گنجور

۱۸- آیه ۳۸

لْنَا اِهْبِطُوا مِنْهٰا جَمِیعاً فَإِمّٰا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدیً فَمَنْ تَبِعَ هُدٰایَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۳۸)

گفتم فرود آیید از آن همگی، پس اگر آمد شما را از من هدایتی پس کسی که پیروی کرد هدایت مرا پس نیست ترسی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک شوند (۳۸)

بشنو از «قُلنَا اِهبِطُوا» راز دگر
یافت چنگ بوالبشر ساز دگر
بر بقای حق چو از نو زنده گشت
فرقِ بعد از جمع را زیبنده گشت
شد خلیفه بر زمین یعنی که شاه
در زمین تا باشد او غوث و پناه
همچنین یابند از دنبال او
این خلافت ، اهل بیت و آل او
هست هر دور این خلافت مستقل
تا به مهدی کوست اکنون شاه دل
دور دور مهدی است و طور او
میکند گردش فلک بر دور او
ای هدایت پیشگان گر قابلید
در مدار مهدی صاحب دلید
ای خلیفه زادگان گر آگهید
بر فلک در دورة مهدی مهید
غیبت او غیبت جان در تن است
اندر این غیبت ظهور ذوالمن است
جنبش اعضاء دلیل آن بود
کاین بدن در اهتزاز از جان بود
تا خدا هادی است ، مهدی نائب است
وز عیانِ بی حضوران غایب است
مهدی آخر زمان خود احمد است
دورها دایر به وی تا سرمد است
ز آدم اول که قطب عالم است
تا هنوز او آدم است و خاتم است
بود آدم، مهدی و هم خاتم او
از محمد(ص) متصل تا آدم او
همچنین تا این زمانی کآخر است
دورة او قائم است و دایر است
آنکه اعلی رتبه باشد در مقام
هست در هر دوره ای شاه و امام
صاحب فرق از پس جمع است او
رهروان را در زمین شمع است او
از خطاب «اِهبِطُوا» بر خاکیان
رهبر است و قبلۀ افلاکیان
گفت هر کس زو نماید پیروی
یابد از صورت کمال معنوی
تابع او در هدایت عارف است
کز بصیرت بر کمالش واقف است
می شناسد راه و منزل را تمام
می شناسد پیر و برنا را مقام
می شناسد گمرهی را از ضلال
می شناسد نقص رهرو از کمال
می شناسد کاین به ره یا گمره است
می شناسد کاین ذکی یا ابله است
میشناسد کآن وبال است این فلاح
می شناسد کآن حرام است این مباح
پا نه بر دلخواه کس بر حق نهد
گر گواهی می دهد بر حق دهد
عصرها را میشناسد با امام
و اهل هر عصر ار خواصند ار عوام
واقف از سرّ قَدَر، وز حال خلق
وز زمان موت و استقبال خلق
لاجرم بی حزن و خوف این فرقه اند
زآنکه اندر بحر وحدت غرقه اند
حیدر(ع) آن کش نُه فلک در طوف بود
خُفت جای احمد (ص) و بی خوف بود
باز بعد از قتل و غارت های سخت
یک تنه در مکه شد افکند رخت
روز میدان گر جهان بُد پر سپاه
بود یکسان پیش او با مشت کاه
در کسی این زهره و دل کی بود؟
جز که عالم پیش او لاشیء بود
این خلافت را تو دانی مطلبی
کز غم دنیا همیشه در تبی
او خلیفۀ حق، نه جزء عامه بود
بی نیاز از شورش و هنگامه بود
حزن و خوف از میل نفس غافل است
کی بود آن را که سلطان دل است
دل نداری رو که این کار تو نیست
جنس دیگر خر که بازار تو نیست
جامۀ مردان در این میدان مپوش
تیغ وا کن در هلاک خود مکوش
نرّه شیران در وغا بی وهم و لاف
تن برهنه می شدند اندر مصاف
ترک جان ناید ز هر آلوده ای
حیدری کو یا که حیدر دوده ای
آنکه حیدر خوی و حیدر پیشه است
همچو حیدر (ع) فارغ از اندیشه است

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

لْنَا اِهْبِطُوا مِنْهٰا جَمِیعاً فَإِمّٰا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدیً فَمَنْ تَبِعَ هُدٰایَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ (۳۸)
هوش مصنوعی: همگی از آنجا پایین بیایید. اگر از طرف من راهنمایی به سراغتان بیاید، هر کس از این راهنمایی پیروی کند، نه ترسی بر اوست و نه باید غمگین شود.
گفتم فرود آیید از آن همگی، پس اگر آمد شما را از من هدایتی پس کسی که پیروی کرد هدایت مرا پس نیست ترسی بر ایشان و نه ایشان اندوهناک شوند (۳۸)
هوش مصنوعی: به آن‌ها گفتم که از همه پایین بیایند. سپس اگر از من راهنمایی دریافت کردید، کسانی را که از من پیروی کردند، هیچ ترسی بر آنها نیست و آنها غمگین نخواهند شد.
بشنو از «قُلنَا اِهبِطُوا» راز دگر
یافت چنگ بوالبشر ساز دگر
هوش مصنوعی: به آنچه «گفتیم پایین بیایید» اشاره شده، گوش کن؛ چرا که از این جمله راز جدیدی نهفته است که راز آدمی به گونه‌ای دیگر نمایان می‌شود.
بر بقای حق چو از نو زنده گشت
فرقِ بعد از جمع را زیبنده گشت
هوش مصنوعی: زمانی که حقیقت دوباره زنده شد، تفاوت‌های میان افراد پس از اجتماع، جلوه‌گری زیبا پیدا کرد.
شد خلیفه بر زمین یعنی که شاه
در زمین تا باشد او غوث و پناه
هوش مصنوعی: خلیفه در زمین قرار گرفت، یعنی اینکه شاهی بر روی زمین وجود دارد تا راهنمایی و پشتیبانی برای مردم باشد.
همچنین یابند از دنبال او
این خلافت ، اهل بیت و آل او
هوش مصنوعی: به همین ترتیب، اهل بیت و نسل او نیز از پیروی او به این مقام می‌رسند.
هست هر دور این خلافت مستقل
تا به مهدی کوست اکنون شاه دل
هوش مصنوعی: در هر دوره از این حکومت، استقلال وجود دارد تا اینکه مهدی، که شاه دل‌هاست، ظهور کند.
دور دور مهدی است و طور او
میکند گردش فلک بر دور او
هوش مصنوعی: مهدی در مرکز وجود دارد و همه چیز در اطراف او در حال چرخش و حرکت است.
ای هدایت پیشگان گر قابلید
در مدار مهدی صاحب دلید
هوش مصنوعی: ای کسانی که هدایت را به دست دارید، اگر لایق هستید در دائره وجود مهدی، دل‌های خود را تسلیم کنید.
ای خلیفه زادگان گر آگهید
بر فلک در دورة مهدی مهید
هوش مصنوعی: ای فرزندان خلیفه، اگر بر آسمان در دوران مهدی آگاه باشید، خواهید دید که...
غیبت او غیبت جان در تن است
اندر این غیبت ظهور ذوالمن است
هوش مصنوعی: غیبت او به معنای فقدان روح در بدن است و در این غیبت، ظهور خداوند ظهور می‌کند.
جنبش اعضاء دلیل آن بود
کاین بدن در اهتزاز از جان بود
هوش مصنوعی: حرکت اعضای بدن نشانه‌ای است از این که این بدن به خاطر جان، در حال تحرک و فعالیت است.
تا خدا هادی است ، مهدی نائب است
وز عیانِ بی حضوران غایب است
هوش مصنوعی: تا زمانی که خداوند راهنمای ماست، مهدی در مقام نمایندگی او قرار دارد و کسانی که در جلوی بینش ما نیستند، به نوعی در حالت غیبت به سر می‌برند.
مهدی آخر زمان خود احمد است
دورها دایر به وی تا سرمد است
هوش مصنوعی: مهدی که در آخر زمان ظهور خواهد کرد، در واقع همان احمد (پیامبر اسلام) است و انسان‌های دور و بر او همیشه در حال گردش و اطراف او قرار دارند تا زمانی که این دوران به پایان برسد.
ز آدم اول که قطب عالم است
تا هنوز او آدم است و خاتم است
هوش مصنوعی: از زمان حضرت آدم اولین انسان که مبدأ عالم وجود است تا به امروز، او همواره به عنوان انسان کامل و پایانی در نظر گرفته می‌شود.
بود آدم، مهدی و هم خاتم او
از محمد(ص) متصل تا آدم او
هوش مصنوعی: آدم وجود داشت و مهدی نیز، و او آخرین پیامبر است که از محمد (ص) به آدم متصل می‌شود.
همچنین تا این زمانی کآخر است
دورة او قائم است و دایر است
هوش مصنوعی: تا زمانی که این دوره به پایان نرسد، او همچنان برقرار و ادامه‌دار خواهد بود.
آنکه اعلی رتبه باشد در مقام
هست در هر دوره ای شاه و امام
هوش مصنوعی: کسی که در مقام و منزلت بالاتر است، در هر زمانی به عنوان پادشاه و رهبر شناخته می‌شود.
صاحب فرق از پس جمع است او
رهروان را در زمین شمع است او
هوش مصنوعی: صاحب این مقام بُعدی از جمعیت را دارد و نور راهنمایی برای مسافران زمین است.
از خطاب «اِهبِطُوا» بر خاکیان
رهبر است و قبلۀ افلاکیان
هوش مصنوعی: از فرمان «فرود آیید» می‌توان فهمید که این پیام به انسان‌ها اشاره دارد و در عین حال، او راهنمای کسانی است که به سویی دیگر از افلاک توجه دارند.
گفت هر کس زو نماید پیروی
یابد از صورت کمال معنوی
هوش مصنوعی: هر کسی که از او پیروی کند، به کمال معنوی خواهد رسید.
تابع او در هدایت عارف است
کز بصیرت بر کمالش واقف است
هوش مصنوعی: آدمی که به شناخت عمیق دست یافته و به کمالات واقعی آگاه است، در پیروی از او در مسیر هدایت قرار می‌گیرد.
می شناسد راه و منزل را تمام
می شناسد پیر و برنا را مقام
هوش مصنوعی: او به خوبی راه و مقصد را می‌شناسد و همچنین از شخصیت‌ها و جایگاه‌های افراد، چه بزرگسال و چه جوان، آگاهی دارد.
می شناسد گمرهی را از ضلال
می شناسد نقص رهرو از کمال
هوش مصنوعی: می‌تواند به این معنا باشد که کسی که در گمراهی است، توانایی تشخیص کج‌روی خود را دارد و همچنین شخصی که در مسیر درست حرکت می‌کند، می‌تواند نقاط ضعف و نواقص خود را از حالت کمال و پیشرفت تشخیص دهد.
می شناسد کاین به ره یا گمره است
می شناسد کاین ذکی یا ابله است
هوش مصنوعی: انسان‌ها توانایی تشخیص و درک وضعیت‌های مختلف را دارند؛ برخی از آن‌ها راه درست را می‌شناسند و در مسیر صحیح قرار دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است گمراه یا دچار سردرگمی شوند. همچنین، افراد می‌توانند تمایز بین کسانی که باهوش و زیرک هستند و کسانی که ساده‌لوح و نادانند را تشخیص دهند.
میشناسد کآن وبال است این فلاح
می شناسد کآن حرام است این مباح
هوش مصنوعی: کسانی که آگاهند می‌دانند که برخی کارها زیان‌آور است، و در عین حال کسانی که به درستی و نادرستی امور واقفند، می‌دانند که برخی از کارها مجاز نیستند.
پا نه بر دلخواه کس بر حق نهد
گر گواهی می دهد بر حق دهد
هوش مصنوعی: کسی که پا بر نظر و خواسته دیگران نمی‌گذارد و تنها بر اساس حق و حقیقت عمل می‌کند، در صورتی که شهادت دهد، شهادتش معتبر و راستین خواهد بود.
عصرها را میشناسد با امام
و اهل هر عصر ار خواصند ار عوام
هوش مصنوعی: عصرها را او می‌شناسد ، همان‌طور که امام و مردم هر دوره را به خوبی می‌داند، چه خاص باشند و چه عام.
واقف از سرّ قَدَر، وز حال خلق
وز زمان موت و استقبال خلق
هوش مصنوعی: آگاه از راز سرنوشت و از وضعیت انسان‌ها و زمان مرگ و ورود دوباره به زندگی.
لاجرم بی حزن و خوف این فرقه اند
زآنکه اندر بحر وحدت غرقه اند
هوش مصنوعی: بنابراین این گروه بدون اندوه و ترس زندگی می‌کنند، زیرا در دریای وحدت غوطه‌ور هستند.
حیدر(ع) آن کش نُه فلک در طوف بود
خُفت جای احمد (ص) و بی خوف بود
هوش مصنوعی: حیدر (علی) که در آسمان‌ها هیچ ترسی ندارد، در مکان و مقام احمد (پیامبر) خوابیده است و در این جایگاه خیلی راحت و بی‌دغدغه است.
باز بعد از قتل و غارت های سخت
یک تنه در مکه شد افکند رخت
هوش مصنوعی: پس از دگرگونی‌های بزرگ و دشواری‌هایی که در کشتار و نابودی پیش آمد، او به تنهایی در مکه ماند و زندگی جدیدی را آغاز کرد.
روز میدان گر جهان بُد پر سپاه
بود یکسان پیش او با مشت کاه
هوش مصنوعی: در روز نبرد، اگرچه جهان پر از نیروهای نظامی باشد، در پیش او همه آن‌ها به اندازه یک مشت کاه خواهند بود.
در کسی این زهره و دل کی بود؟
جز که عالم پیش او لاشیء بود
هوش مصنوعی: در هیچ کس این قدرت و دل بزرگی نیست، جز اینکه در برابر آن عالم، همه چیز بی‌ارزش و بی‌مقدار است.
این خلافت را تو دانی مطلبی
کز غم دنیا همیشه در تبی
هوش مصنوعی: این مسؤولیت بزرگ را خودت بهتر می‌دانی که به خاطر غم و اندوه دنیا همیشه در حال ناراحتی و دلتنگی هستی.
او خلیفۀ حق، نه جزء عامه بود
بی نیاز از شورش و هنگامه بود
هوش مصنوعی: او جانشین واقعی خداست و نه از مردم عادی به شمار می‌رود؛ بی‌نیاز از شورش و غوغا است.
حزن و خوف از میل نفس غافل است
کی بود آن را که سلطان دل است
هوش مصنوعی: غم و ترس از خواسته‌های نفس انسان غافل است. آیا کسی هست که بر دل خود سلطنت کند و نسبت به این مسائل آگاه باشد؟
دل نداری رو که این کار تو نیست
جنس دیگر خر که بازار تو نیست
هوش مصنوعی: تو دل نداری که این کار را انجام دهی، تو از جنس دیگری هستی که با این بازار و کارها هماهنگ نیستی.
جامۀ مردان در این میدان مپوش
تیغ وا کن در هلاک خود مکوش
هوش مصنوعی: در این میدان، لباس‌های مردانه بر تن نکن و سلاح را آماده کن؛ زیرا در تلاش برای نابودی خود نباش.
نرّه شیران در وغا بی وهم و لاف
تن برهنه می شدند اندر مصاف
هوش مصنوعی: در میدان جنگ، شیران نر بدون هیچ ترس و ادعایی به مبارزه می‌پرداختند و با شجاعت کامل در مقابل دشمن قرار می‌گرفتند.
ترک جان ناید ز هر آلوده ای
حیدری کو یا که حیدر دوده ای
هوش مصنوعی: ترک جان نمی‌کند از هر چیز آلوده‌ای. تو اهل حیدر هستی یا از نسل او هستی؟
آنکه حیدر خوی و حیدر پیشه است
همچو حیدر (ع) فارغ از اندیشه است
هوش مصنوعی: کسی که ویژگی‌ها و عملکردِ علی (ع) را در خود دارد، مانند او از نگرانی‌ها و تفکرات بی‌مورد رهاست و به کار خود بی‌توجهی می‌کند.