گنجور

۱۵- آیات ۸۳ تا ۸۸

وَ یَسْئَلُونَکَ عَنْ ذِی اَلْقَرْنَیْنِ قُلْ سَأَتْلُوا عَلَیْکُمْ مِنْهُ ذِکْراً (۸۳) إِنّٰا مَکَّنّٰا لَهُ فِی اَلْأَرْضِ وَ آتَیْنٰاهُ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ سَبَباً (۸۴) فَأَتْبَعَ سَبَباً (۸۵) حَتّٰی إِذٰا بَلَغَ مَغْرِبَ اَلشَّمْسِ وَجَدَهٰا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَةٍ وَ وَجَدَ عِنْدَهٰا قَوْماً قُلْنٰا یٰا ذَا اَلْقَرْنَیْنِ إِمّٰا أَنْ تُعَذِّبَ وَ إِمّٰا أَنْ تَتَّخِذَ فِیهِمْ حُسْناً (۸۶) قٰالَ أَمّٰا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ یُرَدُّ إِلیٰ رَبِّهِ فَیُعَذِّبُهُ عَذٰاباً نُکْراً (۸۷) وَ أَمّٰا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً فَلَهُ جَزٰاءً اَلْحُسْنیٰ وَ سَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنٰا یُسْراً (۸۸)

و می‌پرسند ترا از ذی القرنین بگو بزودی خواهم خواند بر شما از او بیانی (۸۳) بدرستی که ما تمکن دادیم در زمین و دادیمش از هر چیزی سببی (۸۴) پس از پی رفت سببی را (۸۵) چون رسید بجای غروب کردن آفتاب یافت آن را که غروب می‌کند در چشمۀ لای دار و یافت نزد آن گروهی را گفتیم ای ذو القرنین یا عذاب می‌کنی ایشان را و یا آنکه می‌گریم از ایشان نیکویی را (۸۶) گفت اما آنان که ظلم کرد پس زود باشد که عذاب کنیم او را پس برگردانیده شود بسوی پروردگارش پس عذاب کند او را عذابی سخت (۸۷) و اما آن که ایمان آورد و کرد کار خوب پس مر او راست پاداش نیکی و بزودی خواهیم گفت مر او را از فرمان خود آسانی (۸۸)

نک شنو تفصیل ذوالقرنین باز
کز تو پرسند ای رسول دلنواز
بوده آن اسکندر از روی کلام
پادشاه مشرق و مغرب تمام
مر ورا خواندند ذوالقرنین از آن
که دو کرّت گشت بر گرد جهان
یا که بودش در تصرف غرب و شرق
نافذ امرش هر دو سو را همچو برق
یا که شاه ظاهر و باطن بُد او
یا که بوده است او اصیل از هر دو سو
یا دو قرن از مردمان در دور او
برگذشتند از جهان رنگ و بو
نیست قصد از شخص او تا بوده چون
قصه اش فرموده حق بهر نمون
زود باشد گو که تا خوانیم ما
قصه و اخبار او را بر شما
ما به او دادیم مکنت از طلب
در زمین هم از هر آن چیزی سبب
کآن وسیله بودش اندر کارها
میشد از پی مر سبب را هر کجا
تا رسید آنجا که می شد آفتاب
مر فرو در چشمه ای از گرم آب
یافت نزد آن گروهی بت پرست
ما به او گفتیم از حکم الست
یا بکش این قوم را از چار سو
یا که هل مابینشان شرع نکو
قَالَ أما مَن ظَلَمَ یعنی ستم
کرد هر کس یافت زآن پاداش هم
زود باشد ما کنیم او را عذاب
می کشیم آن هر چه باشید از شتاب
هم چو بر پروردگارش گشت رد
پس کند او را عذابی سخت و بد
وآنکه مؤمن گردد و شایسته کار
پس جزای نیک یابد بی شمار
زود باشد که ورا گوییم ما
کآری آسان ز امر خود کامل جزا
۱۴- آیات ۷۸ تا ۸۲: قٰالَ هٰذٰا فِرٰاقُ بَیْنِی وَ بَیْنِکَ سَأُنَبِّئُکَ بِتَأْوِیلِ مٰا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَیْهِ صَبْراً (۷۸) أَمَّا اَلسَّفِینَةُ فَکٰانَتْ لِمَسٰاکِینَ یَعْمَلُونَ فِی اَلْبَحْرِ فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِیبَهٰا وَ کٰانَ وَرٰاءَهُمْ مَلِکٌ یَأْخُذُ کُلَّ سَفِینَةٍ غَصْباً (۷۹) وَ أَمَّا اَلْغُلاٰمُ فَکٰانَ أَبَوٰاهُ مُؤْمِنَیْنِ فَخَشِینٰا أَنْ یُرْهِقَهُمٰا طُغْیٰاناً وَ کُفْراً (۸۰) فَأَرَدْنٰا أَنْ یُبْدِلَهُمٰا رَبُّهُمٰا خَیْراً مِنْهُ زَکٰاةً وَ أَقْرَبَ رُحْماً (۸۱) وَ أَمَّا اَلْجِدٰارُ فَکٰانَ لِغُلاٰمَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِی اَلْمَدِینَةِ وَ کٰانَ تَحْتَهُ کَنْزٌ لَهُمٰا وَ کٰانَ أَبُوهُمٰا صٰالِحاً فَأَرٰادَ رَبُّکَ أَنْ یَبْلُغٰا أَشُدَّهُمٰا وَ یَسْتَخْرِجٰا کَنزَهُمٰا رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ وَ مٰا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِی ذٰلِکَ تَأْوِیلُ مٰا لَمْ تَسْطِعْ عَلَیْهِ صَبْراً (۸۲)۱۶- آیات ۸۹ تا ۹۸: ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً (۸۹) حَتّٰی إِذٰا بَلَغَ مَطْلِعَ اَلشَّمْسِ وَجَدَهٰا تَطْلُعُ عَلیٰ قَوْمٍ لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِهٰا سِتْراً (۹۰) کَذٰلِکَ وَ قَدْ أَحَطْنٰا بِمٰا لَدَیْهِ خُبْراً (۹۱) ثُمَّ أَتْبَعَ سَبَباً (۹۲) حَتّٰی إِذٰا بَلَغَ بَیْنَ اَلسَّدَّیْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمٰا قَوْماً لاٰ یَکٰادُونَ یَفْقَهُونَ قَوْلاً (۹۳) قٰالُوا یٰا ذَا اَلْقَرْنَیْنِ إِنَّ یَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ‌ پس از پی رفت سببی را (۸۹) مُفْسِدُونَ فِی اَلْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَکَ خَرْجاً عَلیٰ أَنْ تَجْعَلَ بَیْنَنٰا وَ بَیْنَهُمْ سَدًّا (۹۴) قٰالَ مٰا مَکَّنِّی فِیهِ رَبِّی خَیْرٌ فَأَعِینُونِی بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ رَدْماً (۹۵) آتُونِی زُبَرَ اَلْحَدِیدِ حَتّٰی إِذٰا سٰاویٰ بَیْنَ اَلصَّدَفَیْنِ قٰالَ اُنْفُخُوا حَتّٰی إِذٰا جَعَلَهُ نٰاراً قٰالَ آتُونِی أُفْرِغْ عَلَیْهِ قِطْراً (۹۶) فَمَا اِسْطٰاعُوا أَنْ یَظْهَرُوهُ وَ مَا اِسْتَطٰاعُوا لَهُ نَقْباً (۹۷) قٰالَ هٰذٰا رَحْمَةٌ مِنْ رَبِّی فَإِذٰا جٰاءَ وَعْدُ رَبِّی جَعَلَهُ دَکّٰاءَ وَ کٰانَ وَعْدُ رَبِّی حَقًّا (۹۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ یَسْئَلُونَکَ عَنْ ذِی اَلْقَرْنَیْنِ قُلْ سَأَتْلُوا عَلَیْکُمْ مِنْهُ ذِکْراً (۸۳) إِنّٰا مَکَّنّٰا لَهُ فِی اَلْأَرْضِ وَ آتَیْنٰاهُ مِنْ کُلِّ شَیْ‌ءٍ سَبَباً (۸۴) فَأَتْبَعَ سَبَباً (۸۵) حَتّٰی إِذٰا بَلَغَ مَغْرِبَ اَلشَّمْسِ وَجَدَهٰا تَغْرُبُ فِی عَیْنٍ حَمِئَةٍ وَ وَجَدَ عِنْدَهٰا قَوْماً قُلْنٰا یٰا ذَا اَلْقَرْنَیْنِ إِمّٰا أَنْ تُعَذِّبَ وَ إِمّٰا أَنْ تَتَّخِذَ فِیهِمْ حُسْناً (۸۶) قٰالَ أَمّٰا مَنْ ظَلَمَ فَسَوْفَ نُعَذِّبُهُ ثُمَّ یُرَدُّ إِلیٰ رَبِّهِ فَیُعَذِّبُهُ عَذٰاباً نُکْراً (۸۷) وَ أَمّٰا مَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صٰالِحاً فَلَهُ جَزٰاءً اَلْحُسْنیٰ وَ سَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنٰا یُسْراً (۸۸)
هوش مصنوعی: آنها از تو درباره ذوالقرنین سؤال می‌کنند. بگو: «من از او برای شما یادآوری می‌کنم.» ما او را در زمین قدرت بخشیدیم و از هر چیزی وسیله‌ای به او دادیم. او نیز یک راهی را در پیش گرفت تا به مغرب خورشید رسید و آن را در چشمه‌ای گل‌آلود یافت و در آن جا قومی را دید. گفتند: «ای ذوالقرنین، آیا می‌خواهی ما را عذاب کنی یا با ما به نیکی رفتار خواهی کرد؟» او پاسخ داد: «اما کسانی که ظلم کردند، مجازاتشان می‌کنیم و بعد به سوی پروردگارشان برمی‌گردند و در آنجا عذابی سخت خواهند داشت. اما کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دهند، پاداش نیکو خواهند داشت و به آنها از کارهای ما آسان خواهیم آموخت.»
و می‌پرسند ترا از ذی القرنین بگو بزودی خواهم خواند بر شما از او بیانی (۸۳) بدرستی که ما تمکن دادیم در زمین و دادیمش از هر چیزی سببی (۸۴) پس از پی رفت سببی را (۸۵) چون رسید بجای غروب کردن آفتاب یافت آن را که غروب می‌کند در چشمۀ لای دار و یافت نزد آن گروهی را گفتیم ای ذو القرنین یا عذاب می‌کنی ایشان را و یا آنکه می‌گریم از ایشان نیکویی را (۸۶) گفت اما آنان که ظلم کرد پس زود باشد که عذاب کنیم او را پس برگردانیده شود بسوی پروردگارش پس عذاب کند او را عذابی سخت (۸۷) و اما آن که ایمان آورد و کرد کار خوب پس مر او راست پاداش نیکی و بزودی خواهیم گفت مر او را از فرمان خود آسانی (۸۸)
هوش مصنوعی: و از ذوالقرنین می‌پرسند، به زودی برای شما اطلاعاتی درباره او بیان می‌کنم. به‌راستی که ما به او در زمین قدرتی دادیم و برای هر کاری راهی فراهم کردیم. هنگامی که او به دنبال راهی رفت، به مکانی رسید که خورشید در آنجا غروب می‌کند و در آنجا گروهی را مشاهده کرد. به او گفتند: ای ذوالقرنین، آیا می‌خواهی آنها را مجازات کنی یا با آنها به نیکی رفتار کنی؟ او پاسخ داد: اما کسانی که ظلم کردند، به زودی عذابشان خواهیم کرد و آنها به سوی پروردگارشان بازگردانده خواهند شد و او آنها را با عذابی سخت مجازات خواهد کرد. اما کسانی که ایمان آورده و عمل نیک انجام داده‌اند، برای آنها پاداش نیکویی است و به زودی به آنها آسانی خواهیم داد.
نک شنو تفصیل ذوالقرنین باز
کز تو پرسند ای رسول دلنواز
هوش مصنوعی: به دقت داستان ذوالقرنین را بشنو و بازگو کن، چرا که اگر کسی از تو بپرسد، ای پیامبر مهربان، باید پاسخ مناسبی داشته باشی.
بوده آن اسکندر از روی کلام
پادشاه مشرق و مغرب تمام
هوش مصنوعی: اسکندر در تاریخ به خاطر سخنان پادشاه مشرق و مغرب معروف شده و تمامی دنیا را تحت تأثیر قرار داده است.
مر ورا خواندند ذوالقرنین از آن
که دو کرّت گشت بر گرد جهان
هوش مصنوعی: ذوالقرنین به دلیل آنکه دوبار به دور جهان گردش کرد، او را چنین نامیدند.
یا که بودش در تصرف غرب و شرق
نافذ امرش هر دو سو را همچو برق
هوش مصنوعی: یا اینکه او در کنترل غرب و شرق است و فرمانش به هر دو سو همچون برق اثرگذار است.
یا که شاه ظاهر و باطن بُد او
یا که بوده است او اصیل از هر دو سو
هوش مصنوعی: شاید او پادشاهی بوده که هم در ظاهر و هم در باطن بزرگ و ارزشمند است، یا اینکه او از هر دو جنبه اصالت و اعتبار دارد.
یا دو قرن از مردمان در دور او
برگذشتند از جهان رنگ و بو
هوش مصنوعی: یا دو قرن از انسان‌ها در اطراف او گذشتند، در حالی که از زیبایی و شگفتی‌های جهان بی‌بهره بودند.
نیست قصد از شخص او تا بوده چون
قصه اش فرموده حق بهر نمون
هوش مصنوعی: نیت او از حضورش در این دنیا تنها برای داستان‌گویی نیست، بلکه هدفی از جانب حق دارد که برای ما الگو قرار داده شده است.
زود باشد گو که تا خوانیم ما
قصه و اخبار او را بر شما
هوش مصنوعی: به زودی ما داستان و اخبار او را برای شما خواهیم گفت.
ما به او دادیم مکنت از طلب
در زمین هم از هر آن چیزی سبب
هوش مصنوعی: ما به او امکانات و ثروت دادیم و از همان ابتدا، از هر چیزی که به آن نیاز داشتیم، بهره گرفتیم.
کآن وسیله بودش اندر کارها
میشد از پی مر سبب را هر کجا
هوش مصنوعی: او در کارها برای رسیدن به هدف‌ها، از هر وسیله‌ای که در دسترسش بود استفاده می‌کرد.
تا رسید آنجا که می شد آفتاب
مر فرو در چشمه ای از گرم آب
هوش مصنوعی: تا جایی که به آفتاب می‌رسید، نور آن در چشمه‌ای از آب گرم انعکاس می‌یافت.
یافت نزد آن گروهی بت پرست
ما به او گفتیم از حکم الست
هوش مصنوعی: ما در میان آن جمعی که بت پرست بودند، به او گفتیم که از حکمی که از پیش تعیین شده است، خبر دارد.
یا بکش این قوم را از چار سو
یا که هل مابینشان شرع نکو
هوش مصنوعی: یا این گروه را از همه طرف نابود کن، یا اینکه بین آن‌ها قانونی نیکو برقرار کن.
قَالَ أما مَن ظَلَمَ یعنی ستم
کرد هر کس یافت زآن پاداش هم
هوش مصنوعی: هرکس که ستم کند، به زودی پاداش کارهای خود را خواهد یافت.
زود باشد ما کنیم او را عذاب
می کشیم آن هر چه باشید از شتاب
هوش مصنوعی: به زودی ما او را مجازات خواهیم کرد و به هر طریقی که لازم باشد، شتابان به عذاب کشیدن او می‌پردازیم.
هم چو بر پروردگارش گشت رد
پس کند او را عذابی سخت و بد
هوش مصنوعی: زمانی که شخص از پروردگارش دور شود و او را نادیده بگیرد، به عذابی سخت و ناگوار دچار خواهد شد.
وآنکه مؤمن گردد و شایسته کار
پس جزای نیک یابد بی شمار
هوش مصنوعی: کسی که ایمان بیاورد و به انجام کارهای خوب بپردازد، پاداشی بسیار ارزشمند و فراوان خواهد گرفت.
زود باشد که ورا گوییم ما
کآری آسان ز امر خود کامل جزا
هوش مصنوعی: به زودی به او خواهیم گفت که انجام کارها چندان سهل نیست و باید برای انجام امور خود به شکل کامل و شایسته پاداشی دریافت کند.