گنجور

۵- آیات ۴۲ تا ۵۰

قُلْ مَنْ یَکْلَؤُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهٰارِ مِنَ اَلرَّحْمٰنِ بَلْ هُمْ عَنْ ذِکْرِ رَبِّهِمْ مُعْرِضُونَ (۴۲) أَمْ لَهُمْ آلِهَةٌ تَمْنَعُهُمْ مِنْ دُونِنٰا لاٰ یَسْتَطِیعُونَ نَصْرَ أَنْفُسِهِمْ وَ لاٰ هُمْ مِنّٰا یُصْحَبُونَ (۴۳) بَلْ مَتَّعْنٰا هٰؤُلاٰءِ وَ آبٰاءَهُمْ حَتّٰی طٰالَ عَلَیْهِمُ اَلْعُمُرُ أَ فَلاٰ یَرَوْنَ أَنّٰا نَأْتِی اَلْأَرْضَ نَنْقُصُهٰا مِنْ أَطْرٰافِهٰا أَ فَهُمُ اَلْغٰالِبُونَ (۴۴) قُلْ إِنَّمٰا أُنْذِرُکُمْ بِالْوَحْیِ وَ لاٰ یَسْمَعُ اَلصُّمُّ اَلدُّعٰاءَ إِذٰا مٰا یُنْذَرُونَ (۴۵) وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذٰابِ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ یٰا وَیْلَنٰا إِنّٰا کُنّٰا ظٰالِمِینَ (۴۶) وَ نَضَعُ اَلْمَوٰازِینَ اَلْقِسْطَ لِیَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ فَلاٰ تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ إِنْ کٰانَ مِثْقٰالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنٰا بِهٰا وَ کَفیٰ بِنٰا حٰاسِبِینَ (۴۷) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسیٰ وَ هٰارُونَ اَلْفُرْقٰانَ وَ ضِیٰاءً وَ ذِکْراً لِلْمُتَّقِینَ (۴۸) اَلَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ وَ هُمْ مِنَ اَلسّٰاعَةِ مُشْفِقُونَ (۴۹) وَ هٰذٰا ذِکْرٌ مُبٰارَکٌ أَنْزَلْنٰاهُ أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ (۵۰)

بگو که نگاه می‌دارد شما را بشب و روز از خدای بخشنده بلکه ایشانند از ذکر پروردگارشان روی گردانندگان (۴۲) بلکه مر ایشان‌راست الهان که کفایت می‌کند ایشان را بغیر ما نمی‌توانند یاری کردن خودهاشان را و نه ایشان از ما همراهی کرده می‌شوند (۴۳) بلکه کامیاب کردیم آنها را و پدرانشان را تا دراز شد بر ایشان مدت زندگانی آیا پس نمی‌بینند که ما می‌آئیم زمین را که کم می‌کنیم آن را از اطرافش آیا پس ایشانند غالبان (۴۴) بگو جز این نیست که بیم می‌کنیم شما را بوحی و نمی‌شنوند کران خواندن را چون بیم کرده می‌شوند (۴۵) و اگر مس کند ایشان را وزیدن بویی از عذاب پروردگارت هر آینه گویند البته ای وای بر ما بدرستی که ما بودیم ستمکاران (۴۶) و می‌گذاریم ترازوها درست برای روز قیامت پس ستم کرده نشود نفسی چیزی را و اگر چه باشد مقدار دانه از خردل بیاریم آن را و بسیم ما حساب‌کنندگان (۴۷) و بدرستی که دادیم موسی و هارون را جدا کننده حق از باطل و نور و پندی مر پرهیزگاران را (۴۸) آنان که می‌ترسند از پروردگارشان در نهانی و ایشان باشند از قیامت ترسندگان (۴۹) و این ذکریست با برکت که فرو فرستادیم آن را آیا پس شما مر آن را انکارکنندگانید (۵۰)

کیست تا دارد شما را کو نگاه
از عذاب روز و شب بی گاه و گاه
بلکه از ذکر خدای خویشتن
میکنند اعراض و غافل زآن محن
هستشان آیا خدایانی که باز
دارد از ایشان عذاب ما به ساز
بلکه نتوانند معبودانشان
نفس خود را کرد یاری بیگمان
نیست هم مصحوبشان یاریِ ما
تا بمانند از نگهداریِ ما
کافران و آبائشان را بهره ور
بلکه ما کردیم از هر رهگذر
عمرشان تا گشت در مدت دراز
پس نمی بینند آیا هیچ باز
اینکه ارض کافران را می کنیم
ناقص از اطراف تا یابند بیم
آوریم اعنی به حوزه مسلمین
قلعه ها و قریه هاشان را چنین
گردد از هر جا بناها سرنگون
پس بوند آیا که ایشان غَالِبُون
گو بترسانم شما را من به پیش
خود به وحی حق نه از گفتار خویش
خواندنی را نشنوند اما کران
بیم کرده چون شوند از سروران
گر رسد بر کافران چیزی قلیل
از عذاب کردگار از هر قبیل
می بگویند از عناء یَا وَیلَنَآ
پس به خود بودیم استمکاره ما
می گذاریم آن ترازوهای عدل
بر جزای روز حشر از رای عدل
پس ستم دیده نگردد آن نفس
خردَلی از قدر حقش هیچ کس
آوریم آن را و در میزان نهیم
هم مجازاتی به قدر آن دهیم
یعنی آن مثقال را کز خردَل است
می بسنجیم ار چه باشد خوار و پست
ما بسی باشیم کافی در حساب
هم به حفظ جمله دانا بر صواب
ما به موسی و به هارون در خطاب
از عطاء دادیم فرقان و کتاب
هم ضیاء و پند بر پرهیزکار
کآن کسان ترسند از پروردگار
خوف خود دارند از مردم نهان
وز قیامت ترسناکند آن کسان
وین بود ذکری مبارک از خدا
که فرستادیم آن را بر شما
یعنی این قرآن که خیر استش عیان
پس کنید آیا شما انکار آن
۴- آیات ۳۳ تا ۴۱: وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ کُلٌّ فِی فَلَکٍ یَسْبَحُونَ (۳۳) وَ مٰا جَعَلْنٰا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِکَ اَلْخُلْدَ أَ فَإِنْ مِتَّ فَهُمُ اَلْخٰالِدُونَ (۳۴) کُلُّ نَفْسٍ ذٰائِقَةُ اَلْمَوْتِ وَ نَبْلُوکُمْ بِالشَّرِّ وَ اَلْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنٰا تُرْجَعُونَ (۳۵) وَ إِذٰا رَآکَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَتَّخِذُونَکَ إِلاّٰ هُزُواً أَ هٰذَا اَلَّذِی یَذْکُرُ آلِهَتَکُمْ وَ هُمْ بِذِکْرِ اَلرَّحْمٰنِ هُمْ کٰافِرُونَ (۳۶) خُلِقَ اَلْإِنْسٰانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِیکُمْ آیٰاتِی فَلاٰ تَسْتَعْجِلُونِ (۳۷) وَ یَقُولُونَ مَتیٰ هٰذَا اَلْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۳۸) لَوْ یَعْلَمُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا حِینَ لاٰ یَکُفُّونَ عَنْ وُجُوهِهِمُ اَلنّٰارَ وَ لاٰ عَنْ ظُهُورِهِمْ وَ لاٰ هُمْ یُنْصَرُونَ (۳۹) بَلْ تَأْتِیهِمْ بَغْتَةً فَتَبْهَتُهُمْ فَلاٰ یَسْتَطِیعُونَ رَدَّهٰا وَ لاٰ هُمْ یُنْظَرُونَ (۴۰) وَ لَقَدِ اُسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِکَ فَحٰاقَ بِالَّذِینَ سَخِرُوا مِنْهُمْ مٰا کٰانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۴۱)۶- آیات ۵۱ تا ۵۸: وَ لَقَدْ آتَیْنٰا إِبْرٰاهِیمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَ کُنّٰا بِهِ عٰالِمِینَ (۵۱) إِذْ قٰالَ لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ مٰا هٰذِهِ اَلتَّمٰاثِیلُ اَلَّتِی أَنْتُمْ لَهٰا عٰاکِفُونَ (۵۲) قٰالُوا وَجَدْنٰا آبٰاءَنٰا لَهٰا عٰابِدِینَ (۵۳) قٰالَ لَقَدْ کُنْتُمْ أَنْتُمْ وَ آبٰاؤُکُمْ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ (۵۴) قٰالُوا أَ جِئْتَنٰا بِالْحَقِّ أَمْ أَنْتَ مِنَ اَللاّٰعِبِینَ (۵۵) قٰالَ بَلْ رَبُّکُمْ رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ اَلَّذِی فَطَرَهُنَّ وَ أَنَا عَلیٰ ذٰلِکُمْ مِنَ اَلشّٰاهِدِینَ (۵۶) وَ تَاللّٰهِ لَأَکِیدَنَّ أَصْنٰامَکُمْ بَعْدَ أَنْ تُوَلُّوا مُدْبِرِینَ (۵۷) فَجَعَلَهُمْ جُذٰاذاً إِلاّٰ کَبِیراً لَهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَیْهِ یَرْجِعُونَ (۵۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قُلْ مَنْ یَکْلَؤُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ اَلنَّهٰارِ مِنَ اَلرَّحْمٰنِ بَلْ هُمْ عَنْ ذِکْرِ رَبِّهِمْ مُعْرِضُونَ (۴۲) أَمْ لَهُمْ آلِهَةٌ تَمْنَعُهُمْ مِنْ دُونِنٰا لاٰ یَسْتَطِیعُونَ نَصْرَ أَنْفُسِهِمْ وَ لاٰ هُمْ مِنّٰا یُصْحَبُونَ (۴۳) بَلْ مَتَّعْنٰا هٰؤُلاٰءِ وَ آبٰاءَهُمْ حَتّٰی طٰالَ عَلَیْهِمُ اَلْعُمُرُ أَ فَلاٰ یَرَوْنَ أَنّٰا نَأْتِی اَلْأَرْضَ نَنْقُصُهٰا مِنْ أَطْرٰافِهٰا أَ فَهُمُ اَلْغٰالِبُونَ (۴۴) قُلْ إِنَّمٰا أُنْذِرُکُمْ بِالْوَحْیِ وَ لاٰ یَسْمَعُ اَلصُّمُّ اَلدُّعٰاءَ إِذٰا مٰا یُنْذَرُونَ (۴۵) وَ لَئِنْ مَسَّتْهُمْ نَفْحَةٌ مِنْ عَذٰابِ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ یٰا وَیْلَنٰا إِنّٰا کُنّٰا ظٰالِمِینَ (۴۶) وَ نَضَعُ اَلْمَوٰازِینَ اَلْقِسْطَ لِیَوْمِ اَلْقِیٰامَةِ فَلاٰ تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ إِنْ کٰانَ مِثْقٰالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنٰا بِهٰا وَ کَفیٰ بِنٰا حٰاسِبِینَ (۴۷) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسیٰ وَ هٰارُونَ اَلْفُرْقٰانَ وَ ضِیٰاءً وَ ذِکْراً لِلْمُتَّقِینَ (۴۸) اَلَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَیْبِ وَ هُمْ مِنَ اَلسّٰاعَةِ مُشْفِقُونَ (۴۹) وَ هٰذٰا ذِکْرٌ مُبٰارَکٌ أَنْزَلْنٰاهُ أَ فَأَنْتُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ (۵۰)
هوش مصنوعی: بگو: چه کسی شما را در شب و روز از رحمان حفظ می‌کند؟ بلکه آن‌ها از یاد پروردگارشان غافلند. آیا برای آن‌ها معبدهایی وجود دارد که از غیر ما جلوی آن‌ها را بگیرد؟ آن‌ها نمی‌توانند خود را نجات دهند و از ما نیز یاری نمی‌شوند. بلکه ما این‌ها و پدرانشان را نفع داده‌ایم تا اینکه زمان بر آن‌ها طولانی شد. آیا نمی‌بینند که ما به سراغ زمین می‌آییم و آن را از اطرافش کم می‌کنیم؟ آیا آن‌ها غالب هستند؟ بگو: من فقط شما را با وحی هشدار می‌دهم و کرها هنگامی که هشدار داده می‌شوند، نمی‌شنوند. و اگر بادی از عذاب پروردگارتان به آن‌ها برسد، خواهند گفت: وای بر ما، ما ظالم بودیم. و ما ترازوی عدالت را در روز قیامت قرار می‌دهیم و هیچ‌کس ظلم نمی‌بیند، حتی اگر چیزی به وزن دانه‌ای از خرما باشد، آن را می‌آوریم و ما برای حسابرسی کافی هستیم. و به راستی که ما به موسی و هارون فرقان و نور و یادآوری برای پرهیزکاران عطا کردیم. آن‌ها که از پروردگارشان در نهان می‌ترسند و از ساعت قیامت هراسانند. این یک یادآوری مبارک است که نازل کرده‌ایم، آیا شما به آن کافر هستید؟
بگو که نگاه می‌دارد شما را بشب و روز از خدای بخشنده بلکه ایشانند از ذکر پروردگارشان روی گردانندگان (۴۲) بلکه مر ایشان‌راست الهان که کفایت می‌کند ایشان را بغیر ما نمی‌توانند یاری کردن خودهاشان را و نه ایشان از ما همراهی کرده می‌شوند (۴۳) بلکه کامیاب کردیم آنها را و پدرانشان را تا دراز شد بر ایشان مدت زندگانی آیا پس نمی‌بینند که ما می‌آئیم زمین را که کم می‌کنیم آن را از اطرافش آیا پس ایشانند غالبان (۴۴) بگو جز این نیست که بیم می‌کنیم شما را بوحی و نمی‌شنوند کران خواندن را چون بیم کرده می‌شوند (۴۵) و اگر مس کند ایشان را وزیدن بویی از عذاب پروردگارت هر آینه گویند البته ای وای بر ما بدرستی که ما بودیم ستمکاران (۴۶) و می‌گذاریم ترازوها درست برای روز قیامت پس ستم کرده نشود نفسی چیزی را و اگر چه باشد مقدار دانه از خردل بیاریم آن را و بسیم ما حساب‌کنندگان (۴۷) و بدرستی که دادیم موسی و هارون را جدا کننده حق از باطل و نور و پندی مر پرهیزگاران را (۴۸) آنان که می‌ترسند از پروردگارشان در نهانی و ایشان باشند از قیامت ترسندگان (۴۹) و این ذکریست با برکت که فرو فرستادیم آن را آیا پس شما مر آن را انکارکنندگانید (۵۰)
هوش مصنوعی: خداوند شما را در شب و روز تحت نظر دارد، مگر کسانی که از یاد پروردگارشان روی گردانند. آنها به غیر از خدا نمی‌توانند خود را یاری دهند و از ما نیز یاری نمی‌طلبند. ما آنها و نیاکانشان را به بهره‌مندی رساندیم تا عمرشان طولانی‌تر شود. آیا نمی‌بینند که ما زمین را می‌گسترانیم و از اطرافش می‌کاهیم؟ آیا آنها پیروز بر دیگران هستند؟ بگو ما شما را با وحی هشدار می‌دهیم و آنها به محض شنیدن هشدارها کر و لال می‌شوند. اگر بویی از عذاب پروردگار به آنها برسد، می‌گویند: "وای بر ما، ما ستمکار بودیم." ما برای روز قیامت ترازوهایی برقرار می‌کنیم تا هیچ‌کس به اندازه‌ای کوچک هم که باشد، مورد ظلم قرار نگیرد و ما حسابرس هستیم. ما به موسی و هارون مأموریت دادیم تا حق را از باطل جدا کنند و راهی برای هدایت پرهیزگاران باشند. آنها از پروردگارشان در نهان می‌هراسند و از عذاب قیامت ترسانند. این یادآور با برکت است که فرستاده‌ایم، آیا شما آن را انکار می‌کنید؟
کیست تا دارد شما را کو نگاه
از عذاب روز و شب بی گاه و گاه
هوش مصنوعی: چه کسی می‌تواند شما را در آغوش گیرد، زمانی که نگاهش همواره، در روز و شب، از عذاب دوری و فاصله خسته است؟
بلکه از ذکر خدای خویشتن
میکنند اعراض و غافل زآن محن
هوش مصنوعی: این افراد از یاد خدا و ذکر او روی گردان شده‌اند و از مشکلاتی که در این غفلت برایشان پیش می‌آید، غافل‌اند.
هستشان آیا خدایانی که باز
دارد از ایشان عذاب ما به ساز
هوش مصنوعی: آیا در میان آنها کیش و خداهایی وجود دارد که ما را از عذاب خود محفوظ نگه‌دارند؟
بلکه نتوانند معبودانشان
نفس خود را کرد یاری بیگمان
هوش مصنوعی: به این معناست که معبودان آن‌ها نمی‌توانند حتی به خودشان کمک کنند و در موقع نیاز به یاری نمی‌آیند.
نیست هم مصحوبشان یاریِ ما
تا بمانند از نگهداریِ ما
هوش مصنوعی: دوست‌داشتنی‌ها و کسانی که به ما وابسته‌اند، از حمایت و حفاظت ما بی‌بهره‌اند و در این شرایط نمی‌توانند وجود خود را حفظ کنند.
کافران و آبائشان را بهره ور
بلکه ما کردیم از هر رهگذر
هوش مصنوعی: ما از هر جایی به کافران و نیاکانشان بهره‌ای رساندیم.
عمرشان تا گشت در مدت دراز
پس نمی بینند آیا هیچ باز
هوش مصنوعی: زندگی آنها در مدت طولانی سپری می‌شود و در این زمان متوجه نمی‌شوند که آیا فرصتی برای بازگشت به گذشته وجود دارد یا خیر.
اینکه ارض کافران را می کنیم
ناقص از اطراف تا یابند بیم
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره می‌شود که سرزمین‌های بی‌ایمانان را از همه طرف محاصره می‌کنیم تا از این طریق به آن‌ها ترس و هراس بیفزاییم.
آوریم اعنی به حوزه مسلمین
قلعه ها و قریه هاشان را چنین
هوش مصنوعی: ما به مسلمانان قلعه‌ها و روستاهایشان را می‌آوریم.
گردد از هر جا بناها سرنگون
پس بوند آیا که ایشان غَالِبُون
هوش مصنوعی: ساختمان‌ها از هر سوی خراب می‌شوند، آیا ممکن است که آن‌ها برنده شوند؟
گو بترسانم شما را من به پیش
خود به وحی حق نه از گفتار خویش
هوش مصنوعی: من شما را به وحی الهی می‌ترسانم، نه به گفته‌های خودم.
خواندنی را نشنوند اما کران
بیم کرده چون شوند از سروران
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که اگر کسی به گوش دادن توجه نکند، ممکن است احساسات و نگرانیش از سروران یا مقام‌های بالا را نادیده بگیرد. در واقع، نشنیدن گفته‌های دیگران می‌تواند به ترس و اضطراب آنها منجر شود.
گر رسد بر کافران چیزی قلیل
از عذاب کردگار از هر قبیل
هوش مصنوعی: اگر بر کافران کمترین عذابی از سوی خداوند برسد، از هر نوع و شکل آن خواهد بود.
می بگویند از عناء یَا وَیلَنَآ
پس به خود بودیم استمکاره ما
هوش مصنوعی: می‌گویند از درد و رنج ما چه بگویم، پس به خودمان نگاه می‌کنیم و به وضعیت خود اهمیت می‌دهیم.
می گذاریم آن ترازوهای عدل
بر جزای روز حشر از رای عدل
هوش مصنوعی: ما عدالت را در روز رستاخیز بر اساس انصاف و راستی قرار می‌دهیم.
پس ستم دیده نگردد آن نفس
خردَلی از قدر حقش هیچ کس
هوش مصنوعی: کسی که مورد ستم قرار گرفته و مظلوم است، حتی اگر دارای کمترین ارزش و مقداری باشد، نباید نادیده گرفته شود و حق او در نظر دیگران بی‌اهمیت باشد.
آوریم آن را و در میزان نهیم
هم مجازاتی به قدر آن دهیم
هوش مصنوعی: ما آن را به اقرار می‌آوریم و در میزان قرار می‌دهیم، و همچنین به اندازه‌اش کیفر مناسبی را تعیین می‌کنیم.
یعنی آن مثقال را کز خردَل است
می بسنجیم ار چه باشد خوار و پست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که حتی کوچک‌ترین و ناچیزترین چیزها نیز باید با دقت و ارزشیابی سنجیده شوند، هرچند که ممکن است از نظر ظاهری کم‌ارزش یا بی‌اهمیت به نظر برسند.
ما بسی باشیم کافی در حساب
هم به حفظ جمله دانا بر صواب
هوش مصنوعی: ما در جمعیتی که داریم، به اندازه کافی هستیم و در محاسبات خود، همگی به درستی و دانش همراه هستیم.
ما به موسی و به هارون در خطاب
از عطاء دادیم فرقان و کتاب
هوش مصنوعی: ما به موسی و هارون در وحی، کتاب و معیار حق و باطل دادیم.
هم ضیاء و پند بر پرهیزکار
کآن کسان ترسند از پروردگار
هوش مصنوعی: هر دو نور و اندرز برای پرهیزکاران است، زیرا آن‌ها از خداوند می‌ترسند.
خوف خود دارند از مردم نهان
وز قیامت ترسناکند آن کسان
هوش مصنوعی: آنها از مردم پنهانی می‌ترسند و از روز قیامت هم وحشت دارند.
وین بود ذکری مبارک از خدا
که فرستادیم آن را بر شما
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به یادآوری نیکی از خداوند دارد که آن را برای شما ارسال کرده‌ایم.
یعنی این قرآن که خیر استش عیان
پس کنید آیا شما انکار آن
هوش مصنوعی: این قرآن که خیرو خوبی آن برای همه آشکار است، پس چگونه می‌توانید آن را انکار کنید؟