغییرات و شرایط متفاوتی روبروست که درک و شناخت خود را به چالش می‌کشد.
اندر این که گشت مذکور از نشان
هست اولوالابصار را عبرت به جان
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده است که در به وجود آمدن این موضوع، نشانه‌هایی وجود دارد که برای صاحبان بصیرت و بینش می‌تواند آموزنده و پندآموز باشد.
کرد هر جنبنده را خلق او ز آب
یعنی از نطفه به وجه انقلاب
هوش مصنوعی: هر موجودی که به وجود آمده، خداوند او را از آب خلق کرده است، یعنی از نطفه، به طوری که به شکل و صورت جدیدی درآمده است.
یا مراد از آب در تمییزها
هست آبی کوست اصل چیزها
هوش مصنوعی: شاید منظور از آب در تشخیص و تمییز چیزها، آبی است که منشا و اصل همه چیزهاست.
بعضی از آن میکند مَشی از شکم
بعضی از آن میرود هم بر قدم
هوش مصنوعی: برخی از افراد بر اساس نفع‌های خود عمل می‌کنند، در حالی که برای برخی دیگر، مسیر زندگی‌شان تحت تأثیر محیط و شرایط است.
بعض دیگر می رود با دست و پا
آفریند هر چه می خواهد خدا
هوش مصنوعی: برخی دیگر با تلاش و کوشش خود تلاش می‌کنند تا هر چیزی را که می‌خواهند، به وجود بیاورند.
چون توانا باشد او بر کلّ شیء
کس نداند سرّ خلقت غیر وی
هوش مصنوعی: چون او بر هر چیزی قادر است، هیچ‌کس راز خلقت جز او را نمی‌داند.
ما فرستادیم بر تحقیق و راست
روشن آیاتی که هادی بر هداست
هوش مصنوعی: ما آیاتی را فرستادیم که بر حقایق تأکید کرده و راهنمای انسان‌ها به سوی هدایت و روشنی هستند.
حق هر آن کس را که خواهد بی ز بیم
ره نماید بر صراط المستقیم
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد و بدون ترس گام بردارد، به درستی و مسیر مستقیم راهنمایی می‌شود.