گنجور

۱۲- آیات ۹۸ تا ۱۱۲

إِنَّمٰا إِلٰهُکُمُ اَللّٰهُ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَسِعَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً (۹۸) کَذٰلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبٰاءِ مٰا قَدْ سَبَقَ وَ قَدْ آتَیْنٰاکَ مِنْ لَدُنّٰا ذِکْراً (۹۹) مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وِزْراً (۱۰۰) خٰالِدِینَ فِیهِ وَ سٰاءَ لَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ حِمْلاً (۱۰۱) یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ وَ نَحْشُرُ اَلْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ زُرْقاً (۱۰۲) یَتَخٰافَتُونَ بَیْنَهُمْ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاّٰ عَشْراً (۱۰۳) نَحْنُ أَعْلَمُ بِمٰا یَقُولُونَ إِذْ یَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِیقَةً إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاّٰ یَوْماً (۱۰۴) وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلْجِبٰالِ فَقُلْ یَنْسِفُهٰا رَبِّی نَسْفاً (۱۰۵) فَیَذَرُهٰا قٰاعاً صَفْصَفاً (۱۰۶) لاٰ تَریٰ فِیهٰا عِوَجاً وَ لاٰ أَمْتاً (۱۰۷) یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ اَلدّٰاعِیَ لاٰ عِوَجَ لَهُ وَ خَشَعَتِ اَلْأَصْوٰاتُ لِلرَّحْمٰنِ فَلاٰ تَسْمَعُ إِلاّٰ هَمْساً (۱۰۸) یَوْمَئِذٍ لاٰ تَنْفَعُ اَلشَّفٰاعَةُ إِلاّٰ مَنْ أَذِنَ لَهُ اَلرَّحْمٰنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً (۱۰۹) یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ لاٰ یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً (۱۱۰) وَ عَنَتِ اَلْوُجُوهُ لِلْحَیِّ اَلْقَیُّومِ وَ قَدْ خٰابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً (۱۱۱) وَ مَنْ یَعْمَلْ مِنَ اَلصّٰالِحٰاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلاٰ یَخٰافُ ظُلْماً وَ لاٰ هَضْماً (۱۱۲)

نیست اله شما جز خدایی که نیست الهی مگر او احاطه کرده همه چیز را از راه دانش (۹۸) همچنین می‌خوانیم بر تو از چیزهای آنچه بحقیقت گذشته و بدرستی که دادیمت از نزد خود قرآن با نام نیک (۹۹) کسی که روی گرداند از آن بدرستی که او برمیدارد روز قیامت بار گرانی (۱۰۰)جاودانیان در آن و بد است آن مر ایشان را روز قیامت باری (۱۰۱) روزی که دمیده شود در صور و حشر نمائیم گناهکاران را روزی چنین کبود چشمان (۱۰۲) پنهان گویند میان خود که درنگ نکردید مگر ده روز (۱۰۳) ما داناتریم بآنچه می‌گویند هنگامی که خواهند گفت خوب‌ترشان در مسلک که درنگ نکردید مگر روزی (۱۰۴) و می‌پرسند ترا از کوه‌ها پس بگور برافشاند آنها را پروردگارم برافشاندنی (۱۰۵) پس واگذار آن را ساده هموار (۱۰۶) که نه بینی در آن کژی و نه برآمدگی (۱۰۷) روزی چنین پیرو می‌شوند خواننده را نباشد انحرافی برایش و پست می‌شود آوازها برای خدای بخشنده پس نشنوی مگر آواز آهسته (۱۰۸) آن روز سود نکند شفاعت مگر آن کس که دستوری داده باشد مر او را خدای بخشنده و رضا داده باشد مر او را گفتار (۱۰۹) می‌داند آنچه باشد میان دستهاشان و آنچه باشد پس پشتشان و احاطه نمی‌کند باو از راه دانش (۱۱۰) و خوار شد رویها برای خدا زنده پاینده و بدرستی که نومید شد آنکه برداشت ظلمی را (۱۱۱) و کسی که می‌کند از خوبیها و اوست مؤمن پس نخواهند ترسید از ستمی و نه شکستی (۱۱۲)

غیر از این نبود شما را او خداست
که به جز او نیست معبودی به راست
خود به هر شیئی رسیده علم او
همچنین قصه نماییم آن به تو
واقعاتی را که بُد در ماسبق
بر تو آگاهی دهیم از صدق و حق
بر تو ما دادیم قرآن را ز خود
وآنکه کرد اعراض از وی از حسد
در قیامت کرده بار حمل وزر
نیست این اعراض جز آثار وزر
جاودان باشند در آثار بد
در قیامت زیر وزر و بار بد
هست روز یُنْفَخُ فِی الْصور آن
ما فراهم آوریم آن مجرمان
چشمشان آن روز می باشد کبود
حاملان بار وزر اندر نمود
در عرب می بود شایع این صفت
بر نشان دشمنی از معرفت
کش جگر باشد سیاه اندر نمود
شاربش زرد است و چشم او کبود
پس به هم گویند آهسته به حشر
آن جماعت مَا لَّبِثْتُم غَیرَ عَشْر
ما به آن داناتریم اندر سند
چون بگویند آنکه بیش استش خرد
بل شما بودید در آن دار تنگ
روزی از روی توقف با درنگ
از تو میپرسند از وضع جبال
که چه خواهد بودشان در حشر حال
پس پراکنده بگو خواهد نمود
جمله را پروردگارم در شهود
پس گذارد ارض را در حال خود
همچنان هموار بی تلّ و عقد
نه بلندی باشدش نه اعوجاج
خیزد اعنی از میان ، طبع و مزاج
پیروند آن روز مردم برملا
داعی خود یعنی اسرافیل را
لَا عِوَجَ لَهُ یعنی از آن خواندنش
کس نتاند منحرف شد از فنش
چون بخواند هر که را که خواندنی است
از اجابت ممکنی را چاره نیست
سست للرّحمان شود آوازها
نشنوی پس جز که نرم آن رازها
نبود آن روز از شفاعت هیچ سود
جز که بدهد اذن رحمان ودود
هم رضای او بود در قول ها
دم زند کی کس گر او نبود رضا
داند آن چیزی که ایشان راست پیش
وآنچه هست از بعدشان از علم خویش
کس محیط اما به وی از روی ذات
می نگردد بل به جزئی از صفات
زآنکه جز او هر چه باشد فعل اوست
کی به فاعل او محیط از هیچ روست
کرد ذکر این بهر تذکار عوام
ور نه این باشد بدیهی بر کرام
یعنی آنچه شد توان بر وی محیط
هست مخلوق از مرکب یا بسیط
کس ندارد آگهی از ذات او
بل به چیزی کم ز معلومات او
شرح این در آیة الکرسی تمام
گفته ام گر باشدت فهم کلام
خوار باشد روی های ممکنات
بر خدای حیّ قیوم از جهات
بس بود بی بهره از هر خیر هم
آنکه او برداشت باری از ستم
وآنکه کرد او فعل نیک او مؤمن است
پس نترسد از ستم هم نه از شکست
۱۱- آیات ۹۰ تا ۹۷: وَ لَقَدْ قٰالَ لَهُمْ هٰارُونُ مِنْ قَبْلُ یٰا قَوْمِ إِنَّمٰا فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّکُمُ اَلرَّحْمٰنُ فَاتَّبِعُونِی وَ أَطِیعُوا أَمْرِی (۹۰) قٰالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَیْهِ عٰاکِفِینَ حَتّٰی یَرْجِعَ إِلَیْنٰا مُوسیٰ (۹۱) قٰالَ یٰا هٰارُونُ مٰا مَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا (۹۲) أَلاّٰ تَتَّبِعَنِ أَ فَعَصَیْتَ أَمْرِی (۹۳) قٰالَ یَا بْنَ أُمَّ لاٰ تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی وَ لاٰ بِرَأْسِی إِنِّی خَشِیتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرٰائِیلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِی (۹۴) قٰالَ فَمٰا خَطْبُکَ یٰا سٰامِرِیُّ (۹۵) قٰالَ بَصُرْتُ ِمٰا لَمْ یَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ اَلرَّسُولِ فَنَبَذْتُهٰا وَ کَذٰلِکَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی (۹۶) قٰالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَکَ فِی اَلْحَیٰاةِ أَنْ تَقُولَ لاٰ مِسٰاسَ وَ إِنَّ لَکَ مَوْعِداً لَنْ تُخْلَفَهُ وَ اُنْظُرْ إِلیٰ إِلٰهِکَ اَلَّذِی ظَلْتَ عَلَیْهِ عٰاکِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِی اَلْیَمِّ نَسْفاً (۹۷)۱۳- آیات ۱۱۳ تا ۱۲۱: وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰاهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا وَ صَرَّفْنٰا فِیهِ مِنَ اَلْوَعِیدِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ أَوْ یُحْدِثُ لَهُمْ ذِکْراً (۱۱۳) فَتَعٰالَی اَللّٰهُ اَلْمَلِکُ اَلْحَقُّ وَ لاٰ تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضیٰ إِلَیْکَ وَحْیُهُ وَ قُلْ رَبِّ‌ زِدْنِی عِلْماً (۱۱۴) وَ لَقَدْ عَهِدْنٰا إِلیٰ آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِیَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً (۱۱۵) وَ إِذْ قُلْنٰا لِلْمَلاٰئِکَةِ اُسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّٰ إِبْلِیسَ أَبیٰ (۱۱۶) فَقُلْنٰا یٰا آدَمُ إِنَّ هٰذٰا عَدُوٌّ لَکَ وَ لِزَوْجِکَ فَلاٰ یُخْرِجَنَّکُمٰا مِنَ اَلْجَنَّةِ فَتَشْقیٰ (۱۱۷) إِنَّ لَکَ أَلاّٰ تَجُوعَ فِیهٰا وَ لاٰ تَعْریٰ (۱۱۸) وَ أَنَّکَ لاٰ تَظْمَؤُا فِیهٰا وَ لاٰ تَضْحیٰ (۱۱۹) فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ اَلشَّیْطٰانُ قٰالَ یٰا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلیٰ شَجَرَةِ اَلْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لاٰ یَبْلیٰ (۱۲۰) فَأَکَلاٰ مِنْهٰا فَبَدَتْ لَهُمٰا سَوْآتُهُمٰا وَ طَفِقٰا یَخْصِفٰانِ عَلَیْهِمٰا مِنْ وَرَقِ اَلْجَنَّةِ وَ عَصیٰ آدَمُ رَبَّهُ فَغَویٰ (۱۲۱)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِنَّمٰا إِلٰهُکُمُ اَللّٰهُ اَلَّذِی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ وَسِعَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً (۹۸) کَذٰلِکَ نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْبٰاءِ مٰا قَدْ سَبَقَ وَ قَدْ آتَیْنٰاکَ مِنْ لَدُنّٰا ذِکْراً (۹۹) مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وِزْراً (۱۰۰) خٰالِدِینَ فِیهِ وَ سٰاءَ لَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ حِمْلاً (۱۰۱) یَوْمَ یُنْفَخُ فِی اَلصُّورِ وَ نَحْشُرُ اَلْمُجْرِمِینَ یَوْمَئِذٍ زُرْقاً (۱۰۲) یَتَخٰافَتُونَ بَیْنَهُمْ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاّٰ عَشْراً (۱۰۳) نَحْنُ أَعْلَمُ بِمٰا یَقُولُونَ إِذْ یَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِیقَةً إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاّٰ یَوْماً (۱۰۴) وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلْجِبٰالِ فَقُلْ یَنْسِفُهٰا رَبِّی نَسْفاً (۱۰۵) فَیَذَرُهٰا قٰاعاً صَفْصَفاً (۱۰۶) لاٰ تَریٰ فِیهٰا عِوَجاً وَ لاٰ أَمْتاً (۱۰۷) یَوْمَئِذٍ یَتَّبِعُونَ اَلدّٰاعِیَ لاٰ عِوَجَ لَهُ وَ خَشَعَتِ اَلْأَصْوٰاتُ لِلرَّحْمٰنِ فَلاٰ تَسْمَعُ إِلاّٰ هَمْساً (۱۰۸) یَوْمَئِذٍ لاٰ تَنْفَعُ اَلشَّفٰاعَةُ إِلاّٰ مَنْ أَذِنَ لَهُ اَلرَّحْمٰنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً (۱۰۹) یَعْلَمُ مٰا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ مٰا خَلْفَهُمْ وَ لاٰ یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً (۱۱۰) وَ عَنَتِ اَلْوُجُوهُ لِلْحَیِّ اَلْقَیُّومِ وَ قَدْ خٰابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً (۱۱۱) وَ مَنْ یَعْمَلْ مِنَ اَلصّٰالِحٰاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلاٰ یَخٰافُ ظُلْماً وَ لاٰ هَضْماً (۱۱۲)
هوش مصنوعی: خداوند شما تنها خدا است که هیچ معبودی به جز او وجود ندارد و او بر هر چیزی علم و آگاهی دارد. ما برخی از افسانه‌ها و داستان‌هایی که قبلاً رخ داده را به شما نقل می‌کنیم و از جانب خود به شما یادآوری کرده‌ایم. هر کس از این یادآوری روی گردان شود، در روز قیامت بار گناهی سنگین بر دوش خواهد داشت و در آنجا همیشه در عذاب خواهد بود. در روزی که رجعت خواهد شد و مجرمان را در حالی جمع‌آوری می‌کنیم که چشمانشان به رنگ آبی است. آن‌ها به آرامی با یکدیگر پچ‌پچ می‌کنند که گویی فقط ده روز در آن دنیا مانده‌اند. ما بهتر از آنچه می‌گویند، می‌دانیم، وقتی که بهترین آن‌ها می‌گوید که فقط یک روز مانده‌اند. و از تو درباره کوه‌ها می‌پرسند، بگو که پروردگارم آن‌ها را به کلی نابود خواهد کرد و آن‌ها را به زمین صاف و همواری تبدیل می‌کند که نه عوجی در آن خواهید دید و نه هیچ دشت یا ارتفاعی. در آن روز مردم از کسی پیروی می‌کنند که دعوت می‌کند و هیچ انحرافی در دعوتش نخواهد بود و صداها در برابر رحمان آرام خواهد شد و هیچ چیزی جز همهمه‌های کم شنیده نخواهد شد. در آن روز هیچ شفاعتی به جز آن کس که رحمان به او اجازه دهد و سخنش را بپذیرد، فایده نخواهد داشت. او از آنچه در گذشته و آینده آن‌هاست مطلع است و هیچ کس بر علم او احاطه نخواهد داشت. همچنین، چهره‌ها در برابر زنده و پایدار تسلیم می‌شوند و کسی که بار ظلمی را به دوش گیرد، به شدت شکست خواهد خورد. و هر کس از اعمال نیکو انجام دهد و مؤمن باشد، نه از ظلم می‌هراسد و نه از کم‌کردن حقوقش.
نیست اله شما جز خدایی که نیست الهی مگر او احاطه کرده همه چیز را از راه دانش (۹۸) همچنین می‌خوانیم بر تو از چیزهای آنچه بحقیقت گذشته و بدرستی که دادیمت از نزد خود قرآن با نام نیک (۹۹) کسی که روی گرداند از آن بدرستی که او برمیدارد روز قیامت بار گرانی (۱۰۰)جاودانیان در آن و بد است آن مر ایشان را روز قیامت باری (۱۰۱) روزی که دمیده شود در صور و حشر نمائیم گناهکاران را روزی چنین کبود چشمان (۱۰۲) پنهان گویند میان خود که درنگ نکردید مگر ده روز (۱۰۳) ما داناتریم بآنچه می‌گویند هنگامی که خواهند گفت خوب‌ترشان در مسلک که درنگ نکردید مگر روزی (۱۰۴) و می‌پرسند ترا از کوه‌ها پس بگور برافشاند آنها را پروردگارم برافشاندنی (۱۰۵) پس واگذار آن را ساده هموار (۱۰۶) که نه بینی در آن کژی و نه برآمدگی (۱۰۷) روزی چنین پیرو می‌شوند خواننده را نباشد انحرافی برایش و پست می‌شود آوازها برای خدای بخشنده پس نشنوی مگر آواز آهسته (۱۰۸) آن روز سود نکند شفاعت مگر آن کس که دستوری داده باشد مر او را خدای بخشنده و رضا داده باشد مر او را گفتار (۱۰۹) می‌داند آنچه باشد میان دستهاشان و آنچه باشد پس پشتشان و احاطه نمی‌کند باو از راه دانش (۱۱۰) و خوار شد رویها برای خدا زنده پاینده و بدرستی که نومید شد آنکه برداشت ظلمی را (۱۱۱) و کسی که می‌کند از خوبیها و اوست مؤمن پس نخواهند ترسید از ستمی و نه شکستی (۱۱۲)
هوش مصنوعی: خداوندی جز او وجود ندارد و او به وسیله علم خود بر همه چیز سلطه دارد. همچنین به تو اطلاعاتی از وقایع گذشته داده‌ایم و قرآن را با نام نیکو به تو ارزانی داشته‌ایم. کسانی که از این حقیقت روی می‌گردانند، در روز قیامت بار سنگینی بر دوش خواهند داشت و تا ابد در عذاب خواهند بود. در آن روز، هنگامی که در شیون به بدمیده شود، گناهکاران را با چشمانی کبود جمع‌آوری خواهیم کرد و آنها در دل خود خواهند گفت که فقط ده روز در این دنیا درنگ کرده‌اند. ما از آنچه می‌گویند آگاهیم و هنگامی که به یکدیگر خواهند گفت که تنها روزی درنگ کرده‌اند، آنها سوال خواهند کرد که در مورد کوه‌ها چه خواهد شد و پروردگارم آنها را به زمین صاف و هموار می‌فرستد. در آن روز، خواننده‌ای در برابر آنها قرار می‌گیرد و سخنانی مسحور کننده از زبان او جاری می‌شود. آن روز شفاعت نخواهد کرد مگر برای کسی که خداوند به او اجازه داده باشد. خداوند می‌داند که بین دست‌های آنان چه می‌گذرد و آنچه که پس از آن خواهد بود، و هیچ چیز از نظر علمش بر او پنهان نخواهد ماند. در آن روز، چهره‌ها برای خداوند زنده و پاینده خاشع خواهند شد و کسی که ظلمی را بر خود تحمیل کرده باشد، ناامید خواهد بود. اما کسی که خوبکاری کند و مؤمن باشد، نه ترسی از ظلم خواهد داشت و نه به سختی می‌افتد.
غیر از این نبود شما را او خداست
که به جز او نیست معبودی به راست
هوش مصنوعی: جز این نیست که خداوند شما را آفریده است و غیر از او معبودی وجود ندارد. این حقیقتی است که باید به آن ایمان داشته باشید.
خود به هر شیئی رسیده علم او
همچنین قصه نماییم آن به تو
هوش مصنوعی: به هر چیزی که علم و دانش او دست یافته، می‌توانیم داستان آن را برای تو بیان کنیم.
واقعاتی را که بُد در ماسبق
بر تو آگاهی دهیم از صدق و حق
هوش مصنوعی: ما می‌خواهیم حقایق و واقعیت‌هایی را که در گذشته بر تو آشکار شده است، به تو بگوییم.
بر تو ما دادیم قرآن را ز خود
وآنکه کرد اعراض از وی از حسد
هوش مصنوعی: ما قرآن را از جانب خود به تو هدیه دادیم و کسی که از آن روی بگرداند، به خاطر حسد و کینه‌توزی است.
در قیامت کرده بار حمل وزر
نیست این اعراض جز آثار وزر
هوش مصنوعی: در روز قیامت، نمی‌توان به سادگی از بار گناهان خود درگذشت و این تغییر حالت، تنها نشانه‌هایی از بار سنگین گناه است که هنوز باقی مانده‌اند.
جاودان باشند در آثار بد
در قیامت زیر وزر و بار بد
هوش مصنوعی: در روز قیامت، کسانی که کارهای بد کرده‌اند، همیشه در آثار منفی خود باقی خواهند ماند و بار گناهشان بر دوش آن‌ها سنگینی خواهد کرد.
هست روز یُنْفَخُ فِی الْصور آن
ما فراهم آوریم آن مجرمان
هوش مصنوعی: روزی خواهد بود که در صور تهی دمیده می‌شود و ما در آن روز مجرمان را گردآوری خواهیم کرد.
چشمشان آن روز می باشد کبود
حاملان بار وزر اندر نمود
هوش مصنوعی: چشم‌هایشان در آن روز به رنگ آبی درآمده است، مانند افرادی که بار سنگینی از مشکلات را به دوش دارند.
در عرب می بود شایع این صفت
بر نشان دشمنی از معرفت
هوش مصنوعی: در عرب، این خصیصه به وضوح به عنوان علامتی از دشمنی نسبت به افرادی که معرفت و دانش دارند، شناخته شده بود.
کش جگر باشد سیاه اندر نمود
شاربش زرد است و چشم او کبود
هوش مصنوعی: کسی که دلش غمگین و پر از درد است، هرچند که چهره‌اش نشان از شادابی دارد، اما در واقع چشمانش از ناراحتی سرشار است.
پس به هم گویند آهسته به حشر
آن جماعت مَا لَّبِثْتُم غَیرَ عَشْر
هوش مصنوعی: پس به هم می‌گویند که در روز قیامت، آن گروه به یکدیگر می‌گویند: «آیا شما در دنیا چه مدت بودید؟ به جز ده روز.»
ما به آن داناتریم اندر سند
چون بگویند آنکه بیش استش خرد
هوش مصنوعی: ما در مورد موضوعات مختلف از کسانی که دانش بیشتری دارند، آگاهی بیشتری پیدا می‌کنیم، زیرا وقتی دربارهٔ کسی که بیشتر از دیگران خرد و عقل دارد صحبت می‌کنند، درک بهتری از او داریم.
بل شما بودید در آن دار تنگ
روزی از روی توقف با درنگ
هوش مصنوعی: شما زمانی در آن مکان محدود و کوچک بودید، که به خاطر توقف و تأمل، لحظاتی را در آنجا گذراندید.
از تو میپرسند از وضع جبال
که چه خواهد بودشان در حشر حال
هوش مصنوعی: از تو می‌پرسند که کوه‌ها در روز قیامت چه حال و روزی خواهند داشت.
پس پراکنده بگو خواهد نمود
جمله را پروردگارم در شهود
هوش مصنوعی: پس پروردگارم در دید و شهود، همه چیز را به صورت پراکنده نشان خواهد داد.
پس گذارد ارض را در حال خود
همچنان هموار بی تلّ و عقد
هوش مصنوعی: پس زمین را در شرایط خود رها می‌کند، به‌گونه‌ای که همچنان صاف و بدون پستی و بلندی باقی بماند.
نه بلندی باشدش نه اعوجاج
خیزد اعنی از میان ، طبع و مزاج
هوش مصنوعی: نه بلندی وجود دارد و نه انحرافی؛ یعنی از دل و طبیعت و وضعیت آن برمی‌خیزد.
پیروند آن روز مردم برملا
داعی خود یعنی اسرافیل را
هوش مصنوعی: در آن روز، مردم به خوبی متوجه می‌شوند که دعوت کننده خود را، که مانند اسرافیل (فرشته‌ای که در روز قیامت مردم را به حساب می‌خواند) است، شناخته‌اند.
لَا عِوَجَ لَهُ یعنی از آن خواندنش
کس نتاند منحرف شد از فنش
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که کسی نمی‌تواند از طریق خواندن یا شنیدن آن اثر به انحراف برود و همیشه به سمت درست و صحیح هدایت می‌شود. منظور این است که این اثر به قدری صحیح و معتبر است که هیچ نقطه ضعفی ندارد و راه را به خوبی نشان می‌دهد.
چون بخواند هر که را که خواندنی است
از اجابت ممکنی را چاره نیست
هوش مصنوعی: هر کسی که صدایی را بشنود که باید به آن پاسخ دهد، چاره‌ای جز پاسخ دادن ندارد.
سست للرّحمان شود آوازها
نشنوی پس جز که نرم آن رازها
هوش مصنوعی: اگر صدای نازک و لطیف را نشنوی، نشان‌دهنده‌ی این است که حضور رحمان در دل‌ها ضعیف شده است. پس جز نسبت به آن رازها که با نرمی بیان شده، چیزی نخواهی فهمید.
نبود آن روز از شفاعت هیچ سود
جز که بدهد اذن رحمان ودود
هوش مصنوعی: در آن روز جز رحمت و اجازه پروردگار، هیچ کمکی نمی‌تواند به انسان برسد.
هم رضای او بود در قول ها
دم زند کی کس گر او نبود رضا
هوش مصنوعی: هر زمان که کسی در صحبت‌ها یا رفتارهایش به رضایت خدا توجه کند، هیچ کس نمی‌تواند بدون آن رضایت سخن بگوید یا عملی انجام دهد.
داند آن چیزی که ایشان راست پیش
وآنچه هست از بعدشان از علم خویش
هوش مصنوعی: آنها به خوبی می‌دانند که چه چیزی در پیش رویشان است و همچنین آنچه که پس از آن، نتایج دانش و آگاهی خودشان است.
کس محیط اما به وی از روی ذات
می نگردد بل به جزئی از صفات
هوش مصنوعی: هیچ‌کس به ذات واقعی کسی توجه نمی‌کند، بلکه فقط به ویژگی‌ها و جزئیات آن شخص نگاه می‌کند.
زآنکه جز او هر چه باشد فعل اوست
کی به فاعل او محیط از هیچ روست
هوش مصنوعی: هر چیزی که غیر از او وجود دارد، نتیجه‌ی کار اوست. به همین دلیل، فاعل و خالق اصلی او، از هیچ چیز خارج نیست و به هیچ چیز محدود نمی‌شود.
کرد ذکر این بهر تذکار عوام
ور نه این باشد بدیهی بر کرام
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که ذکر و یادآوری این موضوع برای آموزش و آگاهی عمومی است، در غیر این صورت این موضوع برای افراد با کرامت و دانا واضح و روشن است و نیازی به توضیح ندارد.
یعنی آنچه شد توان بر وی محیط
هست مخلوق از مرکب یا بسیط
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هر چیزی که در جهان وجود دارد، نتیجه‌ای از یک ترکیب یا کل جامع‌تر است. یعنی آنچه که به وجود آمده، تحت تأثیر محیط و شرایط خاصی شکل گرفته و هیچ چیز به‌تنهایی و بدون تأثیرات دیگر نمی‌تواند وجود داشته باشد.
کس ندارد آگهی از ذات او
بل به چیزی کم ز معلومات او
هوش مصنوعی: هیچ‌کس از حقیقت او خبر ندارد، اما آنچه از اطلاعات او می‌دانیم نیز بسیار کم است.
شرح این در آیة الکرسی تمام
گفته ام گر باشدت فهم کلام
هوش مصنوعی: به تمامی جزییات و مفاهیم آیه‌ی کرسی پرداخته‌ام، اگر توانایی درک این سخن را داشته باشی.
خوار باشد روی های ممکنات
بر خدای حیّ قیوم از جهات
هوش مصنوعی: چهره‌های موجودات در برابر خداوند زنده و پاینده از جهات مختلف خوار و ناتوان است.
بس بود بی بهره از هر خیر هم
آنکه او برداشت باری از ستم
هوش مصنوعی: کسی که بار ظلمی را بر دوش می‌کشد، حتی اگر در زندگی‌اش از خیر و نیکی بهره‌ای نداشته باشد، به اندازه همین باری که حمل می‌کند، کافی است.
وآنکه کرد او فعل نیک او مؤمن است
پس نترسد از ستم هم نه از شکست
هوش مصنوعی: کسی که کارهای نیک انجام می‌دهد، مؤمن است و نباید از ظلم و ستم یا شکست بترسد.