گنجور

۱۴- آیات ۹۶ تا ۱۰۳

قُلْ کَفیٰ بِاللّٰهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ إِنَّهُ کٰانَ بِعِبٰادِهِ خَبِیراً بَصِیراً (۹۶) وَ مَنْ یَهْدِ اَللّٰهُ فَهُوَ اَلْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ عَلیٰ وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّمٰا خَبَتْ زِدْنٰاهُمْ سَعِیراً (۹۷) ذٰلِکَ جَزٰاؤُهُمْ بِأَنَّهُمْ کَفَرُوا بِآیٰاتِنٰا وَ قٰالُوا أَ إِذٰا کُنّٰا عِظٰاماً وَ رُفٰاتاً أَ إِنّٰا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً (۹۸) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّ اَللّٰهَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ قٰادِرٌ عَلیٰ أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَ جَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاٰ رَیْبَ فِیهِ فَأَبَی اَلظّٰالِمُونَ إِلاّٰ کُفُوراً (۹۹) قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِکُونَ خَزٰائِنَ رَحْمَةِ رَبِّی إِذاً لَأَمْسَکْتُمْ خَشْیَةَ اَلْإِنْفٰاقِ وَ کٰانَ اَلْإِنْسٰانُ قَتُوراً (۱۰۰) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسیٰ تِسْعَ آیٰاتٍ بَیِّنٰاتٍ فَسْئَلْ بَنِی إِسْرٰائِیلَ إِذْ جٰاءَهُمْ فَقٰالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یٰا مُوسیٰ مَسْحُوراً (۱۰۱) قٰالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مٰا أَنْزَلَ هٰؤُلاٰءِ إِلاّٰ رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ بَصٰائِرَ وَ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یٰا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً (۱۰۲) فَأَرٰادَ أَنْ یَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ اَلْأَرْضِ فَأَغْرَقْنٰاهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِیعاً (۱۰۳)

بگو بس است خدا گواه میان من و میان شما بدرستی که او باشد ببندگانش آگاه بینا (۹۶) و کسی را که هدایت کند خدا پس اوست راه یافته و کسی را که گمراه گذارد پس هرگز نخواهی یافت مر ایشان را یاوران از غیرش و حشر کنیم ایشان را روز قیامت بر روهاشان کوران و گنگان و کران جایگاهشان دوزخست هرگاه فرو نشیند زبانه زیاد کنیم ایشان را از جهة افروختن آتش (۹۷) آن جزای آنهاست بسبب آنکه ایشان کافر شدند بآیتها ما و گفتند آیا چون باشیم استخوانها و ریزه ریزها آیا مائیم هر آینه برانگیخته‌شدگان خلقی تازه (۹۸) آیا نمی‌بینید بدرستی که خدایی که آفرید آسمانها و زمین را تواناست بر آنکه بیافریند مانند ایشان را و گردانید برای ایشان اجلی که نیست شکی در آن پس سرباز زدند ستمکاران مگر ناسپاسی (۹۹) بگو اگر شما مالک می‌بودید خزینه‌های رحمت پروردگارم را هر آینه امساک می‌کردید شما از ترس آخر کردن و باشد انسان بخیل (۱۰۰) و بحقیقت دادیم موسی را نه نشانه روشن پس بپرس از بنی اسرائیل وقتی که آمد ایشان را پس گفت مر او را فرعون بدرستی که من هر آینه گمان می‌برم تو را ای موسی جادو کرده شده (۱۰۱) گفت بتحقیق دانسته که فرو نمی‌فرستد اینها را مگر پروردگار آسمانها و زمین دلیلهای روشن و بدرستی که من هر آینه گمان می‌برم ترا ای فرعون هلاک کرده شده (۱۰۲) پس خواست که بر کنده کند ایشان را از زمین پس غرق کردیمش و هر که با او بود همه (۱۰۳)

گو بود کافی شهادت را خدا
در میان من، دگر بین شما
زآنکه باشد آن خدای بی نظیر
بر عباد خویش آگاه و بصیر
بر هدایت کرد حکم او هر که را
اوست پس ره یافته بر مدعا
وآنکه را گمره نماید از فِرَق
پس نیابی دوست او را غیر حق
حشرشان سازیم اندر رستخیز
گنگ و کور و کر به ر وی پُر ستیز
جایشان دوزخ دهیم اندر سکون
آتش سوزانشان هر دم فزون
این است ایشان را جزاء کابتر شدند
جمله بر آیات ما کافر شدند
که شویم آنگه که خاک و استخوان
میشویم انگیخته از نو عیان
می نبینند ایچ آیا کاین چنین
آفریده است او سماوات و زمین
هم تواند مثلشان را آفرید
صعب نبود بهر او خلق جدید
هم بگردانده است آن دانای غیب
بهرشان وقتی که در وی نیست ریب
پس اِباء کردند استمکارگان
وین نبود الاّ ز کفرانی عیان
گو بر ایشان گر شما مالک شوید
بر خزانۀ رزق خلاّق مجید
می کنید امساک و بخل آرید پیش
خود ز ترس فقر و درویشیِ خویش
هست ظنّت ز احتیاج آدمی
ثابت اندر وی به افزون یا کمی
ما مگر دادیم موسی را عیان
نُه ز آیات مبیّن بر نشان
معجزاتی کز تواریخ و کتب
هست واضح نزد اهل قشر و لب
لیک پرسید از پیمبر یک یهود
کآن نُه آیت چیست خود برگو تو زود
گفته بوده است اینکه بر پروردگار
شرک نارید از نهان و آشکار
هم ز خونریزی نمایید اجتناب
وز زناء و سرقت از روی کتاب
هم ز سحر و از سعایت وز ربا
هم ز قذف محصنات از ناروا
وز جهاد ای دون بنگریزید هم
بوده این نُه حکم جاری در اُمم
ز آل اسرائیل پس می کن سؤال
آمد ایشان را چو موسی در مقال
زآنچه شد مابین او با قبطیان
یا که این آیات از ایشان چون عیان
گفت فرعونش که در پندار من
عقل تو گشته مخبّط بی سخن
زآنچه ای موسی تو گویی بیهده
خود تو باشی جادویی کرده شده
گفت موسی که به دل زین آگهی
گرچه بر لب ناوری از گمرهی
که بنفرستاده این آیات هان
غیر خلاّق زمین و آسمان
هست این آیات روشن بر بصر
جز که آن بیننده باشد کور و کر
بر گمان من تو ای فرعون نیز
بر هلاکت مشرفی اندر ستیز
یا که غفلت رفته پندارم ز سر
نیست هیچت التفات از نفع و ضرّ
بود آن پندار فرعون از گزاف
لیک بُد پندار موسی بی خلاف
خواست فرعون آل موسی را ز کین
دورشان سازد به خواری از زمین
غرق پس کردیم او را ما به نیل
وآنکه با او بود یکجا در سبیل
۱۳- آیات ۸۹ تا ۹۵: وَ لَقَدْ صَرَّفْنٰا لِلنّٰاسِ فِی هٰذَا اَلْقُرْآنِ مِنْ کُلِّ مَثَلٍ فَأَبیٰ أَکْثَرُ اَلنّٰاسِ إِلاّٰ کُفُوراً (۸۹) وَ قٰالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتّٰی تَفْجُرَ لَنٰا مِنَ اَلْأَرْضِ یَنْبُوعاً (۹۰) أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ اَلْأَنْهٰارَ خِلاٰلَهٰا تَفْجِیراً (۹۱) أَوْ تُسْقِطَ اَلسَّمٰاءَ کَمٰا زَعَمْتَ عَلَیْنٰا کِسَفاً أَوْ تَأْتِیَ بِاللّٰهِ وَ اَلْمَلاٰئِکَةِ قَبِیلاً (۹۲) أَوْ یَکُونَ لَکَ بَیْتٌ مِنْ زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقیٰ فِی اَلسَّمٰاءِ وَ لَنْ نُؤْمِنَ لِرُقِیِّکَ حَتّٰی تُنَزِّلَ عَلَیْنٰا کِتٰاباً نَقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحٰانَ رَبِّی هَلْ کُنْتُ إِلاّٰ بَشَراً رَسُولاً (۹۳) وَ مٰا مَنَعَ اَلنّٰاسَ أَنْ یُؤْمِنُوا إِذْ جٰاءَهُمُ اَلْهُدیٰ إِلاّٰ أَنْ قٰالُوا أَ بَعَثَ اَللّٰهُ بَشَراً رَسُولاً (۹۴) قُلْ لَوْ کٰانَ فِی اَلْأَرْضِ مَلاٰئِکَةٌ‌ یَمْشُونَ مُطْمَئِنِّینَ لَنَزَّلْنٰا عَلَیْهِمْ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مَلَکاً رَسُولاً (۹۵)۱۵- آیات ۱۰۴ تا ۱۱۱: وَ قُلْنٰا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِی إِسْرٰائِیلَ اُسْکُنُوا اَلْأَرْضَ فَإِذٰا جٰاءَ وَعْدُ اَلْآخِرَةِ جِئْنٰا بِکُمْ لَفِیفاً (۱۰۴) وَ بِالْحَقِّ أَنْزَلْنٰاهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ وَ مٰا أَرْسَلْنٰاکَ إِلاّٰ مُبَشِّراً وَ نَذِیراً (۱۰۵) وَ قُرْآناً فَرَقْنٰاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی اَلنّٰاسِ عَلیٰ مُکْثٍ وَ نَزَّلْنٰاهُ تَنْزِیلاً (۱۰۶) قُلْ آمِنُوا بِهِ أَوْ لاٰ تُؤْمِنُوا إِنَّ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهِ إِذٰا یُتْلیٰ عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقٰانِ سُجَّداً (۱۰۷) وَ یَقُولُونَ سُبْحٰانَ رَبِّنٰا إِنْ کٰانَ وَعْدُ رَبِّنٰا لَمَفْعُولاً (۱۰۸) وَ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقٰانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً (۱۰۹) قُلِ اُدْعُوا اَللّٰهَ أَوِ اُدْعُوا اَلرَّحْمٰنَ أَیًّا مٰا تَدْعُوا فَلَهُ اَلْأَسْمٰاءُ اَلْحُسْنیٰ وَ لاٰ تَجْهَرْ بِصَلاٰتِکَ وَ لاٰ تُخٰافِتْ بِهٰا وَ اِبْتَغِ بَیْنَ ذٰلِکَ سَبِیلاً (۱۱۰) وَ قُلِ اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ شَرِیکٌ فِی اَلْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِیٌّ مِنَ اَلذُّلِّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیراً (۱۱۱)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قُلْ کَفیٰ بِاللّٰهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ إِنَّهُ کٰانَ بِعِبٰادِهِ خَبِیراً بَصِیراً (۹۶) وَ مَنْ یَهْدِ اَللّٰهُ فَهُوَ اَلْمُهْتَدِ وَ مَنْ یُضْلِلْ فَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیٰاءَ مِنْ دُونِهِ وَ نَحْشُرُهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ عَلیٰ وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَ بُکْماً وَ صُمًّا مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّمٰا خَبَتْ زِدْنٰاهُمْ سَعِیراً (۹۷) ذٰلِکَ جَزٰاؤُهُمْ بِأَنَّهُمْ کَفَرُوا بِآیٰاتِنٰا وَ قٰالُوا أَ إِذٰا کُنّٰا عِظٰاماً وَ رُفٰاتاً أَ إِنّٰا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً (۹۸) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّ اَللّٰهَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ قٰادِرٌ عَلیٰ أَنْ یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَ جَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لاٰ رَیْبَ فِیهِ فَأَبَی اَلظّٰالِمُونَ إِلاّٰ کُفُوراً (۹۹) قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِکُونَ خَزٰائِنَ رَحْمَةِ رَبِّی إِذاً لَأَمْسَکْتُمْ خَشْیَةَ اَلْإِنْفٰاقِ وَ کٰانَ اَلْإِنْسٰانُ قَتُوراً (۱۰۰) وَ لَقَدْ آتَیْنٰا مُوسیٰ تِسْعَ آیٰاتٍ بَیِّنٰاتٍ فَسْئَلْ بَنِی إِسْرٰائِیلَ إِذْ جٰاءَهُمْ فَقٰالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یٰا مُوسیٰ مَسْحُوراً (۱۰۱) قٰالَ لَقَدْ عَلِمْتَ مٰا أَنْزَلَ هٰؤُلاٰءِ إِلاّٰ رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ بَصٰائِرَ وَ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یٰا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً (۱۰۲) فَأَرٰادَ أَنْ یَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ اَلْأَرْضِ فَأَغْرَقْنٰاهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِیعاً (۱۰۳)
هوش مصنوعی: بگو که خداوند برای من و شما گواه حد کافی است، زیرا او بسیار آگاه و بیناست و هر کس را که خداوند هدایت کند، او هدایت‌یافته است و هر کس را که گمراه کند، نمی‌توانی حامیانی جز او برایشان پیدا کنی. ما آن‌ها را در روز قیامت بر صورتشان به‌سوی جهنم می‌آوریم. هر بار که شعله‌اش خاموش شود، ما بر آتش آن می‌افزاییم. این پاداش آن‌هاست، زیرا به آیات ما کفر ورزیدند و گفتند: "آیا وقتی که ما تبدیل به استخوان‌های پوسیده شویم، باز هم به وجود جدیدی برانگیخته خواهیم شد؟" آیا ندیدند که خداوندی که آسمان‌ها و زمین را آفریده، قادر است که مانند آن‌ها را بیافریند و برای آن‌ها زمانی معین قرار داده که در آن شکی نیست و با این حال ستمگران جز کفر ورزیدن چیزی انتخاب نکردند؟ بگو اگر شما خزانه‌های رحمت پروردگارم را در اختیار داشتید، با ترس از انفاق، آن را نگه می‌داشتید، زیرا انسان بسیار بخیل است. ما به موسی نه معجزه روشن دادیم. از بنی‌اسرائیل بپرسید زمانی که او به سراغشان آمد، فرعون به او گفت: "موسی، به گمانم تو جادوگری." موسی پاسخ داد: "تو می‌دانی که این‌ها را جز پروردگار آسمان‌ها و زمین نازل نکرده است و من بر این باورم که تو، ای فرعون، به زودی گرفتار خواهی شد." سپس فرعون خواست تا آن‌ها را از سرزمینشان بیرون کند، پس ما او و یارانش را غرق کردیم.
بگو بس است خدا گواه میان من و میان شما بدرستی که او باشد ببندگانش آگاه بینا (۹۶) و کسی را که هدایت کند خدا پس اوست راه یافته و کسی را که گمراه گذارد پس هرگز نخواهی یافت مر ایشان را یاوران از غیرش و حشر کنیم ایشان را روز قیامت بر روهاشان کوران و گنگان و کران جایگاهشان دوزخست هرگاه فرو نشیند زبانه زیاد کنیم ایشان را از جهة افروختن آتش (۹۷) آن جزای آنهاست بسبب آنکه ایشان کافر شدند بآیتها ما و گفتند آیا چون باشیم استخوانها و ریزه ریزها آیا مائیم هر آینه برانگیخته‌شدگان خلقی تازه (۹۸) آیا نمی‌بینید بدرستی که خدایی که آفرید آسمانها و زمین را تواناست بر آنکه بیافریند مانند ایشان را و گردانید برای ایشان اجلی که نیست شکی در آن پس سرباز زدند ستمکاران مگر ناسپاسی (۹۹) بگو اگر شما مالک می‌بودید خزینه‌های رحمت پروردگارم را هر آینه امساک می‌کردید شما از ترس آخر کردن و باشد انسان بخیل (۱۰۰) و بحقیقت دادیم موسی را نه نشانه روشن پس بپرس از بنی اسرائیل وقتی که آمد ایشان را پس گفت مر او را فرعون بدرستی که من هر آینه گمان می‌برم تو را ای موسی جادو کرده شده (۱۰۱) گفت بتحقیق دانسته که فرو نمی‌فرستد اینها را مگر پروردگار آسمانها و زمین دلیلهای روشن و بدرستی که من هر آینه گمان می‌برم ترا ای فرعون هلاک کرده شده (۱۰۲) پس خواست که بر کنده کند ایشان را از زمین پس غرق کردیمش و هر که با او بود همه (۱۰۳)
هوش مصنوعی: بگو که خدا گواهی است میان من و شما. او به بندگانش دانا و بیناست. هر کس را که خدا هدایت کند، او به راستی راه یافته و کسی را که گمراه کند، هرگز نمی‌توانی برای او یاوری از غیر خدا بیابی. ما آنها را در روز قیامت با چهره‌های کور، گنگ و کر برمی‌انگیزیم و جایشان در آتش جهنم است. هرگاه آتش فرو نشیند، ما بر شدت آن می‌افزاییم. این جزای آنهاست به خاطر کفرشان به آیات ما و زیرا گفتند: آیا هنگامی که ما پوست و استخوان‌های متلاشی شویم، دوباره به وجود خواهیم آمد؟ آیا نمی‌بینند که خدایی که آسمان‌ها و زمین را آفریده، قادر است مانند آنها را هم بیافریند؟ او وقت معینی برایشان قرار داده که در آن هیچ شکی نیست اما ستمکاران از این حقیقت روی برمی‌گردانند و ناسپاسی می‌کنند. بگو اگر شما مالک خزانه‌های رحمت پروردگار من بودید، حتما به خاطر ترس از تنگدستی آن را نگه‌داری می‌کردید، چون انسان بخیل است. ما به موسی نشانه‌های روشنی دادیم. از بنی‌اسرائیل بپرس زمانی که او به سوی آنها آمد. فرعون به او گفت: من قطعاً گمان می‌برم که تو، ای موسی، جادوگر هستی. موسی پاسخ داد: به یقین می‌دانم که این آیات را جز پروردگار آسمان‌ها و زمین نمی‌فرستد و من به واقع گمان می‌برم که تو ای فرعون، هلاک خواهی شد. او خواست تا آنها را از زمین بیرون کند، اما ما او و همراهانش را غرق کردیم.
گو بود کافی شهادت را خدا
در میان من، دگر بین شما
هوش مصنوعی: خداوند به تنهایی گواهی بر وجود من است، و نیازی به شهادت دیگران ندارم. شما هم نظاره‌گر باشید.
زآنکه باشد آن خدای بی نظیر
بر عباد خویش آگاه و بصیر
هوش مصنوعی: چون خداوندی یکتا و بی‌همتا بر بندگانش آگاهی و بینش دارد.
بر هدایت کرد حکم او هر که را
اوست پس ره یافته بر مدعا
هوش مصنوعی: هر کسی که به دستور و اراده او هدایت شده باشد، در حقیقت به راه درست رسیده و به مقصد خود خواهد رسید.
وآنکه را گمره نماید از فِرَق
پس نیابی دوست او را غیر حق
هوش مصنوعی: هرکسی که در مسیر حق گمراه شود و از راه راست دور بماند، نمی‌تواند دوست و یار حقیقی پیدا کند.
حشرشان سازیم اندر رستخیز
گنگ و کور و کر به ر وی پُر ستیز
هوش مصنوعی: ما آنها را در روز قیامت برمی‌انگیزیم، در حالی که بی‌صدا، نابینا و ناشنوا هستند، به سوی جنگ و نزاع.
جایشان دوزخ دهیم اندر سکون
آتش سوزانشان هر دم فزون
هوش مصنوعی: ما باید آن‌ها را در دوزخ قرار دهیم، جایی که آتش سوزانشان هر لحظه بیشتر می‌شود و به آرامش نمی‌رسند.
این است ایشان را جزاء کابتر شدند
جمله بر آیات ما کافر شدند
هوش مصنوعی: این افراد به کیفر خودشان رسیدند و همگی به نشانه‌های ما کافر شدند.
که شویم آنگه که خاک و استخوان
میشویم انگیخته از نو عیان
هوش مصنوعی: وقتی که ما تبدیل به خاک و استخوان می‌شویم، دوباره متولد می‌شویم و وجودمان به شکل جدیدی نمایان می‌شود.
می نبینند ایچ آیا کاین چنین
آفریده است او سماوات و زمین
هوش مصنوعی: آیا نمی‌بینند که او (خدا) چگونه آسمان‌ها و زمین را پدید آورده است؟
هم تواند مثلشان را آفرید
صعب نبود بهر او خلق جدید
هوش مصنوعی: او می‌تواند مانند آن‌ها را بیافریند، برای او خلق جدید کار سختی نیست.
هم بگردانده است آن دانای غیب
بهرشان وقتی که در وی نیست ریب
هوش مصنوعی: آن حکیم پنهانی برای آنها زمانی را تعیین کرده که در آن شکی وجود ندارد.
پس اِباء کردند استمکارگان
وین نبود الاّ ز کفرانی عیان
هوش مصنوعی: آشکار است که برزگران از پذیرش کاری که انجام می‌دادند، سر باز زدند و این امر تنها ناشی از کفر و عدم ایمان واضح آنها بود.
گو بر ایشان گر شما مالک شوید
بر خزانۀ رزق خلاّق مجید
هوش مصنوعی: اگر شما صاحب خزانه‌های روزی و نعمت‌های خداوند متعال شوید، به آن‌ها بگویید که...
می کنید امساک و بخل آرید پیش
خود ز ترس فقر و درویشیِ خویش
هوش مصنوعی: شما از ترس فقر و بی‌پولی، دست به امساک و خودداری می‌زنید و بخل می‌ورزید.
هست ظنّت ز احتیاج آدمی
ثابت اندر وی به افزون یا کمی
هوش مصنوعی: انسان به خاطر نیازهای خود، همواره در حال گمان و حدس زدن است که آیا به چیزی بیشتر نیاز دارد یا کمتر.
ما مگر دادیم موسی را عیان
نُه ز آیات مبیّن بر نشان
هوش مصنوعی: ما به موسی نشان‌هایی آشکار دادیم که معجزات و آیات روشنی از حقایق را نشان می‌دهد.
معجزاتی کز تواریخ و کتب
هست واضح نزد اهل قشر و لب
هوش مصنوعی: معجزاتی که در تاریخ‌ها و کتاب‌ها ذکر شده، برای افرادی که به دانش سطحی دارند، کاملاً روشن و واضح است.
لیک پرسید از پیمبر یک یهود
کآن نُه آیت چیست خود برگو تو زود
هوش مصنوعی: یک یهودی از پیامبر سؤال کرد که این نه آیه چیست، بی‌درنگ پاسخ بده.
گفته بوده است اینکه بر پروردگار
شرک نارید از نهان و آشکار
هوش مصنوعی: در اینجا بیان شده که پروردگار را نباید به هیچ شکل و در هیچ حالتی شریک قرار داد، چه در افکار درونی و چه در رفتار و سخن زبانی.
هم ز خونریزی نمایید اجتناب
وز زناء و سرقت از روی کتاب
هوش مصنوعی: از کشتن و خونریزی دوری کنید و از زنا و دزدی که در کتاب‌ها اشاره شده، پرهیز نمایید.
هم ز سحر و از سعایت وز ربا
هم ز قذف محصنات از ناروا
هوش مصنوعی: این بیت به معنای آن است که فرد به دلیل سحر و جادو، تهمت‌ها و مداخلات نادرست دیگران، و همچنین به خاطر ظلم و رباخواری، دچار مشکلات و آسیب‌هایی شده است. او تحت تأثیر این عوامل منفی قرار گرفته و به واقعیت‌های تلخی در زندگی‌اش مواجه شده است.
وز جهاد ای دون بنگریزید هم
بوده این نُه حکم جاری در اُمم
هوش مصنوعی: اگر از جهاد بگریزی، باید بدان که این نه اصل مهم در میان امت‌ها وجود داشته است.
ز آل اسرائیل پس می کن سؤال
آمد ایشان را چو موسی در مقال
هوش مصنوعی: از نسل اسرائیل سوال کرد، وقتی که موسی در حال سخنرانی بود، آنها نیز از او پرسش کردند.
زآنچه شد مابین او با قبطیان
یا که این آیات از ایشان چون عیان
هوش مصنوعی: به دلایل و اتفاقاتی که بین او و قبطی‌ها پیش آمد، یا به خاطر این آیات که به وضوح از آنها سرچشمه می‌گیرد.
گفت فرعونش که در پندار من
عقل تو گشته مخبّط بی سخن
هوش مصنوعی: فرعون به او گفت که در تصور من، عقل تو به گونه‌ای گیج و نادان شده است که دیگر توانایی سخن گفتن ندارد.
زآنچه ای موسی تو گویی بیهده
خود تو باشی جادویی کرده شده
هوش مصنوعی: چون تو ای موسی، سخن می‌گویی، بی‌فایده است؛ خودت باید توجه کنی که جادوگران چطور به کارشان ادامه می‌دهند.
گفت موسی که به دل زین آگهی
گرچه بر لب ناوری از گمرهی
هوش مصنوعی: موسی گفت که اگرچه بر زبان نمی‌آوری، اما از دل خود آگاهی را دریاب.
که بنفرستاده این آیات هان
غیر خلاّق زمین و آسمان
هوش مصنوعی: این آیات را کسی نفرستاده جز خالق زمین و آسمان.
هست این آیات روشن بر بصر
جز که آن بیننده باشد کور و کر
هوش مصنوعی: این آیات روشنی برای چشم‌ها هستند، اما تنها کسی می‌تواند آنها را درک کند که خود بینا و شنوا باشد؛ در غیر این صورت، مانند کسی است که نابینا و ناشنواست.
بر گمان من تو ای فرعون نیز
بر هلاکت مشرفی اندر ستیز
هوش مصنوعی: به نظر من ای فرعون، تو نیز در آستانه ی نابودی قرار داری و در حال درگیری هستی.
یا که غفلت رفته پندارم ز سر
نیست هیچت التفات از نفع و ضرّ
هوش مصنوعی: شاید به خاطر غفلت، تصور می‌کنم که دیگر هیچ‌چیز نیست و توجهی به سود و زیان ندارم.
بود آن پندار فرعون از گزاف
لیک بُد پندار موسی بی خلاف
هوش مصنوعی: فرعون به اشتباه و از روی توهم خود را بزرگتر از آنچه که بود می‌دانست، در حالی که باور موسی به حق و واقعیت بود و هیچ تناقضی نداشت.
خواست فرعون آل موسی را ز کین
دورشان سازد به خواری از زمین
هوش مصنوعی: فرعون به خاطر خصومتی که با پیامبر موسی و پیروان او داشت، تصمیم گرفت آنها را از سرزمینش دور کند و به ذلت و خواری درآورند.
غرق پس کردیم او را ما به نیل
وآنکه با او بود یکجا در سبیل
هوش مصنوعی: ما او را به دل دریا انداختیم و کسی که با او بود هم به یک‌جا رفته بود.