گنجور

۵- آیات ۴۲ تا ۵۶

اِذْهَبْ أَنْتَ وَ أَخُوکَ بِآیٰاتِی وَ لاٰ تَنِیٰا فِی ذِکْرِی (۴۲) اِذْهَبٰا إِلیٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغیٰ (۴۳) فَقُولاٰ لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشیٰ (۴۴) قٰالاٰ رَبَّنٰا إِنَّنٰا نَخٰافُ أَنْ یَفْرُطَ عَلَیْنٰا أَوْ أَنْ یَطْغیٰ (۴۵) قٰالَ لاٰ تَخٰافٰا إِنَّنِی مَعَکُمٰا أَسْمَعُ وَ أَریٰ (۴۶) فَأْتِیٰاهُ فَقُولاٰ إِنّٰا رَسُولاٰ رَبِّکَ فَأَرْسِلْ مَعَنٰا بَنِی إِسْرٰائِیلَ وَ لاٰ تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنٰاکَ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّکَ وَ اَلسَّلاٰمُ عَلیٰ مَنِ اِتَّبَعَ اَلْهُدیٰ (۴۷) إِنّٰا قَدْ أُوحِیَ إِلَیْنٰا أَنَّ اَلْعَذٰابَ عَلیٰ مَنْ کَذَّبَ وَ تَوَلّٰی (۴۸) قٰالَ فَمَنْ رَبُّکُمٰا یٰا مُوسیٰ (۴۹) قٰالَ رَبُّنَا اَلَّذِی أَعْطیٰ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدیٰ (۵۰) قٰالَ فَمٰا بٰالُ اَلْقُرُونِ اَلْأُولیٰ (۵۱) قٰالَ عِلْمُهٰا عِنْدَ رَبِّی فِی کِتٰابٍ لاٰ یَضِلُّ رَبِّی وَ لاٰ یَنْسیٰ (۵۲) اَلَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اَلْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَکَ لَکُمْ فِیهٰا سُبُلاً وَ أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجْنٰا بِهِ أَزْوٰاجاً مِنْ نَبٰاتٍ شَتّٰی (۵۳) کُلُوا وَ اِرْعَوْا أَنْعٰامَکُمْ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِأُولِی اَلنُّهیٰ (۵۴) مِنْهٰا خَلَقْنٰاکُمْ وَ فِیهٰا نُعِیدُکُمْ وَ مِنْهٰا نُخْرِجُکُمْ تٰارَةً أُخْریٰ (۵۵) وَ لَقَدْ أَرَیْنٰاهُ آیٰاتِنٰا کُلَّهٰا فَکَذَّبَ وَ أَبیٰ (۵۶)

برو تو و برادرت به آیتهای من و سستی مکنید در ذکر من (۴۲) بروید بسوی فرعون بدرستی که او زیاده‌روی کرد (۴۳) پس بگوئید مر او را گفتنی نرم شاید که او پند گیرد یا بترسد (۴۴) گفتند پروردگار ما بدرستی که ما مپرستیم که پیش‌گیری کند بر ما یا آنکه زیاده‌روی کند در عصیان (۴۵) گفت مترسید بدرستی که من با شمایم می‌شنوم و می‌بینم (۴۶) پس آمدند او را پس گفتند بدرستی که ما دو فرستاده پروردگار توایم پس بفرست با ما بنی اسرائیل را و نه عذاب مکن ایشان را بحقیقت آمدیم ترا بآیتی از پروردگارت و سلام بر آنکه پیرو شد هدایت را (۴۷) بدرستی که ما وحی فرستاده شد بما که عذاب بر کسی است که تکذیب کرد و روی گردانید (۴۸) گفت پس کیست پروردگار شما ای موسی (۴۹) گفت پروردگار ما آن کسی است که داد بهر چیزی خلقتش را پس هدایت کرد (۵۰) گفت چیست حال قرنهای نخستین (۵۱) گفت علم آن نزد پروردگار آنست در کتابی که خطا نمی‌نماید پروردگار من و فراموش نمی‌کند (۵۲) آنکه گردانید بر شما زمین را بستری و پدید آورد بر شما در آن راهها و فرو فرستاد از آسمان آب را پس بیرون آوردیم بآن اصنافی از رستنی جداگانه (۵۳) بخورید و بچرانید شتر و گاو و گوسفندتان را بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست برای صاحبان خردها (۵۴) از آن آفریدیم شما را در آن باز می‌بریم شما را آن بیرون می‌آوریم شما را بار دیگر (۵۵) و بحقیقت نمودیم فرعون را آیتهای ما همه‌اش پس تکذیب کرد و ابا نمود (۵۶)

أذهَب أنتَ وَأخُوک یا کلیم
با همه آیات ما بی خوف و بیم
رو به مصر آور تو با عزم درست
هم نه در پیغام ما باشید سست
رو تو با او سوی فرعون حرون
که ز حدّ خویش رفته است او برون
پس به او گویید گفتاری به نرم
مر بترسد، پند گیرد یا ز شرم
رفت موسی از همان جا سوی مصر
دید هارون را مگر در کوی مصر
گفت با او حال را از بیش و کم
وحی ایشان را شد آنجا باز هم
که روید اکنون به فرعون از قرار
کآن شده طاغی بسی بر کردگار
می بگفتند ای خدا ترسیم ما
که کند ما را عقوبت آن دغا
پیش از آن کاظهار آیاتی کنیم
یا به نرمی در سخن راهی زنیم
یا کلامی بر تو گوید بی ادب
یا به طغیان آید افزون از غضب
حق تعالی گفت هستم با شما
بشنوم، بینم، نترسید از دغا
لحظه ای من از شما غافل نی ام
از که ترسد آنکه داند با وی ام
پس بگوییدش چو رفتید از قبول
سوی او ماییم از ربّت رسول
پس تو بفرست آل اسرائیل را
همره ما در مکان قبل ما
کن رها این قوم را از بندگی
در مقام خود ز بهر زندگی
کوست بیت المقدس اندر ارض شام
مسکن مألوف آباء کرام
هم مکن تکلیفشان در امر شاق
که بر ایشان آن بود مالایطاق
این جماعت مر پیمبر زاده اند
بر تو خط بندگی کی داده اند
ما رسولان حقیم از حجتی
آمدیم از وی تو را با آیتی
مر سلامت بر کسی در اهتداست
که نماید پیروی بر راه راست
وحی کرده شد به ما از کردگار
که بود آن را عذاب بی شمار
که کند تکذیب از پیغمبران
یا که اعراض از نبیّین در عیان
پس به فرعون آمدند آن هر دو یار
مدتی ماندند بر در ز اضطرار
تا میّسر شد لقای آن عنود
پس رساندند آن پیامی را که بود
گفت ای موسی که باشد ربّتان
گفت رب ماست آن خلاّق جان
آنکه فرموده عطاء بر کلّ شیء
صورتی را که بود لایق به وی
آفریده هر چه را بر جای خویش
از خلایق سر به سر ز اعطای خویش
گوش را بنهاد بر جای سماع
تا کلام حق نمای ند استماع
چشم را هم هِشته بر جایش به رو
تا به عبرت بنگرد آیات او
برکشید این شکلها را سر به سر
همچو نقاشی که بنگارد صور
راه پس بنمودشان بر خیر و شر ّ
زآن بداند نفع خود هر جانور
میرود زآن سو که بیند خیر خود
هم نماید احتراز از شیء بد
گر که بیند داردش چیزی زیان
می گریزد ز او چو دزد از پی زنان
پس به هر شیئی قدر آن شیئیّتش
رهنمایی کرده اندر خلقتش
گفت فرعونش فَمَا بَالُ الْقُرُون
حال آن پیشینیان بوده است چون
که خدا را هیچ نپرستیده اند
بعد موت اعنی چسان گردیده اند
گفت موسی، داند آن پروردگار
که بود علمش محیط از هر قرار
کس نداند علم غیب الاّ خدا
ثبت لوح است آنچه هست از ماسوی
نه کند پروردگار من خطا
نه فراموشش شود چیزی به جا
فرش کرد آن کو زمین را بهرتان
راهها بنمود از هر سو در آن
کرد نازل ز آسمان مر آب را
رُستنیها پس برون آریم ما
رُستنی ز اصناف گوناگون به دست
آوریم از مختلف چیزی که هست
هم خورید از آنکه هست اِنعامتان
هم چرانید اندر آن اَنعامتان
اندر این باشد نشانها بی ز حد
بر خداوندان ادراک و خرد
ما شما را آفریدیم از زمین
در زمین هم باز آریم از یقین
باز هم آریمتان بیرون دگر
منبعث گردید یعنی سر به سر
گفت این تا آنکه فرعون عنود
یاد آرد کاصل او از خاک بود
واگذارد آن غرور و کبر خویش
از ره تمکین و عجز آید به پیش
او نشد تنبیه و ز او آیات خواست
پس بیفکند او عصا از دستِ راست
هم ید بیضا نمود او را چنان
که به سابق گشت شرح آن بیان
پس بدان آیات هیچ او نگروید
زآن خبر داد اینچنین رب مجید
که نمودیمش تمام آیات خویش
یک قدم نامد ز حد کفر پیش
کرد مر تکذیب موسی از عناد
بر اِبا ء افزود، انکار و فساد
۴- آیات ۳۶ تا ۴۱: قٰالَ قَدْ أُوتِیتَ سُؤْلَکَ یٰا مُوسیٰ (۳۶) وَ لَقَدْ مَنَنّٰا عَلَیْکَ مَرَّةً أُخْریٰ (۳۷) إِذْ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ أُمِّکَ مٰا یُوحیٰ (۳۸) أَنِ اِقْذِفِیهِ فِی اَلتّٰابُوتِ فَاقْذِفِیهِ فِی اَلْیَمِّ فَلْیُلْقِهِ اَلْیَمُّ بِالسّٰاحِلِ یَأْخُذْهُ عَدُوٌّ لِی وَ عَدُوٌّ لَهُ وَ أَلْقَیْتُ عَلَیْکَ مَحَبَّةً مِنِّی وَ لِتُصْنَعَ عَلیٰ عَیْنِی (۳۹) إِذْ تَمْشِی أُخْتُکَ فَتَقُولُ هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلیٰ مَنْ یَکْفُلُهُ فَرَجَعْنٰاکَ إِلیٰ أُمِّکَ کَیْ تَقَرَّ عَیْنُهٰا وَ لاٰ تَحْزَنَ وَ قَتَلْتَ نَفْساً فَنَجَّیْنٰاکَ مِنَ اَلْغَمِّ وَ فَتَنّٰاکَ فُتُوناً فَلَبِثْتَ سِنِینَ فِی أَهْلِ مَدْیَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلیٰ قَدَرٍ یٰا مُوسیٰ (۴۰) وَ اِصْطَنَعْتُکَ لِنَفْسِی (۴۱)۶- آیات ۵۷ تا ۶۴: قٰالَ أَ جِئْتَنٰا لِتُخْرِجَنٰا مِنْ أَرْضِنٰا بِسِحْرِکَ یٰا مُوسیٰ (۵۷) فَلَنَأْتِیَنَّکَ بِسِحْرٍ مِثْلِهِ فَاجْعَلْ بَیْنَنٰا وَ بَیْنَکَ مَوْعِداً لاٰ نُخْلِفُهُ نَحْنُ وَ لاٰ أَنْتَ مَکٰاناً سُویً (۵۸) قٰالَ مَوْعِدُکُمْ یَوْمُ اَلزِّینَةِ وَ أَنْ یُحْشَرَ اَلنّٰاسُ ضُحًی (۵۹) فَتَوَلّٰی فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ کَیْدَهُ ثُمَّ أَتیٰ (۶۰) قٰالَ لَهُمْ مُوسیٰ وَیْلَکُمْ لاٰ تَفْتَرُوا عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً فَیُسْحِتَکُمْ بِعَذٰابٍ وَ قَدْ خٰابَ مَنِ اِفْتَریٰ (۶۱) فَتَنٰازَعُوا أَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ وَ أَسَرُّوا اَلنَّجْویٰ (۶۲) قٰالُوا إِنْ هٰذٰانِ لَسٰاحِرٰانِ یُرِیدٰانِ أَنْ یُخْرِجٰاکُمْ مِنْ أَرْضِکُمْ بِسِحْرِهِمٰا وَ یَذْهَبٰا بِطَرِیقَتِکُمُ اَلْمُثْلیٰ (۶۳) فَأَجْمِعُوا کَیْدَکُمْ ثُمَّ اِئْتُوا صَفًّا وَ قَدْ أَفْلَحَ اَلْیَوْمَ مَنِ اِسْتَعْلیٰ (۶۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اِذْهَبْ أَنْتَ وَ أَخُوکَ بِآیٰاتِی وَ لاٰ تَنِیٰا فِی ذِکْرِی (۴۲) اِذْهَبٰا إِلیٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغیٰ (۴۳) فَقُولاٰ لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشیٰ (۴۴) قٰالاٰ رَبَّنٰا إِنَّنٰا نَخٰافُ أَنْ یَفْرُطَ عَلَیْنٰا أَوْ أَنْ یَطْغیٰ (۴۵) قٰالَ لاٰ تَخٰافٰا إِنَّنِی مَعَکُمٰا أَسْمَعُ وَ أَریٰ (۴۶) فَأْتِیٰاهُ فَقُولاٰ إِنّٰا رَسُولاٰ رَبِّکَ فَأَرْسِلْ مَعَنٰا بَنِی إِسْرٰائِیلَ وَ لاٰ تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنٰاکَ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّکَ وَ اَلسَّلاٰمُ عَلیٰ مَنِ اِتَّبَعَ اَلْهُدیٰ (۴۷) إِنّٰا قَدْ أُوحِیَ إِلَیْنٰا أَنَّ اَلْعَذٰابَ عَلیٰ مَنْ کَذَّبَ وَ تَوَلّٰی (۴۸) قٰالَ فَمَنْ رَبُّکُمٰا یٰا مُوسیٰ (۴۹) قٰالَ رَبُّنَا اَلَّذِی أَعْطیٰ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدیٰ (۵۰) قٰالَ فَمٰا بٰالُ اَلْقُرُونِ اَلْأُولیٰ (۵۱) قٰالَ عِلْمُهٰا عِنْدَ رَبِّی فِی کِتٰابٍ لاٰ یَضِلُّ رَبِّی وَ لاٰ یَنْسیٰ (۵۲) اَلَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اَلْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَکَ لَکُمْ فِیهٰا سُبُلاً وَ أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجْنٰا بِهِ أَزْوٰاجاً مِنْ نَبٰاتٍ شَتّٰی (۵۳) کُلُوا وَ اِرْعَوْا أَنْعٰامَکُمْ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِأُولِی اَلنُّهیٰ (۵۴) مِنْهٰا خَلَقْنٰاکُمْ وَ فِیهٰا نُعِیدُکُمْ وَ مِنْهٰا نُخْرِجُکُمْ تٰارَةً أُخْریٰ (۵۵) وَ لَقَدْ أَرَیْنٰاهُ آیٰاتِنٰا کُلَّهٰا فَکَذَّبَ وَ أَبیٰ (۵۶)
هوش مصنوعی: به موسى و برادرش بگو: با آیات من بروید و در یاد من سستی نکنید. به سوى فرعون بروید، او طغیان کرده است. پس به او سخنى نرم بگویید، شاید به یاد بیفتد یا بترسد. آنها گفتند: پروردگارا! ما مى‌ترسیم که او بر ما تجاوز کند یا اینکه طغیان کند. خداوند فرمود: نترسید، من با شما هستم و مى‌شنوم و مى‌بینم. بنابراین به او بروید و بگویید: ما فرستادگان پروردگارتان هستیم، پس بنی‌اسرائیل را با ما بفرست و آنها را عذاب نکن. همانا ما نشانه‌ای از پروردگارت به همراه آورده‌ایم و سلام بر آن کس که هدایت را دنبال کند. ما به ما وحی شده است که عذاب بر کسانی است که دروغ گفته و از حق روی برگردانده‌اند. فرعون گفت: پروردگار شما کیست، اى موسى؟ موسى گفت: پروردگار ما کسى است که هر چیزى را خلق کرده و سپس آن را هدایت کرده است. فرعون گفت: پس درباره نسل‌های پیشین چه می‌گویید؟ موسى پاسخ داد: دانش آن در اختیار پروردگار من است و در کتابى است که پروردگار من نه گمراه مى‌شود و نه فراموش مى‌کند. او همان کسى است که زمین را براى شما مهد قرار داده و در آن راه‌هایی براى شما قرار داده و از آسمان آب نازل کرده، پس با آن، انواع گیاهان را بیرون آورده است. بخورید و دام‌هایتان را بچرانید. به یقین در این امور نشانه‌هایى است براى صاحبان خرد. از آن زمین، شما را آفریدیم و در آن شما را باز مى‌گردانیم و بار دیگر شما را از آن بیرون مى‌آوریم. و به یقین، ما همه نشانه‌هاى خود را به او نشان دادیم، اما او دروغ گفت و سرپیچى کرد.
برو تو و برادرت به آیتهای من و سستی مکنید در ذکر من (۴۲) بروید بسوی فرعون بدرستی که او زیاده‌روی کرد (۴۳) پس بگوئید مر او را گفتنی نرم شاید که او پند گیرد یا بترسد (۴۴) گفتند پروردگار ما بدرستی که ما مپرستیم که پیش‌گیری کند بر ما یا آنکه زیاده‌روی کند در عصیان (۴۵) گفت مترسید بدرستی که من با شمایم می‌شنوم و می‌بینم (۴۶) پس آمدند او را پس گفتند بدرستی که ما دو فرستاده پروردگار توایم پس بفرست با ما بنی اسرائیل را و نه عذاب مکن ایشان را بحقیقت آمدیم ترا بآیتی از پروردگارت و سلام بر آنکه پیرو شد هدایت را (۴۷) بدرستی که ما وحی فرستاده شد بما که عذاب بر کسی است که تکذیب کرد و روی گردانید (۴۸) گفت پس کیست پروردگار شما ای موسی (۴۹) گفت پروردگار ما آن کسی است که داد بهر چیزی خلقتش را پس هدایت کرد (۵۰) گفت چیست حال قرنهای نخستین (۵۱) گفت علم آن نزد پروردگار آنست در کتابی که خطا نمی‌نماید پروردگار من و فراموش نمی‌کند (۵۲) آنکه گردانید بر شما زمین را بستری و پدید آورد بر شما در آن راهها و فرو فرستاد از آسمان آب را پس بیرون آوردیم بآن اصنافی از رستنی جداگانه (۵۳) بخورید و بچرانید شتر و گاو و گوسفندتان را بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست برای صاحبان خردها (۵۴) از آن آفریدیم شما را در آن باز می‌بریم شما را آن بیرون می‌آوریم شما را بار دیگر (۵۵) و بحقیقت نمودیم فرعون را آیتهای ما همه‌اش پس تکذیب کرد و ابا نمود (۵۶)
هوش مصنوعی: به موسی و برادرش گفته شد که به سوی فرعون بروند و در سخن گفتن با او احتیاط کنند و از کلمات نرم استفاده کنند تا شاید او پند بگیرد یا بترسد. موسی و برادرش اعلام کردند که تنها خداوند را می‌پرستند و از فرعون درخواست کردند که بنی‌اسرائیل را رها کند و آنها را مورد عذاب قرار ندهد. آنها به فرعون گفتند که از سوی خدا پیام آوری به او دارند. وقتی فرعون از موسی پرسید که پروردگار او کیست، موسی پاسخ داد که خداوند کسی است که همه چیز را آفریده و برای هر مخلوقی راهی هدایت شده تعیین کرده است. همچنین موسی به فرعون یادآوری کرد که زمین را برای زندگی مناسب کرده و باران فرستاده است تا زمین پر از گیاهان شود. در این میان، موسی تأکید کرد که خداوند نشانه‌های بسیاری را به فرعون نشان داده، اما او همه آنها را انکار کرده و از پذیرش حقایق سر باز زده است.
أذهَب أنتَ وَأخُوک یا کلیم
با همه آیات ما بی خوف و بیم
هوش مصنوعی: ای کلیم، تو و برادرت، بروید و با تمام نشانه‌های ما بی هیچ ترس و واهمه‌ای رفت و آمد کنید.
رو به مصر آور تو با عزم درست
هم نه در پیغام ما باشید سست
هوش مصنوعی: با اراده‌ای قوی و استوار به سمت مصر بروید و در پیغام ما سست و ضعیف نباشید.
رو تو با او سوی فرعون حرون
که ز حدّ خویش رفته است او برون
هوش مصنوعی: تو با او می‌روید به سوی فرعون حرون که از حد خود فراتر رفته است.
پس به او گویید گفتاری به نرم
مر بترسد، پند گیرد یا ز شرم
هوش مصنوعی: پس به او بگویید که با نرمی صحبت کند تا او از ترس یا شرم پند بگیرد.
رفت موسی از همان جا سوی مصر
دید هارون را مگر در کوی مصر
هوش مصنوعی: موسی به سوی مصر حرکت کرد و در مسیرش، هارون را در کوچه‌ای از مصر مشاهده کرد.
گفت با او حال را از بیش و کم
وحی ایشان را شد آنجا باز هم
هوش مصنوعی: او به او گفت که حال و اوضاع را از نقصان و افزونی بپرسد، و وحی و پیام‌های ایشان در آنجا دوباره آشکار شد.
که روید اکنون به فرعون از قرار
کآن شده طاغی بسی بر کردگار
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که اکنون فرعون (نماد طغیان و سرکشی) از جایی می‌رسد که به دلیل طغیانگری‌اش بر خداوند متعال به زودی با عواقب سختی روبرو خواهد شد. در واقع، نشان‌دهنده‌ی این است که کسانی که بر خداوند طغیان کنند، عاقبت نام خوبی نخواهند داشت.
می بگفتند ای خدا ترسیم ما
که کند ما را عقوبت آن دغا
هوش مصنوعی: می‌گفتند، ای خدا، چه کسی مجازات ما را به خاطر این نیرنگ‌ها خواهد کرد؟
پیش از آن کاظهار آیاتی کنیم
یا به نرمی در سخن راهی زنیم
هوش مصنوعی: قبل از اینکه نشانه‌هایی از خود را نشان دهیم یا به آرامی در گفتارمان راهی بیابیم، باید فکر کنیم.
یا کلامی بر تو گوید بی ادب
یا به طغیان آید افزون از غضب
هوش مصنوعی: یا ممکن است کسی به تو بی‌ادبانه سخن بگوید، یا خشم او به حدی برسد که به طغیان بیفتد.
حق تعالی گفت هستم با شما
بشنوم، بینم، نترسید از دغا
هوش مصنوعی: خداوند فرموده است که من همراه شما هستم و هر چه را می‌شنوم و می‌بینم، نگران فریب و نیرنگ نباشید.
لحظه ای من از شما غافل نی ام
از که ترسد آنکه داند با وی ام
هوش مصنوعی: من هرگز از شما غافل نیستم؛ کسی که می‌داند با او هستم، باید از چه چیزی بترسد؟
پس بگوییدش چو رفتید از قبول
سوی او ماییم از ربّت رسول
هوش مصنوعی: پس وقتی از آنجا رفتید، به او بگویید که ما از پیامبر او هستیم و به سوی او می‌آییم.
پس تو بفرست آل اسرائیل را
همره ما در مکان قبل ما
هوش مصنوعی: پس تو قوم بنی‌اسرائیل را با ما به مکان پیش از ما بفرست.
کن رها این قوم را از بندگی
در مقام خود ز بهر زندگی
هوش مصنوعی: این قوم را از بندگی آزاد کن، برای اینکه در جایگاه خود به زندگی ادامه دهند.
کوست بیت المقدس اندر ارض شام
مسکن مألوف آباء کرام
هوش مصنوعی: کجاست بیت‌المقدس در سرزمین شام، که موطن آبا و اجداد نیکوکار ماست؟
هم مکن تکلیفشان در امر شاق
که بر ایشان آن بود مالایطاق
هوش مصنوعی: به دیگران در کارهای سخت و دشوار فشار نیاور، زیرا توانایی آنها بیش از این چیزها نیست و نمی‌توانند از عهده‌اش برآیند.
این جماعت مر پیمبر زاده اند
بر تو خط بندگی کی داده اند
هوش مصنوعی: این گروه، فرزندان پیامبر را ستایش می‌کنند؛ پس چگونه به تو اجازه بندگی داده‌اند؟
ما رسولان حقیم از حجتی
آمدیم از وی تو را با آیتی
هوش مصنوعی: ما فرستادگان حقیقت هستیم که از سوی او آمده‌ایم و برای تو نشانه‌ای آورده‌ایم.
مر سلامت بر کسی در اهتداست
که نماید پیروی بر راه راست
هوش مصنوعی: سلامتی و خوشبختی به کسی می‌رسد که در مسیر صحیح هدایت شود و راه درست را دنبال کند.
وحی کرده شد به ما از کردگار
که بود آن را عذاب بی شمار
هوش مصنوعی: به ما از سوی خداوند وحی شد که عذاب‌های بسیار سختی بر او نازل خواهد شد.
که کند تکذیب از پیغمبران
یا که اعراض از نبیّین در عیان
هوش مصنوعی: چه کسی می‌تواند پیامبران را انکار کند یا از نبی‌ها به‌وضوح رویگردان شود؟
پس به فرعون آمدند آن هر دو یار
مدتی ماندند بر در ز اضطرار
هوش مصنوعی: دو دوست نزد فرعون رفتند و مدتی را به خاطر اضطرار و نیاز، در برابر او ماندند.
تا میّسر شد لقای آن عنود
پس رساندند آن پیامی را که بود
هوش مصنوعی: زمانی که ملاقات با آن شخص سرسخت امکان‌پذیر شد، پیامی را به او رساندند که وجود داشت.
گفت ای موسی که باشد ربّتان
گفت رب ماست آن خلاّق جان
هوش مصنوعی: موسی پرسید که پروردگار شما کیست؟ و آنها پاسخ دادند که پروردگار ما همان خالق جان‌هاست.
آنکه فرموده عطاء بر کلّ شیء
صورتی را که بود لایق به وی
هوش مصنوعی: کسی که گفته است که بخشش به هر چیز، شکلی دارد که با آن چیز متناسب است.
آفریده هر چه را بر جای خویش
از خلایق سر به سر ز اعطای خویش
هوش مصنوعی: هر چیزی که آفریده شده است، در مکان مخصوص خود قرار دارد و همه مخلوقات به واسطه بخشش او به وجود آمده‌اند.
گوش را بنهاد بر جای سماع
تا کلام حق نمای ند استماع
هوش مصنوعی: گوش خود را به شنیدن کلام حق سپرده تا حقیقت را درک کند و آن را بشنود.
چشم را هم هِشته بر جایش به رو
تا به عبرت بنگرد آیات او
هوش مصنوعی: چشم خود را به سر جای خود ثابت نگه‌دار تا آیات او را به عنوان عبرت مشاهده کنی.
برکشید این شکلها را سر به سر
همچو نقاشی که بنگارد صور
هوش مصنوعی: همه این اشکال را به‌همراه خود بالا بردند، مانند نقاشی که تصاویر را به تصویر می‌کشد.
راه پس بنمودشان بر خیر و شر ّ
زآن بداند نفع خود هر جانور
هوش مصنوعی: راهی که در برابرشان گشوده شد، به خوبی و بدی اشاره دارد؛ از این رو، هر موجودی منافع خود را می‌داند.
میرود زآن سو که بیند خیر خود
هم نماید احتراز از شیء بد
هوش مصنوعی: او به طرفی می‌رود که در آن نفع خود را مشاهده کند و از چیزهای بد نیز دوری می‌کند.
گر که بیند داردش چیزی زیان
می گریزد ز او چو دزد از پی زنان
هوش مصنوعی: اگر کسی ببیند که چیزی برایش ضرر دارد، مانند دزدی که از ترس زنان فرار می‌کند، از آن دور می‌شود.
پس به هر شیئی قدر آن شیئیّتش
رهنمایی کرده اندر خلقتش
هوش مصنوعی: هر چیز در آفرینش خود به میزان وجود و ارزشش به آن اشاره شده است.
گفت فرعونش فَمَا بَالُ الْقُرُون
حال آن پیشینیان بوده است چون
هوش مصنوعی: فرعون گفت: "دلیل چیست که حالا باید به حال گذشته‌ها توجه کنیم، وقتی که آن‌ها دیگر وجود ندارند؟"
که خدا را هیچ نپرستیده اند
بعد موت اعنی چسان گردیده اند
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به این که هیچ‌کس بعد از مرگ به پرستش خدا نپرداخته است و این موضوع به نوعی به حال و روز افراد بعد از مرگ اشاره می‌کند. به عبارت دیگر، مرگ انسان‌ها را از عبادت و پرستش خدا دور می‌کند و به محض پایان زندگی، دیگر فرصتی برای انجام اعمال عبادی باقی نمی‌ماند.
گفت موسی، داند آن پروردگار
که بود علمش محیط از هر قرار
هوش مصنوعی: موسی گفت: پروردگار می‌داند که علمش به همه چیز احاطه دارد و از هر سرنوشت و وضعیتی باخبر است.
کس نداند علم غیب الاّ خدا
ثبت لوح است آنچه هست از ماسوی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس جز خداوند از علم غیب آگاهی ندارد؛ آنچه در لوح محفوظ ثبت شده، همه چیزهایی است که وجود دارد و خارج از اراده خدا نیست.
نه کند پروردگار من خطا
نه فراموشش شود چیزی به جا
هوش مصنوعی: خدای من هرگز اشتباه نمی‌کند و چیزی از یادش نمی‌رود.
فرش کرد آن کو زمین را بهرتان
راهها بنمود از هر سو در آن
هوش مصنوعی: او دشت را برایتان گسترد و از هر طرف راه‌ها را به شما نشان داد.
کرد نازل ز آسمان مر آب را
رُستنیها پس برون آریم ما
هوش مصنوعی: آب از آسمان نازل شد و پس از آن، ما می‌توانیم گیاهان را به وجود بیاوریم.
رُستنی ز اصناف گوناگون به دست
آوریم از مختلف چیزی که هست
هوش مصنوعی: از میان انواع مختلف گیاهان، ما چیزی را به دست می‌آوریم که از هر کدام ویژگی‌های خاصی دارد.
هم خورید از آنکه هست اِنعامتان
هم چرانید اندر آن اَنعامتان
هوش مصنوعی: از آنچه دارید به خوبی بهره‌برداری کنید و از نعمت‌هایی که برایتان فراهم شده است، به نحو احسن استفاده کنید.
اندر این باشد نشانها بی ز حد
بر خداوندان ادراک و خرد
هوش مصنوعی: در این دنیا نشانه‌های فراوانی وجود دارد که برای افرادی که دارای فهم و درک عمیق هستند، قابل مشاهده است.
ما شما را آفریدیم از زمین
در زمین هم باز آریم از یقین
هوش مصنوعی: ما شما را از خاک خلق کردیم و دوباره شما را به زمین برمی‌گردانیم، این را با قطعیت می‌دانیم.
باز هم آریمتان بیرون دگر
منبعث گردید یعنی سر به سر
هوش مصنوعی: باز هم صدای شما به گوش می‌رسد، گویی که دوباره زندگی تازه‌ای پیدا کرده‌اید و همه جا را پر کرده‌اید.
گفت این تا آنکه فرعون عنود
یاد آرد کاصل او از خاک بود
هوش مصنوعی: گفت این تا زمانی که فرعون باسرسختی خود به یاد آورد که اصل و اساس او از خاک بوده است.
واگذارد آن غرور و کبر خویش
از ره تمکین و عجز آید به پیش
هوش مصنوعی: فرد باید از خودخواهی و فخر فروشی‌اش دست بردارد و با تواضع و فروتنی به جلو بیاید.
او نشد تنبیه و ز او آیات خواست
پس بیفکند او عصا از دستِ راست
هوش مصنوعی: او تنبیه نشد و از او خواست آیات (نشانه‌ها) را ببیند، بنابراین عصا را از دست راستش انداخت.
هم ید بیضا نمود او را چنان
که به سابق گشت شرح آن بیان
هوش مصنوعی: او توانست معجزه‌ای مانند ید بیضا را انجام دهد که باعث شد او مانند گذشته شناخته شود و داستان آن به خوبی بیان گردید.
پس بدان آیات هیچ او نگروید
زآن خبر داد اینچنین رب مجید
هوش مصنوعی: از این آیات هیچ دلیلی وجود ندارد که او به آنها توجه کند، و این‌گونه خداوند بزرگ خبر داد.
که نمودیمش تمام آیات خویش
یک قدم نامد ز حد کفر پیش
هوش مصنوعی: ما تمام نشانه‌ها و دلایل خود را به او نشان دادیم، اما او حتی یک قدم هم به سمت کفر و انکار حرکت نکرد.
کرد مر تکذیب موسی از عناد
بر اِبا ء افزود، انکار و فساد
هوش مصنوعی: به دلیل کینه‌توزی و سرسختی، فرمانروا به انکار و رد ادعای موسی ادامه داد و این کارش فقط به تشدید فساد و ناهنجاری‌ها انجامید.