گنجور

۳- آیات ۹ تا ۱۳

ثٰانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ لَهُ فِی اَلدُّنْیٰا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۹) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ یَدٰاکَ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۱۰) وَ مِنَ اَلنّٰاسِ مَنْ یَعْبُدُ اَللّٰهَ عَلیٰ حَرْفٍ فَإِنْ أَصٰابَهُ خَیْرٌ اِطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصٰابَتْهُ فِتْنَةٌ اِنْقَلَبَ عَلیٰ وَجْهِهِ خَسِرَ اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةَ ذٰلِکَ هُوَ اَلْخُسْرٰانُ اَلْمُبِینُ (۱۱) یَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَضُرُّهُ وَ مٰا لاٰ یَنْفَعُهُ ذٰلِکَ هُوَ اَلضَّلاٰلُ اَلْبَعِیدُ (۱۲) یَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ اَلْمَوْلیٰ وَ لَبِئْسَ اَلْعَشِیرُ (۱۳)

منحرف ساز یک جانبش تا گمراه گرداند از راه خدا مر او راست در دنیا رسوایی و می‌چشانیم او را روز قیامت از عذاب آتش سوزان (۹) این بسبب آن چیزیست که پیش فرستاد دو دست تو و بدرستی که خدا نیست ستمکار مر بندگان را (۱۰) و از مردمان کیست که می‌پرستد خدا را بر کناری پس اگر برسید او را خبر آرمید بآن و اگر رسید او را بلائی برگشت بر رویش زیان کرد در دنیا و آخرت آنست آن زیان آشکارا (۱۱) می‌خواند از غیر خدا آنچه ضرر نمی‌رساندش و آنچه سود نمی‌دهدش آنست آن گمراهی دور (۱۲) می‌خواند مرا آن کسی را که ضررش نزدیکتر است از نفعش هر آینه بد خداوند کاریست و هر آینه بد معاشریست (۱۳)

اندر آن حالی که پیچیده بود
گردن از کبرش نه بر وجه خِرد
تا نماید گمره از راه خدای
مردمان را هم ز عقل و دین جدای
خواری دنیاست او را بی حساب
هم چشانیمش به محشر از عذاب
می بگوییم این عذاب پر ز دود
دستهایت پیش بفرستاده بود
گشته بر وی یعنی افعالت سبب
از تو باشد گر رسد پیشت تعب
نیست استمکاره حق بر بندگان
بدرود هر کِشتۀ خود را عیان
باشد از مردم کسی کز ضیق ظرف
می پرستد او خدا را محض حرف
خواند او را با زبان نز قلب و جان
تا چه باشد خواندن از محض لسان
پس نباشد تا که بر وی مشتبه
أنْ أصَابَهُ خَیرٌ اطْمَأنَّ بِه
یعنی ار خیری رسد بر وی پدید
پس به او آرام گیرد بی ز دید
فتنه ای ور یابد از فقر و مرض
رو بگرداند ز کل مافَرَض
در دو دنیا شد زیانکار او یقین
این مر او را هست خسرانی مبین
می پرستد جز حق او چیزی که هیچ
ضرّ و نفعی نیستش زو در بسیج
این پرستیدن ضلالی بس بعید
باشد او را تا بدانند این عبید
خواند آن را که زیانش بهر وی
باشد اقرب ز انتفاعش پی به پی
هست بَد یاری مر او را در جهان
هم معاشر یا قرینی بد نشان
۲- آیات ۵ تا ۸: یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ اَلْبَعْثِ فَإِنّٰا خَلَقْنٰاکُمْ مِنْ تُرٰابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ‌ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِنُبَیِّنَ لَکُمْ وَ نُقِرُّ فِی اَلْأَرْحٰامِ مٰا نَشٰاءُ إِلیٰ أَجَلٍ مُسَمًّی ثُمَّ نُخْرِجُکُمْ طِفْلاً ثُمَّ لِتَبْلُغُوا أَشُدَّکُمْ وَ مِنْکُمْ مَنْ یُتَوَفّٰی وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلیٰ أَرْذَلِ اَلْعُمُرِ لِکَیْلاٰ یَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئاً وَ تَرَی اَلْأَرْضَ هٰامِدَةً فَإِذٰا أَنْزَلْنٰا عَلَیْهَا اَلْمٰاءَ اِهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ أَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ (۵) ذٰلِکَ بِأَنَّ اَللّٰهَ هُوَ اَلْحَقُّ وَ أَنَّهُ یُحْیِ اَلْمَوْتیٰ وَ أَنَّهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ (۶) وَ أَنَّ اَلسّٰاعَةَ آتِیَةٌ لاٰ رَیْبَ فِیهٰا وَ أَنَّ اَللّٰهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی اَلْقُبُورِ (۷) وَ مِنَ اَلنّٰاسِ مَنْ یُجٰادِلُ فِی اَللّٰهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ لاٰ هُدیً وَ لاٰ کِتٰابٍ مُنِیرٍ (۸)۴- آیات ۱۴ تا ۱۸: إِنَّ اَللّٰهَ یُدْخِلُ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ إِنَّ اَللّٰهَ یَفْعَلُ مٰا یُرِیدُ (۱۴) مَنْ کٰانَ یَظُنُّ أَنْ لَنْ یَنْصُرَهُ اَللّٰهُ فِی اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةِ فَلْیَمْدُدْ بِسَبَبٍ إِلَی اَلسَّمٰاءِ ثُمَّ لْیَقْطَعْ فَلْیَنْظُرْ هَلْ یُذْهِبَنَّ کَیْدُهُ مٰا یَغِیظُ (۱۵) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰاهُ آیٰاتٍ بَیِّنٰاتٍ وَ أَنَّ اَللّٰهَ یَهْدِی مَنْ یُرِیدُ (۱۶) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ اَلَّذِینَ هٰادُوا وَ اَلصّٰابِئِینَ وَ اَلنَّصٰاریٰ وَ اَلْمَجُوسَ وَ اَلَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اَللّٰهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ إِنَّ اَللّٰهَ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیدٌ (۱۷) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اَللّٰهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ مَنْ فِی اَلْأَرْضِ وَ اَلشَّمْسُ وَ اَلْقَمَرُ وَ اَلنُّجُومُ وَ اَلْجِبٰالُ وَ اَلشَّجَرُ وَ اَلدَّوَابُّ وَ کَثِیرٌ مِنَ اَلنّٰاسِ وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ اَلْعَذٰابُ وَ مَنْ یُهِنِ اَللّٰهُ فَمٰا لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ إِنَّ اَللّٰهَ یَفْعَلُ مٰا یَشٰاءُ (۱۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ثٰانِیَ عِطْفِهِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ لَهُ فِی اَلدُّنْیٰا خِزْیٌ وَ نُذِیقُهُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ عَذٰابَ اَلْحَرِیقِ (۹) ذٰلِکَ بِمٰا قَدَّمَتْ یَدٰاکَ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لَیْسَ بِظَلاّٰمٍ لِلْعَبِیدِ (۱۰) وَ مِنَ اَلنّٰاسِ مَنْ یَعْبُدُ اَللّٰهَ عَلیٰ حَرْفٍ فَإِنْ أَصٰابَهُ خَیْرٌ اِطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصٰابَتْهُ فِتْنَةٌ اِنْقَلَبَ عَلیٰ وَجْهِهِ خَسِرَ اَلدُّنْیٰا وَ اَلْآخِرَةَ ذٰلِکَ هُوَ اَلْخُسْرٰانُ اَلْمُبِینُ (۱۱) یَدْعُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مٰا لاٰ یَضُرُّهُ وَ مٰا لاٰ یَنْفَعُهُ ذٰلِکَ هُوَ اَلضَّلاٰلُ اَلْبَعِیدُ (۱۲) یَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ لَبِئْسَ اَلْمَوْلیٰ وَ لَبِئْسَ اَلْعَشِیرُ (۱۳)
هوش مصنوعی: آن کس که بر گردن خود به کفر و انحراف می‌افتد، خداوند او را در دنیا به ذلت می‌کشاند و در روز قیامت عذاب سوزان به او خواهد چشانید. این نتیجه کارهای بد اوست و خداوند هرگز ستمگر نیست. برخی از مردم خدا را به گونه‌ای می‌پرستند که اگر به آنان نیکی برسد، خوشنود می‌شوند و اگر مصیبتی به آنان برسد، از ایمان خود منحرف می‌شوند. این افراد در دنیا و آخرت زیان‌کار هستند و این خود زیان آشکار است. آن‌ها بجز خدا، غیر از چیزی را می‌خوانند که نه به آنان ضرری می‌زند و نه نفعی دارد و این همان گمراهی بزرگ است. آن‌ها کسی را می‌خوانند که ضررش برای آنان به نفعش نزدیک‌تر است. حقیقتاً او بدسرپرستی و بددوستی است.
منحرف ساز یک جانبش تا گمراه گرداند از راه خدا مر او راست در دنیا رسوایی و می‌چشانیم او را روز قیامت از عذاب آتش سوزان (۹) این بسبب آن چیزیست که پیش فرستاد دو دست تو و بدرستی که خدا نیست ستمکار مر بندگان را (۱۰) و از مردمان کیست که می‌پرستد خدا را بر کناری پس اگر برسید او را خبر آرمید بآن و اگر رسید او را بلائی برگشت بر رویش زیان کرد در دنیا و آخرت آنست آن زیان آشکارا (۱۱) می‌خواند از غیر خدا آنچه ضرر نمی‌رساندش و آنچه سود نمی‌دهدش آنست آن گمراهی دور (۱۲) می‌خواند مرا آن کسی را که ضررش نزدیکتر است از نفعش هر آینه بد خداوند کاریست و هر آینه بد معاشریست (۱۳)
هوش مصنوعی: کسی که از راه راست منحرف می‌شود، به جایی می‌رسد که از خدا دور می‌افتد و در این دنیا آبرویش می‌رود. در روز قیامت، او را در عذاب آتش می‌چشانیم. این نتیجه اعمالی است که خود پیش‌تر انجام داده است و خداوند بر بندگانش ستم نمی‌کند. برخی از انسان‌ها خدا را به صورت ظاهری می‌پرستند، اما اگر به مشکلات برسند، در آن زمان متوجه می‌شوند. کسی که از غیر خدا کمک می‌طلبد، نه تنها ضرری متوجه‌اش نمی‌شود، بلکه به او سودی هم نمی‌رسد. این یک گمراهی عمیق است. افرادی که به خاطر منافع کوتاه‌مدت خود به کسی متوسل می‌شوند که ضررش بیشتر از نفعش است، در واقع کار نادرستی انجام می‌دهند و همراهی با چنین افرادی هم اشتباه است.
اندر آن حالی که پیچیده بود
گردن از کبرش نه بر وجه خِرد
هوش مصنوعی: در زمانی که به خاطر خودبزرگ‌بینی‌اش، گردنش به طرز خاصی خم شده بود، به هیچ‌وجه نشانی از خردمندی در او دیده نمی‌شد.
تا نماید گمره از راه خدای
مردمان را هم ز عقل و دین جدای
هوش مصنوعی: تا انسان‌ها را از راه صحیح خداوند منحرف کند و آنها را از عقل و دین جدا نماید.
خواری دنیاست او را بی حساب
هم چشانیمش به محشر از عذاب
هوش مصنوعی: دنیا باعث حقارت انسان است و اگر چه به مقدار زیاد ناپسندیده است، اما در روز قیامت از عذاب آن به طور کامل نجات نخواهد یافت.
می بگوییم این عذاب پر ز دود
دستهایت پیش بفرستاده بود
هوش مصنوعی: می‌گوییم که این درد و رنج ناشی از دودی است که دستان تو به سوی ما فرستاده‌اند.
گشته بر وی یعنی افعالت سبب
از تو باشد گر رسد پیشت تعب
هوش مصنوعی: اگر آزاری به تو برسد، بدان که افعالت و رفتارت در این امر تاثیرگذار بوده است.
نیست استمکاره حق بر بندگان
بدرود هر کِشتۀ خود را عیان
هوش مصنوعی: هیچ کاره‌ای از سوی حق بر بندگان، و هر کسی که کشته شده، به وضوح نشان داده می‌شود.
باشد از مردم کسی کز ضیق ظرف
می پرستد او خدا را محض حرف
هوش مصنوعی: ممکن است در میان مردم کسی پیدا شود که تنها به خاطر محدودیت‌ها و دشواری‌های زندگی، خدا را صرفاً به عنوان یک واژه و در حرف تأیید کند.
خواند او را با زبان نز قلب و جان
تا چه باشد خواندن از محض لسان
هوش مصنوعی: او را با زبان دل و جان می‌خواند تا ببیند که خواندن فقط با زبان چه نتیجه‌ای دارد.
پس نباشد تا که بر وی مشتبه
أنْ أصَابَهُ خَیرٌ اطْمَأنَّ بِه
هوش مصنوعی: پس تا زمانی که نیکویی به او برسد، نباید به آن دلگرم و مطمئن شود.
یعنی ار خیری رسد بر وی پدید
پس به او آرام گیرد بی ز دید
هوش مصنوعی: اگر خیری به او برسد و مشخص شود، آن وقت بدون نگرانی و اضطراب به آرامش می‌رسد.
فتنه ای ور یابد از فقر و مرض
رو بگرداند ز کل مافَرَض
هوش مصنوعی: اگر کسی به خاطر فقر و بیماری دچار ناراحتی و فتنه شود، ممکن است از تمام واجبات و لازمات زندگی رویگردان شود.
در دو دنیا شد زیانکار او یقین
این مر او را هست خسرانی مبین
هوش مصنوعی: او در هر دو دنیا ضرر کرده است و این موضوع برای او روشن است، این وضعیت نشان‌دهنده‌ی زیان بزرگ اوست.
می پرستد جز حق او چیزی که هیچ
ضرّ و نفعی نیستش زو در بسیج
هوش مصنوعی: تنها چیزی که ارزش پرستش دارد، حق (خدا) است و غیر از او هر چیزی که وجود دارد، هیچ فایدهای ندارد و به درد نمی‌خورد.
این پرستیدن ضلالی بس بعید
باشد او را تا بدانند این عبید
هوش مصنوعی: پرستش چیزی که به اشتباه و به دور از واقعیت است، بسیار دور از حقیقت به نظر می‌رسد تا زمانی که دیگران این بندگان را بشناسند.
خواند آن را که زیانش بهر وی
باشد اقرب ز انتفاعش پی به پی
هوش مصنوعی: هر کس باید به آن چیزی گوش دهد که برای او سودمند است، زیرا ضرر آن به او نزدیک‌تر از سودش است.
هست بَد یاری مر او را در جهان
هم معاشر یا قرینی بد نشان
هوش مصنوعی: در این دنیا، او دوستی بد دارد که همدم و هم‌نشینش است.