گنجور

۱۰- آیات ۸۳ تا ۸۹

وَ مٰا أَعْجَلَکَ عَنْ قَوْمِکَ یٰا مُوسیٰ (۸۳) قٰالَ هُمْ أُولاٰءِ عَلیٰ أَثَرِی وَ عَجِلْتُ إِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضیٰ (۸۴) قٰالَ فَإِنّٰا قَدْ فَتَنّٰا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ وَ أَضَلَّهُمُ اَلسّٰامِرِیُّ (۸۵) فَرَجَعَ مُوسیٰ إِلیٰ قَوْمِهِ غَضْبٰانَ أَسِفاً قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ لَمْ یَعِدْکُمْ رَبُّکُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطٰالَ عَلَیْکُمُ اَلْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ یَحِلَّ عَلَیْکُمْ‌ غَضَبٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِی (۸۶) قٰالُوا مٰا أَخْلَفْنٰا مَوْعِدَکَ بِمَلْکِنٰا وَ لٰکِنّٰا حُمِّلْنٰا أَوْزٰاراً مِنْ زِینَةِ اَلْقَوْمِ فَقَذَفْنٰاهٰا فَکَذٰلِکَ أَلْقَی اَلسّٰامِرِیُّ (۸۷) فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوٰارٌ فَقٰالُوا هٰذٰا إِلٰهُکُمْ وَ إِلٰهُ مُوسیٰ فَنَسِیَ (۸۸) أَ فَلاٰ یَرَوْنَ أَلاّٰ یَرْجِعُ إِلَیْهِمْ قَوْلاً وَ لاٰ یَمْلِکُ لَهُمْ ضَرًّا وَ لاٰ نَفْعاً (۸۹)

و چه چیز بشتاب آورد ترا از قومت ای موسی (۸۳) گفت ایشانند اینان بر اثر من و شتافتم بسوی تو ای پروردگار من تا خشنود شوی (۸۴) گفت پس بدرستی که ما مبتلا کردیم قوم ترا از بعد تو و گمراه کرد ایشان را سامری (۸۵) پس بازگشت موسی بسوی قومش خشمناک بسیار غضب آلوده گفت ای قوم آیا نه وعده داد شما را پروردگارتان وعده دادنی نیکو گیا پس دراز شد بر شما آن زمان یا خواستید که فرود آید بر شما سخطی از پروردگارتان پس خلاف کردید وعده مرا (۸۶) گفتند خلاف نکردیم وعده ترا باختیارمان و لیکن ما بار کرده شدیم احمال را از پیرایه قوم پس انداختیم آنها را پس همچنین انداخت سامری (۸۷) پس بیرون آورد برای ایشان گوساله کالبدی که بود مر او را فریاد گوساله پس گفتند اینست خدای شما و خدای موسی پس فراموش کرد (۸۸) آیا پس نمی‌بیند که بر نمی‌گرداند بسوی ایشان سخنی را و مالک نمی‌باشد برای ایشان زیانی و نه سودی را (۸۹)

« رفتن موسی علیه السلام با هفتاد تن بکوه طور »

بعد فرعون آن جماعت از کلیم
خواستند آداب شرعی مستقیم
کرد موسی در مناجات این سؤال
شد خطاب از بارگاه ذوالجلال
که بیا با جمعی از قومت به طور
تا دهیمت ما کتابی در حضور
رفت با هفتاد ز اسرائیلیان
هِشت هارون را به جایش در مکان
چونکه شد نزدیک پیش از قوم او
رفت سوی طور بهر گفتگو
شد خطاب او را که ای موسی چه بود
که ز قوم اشتاب کردی در ورود
گفت قوم آیند اینک بر اثر
من شدم بهر رضایت پیشتر
مر که این تعجیل در راه طلب
زود بر خوشنودیت گردد سبب
سرعت اندر امتثال امر دوست
موجب خوشنودی و تعظیم اوست
گفت پس در فتنه افکندیم ما
بعد بیرون رفتنت قوم تو را
یعنی ایشان را نمودیم امتحان
طاعت گوساله را بر ناگهان
سامری آن جمله را گمراه کرد
جز قلیلی را از آن مردان مرد
شرح گاو و سامری را در فساد
گفته ایم از پیش گر داری به یاد
گشت پس موسی به سوی قوم باز
خشمناک، اندوهگین، با احتراز
بیشتر اندوه او زین که مباد
باز ناگردند قوم از ارتداد
قوم را گفت از ملامت وز عتاب
بر خطاء رفتید آیا از صواب
وعده آیا بر شما پروردگار
می نداد از نیکویی ها بی شمار
وعدة حق ور ندیدید از شهود
راست بود و هم وفاء بر آن نمود
شد دراز آیا زمانم بر شما
زآنچه دادم وعده از صدق و صفا
گشت یعنی بیشتر از اربعین
که شما را وعده دادم من بر این
بر شما یا خواستید آید فرود
خشم حق زین فعل زشت بد نمود
پس شما کردید بر وعدم خلاف
اندر افکندید در قوم اختلاف
عابدان عجل گفتند از قرار
خلف وعده بُد نه از ما ز اختیار
لیک چون برداشتیم از قبطیان
وقت بیرون آمدن باری گران
زآنچه بگرفتیم ما بر عاریت
از حلل ز ایشان به اخذ اندر نیت
پس درافکندیم اندر آتش آن
سامری پس هم فکند آن را عیان
بهر ایشان پس برون آورد او
کالبد کو راست صوتی در گلو
پس بگفتند این خداوند شماست
هم خدای موسی صاحب عصاست
کرد موسی پس فراموش او ز رب
رفت سوی طور او را در طلب
گشت یعنی گمره و رفت از خطا
از خدای خویش بر دیگر خدا
عابدان عِجل را پس ذوالجلال
حجتی آورده لازم در مقال
پس نمی بینید آیا در خطاب
سویشان راجع نگردد زو جواب
نیست مالک ضرّ و نفعی را به جا
میپرستند از چه پس گوساله را
۹- آیات ۷۷ تا ۸۲: وَ لَقَدْ أَوْحَیْنٰا إِلیٰ مُوسیٰ أَنْ أَسْرِ بِعِبٰادِی فَاضْرِبْ لَهُمْ طَرِیقاً فِی اَلْبَحْرِ یَبَساً لاٰ تَخٰافُ دَرَکاً وَ لاٰ تَخْشیٰ (۷۷) فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ بِجُنُودِهِ فَغَشِیَهُمْ مِنَ اَلْیَمِّ مٰا غَشِیَهُمْ (۷۸) وَ أَضَلَّ فِرْعَوْنُ قَوْمَهُ وَ مٰا هَدیٰ (۷۹) یٰا بَنِی إِسْرٰائِیلَ قَدْ أَنْجَیْنٰاکُمْ مِنْ عَدُوِّکُمْ وَ وٰاعَدْنٰاکُمْ جٰانِبَ اَلطُّورِ اَلْأَیْمَنَ وَ نَزَّلْنٰا عَلَیْکُمُ اَلْمَنَّ وَ اَلسَّلْویٰ (۸۰) کُلُوا مِنْ طَیِّبٰاتِ مٰا رَزَقْنٰاکُمْ وَ لاٰ تَطْغَوْا فِیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبِی وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَویٰ (۸۱) وَ إِنِّی لَغَفّٰارٌ لِمَنْ تٰابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً ثُمَّ اِهْتَدیٰ (۸۲)۱۱- آیات ۹۰ تا ۹۷: وَ لَقَدْ قٰالَ لَهُمْ هٰارُونُ مِنْ قَبْلُ یٰا قَوْمِ إِنَّمٰا فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّکُمُ اَلرَّحْمٰنُ فَاتَّبِعُونِی وَ أَطِیعُوا أَمْرِی (۹۰) قٰالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَیْهِ عٰاکِفِینَ حَتّٰی یَرْجِعَ إِلَیْنٰا مُوسیٰ (۹۱) قٰالَ یٰا هٰارُونُ مٰا مَنَعَکَ إِذْ رَأَیْتَهُمْ ضَلُّوا (۹۲) أَلاّٰ تَتَّبِعَنِ أَ فَعَصَیْتَ أَمْرِی (۹۳) قٰالَ یَا بْنَ أُمَّ لاٰ تَأْخُذْ بِلِحْیَتِی وَ لاٰ بِرَأْسِی إِنِّی خَشِیتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَیْنَ بَنِی إِسْرٰائِیلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِی (۹۴) قٰالَ فَمٰا خَطْبُکَ یٰا سٰامِرِیُّ (۹۵) قٰالَ بَصُرْتُ ِمٰا لَمْ یَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ اَلرَّسُولِ فَنَبَذْتُهٰا وَ کَذٰلِکَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی (۹۶) قٰالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَکَ فِی اَلْحَیٰاةِ أَنْ تَقُولَ لاٰ مِسٰاسَ وَ إِنَّ لَکَ مَوْعِداً لَنْ تُخْلَفَهُ وَ اُنْظُرْ إِلیٰ إِلٰهِکَ اَلَّذِی ظَلْتَ عَلَیْهِ عٰاکِفاً لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِی اَلْیَمِّ نَسْفاً (۹۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا أَعْجَلَکَ عَنْ قَوْمِکَ یٰا مُوسیٰ (۸۳) قٰالَ هُمْ أُولاٰءِ عَلیٰ أَثَرِی وَ عَجِلْتُ إِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضیٰ (۸۴) قٰالَ فَإِنّٰا قَدْ فَتَنّٰا قَوْمَکَ مِنْ بَعْدِکَ وَ أَضَلَّهُمُ اَلسّٰامِرِیُّ (۸۵) فَرَجَعَ مُوسیٰ إِلیٰ قَوْمِهِ غَضْبٰانَ أَسِفاً قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ لَمْ یَعِدْکُمْ رَبُّکُمْ وَعْداً حَسَناً أَ فَطٰالَ عَلَیْکُمُ اَلْعَهْدُ أَمْ أَرَدْتُمْ أَنْ یَحِلَّ عَلَیْکُمْ‌ غَضَبٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَخْلَفْتُمْ مَوْعِدِی (۸۶) قٰالُوا مٰا أَخْلَفْنٰا مَوْعِدَکَ بِمَلْکِنٰا وَ لٰکِنّٰا حُمِّلْنٰا أَوْزٰاراً مِنْ زِینَةِ اَلْقَوْمِ فَقَذَفْنٰاهٰا فَکَذٰلِکَ أَلْقَی اَلسّٰامِرِیُّ (۸۷) فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلاً جَسَداً لَهُ خُوٰارٌ فَقٰالُوا هٰذٰا إِلٰهُکُمْ وَ إِلٰهُ مُوسیٰ فَنَسِیَ (۸۸) أَ فَلاٰ یَرَوْنَ أَلاّٰ یَرْجِعُ إِلَیْهِمْ قَوْلاً وَ لاٰ یَمْلِکُ لَهُمْ ضَرًّا وَ لاٰ نَفْعاً (۸۹)
هوش مصنوعی: خدا از موسی پرسید که چرا این قدر زود به سراغ قومش آمده است. موسی پاسخ داد که آن‌ها در پی او هستند و او به درگاه خدا آمده تا خدا از او راضی باشد. خدا به موسی گفت که قومش بعد از او تحت امتحانی قرار گرفته و گمراه شده‌اند. موسی به قومش برگشت در حالی که خشمگین و اندوهگین بود و به آن‌ها گفت که آیا وعده خوب خدا برایشان طولانی شده است؟ آیا می‌خواستند که خشم خدا بر آن‌ها نازل شود و وعده او را زیر پا بگذارند؟ قوم گفتند که آن‌ها وعده او را زیر پا نگذاشته‌اند، اما بر آن‌ها سنگینی بار زینت‌های قومشان گذاشته شد و آن‌ها آن زینت‌ها را در آتش ریختند، و سامری نیز برای آن‌ها تندیس گوساله‌ای ساخت که صدایی داشت و آن‌ها گفتند که این خدای آن‌ها و خدای موسی است که موسی او را فراموش کرده است. آیا آن‌ها نمی‌بینند که این بت نمی‌تواند به آن‌ها سخنی بگوید و نه ضرری به آن‌ها می‌رساند و نه نفعی به آن‌ها می‌دهد؟
و چه چیز بشتاب آورد ترا از قومت ای موسی (۸۳) گفت ایشانند اینان بر اثر من و شتافتم بسوی تو ای پروردگار من تا خشنود شوی (۸۴) گفت پس بدرستی که ما مبتلا کردیم قوم ترا از بعد تو و گمراه کرد ایشان را سامری (۸۵) پس بازگشت موسی بسوی قومش خشمناک بسیار غضب آلوده گفت ای قوم آیا نه وعده داد شما را پروردگارتان وعده دادنی نیکو گیا پس دراز شد بر شما آن زمان یا خواستید که فرود آید بر شما سخطی از پروردگارتان پس خلاف کردید وعده مرا (۸۶) گفتند خلاف نکردیم وعده ترا باختیارمان و لیکن ما بار کرده شدیم احمال را از پیرایه قوم پس انداختیم آنها را پس همچنین انداخت سامری (۸۷) پس بیرون آورد برای ایشان گوساله کالبدی که بود مر او را فریاد گوساله پس گفتند اینست خدای شما و خدای موسی پس فراموش کرد (۸۸) آیا پس نمی‌بیند که بر نمی‌گرداند بسوی ایشان سخنی را و مالک نمی‌باشد برای ایشان زیانی و نه سودی را (۸۹)
هوش مصنوعی: موسی به سرعت به سمت پروردگارش آمد و گفت: "پروردگارا، قومی که تو فرستاده‌ای به من، از من پیرو شدند و به سمت تو شتافتند تا تو راضی شوی." پروردگار به او گفت: "ما قوم تو را بعد از تو آزمایش کردیم و سامری آنها را گمراه کرد." موسی به قومش برگشت و با عصبانیت بسیار گفت: "ای قوم، آیا پروردگارتان به شما وعده نیکو نداده بود؟ چرا در غیاب من درنگ کردید؟ آیا خواستید عذاب الهی بر شما نازل شود و وعده مرا نقض کردید؟" آنها پاسخ دادند: "ما وعده‌ات را نقض نکردیم، بلکه ما مجبور بودیم از زیورآلات قوم خود استفاده کنیم و آنها را به گوساله‌ای تبدیل کردیم که سامری ساخت." سپس آنها گفتند: "این گوساله، خدای شما و خدای موسی است." آیا نمی‌بینند که آن گوساله نمی‌تواند به آنها سودی برساند یا ضرری به آنها بزند؟
« رفتن موسی علیه السلام با هفتاد تن بکوه طور »
هوش مصنوعی: موسی علیه السلام با هفتاد نفر به کوه طور رفت.
بعد فرعون آن جماعت از کلیم
خواستند آداب شرعی مستقیم
هوش مصنوعی: پس از فرعون، آن گروه از حضرت موسی خواستند که اصول و آداب دینی را به درستی و با دقت به آنها آموزش دهد.
کرد موسی در مناجات این سؤال
شد خطاب از بارگاه ذوالجلال
هوش مصنوعی: موسی در هنگام مناجات خود سوالی مطرح کرد که از سوی خداوند بزرگ به او پاسخ داده شد.
که بیا با جمعی از قومت به طور
تا دهیمت ما کتابی در حضور
هوش مصنوعی: بیا همراه با گروهی از قوم و مذهب خود به آرامی بیایید، تا ما در حضورتان کتابی را به شما بدهیم.
رفت با هفتاد ز اسرائیلیان
هِشت هارون را به جایش در مکان
هوش مصنوعی: با هفتاد نفر از بنی‌اسرائیل، هارون را به جای خود در مکانی قرار داد.
چونکه شد نزدیک پیش از قوم او
رفت سوی طور بهر گفتگو
هوش مصنوعی: او زمانی که به قومش نزدیک شد، به سمت کوه طور رفت تا با خداوند صحبت کند.
شد خطاب او را که ای موسی چه بود
که ز قوم اشتاب کردی در ورود
هوش مصنوعی: خدا به موسی گفت: "ای موسی، چه شد که از قوم خود فاصله گرفتی و زودتر به اینجا آمدی؟"
گفت قوم آیند اینک بر اثر
من شدم بهر رضایت پیشتر
هوش مصنوعی: قوم می‌گویند که به دنبال من آمده‌اند و من به خاطر رضایت آنها پیش‌تر رفته‌ام.
مر که این تعجیل در راه طلب
زود بر خوشنودیت گردد سبب
هوش مصنوعی: هر کس که در تلاش برای رسیدن به هدف خود شتاب کند، این شتاب می‌تواند عاملی برای خشنودی و رضایت او باشد.
سرعت اندر امتثال امر دوست
موجب خوشنودی و تعظیم اوست
هوش مصنوعی: انجام سریع دستورات دوست باعث خوشحالی و احترام او می‌شود.
گفت پس در فتنه افکندیم ما
بعد بیرون رفتنت قوم تو را
هوش مصنوعی: پس در شرایط ناگوار و سختی که ایجاد کردیم، بعد از رفتن تو، قوم تو را به دردسر انداختیم.
یعنی ایشان را نمودیم امتحان
طاعت گوساله را بر ناگهان
هوش مصنوعی: ما آنها را در آزمایش اطاعت از گوساله قرار دادیم به طور ناگهانی.
سامری آن جمله را گمراه کرد
جز قلیلی را از آن مردان مرد
هوش مصنوعی: سامری تمام آن مردم را به اشتباه انداخت، جز گروه کمی از آن مردان با اراده.
شرح گاو و سامری را در فساد
گفته ایم از پیش گر داری به یاد
هوش مصنوعی: اگر به یاد داشته باشی، ما از قبل درباره فساد گاو و سامری صحبت کرده‌ایم.
گشت پس موسی به سوی قوم باز
خشمناک، اندوهگین، با احتراز
هوش مصنوعی: موسی پس از آنکه از قوم خود دور شد، به سمت آنها برگشت و در حالی که خشم و اندوه در دل داشت، احتیاط می‌کرد.
بیشتر اندوه او زین که مباد
باز ناگردند قوم از ارتداد
هوش مصنوعی: اندوه او بیشتر به خاطر این است که نکند قومش دوباره به کفر و ارتداد برگردند.
قوم را گفت از ملامت وز عتاب
بر خطاء رفتید آیا از صواب
هوش مصنوعی: جمعیت را گفت که از سرزنش و انتقاد خود در اشتباه بوده‌اید. آیا از کار درست و صحیح دور شده‌اید؟
وعده آیا بر شما پروردگار
می نداد از نیکویی ها بی شمار
هوش مصنوعی: آیا وعده‌ای از جانب پروردگارتان برای شما نبود که در آن به نعمت‌ها و خوبی‌های فراوان اشاره شده باشد؟
وعدة حق ور ندیدید از شهود
راست بود و هم وفاء بر آن نمود
هوش مصنوعی: به وعده‌ای که حق است توجه کنید، زیرا شما از واقعیت آن چیزی نمی‌بینید، ولی اعتبار آن وعده و عمل به آن، درست و واقعی است.
شد دراز آیا زمانم بر شما
زآنچه دادم وعده از صدق و صفا
هوش مصنوعی: آیا زمانم برای شما طولانی شده است به خاطر وعده‌هایی که با صداقت و خلوص نیت داده‌ام؟
گشت یعنی بیشتر از اربعین
که شما را وعده دادم من بر این
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که زمان وعده داده شده به شما، بیشتر از چهل روز است.
بر شما یا خواستید آید فرود
خشم حق زین فعل زشت بد نمود
هوش مصنوعی: اگر شما بخواهید، خشم خداوند بر شما نازل خواهد شد به خاطر این عمل زشت که انجام دادید.
پس شما کردید بر وعدم خلاف
اندر افکندید در قوم اختلاف
هوش مصنوعی: شما بر عدم و نیستی مانع شده‌اید و در میان مردم اختلاف ایجاد کرده‌اید.
عابدان عجل گفتند از قرار
خلف وعده بُد نه از ما ز اختیار
هوش مصنوعی: عابدان گفتند که برای ما تاخیر به دلیل عدم پایبندی به وعده‌ها بوده است، نه به خاطر این که ما اختیاری در این‌باره داشتیم.
لیک چون برداشتیم از قبطیان
وقت بیرون آمدن باری گران
هوش مصنوعی: اما وقتی از قبطی‌ها فاصله گرفتیم، زمان سختی و بار سنگینی نسبت به قبل برایمان آغاز شد.
زآنچه بگرفتیم ما بر عاریت
از حلل ز ایشان به اخذ اندر نیت
هوش مصنوعی: ما آنچه که از آنها به‌طور امانت گرفتیم، در دل خود نیت خوبی داریم.
پس درافکندیم اندر آتش آن
سامری پس هم فکند آن را عیان
هوش مصنوعی: پس آن سامری را در آتش افکندیم و او نیز به این عمل، خود را در معرض آشکار شدن قرار داد.
بهر ایشان پس برون آورد او
کالبد کو راست صوتی در گلو
هوش مصنوعی: او به خاطر آنها، جسمی را به وجود آورد که صدا را در گلو جاری می‌کند.
پس بگفتند این خداوند شماست
هم خدای موسی صاحب عصاست
هوش مصنوعی: پس گفتند که این خدایی که شما پرستش می‌کنید، همان خداوند موسی است که عصا دارد.
کرد موسی پس فراموش او ز رب
رفت سوی طور او را در طلب
هوش مصنوعی: موسی پس از فراموشی خداوند، به سوی کوه طور رفت تا او را جستجو کند.
گشت یعنی گمره و رفت از خطا
از خدای خویش بر دیگر خدا
هوش مصنوعی: در این جمله به مفهوم گمراهی و انحراف از مسیر درست اشاره شده است. شخص از الهه یا قدرت خود فاصله گرفته و به سمت کفر و بی‌اعتقادی رفته است. تنهایی و دوری از خالق اصلی، حس خطرناکی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به معنای از دست دادن راه و هدف اصلی باشد.
عابدان عِجل را پس ذوالجلال
حجتی آورده لازم در مقال
هوش مصنوعی: پرستندگان گوساله (عِجل) بعد از آنکه به عبادت آن مشغول شدند، دلیلی موجه و قانع‌کننده از جانب خداوند متعال برای خود آوردند تا در دفاع از کارشان سخن بگویند.
پس نمی بینید آیا در خطاب
سویشان راجع نگردد زو جواب
هوش مصنوعی: آیا نمی‌بینید که آیا در سخنانی که به آن‌ها گفته شده، پاسخی از سوی آن‌ها برنمی‌گردد؟
نیست مالک ضرّ و نفعی را به جا
میپرستند از چه پس گوساله را
هوش مصنوعی: در اینجا بیان می‌شود که انسان‌ها به موجوداتی که هیچ قدرتی در تعیین سرنوشت و نفع و ضرر ندارند، احترام می‌گذارند و پرستش می‌کنند. این پرسش مطرح می‌شود که چرا در چنین شرایطی، به یک گوساله که نماد بی‌ارزشی و ناتوانی است، ارزش داده می‌شود و مورد پرستش قرار می‌گیرد.