گنجور

۱۰- آیات ۷۴ تا ۸۴

وَ کَمْ أَهْلَکْنٰا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثٰاثاً وَ رِءْیاً (۷۴) قُلْ مَنْ کٰانَ فِی اَلضَّلاٰلَةِ فَلْیَمْدُدْ لَهُ اَلرَّحْمٰنُ مَدًّا حَتّٰی إِذٰا رَأَوْا مٰا یُوعَدُونَ إِمَّا اَلْعَذٰابَ وَ إِمَّا اَلسّٰاعَةَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَکٰاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً (۷۵) وَ یَزِیدُ اَللّٰهُ اَلَّذِینَ اِهْتَدَوْا هُدیً وَ اَلْبٰاقِیٰاتُ اَلصّٰالِحٰاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوٰاباً وَ خَیْرٌ مَرَدًّا (۷۶) أَ فَرَأَیْتَ اَلَّذِی کَفَرَ بِآیٰاتِنٰا وَ قٰالَ لَأُوتَیَنَّ مٰالاً وَ وَلَداً (۷۷) أَطَّلَعَ اَلْغَیْبَ أَمِ اِتَّخَذَ عِنْدَ اَلرَّحْمٰنِ عَهْداً (۷۸) کَلاّٰ سَنَکْتُبُ مٰا یَقُولُ وَ نَمُدُّ لَهُ مِنَ اَلْعَذٰابِ مَدًّا (۷۹) وَ نَرِثُهُ مٰا یَقُولُ وَ یَأْتِینٰا فَرْداً (۸۰) وَ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ آلِهَةً لِیَکُونُوا لَهُمْ عِزًّا (۸۱) کَلاّٰ سَیَکْفُرُونَ بِعِبٰادَتِهِمْ وَ یَکُونُونَ عَلَیْهِمْ ضِدًّا (۸۲) أَ لَمْ تَرَ أَنّٰا أَرْسَلْنَا اَلشَّیٰاطِینَ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا (۸۳) فَلاٰ تَعْجَلْ عَلَیْهِمْ إِنَّمٰا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا (۸۴)

و چه بسیار هلاک گردانیدیم پیش از ایشان از جمعی که آنها نیکوتر بودند اثاث و هیئت (۷۴) بگو کسی که باشد در گمراهی پس باید مهلت دهد او را خدای بخشنده مهلت دادنی تا چون که به بینند آنچه وعده داده می‌شوند یا عذاب و یا قیامت پس زود باشد بدانند که کیست که او بدتر است از راه جای و ضعیف‌تر از راه لشکر (۷۵) و افزون می‌کند خدا آنان را که هدایت یافتند هدایتی و کردارهای پاینده شایسته بهتر است نزد پروردگار تو از راه ثواب و بهتر از راه بازگشت (۷۶) آیا پس دیدی آن را که کافر شد بآیتهای ما و گفت هر آینه داده شوم البته مال را و فرزندان را (۷۷) آیا اطلاع یافته بر غیب یا فرا گرفت از نزد خدای بخشاینده پیمانی (۷۸) نه چنانست بزودی می‌نویسیم آنچه می‌گوید و طول می‌دهیم برای او از عذاب طول دادنی (۷۹) وراث می‌شویم او را آنچه می‌گوید و می‌آید بسوی ما تنها (۸۰) و گرفتند از غیر خدا الهان تا باشد از برای ایشان ارجمندی (۸۱) نه چنان است بزودی انکار کنندش پرستش ایشان را و باشند بر ایشان ضدی (۸۲) آیا ندیدی که ما فرستادیم شیاطین را بر کافران که در جنباند ایشان را در جنبانیدنی (۸۳) پس شتاب مبر بر ایشان جز این نیست می‌شماریم برای ایشان شمردنی (۸۴)

ای بسا که پیش از ایشان ما تباه
کرده ایم از اهل هر قرنی به گاه
که بُدند آنها فزون در جاه و مال
وز اثاث و هیأت و حسن و مقال
گو بود هر گمره از راه رشد
مهلتش را پس خدا ممتد کند
تا به هنگامی که بینند آن کسان
وعده کرده می شوند آنچه بدان
وآن عذاب دنیوی یا اخروی است
زود پس دانند بدتر تا که کیست
عکس بینند اعنی از روی مکان
آنچه اندیشیده اند اندر گمان
کیست و اضعف باز از روی سپاه
یعنی احباب مطیع نیک خواه
می فزاید حق مر آنان را که راه
یافتند از وی به نیکی ز انتباه
هست بهتر باقیات الصالحات
نزد ربّت زین جهان بی ثبات
هم بود بهتر ز روی بازگشت
زین جهان چون با نکویی درگذشت
مسلمی از مشرکی بس بی ادب
داشت اندر مزد کار خود طلب
در اداء میکرد اهمال آن عدو
پس به وی بگرفت سخت آن نیکخو
گفت مشرک، تو بُدی بس بردبار
نک به سختی از چه خواهی مزد کار
گفت من هم کیش بودم با تو پیش
نیستم نک با تو هم آئین و کیش
زآن رهم در اخذ حق خویشتن
تا نماند نزد کافر مال من
گفت بر زعم شما اندر جنان
مال و زر بسیار باشد بی گمان
پس مرا هل تا که بدهم بی تعب
در بهشتت هر چه را داری طلب
از تو من دارم در آنجا زآنکه بیش
مال و نعمت واگذارم وام خویش
آمد این آیت که آیا دیدی آن
که شد او کافر به آیت ها چسان
گفت با الله می دهندم بی عدد
در بهشت عدن از مال و ولد
خورد سوگند او به استهزاء و قال
داده خواهم شد فزون اولاد و مال
گشته آیا مطّلع بر غیبها
یا گرفته هیچ پیمان از خدا
نه چنان باشد که بنویسیم زود
آنچه میگوید ز انکار آن عنود
برکشیم او را عذابی هم به ساز
آن عذابی که بسی باشد دراز
هم ز وی میراث گیریم از عیان
آنچه دادیمش ستانیم آن زمان
زآنچه گوید که به من خواهند داد
سوی ما آید به تنها بی مراد
برگرفتندی خدایان جز خدای
تا بودشان عزّتی در آن سرای
از بتان کردند یعنی تا عزیز
از خیال نفس خود بر بی تمیز
نه چنان باشد کنند انکار زود
آن عبادتها کز ایشان می نمود
بلکه با ایشان به جان دشمن شوند
چون به ذل و خواری از ایشان روند
مر ندیدی که فرست ادیم ما
دیو را بر کافران اندر خفی
تا بجنبانندشان از هر جهت
بازشان دارند هم بر معصیت
پس مکن تو هیچ بر ایشان شتاب
از پی آن کآید ایشان را عذاب
غیر از این نبود که بشم اریم ما
روزهاشان تا رسد بر منتهی
۹- آیات ۶۴ تا ۷۳: وَ مٰا نَتَنَزَّلُ إِلاّٰ بِأَمْرِ رَبِّکَ لَهُ مٰا بَیْنَ أَیْدِینٰا وَ مٰا خَلْفَنٰا وَ مٰا بَیْنَ ذٰلِکَ وَ مٰا کٰانَ رَبُّکَ نَسِیًّا (۶۴) رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ مٰا بَیْنَهُمٰا فَاعْبُدْهُ وَ اِصْطَبِرْ لِعِبٰادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِیًّا (۶۵) وَ یَقُولُ اَلْإِنْسٰانُ أَ إِذٰا مٰا مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَیًّا (۶۶) أَ وَ لاٰ یَذْکُرُ اَلْإِنْسٰانُ أَنّٰا خَلَقْنٰاهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ یَکُ شَیْئاً (۶۷) فَوَ رَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَ اَلشَّیٰاطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیًّا (۶۸) ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ کُلِّ شِیعَةٍ أَیُّهُمْ أَشَدُّ عَلَی اَلرَّحْمٰنِ عِتِیًّا (۶۹) ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِینَ هُمْ أَوْلیٰ بِهٰا صِلِیًّا (۷۰) وَ إِنْ مِنْکُمْ إِلاّٰ وٰارِدُهٰا کٰانَ عَلیٰ رَبِّکَ حَتْماً مَقْضِیًّا (۷۱) ثُمَّ نُنَجِّی اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ نَذَرُ اَلظّٰالِمِینَ فِیهٰا جِثِیًّا (۷۲) وَ إِذٰا تُتْلیٰ عَلَیْهِمْ آیٰاتُنٰا بَیِّنٰاتٍ قٰالَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا أَیُّ اَلْفَرِیقَیْنِ خَیْرٌ مَقٰاماً وَ أَحْسَنُ نَدِیًّا (۷۳)۱۱- آیات ۸۵ تا ۹۸: یَوْمَ نَحْشُرُ اَلْمُتَّقِینَ إِلَی اَلرَّحْمٰنِ وَفْداً (۸۵) وَ نَسُوقُ اَلْمُجْرِمِینَ إِلیٰ جَهَنَّمَ وِرْداً (۸۶) لاٰ یَمْلِکُونَ اَلشَّفٰاعَةَ إِلاّٰ مَنِ اِتَّخَذَ عِنْدَ اَلرَّحْمٰنِ عَهْداً (۸۷) وَ قٰالُوا اِتَّخَذَ اَلرَّحْمٰنُ وَلَداً (۸۸) لَقَدْ جِئْتُمْ شَیْئاً إِدًّا (۸۹) تَکٰادُ اَلسَّمٰاوٰاتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَ تَنْشَقُّ اَلْأَرْضُ وَ تَخِرُّ اَلْجِبٰالُ هَدًّا (۹۰) أَنْ دَعَوْا لِلرَّحْمٰنِ وَلَداً (۹۱) وَ مٰا یَنْبَغِی لِلرَّحْمٰنِ أَنْ یَتَّخِذَ وَلَداً (۹۲) إِنْ کُلُّ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ إِلاّٰ آتِی اَلرَّحْمٰنِ عَبْداً (۹۳) لَقَدْ أَحْصٰاهُمْ وَ عَدَّهُمْ عَدًّا (۹۴) وَ کُلُّهُمْ آتِیهِ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ فَرْداً (۹۵) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ اَلرَّحْمٰنُ وُدًّا (۹۶) فَإِنَّمٰا یَسَّرْنٰاهُ بِلِسٰانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ اَلْمُتَّقِینَ وَ تُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُدًّا (۹۷) وَ کَمْ أَهْلَکْنٰا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هَلْ تُحِسُّ مِنْهُمْ مِنْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَعُ لَهُمْ رِکْزاً (۹۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ کَمْ أَهْلَکْنٰا قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْنٍ هُمْ أَحْسَنُ أَثٰاثاً وَ رِءْیاً (۷۴) قُلْ مَنْ کٰانَ فِی اَلضَّلاٰلَةِ فَلْیَمْدُدْ لَهُ اَلرَّحْمٰنُ مَدًّا حَتّٰی إِذٰا رَأَوْا مٰا یُوعَدُونَ إِمَّا اَلْعَذٰابَ وَ إِمَّا اَلسّٰاعَةَ فَسَیَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَکٰاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً (۷۵) وَ یَزِیدُ اَللّٰهُ اَلَّذِینَ اِهْتَدَوْا هُدیً وَ اَلْبٰاقِیٰاتُ اَلصّٰالِحٰاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوٰاباً وَ خَیْرٌ مَرَدًّا (۷۶) أَ فَرَأَیْتَ اَلَّذِی کَفَرَ بِآیٰاتِنٰا وَ قٰالَ لَأُوتَیَنَّ مٰالاً وَ وَلَداً (۷۷) أَطَّلَعَ اَلْغَیْبَ أَمِ اِتَّخَذَ عِنْدَ اَلرَّحْمٰنِ عَهْداً (۷۸) کَلاّٰ سَنَکْتُبُ مٰا یَقُولُ وَ نَمُدُّ لَهُ مِنَ اَلْعَذٰابِ مَدًّا (۷۹) وَ نَرِثُهُ مٰا یَقُولُ وَ یَأْتِینٰا فَرْداً (۸۰) وَ اِتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اَللّٰهِ آلِهَةً لِیَکُونُوا لَهُمْ عِزًّا (۸۱) کَلاّٰ سَیَکْفُرُونَ بِعِبٰادَتِهِمْ وَ یَکُونُونَ عَلَیْهِمْ ضِدًّا (۸۲) أَ لَمْ تَرَ أَنّٰا أَرْسَلْنَا اَلشَّیٰاطِینَ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا (۸۳) فَلاٰ تَعْجَلْ عَلَیْهِمْ إِنَّمٰا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا (۸۴)
هوش مصنوعی: چقدر از نسل‌های پیشین را هلاکت دادیم که امکانات و زیبایی‌های زندگی‌شان بهتر از اینان بود. بپرس: کسی که در گمراهی است، باید رحمت خدا را تا زمانی که عذاب یا قیامت را ببیند، طولانی کند. سپس متوجه می‌شوند که چه کسی جایگاه بدتری دارد و از نظر نیرو ضعیف‌تر است. خداوند به کسانی که هدایت یافته‌اند، هدایت بیشتری می‌بخشد و اعمال نیک بنیادینی که باقی می‌مانند، در پیشگاه پروردگارت پاداش بیشتری دارد و بازگشت بهتری است. آیا دیده‌ای که کسی به آیات ما کافر شده و می‌گوید: «به من مال و فرزند داده خواهد شد»؟ آیا او غیب را دیده یا عهدی نزد رحمت‌الرحمن دارد؟ هرگز! ما آنچه را او می‌گوید، ثبت خواهیم کرد و عذاب را بر او افزون خواهیم ساخت و آنچه را می‌گوید، به ارث می‌بریم و او به تنهایی به ما خواهد آمد. آنها جز خدا را به خدایی انتخاب کردند تا برایشان عزتی باشد. هرگز! آنها در عبادتشان به خود کافر خواهند شد و علیه آن‌ها دشمن خواهند بود. آیا نمی‌بینی که ما شیاطین را بر کافران می‌فرستیم تا آنها را به شدّت بجنبند؟ بنابراین در عذاب آن‌ها شتاب نکن، ما شمارش آنها را به دقت انجام می‌دهیم.
و چه بسیار هلاک گردانیدیم پیش از ایشان از جمعی که آنها نیکوتر بودند اثاث و هیئت (۷۴) بگو کسی که باشد در گمراهی پس باید مهلت دهد او را خدای بخشنده مهلت دادنی تا چون که به بینند آنچه وعده داده می‌شوند یا عذاب و یا قیامت پس زود باشد بدانند که کیست که او بدتر است از راه جای و ضعیف‌تر از راه لشکر (۷۵) و افزون می‌کند خدا آنان را که هدایت یافتند هدایتی و کردارهای پاینده شایسته بهتر است نزد پروردگار تو از راه ثواب و بهتر از راه بازگشت (۷۶) آیا پس دیدی آن را که کافر شد بآیتهای ما و گفت هر آینه داده شوم البته مال را و فرزندان را (۷۷) آیا اطلاع یافته بر غیب یا فرا گرفت از نزد خدای بخشاینده پیمانی (۷۸) نه چنانست بزودی می‌نویسیم آنچه می‌گوید و طول می‌دهیم برای او از عذاب طول دادنی (۷۹) وراث می‌شویم او را آنچه می‌گوید و می‌آید بسوی ما تنها (۸۰) و گرفتند از غیر خدا الهان تا باشد از برای ایشان ارجمندی (۸۱) نه چنان است بزودی انکار کنندش پرستش ایشان را و باشند بر ایشان ضدی (۸۲) آیا ندیدی که ما فرستادیم شیاطین را بر کافران که در جنباند ایشان را در جنبانیدنی (۸۳) پس شتاب مبر بر ایشان جز این نیست می‌شماریم برای ایشان شمردنی (۸۴)
هوش مصنوعی: ما قبل از اینان، بسیاری را هلاک کردیم که از ایشان بهتر و نعمت بیشتری داشتند. بگو که اگر کسی در گمراهی است، خداوند مهربان به او مهلت می‌دهد تا وقتی که آنچه را وعده داده‌اند، یعنی عذاب یا قیامت، ببیند. آن زمان خواهد دانست که چه کسی در مسیر اشتباه است و ضعیف‌تر از او در لشکر کشی وجود ندارد. خداوند به کسانی که هدایت یافته‌اند، هدایت بیشتری می‌دهد و اعمال نیک و پایدار نزد پروردگارت برتر از پاداش و بهتر از بازگشت است. آیا ندیدی کسی را که به آیات ما کافر شد و گفت اگر به من داده شود، مال و فرزند بیشتری خواهم داشت؟ آیا او به غیب علم دارد یا از خداوند رحیم پیمانی گرفته است؟ به یقین، ما به زودی آنچه را او می‌گوید می‌نویسیم و به او مهلت می‌دهیم. او تنها به سوی ما می‌آید و آنچه می‌گوید به ارث می‌برد. این افراد برای خود، معبودانی غیر از خدا انتخاب کرده‌اند تا از این طریق برای خود بزرگی به دست آورند. اما به زودی این پرستش‌ها را انکار خواهند کرد و بر ضد آنان خواهند بود. آیا ندیدی که ما شیاطین را بر کافران می‌فرستیم تا آنان را تحریک کنند؟ پس نباید بر ایشان شتاب کنی، ما برای آنان حساب دقیق خواهیم کرد.
ای بسا که پیش از ایشان ما تباه
کرده ایم از اهل هر قرنی به گاه
هوش مصنوعی: هر چند ممکن است در گذشته، پیش از این افراد، ما از اهل هر دوره‌ای خطا کرده و به تباهی رفته باشیم.
که بُدند آنها فزون در جاه و مال
وز اثاث و هیأت و حسن و مقال
هوش مصنوعی: آنها در مقام و مال بسیار بیشتر از دیگران بودند و از نظر امکانات، ظاهر، زیبایی و سخن نیز در جایگاه بالاتری قرار داشتند.
گو بود هر گمره از راه رشد
مهلتش را پس خدا ممتد کند
هوش مصنوعی: اگر هر گمراهی از راه راست منحرف شود، خداوند مهلت او را طولانی می‌کند.
تا به هنگامی که بینند آن کسان
وعده کرده می شوند آنچه بدان
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تا زمانی که افرادی که وعده داده‌اند، نتایج و تغییراتی که به آن‌ها اشاره کرده‌اند را مشاهده کنند، در واقعیت به آنچه وعده داده‌اند عمل خواهند کرد.
وآن عذاب دنیوی یا اخروی است
زود پس دانند بدتر تا که کیست
هوش مصنوعی: این سخن به این معناست که عذاب و دردهایی که انسان در این دنیا یا در آخرت متحمل می‌شود، در نهایت نشان‌دهنده این است که بدترین عواقب را چه زمانی باید انتظار داشته باشیم.
عکس بینند اعنی از روی مکان
آنچه اندیشیده اند اندر گمان
هوش مصنوعی: تصاویری که از روی مکان به وجود آمده‌اند، نشان‌دهنده‌ی افکاری هستند که در ذهن به آنها اندیشیده‌اند.
کیست و اضعف باز از روی سپاه
یعنی احباب مطیع نیک خواه
هوش مصنوعی: کیست که در میان سپاهیان، ضعیف‌تر از او باشد، یعنی همان دوستان نیکوکار و فرمانبردار.
می فزاید حق مر آنان را که راه
یافتند از وی به نیکی ز انتباه
هوش مصنوعی: حق و حقیقت به کسانی افزوند می‌شود که با نیکی و آگاهی و از راه یادگیری و تجربه به درستی دست یافته‌اند.
هست بهتر باقیات الصالحات
نزد ربّت زین جهان بی ثبات
هوش مصنوعی: عمل‌های نیک و پایدار نزد خداوند بهتر است از این دنیا که همیشه در حال تغییر و ناپایداری است.
هم بود بهتر ز روی بازگشت
زین جهان چون با نکویی درگذشت
هوش مصنوعی: بهتر است انسان با کارهای نیک و نیت‌های خوب از این دنیا برود، تا اینکه بخواهد به خاطر بازگشت به دنیای مادی، به آنچه که داشته و از دست داده فکر کند.
مسلمی از مشرکی بس بی ادب
داشت اندر مزد کار خود طلب
هوش مصنوعی: یک مسلمان از یک مشرک بسیار بی‌ادب داشت که به خاطر مزد کارش طلب می‌کرد.
در اداء میکرد اهمال آن عدو
پس به وی بگرفت سخت آن نیکخو
هوش مصنوعی: آن دشمن در انجام کارش کوتاهی کرد، پس آن فرد نیکو و خوش‌خلق به شدت به او انتقاد کرد.
گفت مشرک، تو بُدی بس بردبار
نک به سختی از چه خواهی مزد کار
هوش مصنوعی: مشرک گفت: تو همیشه صبور بودی، پس از چه سختی می‌خواهی پاداش کارهایت را بگیری؟
گفت من هم کیش بودم با تو پیش
نیستم نک با تو هم آئین و کیش
هوش مصنوعی: من هم قبلاً با تو هم مذهب و هم‌عقیده بودم، اما اکنون دیگر با تو نیستم و اینجا حضور ندارم.
زآن رهم در اخذ حق خویشتن
تا نماند نزد کافر مال من
هوش مصنوعی: به خاطر اینکه حقی که به من تعلق دارد را بگیرم، تا اینکه مال من در دست کافر نماند.
گفت بر زعم شما اندر جنان
مال و زر بسیار باشد بی گمان
هوش مصنوعی: او به یقین می‌گوید که به نظر شما در بهشت، مال و ثروت زیادی وجود دارد.
پس مرا هل تا که بدهم بی تعب
در بهشتت هر چه را داری طلب
هوش مصنوعی: پس مرا به جلو بران تا بدون زحمت در بهشت تو هر چیزی که داری را خواستار شوم.
از تو من دارم در آنجا زآنکه بیش
مال و نعمت واگذارم وام خویش
هوش مصنوعی: من از تو در آنجا بهره‌مندم، چون بیش از آنکه دارایی و ثروت خود را ترک کنم، بدهی‌ام را می‌پردازم.
آمد این آیت که آیا دیدی آن
که شد او کافر به آیت ها چسان
هوش مصنوعی: این آیه به سؤال از کسی اشاره دارد که به نشانه‌ها و آیات خدا کافر شده و از آن‌ها غافل مانده است. به نوعی می‌پرسد که آیا تو توجه کرده‌ای به حال کسی که به این آیات ایمان نیاورده و در برابر آن‌ها سرکشی کرده است؟
گفت با الله می دهندم بی عدد
در بهشت عدن از مال و ولد
هوش مصنوعی: گفتند که خداوند در بهشت عدن به اندازه‌ای بی‌حد و حساب نعمت و ثروت و offspring می‌دهد.
خورد سوگند او به استهزاء و قال
داده خواهم شد فزون اولاد و مال
هوش مصنوعی: او به قسم دروغین خود که به تمسخر گرفته، می‌گوید که قرار است فرزندان و دارایی‌ام بیشتر شود.
گشته آیا مطّلع بر غیبها
یا گرفته هیچ پیمان از خدا
هوش مصنوعی: آیا کسی از غیب‌ها باخبر شده یا اینکه از خدا هیچ وعده‌ای گرفته است؟
نه چنان باشد که بنویسیم زود
آنچه میگوید ز انکار آن عنود
هوش مصنوعی: نه باید به سرعت هر چیزی را که او می‌گوید، بنویسیم و به آن پاسخ دهیم، به‌ویژه اگر آن سخن از روی مخالفت باشد.
برکشیم او را عذابی هم به ساز
آن عذابی که بسی باشد دراز
هوش مصنوعی: ما او را به عذابی بلند مدت و دقیق مبتلا خواهیم کرد که بسیار سخت و رنج‌آور باشد.
هم ز وی میراث گیریم از عیان
آنچه دادیمش ستانیم آن زمان
هوش مصنوعی: ما از او میراثی می‌گیریم که در واقعیت به ما داده است و در آن زمان آنچه به او داده‌ایم را پس خواهیم گرفت.
زآنچه گوید که به من خواهند داد
سوی ما آید به تنها بی مراد
هوش مصنوعی: به خاطر آنچه که وعده می‌دهند برای من، به طرف ما می‌آید به تنهایی و بدون درخواست خاصی.
برگرفتندی خدایان جز خدای
تا بودشان عزّتی در آن سرای
هوش مصنوعی: خدایان تنها از خداوند یگانه برمی‌خیزند، تا در آن سرای برای خود عزت و تقوایی داشته باشند.
از بتان کردند یعنی تا عزیز
از خیال نفس خود بر بی تمیز
هوش مصنوعی: از مجسمه‌ها و محبوبان ساخته‌شده، یعنی از خودبزرگ‌بینی و خیال‌پردازی‌های درونی، انسان به دور است و نمی‌تواند به درستی و واقعیت دست یابد.
نه چنان باشد کنند انکار زود
آن عبادتها کز ایشان می نمود
هوش مصنوعی: عبادت‌هایی که از آن‌ها انجام می‌شود، به سادگی و به سرعت قابل انکار نیستند، بلکه نشان‌دهنده واقعیاتی هستند که از دل آن‌ها نمایان می‌شود.
بلکه با ایشان به جان دشمن شوند
چون به ذل و خواری از ایشان روند
هوش مصنوعی: آن‌ها به جای اینکه در برابر اهانت و ذلت تسلیم شوند، باید با عزت و شجاعت به مقابله با دشمنان بپردازند.
مر ندیدی که فرست ادیم ما
دیو را بر کافران اندر خفی
هوش مصنوعی: آیا ندیدی که ما چقدر به کافران در خفا نیروهای منفی را فرستادیم؟
تا بجنبانندشان از هر جهت
بازشان دارند هم بر معصیت
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که افرادی می‌خواهند دیگران را به سمتی ببرند و از هر جهتی آنها را تحت تأثیر قرار دهند، اما در عین حال همچنان اجازه می‌دهند که در کارهای نادرست و معصیت‌بار خود باقی بمانند. به عبارتی، آنها را با حرکات و انگیزه‌های مختلف به جلو می‌برند، اما در نهایت نتوانسته‌اند از گناه و خطا دور کنند.
پس مکن تو هیچ بر ایشان شتاب
از پی آن کآید ایشان را عذاب
هوش مصنوعی: پس هیچگاه عجله نکن که به ایشان آسیبی برسانی، زیرا عذابی از جانب آنان خواهد آمد.
غیر از این نبود که بشم اریم ما
روزهاشان تا رسد بر منتهی
هوش مصنوعی: جز این نبود که روزها را به مرور گذراندم تا به انتهای آن برسد.