گنجور

۱۳- آیات ۹۹ تا ۱۰۷

حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَحَدَهُمُ اَلْمَوْتُ قٰالَ رَبِّ اِرْجِعُونِ (۹۹) لَعَلِّی أَعْمَلُ صٰالِحاً فِیمٰا تَرَکْتُ کَلاّٰ إِنَّهٰا کَلِمَةٌ هُوَ قٰائِلُهٰا وَ مِنْ وَرٰائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلیٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ (۱۰۰) فَإِذٰا نُفِخَ فِی اَلصُّورِ فَلاٰ أَنْسٰابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لاٰ یَتَسٰاءَلُونَ (۱۰۱) فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوٰازِینُهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ (۱۰۲) وَ مَنْ خَفَّتْ مَوٰازِینُهُ فَأُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خٰالِدُونَ (۱۰۳) تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ‌ اَلنّٰارُ وَ هُمْ فِیهٰا کٰالِحُونَ (۱۰۴) أَ لَمْ تَکُنْ آیٰاتِی تُتْلیٰ عَلَیْکُمْ فَکُنْتُمْ بِهٰا تُکَذِّبُونَ (۱۰۵) قٰالُوا رَبَّنٰا غَلَبَتْ عَلَیْنٰا شِقْوَتُنٰا وَ کُنّٰا قَوْماً ضٰالِّینَ (۱۰۶) رَبَّنٰا أَخْرِجْنٰا مِنْهٰا فَإِنْ عُدْنٰا فَإِنّٰا ظٰالِمُونَ (۱۰۷)

تا چون آمد احدی از ایشان را مرگ گوید پروردگار من برگردان مرا (۹۹) شاید بکنم من کار خوبی در آنچه وا گذشتم نه چنانست بدرستی که آن کلمه‌ایست که او گوینده آنست و از پیش ایشان حایلی است تا روزی که برانگیخته شوند (۱۰۰) پس چون دمیده شود در صور پس نباشد نسبها میانشان روزی چنین و نپرسند از یکدگر (۱۰۱) پس آنکه سنگین است ترازوهای او پس آن گروه ایشانند رستگاران (۱۰۲) و آنکه سبک است ترازوهای او پس آن گروه آنانند که زیان کردند در نفس‌هاشان در دوزخند جاودانیان (۱۰۳) می‌سوزاند رویهاشان را آتش و ایشان باشند در آن ترش رویان (۱۰۴) آیا نبود آیتهای من که خوانده می‌شد بر شما پس بودید بآنها تکذیب می‌کردید (۱۰۵) گفتند پروردگار ما غالب شد بر ما بدبختی ما و بودیم گروهی گمراهان (۱۰۶) پروردگار ما بیرون آور ما را از آن پس اگر عود کنیم پس بدرستی که ما بسیار ستم کردیم (۱۰۷)

تا به هنگامی که خود بی زاد و برگ
بر یکی ز ایشان رسد ناچار مرگ
گوید از حسرت که ای پروردگار
در جهانم بازگردان ز اختیار
تا کنم از تو تلافی بی ز صوت
آنچه از من در غلط گردید فوت
کارها شایسته شاید تا کنم
آنچه کز غفلت نمودم ترک هم
در جهان حاشا که گردد باز او
بل کند از حزن و خوف این گفتگو
از پس ایشان همانا مانعی است
تا به وقت بعثشان مرفوع نیست
پس دمیده چون شود در صور دم
پس نماند بینشان اَنساب هم
نفعی از خویشی در آن روز ای چشان
نیست وز هم می نپرسند آن کسان
پس هر آن سن گین ترازوی وی است
رستگاری آن گُره را در پی است
وآنکه می باشد سبک میزان او
در زیانند آن گُره بی گفتگو
کرده مر بر نفس های خود زیان
هستشان جا در جهنم جاودان
رویشان را سوزد آتش سو به سو
واندر آن باشند ایشان زشت رو
می نبود آیات من آیا که چون
خوانده میشد بر شما در آزمون
پس شما تکذیب بر آیات حق
می نمودید از فساد ماسبق
می بگویند آن گُره بالاتفاق
گشت غالب ای خدا بر ما شقاق
بود این بر ما مگر بدبختی ای
هم بُدیم از گمرهان با سختی ای
آور از نار ای خدا ما را برون
از فَإنْ عُدنَا فَإنَّا ظَالِمُون
۱۲- آیات ۹۱ تا ۹۸: مَا اِتَّخَذَ اَللّٰهُ مِنْ وَلَدٍ وَ مٰا کٰانَ مَعَهُ مِنْ إِلٰهٍ إِذاً لَذَهَبَ کُلُّ إِلٰهٍ بِمٰا خَلَقَ وَ لَعَلاٰ بَعْضُهُمْ عَلیٰ بَعْضٍ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ عَمّٰا یَصِفُونَ (۹۱) عٰالِمِ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ فَتَعٰالیٰ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۹۲) قُلْ رَبِّ إِمّٰا تُرِیَنِّی مٰا یُوعَدُونَ (۹۳) رَبِّ فَلاٰ تَجْعَلْنِی فِی اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (۹۴) وَ إِنّٰا عَلیٰ أَنْ نُرِیَکَ مٰا نَعِدُهُمْ لَقٰادِرُونَ (۹۵) اِدْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ اَلسَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمٰا یَصِفُونَ (۹۶) وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزٰاتِ اَلشَّیٰاطِینِ (۹۷) وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ (۹۸)۱۴- آیات ۱۰۸ تا ۱۱۸: قٰالَ اِخْسَؤُا فِیهٰا وَ لاٰ تُکَلِّمُونِ (۱۰۸) إِنَّهُ کٰانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبٰادِی یَقُولُونَ رَبَّنٰا آمَنّٰا فَاغْفِرْ لَنٰا وَ اِرْحَمْنٰا وَ أَنْتَ خَیْرُ اَلرّٰاحِمِینَ (۱۰۹) فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِیًّا حَتّٰی أَنْسَوْکُمْ ذِکْرِی وَ کُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَکُونَ (۱۱۰) إِنِّی جَزَیْتُهُمُ اَلْیَوْمَ بِمٰا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ اَلْفٰائِزُونَ (۱۱۱) قٰالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِی اَلْأَرْضِ عَدَدَ سِنِینَ (۱۱۲) قٰالُوا لَبِثْنٰا یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ فَسْئَلِ اَلْعٰادِّینَ (۱۱۳) قٰالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاّٰ قَلِیلاً لَوْ أَنَّکُمْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۱۱۴) أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّمٰا خَلَقْنٰاکُمْ عَبَثاً وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنٰا لاٰ تُرْجَعُونَ (۱۱۵) فَتَعٰالَی اَللّٰهُ اَلْمَلِکُ اَلْحَقُّ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ رَبُّ اَلْعَرْشِ اَلْکَرِیمِ (۱۱۶) وَ مَنْ یَدْعُ مَعَ اَللّٰهِ إِلٰهاً آخَرَ لاٰ بُرْهٰانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمٰا حِسٰابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ إِنَّهُ لاٰ یُفْلِحُ اَلْکٰافِرُونَ (۱۱۷) وَ قُلْ رَبِّ اِغْفِرْ وَ اِرْحَمْ وَ أَنْتَ خَیْرُ اَلرّٰاحِمِینَ (۱۱۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَحَدَهُمُ اَلْمَوْتُ قٰالَ رَبِّ اِرْجِعُونِ (۹۹) لَعَلِّی أَعْمَلُ صٰالِحاً فِیمٰا تَرَکْتُ کَلاّٰ إِنَّهٰا کَلِمَةٌ هُوَ قٰائِلُهٰا وَ مِنْ وَرٰائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلیٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ (۱۰۰) فَإِذٰا نُفِخَ فِی اَلصُّورِ فَلاٰ أَنْسٰابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لاٰ یَتَسٰاءَلُونَ (۱۰۱) فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوٰازِینُهُ فَأُولٰئِکَ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ (۱۰۲) وَ مَنْ خَفَّتْ مَوٰازِینُهُ فَأُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِی جَهَنَّمَ خٰالِدُونَ (۱۰۳) تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ‌ اَلنّٰارُ وَ هُمْ فِیهٰا کٰالِحُونَ (۱۰۴) أَ لَمْ تَکُنْ آیٰاتِی تُتْلیٰ عَلَیْکُمْ فَکُنْتُمْ بِهٰا تُکَذِّبُونَ (۱۰۵) قٰالُوا رَبَّنٰا غَلَبَتْ عَلَیْنٰا شِقْوَتُنٰا وَ کُنّٰا قَوْماً ضٰالِّینَ (۱۰۶) رَبَّنٰا أَخْرِجْنٰا مِنْهٰا فَإِنْ عُدْنٰا فَإِنّٰا ظٰالِمُونَ (۱۰۷)
هوش مصنوعی: زمانی که یکی از آن‌ها به مرگ نزدیک می‌شود، می‌گوید: «پروردگارا! مرا برگردانید تا شاید در آنچه ترک کرده‌ام، کارهای نیک انجام دهم.» اما نه، این فقط سخنی است که او می‌گوید و پس از آن برای آنان برزخی است تا روز قیامت. وقتی در صور دمیده شود، در آن روز هیچ نسبتی میان آن‌ها وجود نخواهد داشت و یکدیگر را نمی‌پرسند. کسانی که وزن اعمالشان سنگین باشد، آن‌ها رستگارانند و کسانی که وزن اعمالشان سبک باشد، آن‌ها کسانی هستند که نفس‌های خود را در جهنم از دست داده‌اند و در آنجا جاودانه خواهند ماند. آتش، چهره‌های آن‌ها را می‌سوزاند و در آنجا احساس شرمساری خواهند کرد. آیا آیات من بر شما خوانده نمی‌شد؟ و شما آن‌ها را تکذیب می‌کردید؟ آن‌ها می‌گویند: «پروردگارا! بر ما چیره شد بدبختی‌امان و ما مردمی گمراه بودیم. پروردگارا! ما را از اینجا بیرون کن، اگر بازگشتیم، در حقیقت ما ظالم خواهیم بود.»
تا چون آمد احدی از ایشان را مرگ گوید پروردگار من برگردان مرا (۹۹) شاید بکنم من کار خوبی در آنچه وا گذشتم نه چنانست بدرستی که آن کلمه‌ایست که او گوینده آنست و از پیش ایشان حایلی است تا روزی که برانگیخته شوند (۱۰۰) پس چون دمیده شود در صور پس نباشد نسبها میانشان روزی چنین و نپرسند از یکدگر (۱۰۱) پس آنکه سنگین است ترازوهای او پس آن گروه ایشانند رستگاران (۱۰۲) و آنکه سبک است ترازوهای او پس آن گروه آنانند که زیان کردند در نفس‌هاشان در دوزخند جاودانیان (۱۰۳) می‌سوزاند رویهاشان را آتش و ایشان باشند در آن ترش رویان (۱۰۴) آیا نبود آیتهای من که خوانده می‌شد بر شما پس بودید بآنها تکذیب می‌کردید (۱۰۵) گفتند پروردگار ما غالب شد بر ما بدبختی ما و بودیم گروهی گمراهان (۱۰۶) پروردگار ما بیرون آور ما را از آن پس اگر عود کنیم پس بدرستی که ما بسیار ستم کردیم (۱۰۷)
هوش مصنوعی: وقتی که مرگ یکی از آنها فرا رسد، او می‌گوید: "پروردگارا! مرا برگردانید، شاید کار خوبی انجام دهم از آنچه که ترک کرده‌ام." اما این‌طور نیست که او خواسته‌اش به حقیقت بپیوندد، زیرا این تنها یک گفتار است و بین آنها و روزی که برانگیخته می‌شوند، پرده‌ای وجود دارد. پس زمانی که در صور دمیده شود، روابط خانوادگی و نسب‌ها میان آنها از بین می‌رود و از یکدیگر نمی‌پرسند. در آن روز، کسانی که ترازوهایشان سنگین است، رستگار خواهند بود و آنهایی که ترازوهایشان سبک است، در آتش دوزخ جاودانه خواهند بود و صورت‌هایشان در آتش خواهد سوخت و در آن به اشکال ترش‌رو به سر خواهند برد. آیا نشانه‌ها و آیات من بر شما خوانده نمی‌شد؟ شما آنها را تکذیب می‌کردید. آنها گفتند: "پروردگار ما بر ما غلبه کرده و ما گروهی گمراه بودیم. پروردگار ما، ما را از اینجا بیرون آور، اگر بازگردیم، ما قطعاً ستمکار هستیم."
تا به هنگامی که خود بی زاد و برگ
بر یکی ز ایشان رسد ناچار مرگ
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به اینکه تا زمانی که انسان از دنیا برود، هیچ کس نمی‌تواند از او جدا شود. در واقع، این بیانگر این است که مرگ اجتناب‌ناپذیر است و آدمی در نهایت به این سرنوشت دچار می‌شود.
گوید از حسرت که ای پروردگار
در جهانم بازگردان ز اختیار
هوش مصنوعی: می‌گوید با حسرت از خدا درخواست می‌کند که ای پروردگار، در این دنیا مرا به انتخاب‌های گذشته‌ام برگردان.
تا کنم از تو تلافی بی ز صوت
آنچه از من در غلط گردید فوت
هوش مصنوعی: من می‌خواهم جبران کنم آنچه را از دست رفته، بدون آنکه صدایت را بشنوم و آنچه از من اشتباه بوده را در نظر بگیرم.
کارها شایسته شاید تا کنم
آنچه کز غفلت نمودم ترک هم
هوش مصنوعی: بهتر است اقداماتی انجام دهم که قابل تقدیر باشد، تا بتوانم کارهایی را که به دلیل غفلت پیشتر رها کرده‌ام، دوباره شروع کنم.
در جهان حاشا که گردد باز او
بل کند از حزن و خوف این گفتگو
هوش مصنوعی: در این دنیا هرگز نمی‌توان به عقب برگشت و از احوالات تلخ و ترسناک این گفتگو رهایی یافت.
از پس ایشان همانا مانعی است
تا به وقت بعثشان مرفوع نیست
هوش مصنوعی: بعد از آن‌ها به‌راستی مانعی وجود دارد که تا زمان برانگیخته شدن آن‌ها برطرف نخواهد شد.
پس دمیده چون شود در صور دم
پس نماند بینشان اَنساب هم
هوش مصنوعی: زمانی که در صور دمیده شود، دیگر نسب‌ها و نسبت‌ها میان مردم باقی نمی‌ماند.
نفعی از خویشی در آن روز ای چشان
نیست وز هم می نپرسند آن کسان
هوش مصنوعی: در آن روز که به مشکل برمی‌خوری، هیچ فایده‌ای از خویشاوندی و نسبت‌ها نخواهی برد و مردم به یکدیگر هم حال تو را جویا نمی‌شوند.
پس هر آن سن گین ترازوی وی است
رستگاری آن گُره را در پی است
هوش مصنوعی: هر زمانی که به سن و سالی می‌رسیم، مانند ترازویی است که سرنوشت و رستگاری ما را می‌سنجند و در پی آن هستیم که به موفقیت و نیکبختی دست یابیم.
وآنکه می باشد سبک میزان او
در زیانند آن گُره بی گفتگو
هوش مصنوعی: آن کسی که همواره در کارهایش به اندازه و اعتدال عمل نمی‌کند، بدون شک به ضرر و زیان خواهد رسید.
کرده مر بر نفس های خود زیان
هستشان جا در جهنم جاودان
هوش مصنوعی: کسی که بر نفس‌های خود ظلم و آسیب می‌زند، حتماً در جهنم ابدی دچار عذاب خواهد شد.
رویشان را سوزد آتش سو به سو
واندر آن باشند ایشان زشت رو
هوش مصنوعی: آن‌ها به سوز و آتش و درد گرفتارند و در عین حال، به خاطر چهره زشتشان، حالت خجالت و شرم را دارند.
می نبود آیات من آیا که چون
خوانده میشد بر شما در آزمون
هوش مصنوعی: آیا نمی‌دانید که اگر آیات من وجود نداشت، وقتی که برای شما خوانده می‌شد در امتحان چه فرقی می‌کرد؟
پس شما تکذیب بر آیات حق
می نمودید از فساد ماسبق
هوش مصنوعی: شما به آیات حق کفر می‌ورزیدید به دلیل فسادهایی که در گذشته وجود داشت.
می بگویند آن گُره بالاتفاق
گشت غالب ای خدا بر ما شقاق
هوش مصنوعی: می‌گویند که آن ناهماهنگی، به‌طور ناگهانی و بی‌دلیل به‌وجود آمد و بر ما غلبه کرد. ای خدا، ما را از این اختلاف نجات بده.
بود این بر ما مگر بدبختی ای
هم بُدیم از گمرهان با سختی ای
هوش مصنوعی: این وضعیت بدی برای ماست؛ ما هم از بین گمراهان دچار سختی و مشقت شده‌ایم.
آور از نار ای خدا ما را برون
از فَإنْ عُدنَا فَإنَّا ظَالِمُون
هوش مصنوعی: ای خدا، ما را از آتش خارج کن، زیرا اگر بازگردیم، ما خود را به ظلم دچار کرده‌ایم.