گنجور

۱۰- آیات ۷۰ تا ۷۵

وَ لَقَدْ کَرَّمْنٰا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنٰاهُمْ فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ رَزَقْنٰاهُمْ مِنَ اَلطَّیِّبٰاتِ وَ فَضَّلْنٰاهُمْ عَلیٰ کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنٰا تَفْضِیلاً (۷۰) یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُنٰاسٍ بِإِمٰامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتٰابَهُ بِیَمِینِهِ فَأُولٰئِکَ یَقْرَؤُنَ کِتٰابَهُمْ وَ لاٰ یُظْلَمُونَ فَتِیلاً (۷۱) وَ مَنْ کٰانَ فِی هٰذِهِ أَعْمیٰ فَهُوَ فِی اَلْآخِرَةِ أَعْمیٰ وَ أَضَلُّ سَبِیلاً (۷۲) وَ إِنْ کٰادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ اَلَّذِی أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنٰا غَیْرَهُ وَ إِذاً لاَتَّخَذُوکَ خَلِیلاً (۷۳) وَ لَوْ لاٰ أَنْ ثَبَّتْنٰاکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئاً قَلِیلاً (۷۴) إِذاً لَأَذَقْنٰاکَ ضِعْفَ اَلْحَیٰاةِ وَ ضِعْفَ اَلْمَمٰاتِ ثُمَّ لاٰ تَجِدُ لَکَ عَلَیْنٰا نَصِیراً (۷۵)

و بتحقیق گرامی گردانیدیم فرزندان آدم را و برداشتیم ایشان را در خشکی و دریا و روزی‌دادیمشان از پاکیزه‌ها و افزونی دادیمشان بر بسیاری از آنکه آفریدیم افزونی دادنی (۷۰) روزی که می‌خوانیم همه مردمان را امامشان پس از آنکه داده شد کتابش بدست راستش پس آنها می‌خوانند نامه خود را و ستم کرده نمی‌شوند به اندازۀ فتیله خرما (۷۱) و کسی که باشد در این دنیا کور پس اوست در آخرت کور و گمراه تراست از راه (۷۲) و بدرستی که نزدیک بودند که بفتنه اندازند ترا از آنچه وحی کردیم بسوی تو تا افترا بندی بر ما جز آنچه وحی کردیم آن را و آن‌گاه بگیرند ترا دوست (۷۳) و اگر نه اینکه ثبات دادیم ترا هر آینه نزدیک بود که میل کنی بسوی ایشان چیزی را اندک (۷۴) آن‌گاه هر آینه می‌چشانیم ترا دو چندان عذاب بزرگی و دو چندان عذاب مردن پس نمی‌یافتی برای آن دو رفع عذاب یاری کننده (۷۵)

ما مکرّم کرده ایم اندر جهان
جمله فرزندان آدم را چنان
تا کجا برداشتیم اندر سیر
ما خود ایشان را به جمله بحر و بر
رزقشان دادیم هم از طیّبات
هم فزونی بر کثیر از کاینات
فضل آدم بر دو قسم است از خدا
فضل عام و فضل خاص از اجتبا
فضل عامش در مقام خلقت است
فضل خاص از وجه عشق و وحدت است
یاد کن روزی که می خوانیم ما
با امامش هر گروهی را بجا
پیشوا یا هست عقل و اعتقاد
کوست هادی بر صلاح و بر فساد
یا عملهای نکو و افعال بد
یا پیمبر یا بلیس بی رشد
هر گروهی را دهند از هر کجاست
نامۀ اعمالشان بر دست راست
پس بخوانند آن کتاب از هر قبیل
نیست اِستمدیده کس قدر فتیل
هر که در دنیاست از بینش به دور
هم بود در آخرت ناچار کور
دیده نگشود اعنی ار بر نیک و بد
هم رسد او را که بر کوران سزد
بل ز کوران است و هم گمراه تر
باشد او کی بر حقایق دیده ور
مشرکان گفتند ما را ده امان
تا به سالی بت پرستیم از عیان
آوریم اسلام زآن پس بی درنگ
وآن بتان را بشکنیم آن دم ز سنگ
یا بگفتندش گروهی بت پرست
که تو از نفی بتان بردار دست
وآن اراذل را ز خود می کن به دور
تا که بنیوشیم قولت در حضور
بهر استرضای ایشان خواست او
تا شود راضی مگر بینند رو
آمد آیت که شدند ایشان قریب
کافکنندت در بلائی ای حبیب
زآنچه کآن سوی تو بود آن وحی ما
تا کنی بر ما جز آن را افترا
آن زمانت تا مگر گیرند دوست
کی شود یار آنکه در معنی عدوست
گر نه آن باشد که دادیمت ثبات
تا به عصمت یافتی خود التفات
تو بُدی نزدیک تا مایل شوی
سوی ایشان و اندکی همدل شوی
می چشاندیم آن زمانت از عذاب
در حیات و موت بر ضعف از شتاب
بر دو چندان از عذاب دیگران
بر تو یعنی آمدی بر ناگهان
بهر خود پس ناصری نایافتی
تا به دفع محنتت بشتافتی
۹- آیات ۶۳ تا ۶۹: قٰالَ اِذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزٰاؤُکُمْ جَزٰاءً مَوْفُوراً (۶۳) وَ اِسْتَفْزِزْ مَنِ اِسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَ أَجْلِبْ عَلَیْهِمْ بِخَیْلِکَ وَ رَجِلِکَ وَ شٰارِکْهُمْ فِی اَلْأَمْوٰالِ وَ اَلْأَوْلاٰدِ وَ عِدْهُمْ وَ مٰا یَعِدُهُمُ اَلشَّیْطٰانُ إِلاّٰ غُرُوراً (۶۴) إِنَّ عِبٰادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطٰانٌ وَ کَفیٰ بِرَبِّکَ وَکِیلاً (۶۵) رَبُّکُمُ اَلَّذِی یُزْجِی لَکُمُ اَلْفُلْکَ فِی اَلْبَحْرِ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ کٰانَ بِکُمْ رَحِیماً (۶۶) وَ إِذٰا مَسَّکُمُ اَلضُّرُّ فِی اَلْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلاّٰ إِیّٰاهُ فَلَمّٰا نَجّٰاکُمْ إِلَی اَلْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَ کٰانَ اَلْإِنْسٰانُ کَفُوراً (۶۷) أَ فَأَمِنْتُمْ أَنْ یَخْسِفَ بِکُمْ جٰانِبَ اَلْبَرِّ أَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حٰاصِباً ثُمَّ لاٰ تَجِدُوا لَکُمْ وَکِیلاً (۶۸) أَمْ أَمِنْتُمْ أَنْ یُعِیدَکُمْ فِیهِ تٰارَةً أُخْریٰ فَیُرْسِلَ عَلَیْکُمْ قٰاصِفاً مِنَ اَلرِّیحِ فَیُغْرِقَکُمْ بِمٰا کَفَرْتُمْ ثُمَّ لاٰ تَجِدُوا لَکُمْ عَلَیْنٰا بِهِ تَبِیعاً (۶۹)۱۱- آیات ۷۶ تا ۷۹: وَ إِنْ کٰادُوا لَیَسْتَفِزُّونَکَ مِنَ اَلْأَرْضِ لِیُخْرِجُوکَ مِنْهٰا وَ إِذاً لاٰ یَلْبَثُونَ خِلاٰفَکَ إِلاّٰ قَلِیلاً (۷۶) سُنَّةَ مَنْ قَدْ أَرْسَلْنٰا قَبْلَکَ مِنْ رُسُلِنٰا وَ لاٰ تَجِدُ لِسُنَّتِنٰا تَحْوِیلاً (۷۷) أَقِمِ اَلصَّلاٰةَ لِدُلُوکِ اَلشَّمْسِ إِلیٰ غَسَقِ اَللَّیْلِ وَ قُرْآنَ اَلْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ اَلْفَجْرِ کٰانَ مَشْهُوداً (۷۸) وَ مِنَ اَللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نٰافِلَةً لَکَ عَسیٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقٰاماً مَحْمُوداً (۷۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَقَدْ کَرَّمْنٰا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْنٰاهُمْ فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ وَ رَزَقْنٰاهُمْ مِنَ اَلطَّیِّبٰاتِ وَ فَضَّلْنٰاهُمْ عَلیٰ کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنٰا تَفْضِیلاً (۷۰) یَوْمَ نَدْعُوا کُلَّ أُنٰاسٍ بِإِمٰامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتٰابَهُ بِیَمِینِهِ فَأُولٰئِکَ یَقْرَؤُنَ کِتٰابَهُمْ وَ لاٰ یُظْلَمُونَ فَتِیلاً (۷۱) وَ مَنْ کٰانَ فِی هٰذِهِ أَعْمیٰ فَهُوَ فِی اَلْآخِرَةِ أَعْمیٰ وَ أَضَلُّ سَبِیلاً (۷۲) وَ إِنْ کٰادُوا لَیَفْتِنُونَکَ عَنِ اَلَّذِی أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ لِتَفْتَرِیَ عَلَیْنٰا غَیْرَهُ وَ إِذاً لاَتَّخَذُوکَ خَلِیلاً (۷۳) وَ لَوْ لاٰ أَنْ ثَبَّتْنٰاکَ لَقَدْ کِدْتَ تَرْکَنُ إِلَیْهِمْ شَیْئاً قَلِیلاً (۷۴) إِذاً لَأَذَقْنٰاکَ ضِعْفَ اَلْحَیٰاةِ وَ ضِعْفَ اَلْمَمٰاتِ ثُمَّ لاٰ تَجِدُ لَکَ عَلَیْنٰا نَصِیراً (۷۵)
هوش مصنوعی: ما به بنی آدم کرامت بخشیدیم و آنها را در خشکی و دریا نگه‌داری کردیم و از نعمت‌های پاک به آنها رزق دادیم و آنها را بر بسیاری از آفریدگان خود برتری دادیم. روزی که هر گروه را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم، هر کس که نامه عملش را به دست راستش بدهند، آن‌ها نامه‌شان را می‌خوانند و به اندازه‌ای کوچک هم به آن‌ها ظلم نخواهد شد. و کسانی که در این دنیا نابینا بودند، در آخرت نیز نابینا خواهند بود و گمراه‌تر از آن. و آن‌ها تقریباً تو را از آنچه به تو وحی کرده‌ایم، فریب می‌دادند تا بر ما دروغ ببافی و اگر این چنین می‌کردی، به دوست شایسته‌ای برای خود تبدیل می‌شدی. و اگر نبود که ما تو را استحکام بخشیدیم، نزدیک بود که امیال آن‌ها را بپذیری. در این صورت عذاب‌های سختی از زندگی و مرگ را به تو می‌چشاندیم و نمی‌یافتی که هیچ یاوری از جانب ما داری.
و بتحقیق گرامی گردانیدیم فرزندان آدم را و برداشتیم ایشان را در خشکی و دریا و روزی‌دادیمشان از پاکیزه‌ها و افزونی دادیمشان بر بسیاری از آنکه آفریدیم افزونی دادنی (۷۰) روزی که می‌خوانیم همه مردمان را امامشان پس از آنکه داده شد کتابش بدست راستش پس آنها می‌خوانند نامه خود را و ستم کرده نمی‌شوند به اندازۀ فتیله خرما (۷۱) و کسی که باشد در این دنیا کور پس اوست در آخرت کور و گمراه تراست از راه (۷۲) و بدرستی که نزدیک بودند که بفتنه اندازند ترا از آنچه وحی کردیم بسوی تو تا افترا بندی بر ما جز آنچه وحی کردیم آن را و آن‌گاه بگیرند ترا دوست (۷۳) و اگر نه اینکه ثبات دادیم ترا هر آینه نزدیک بود که میل کنی بسوی ایشان چیزی را اندک (۷۴) آن‌گاه هر آینه می‌چشانیم ترا دو چندان عذاب بزرگی و دو چندان عذاب مردن پس نمی‌یافتی برای آن دو رفع عذاب یاری کننده (۷۵)
هوش مصنوعی: ما به حقیقت فرزندان آدم را گرامی داشته و آنان را در خشکی و دریا قرار دادیم و از غذاهای پاکیزه به آنان روزی دادیم و بر بسیاری از مخلوقات خود برتریشان بخشیدیم. در روزی که همه مردم را با امامشان احضار می‌کنیم، پس از آنکه کتابشان در دست راستشان داده می‌شود، آنها نامه خود را می‌خوانند و به اندازه‌ی فتیله‌ای از خرما به آنان ستم نخواهد شد. کسی که در این دنیا نابینا باشد، در آخرت هم نابینا و گمراه خواهد بود. به حقیقت، نزدیک بود که تو را به فتنه بیندازند از آنچه که به تو وحی کردیم تا بر ما افتراء ببندند، جز آنچه وحی کردیم. و در آن زمان ممکن بود که تو را دوست خود بگیرند. اگر نبود که ما تو را ثابت قدم نگه داشتیم، نزدیک بود که به سوی آنان تمایل نشان دهی. در این صورت، ما عذاب بزرگی را برای تو دوچندان می‌کردیم و عذاب مرگ نیز دو چندان می‌شد و برای آن دو عذاب، یاری کننده‌ای نمی‌یافتی.
ما مکرّم کرده ایم اندر جهان
جمله فرزندان آدم را چنان
هوش مصنوعی: ما در دنیا همه فرزندان آدم را مورد احترام قرار داده‌ایم.
تا کجا برداشتیم اندر سیر
ما خود ایشان را به جمله بحر و بر
هوش مصنوعی: تا کجا می‌توانیم در سفر خود پیش برویم، در حالی که همه وجود ایشان را در دریا و خشکی می‌بینیم؟
رزقشان دادیم هم از طیّبات
هم فزونی بر کثیر از کاینات
هوش مصنوعی: به آن‌ها روزی دادیم که هم از چیزهای خوب و خوشمزه باشد و هم زیادتر از بسیاری از موجودات در جهان.
فضل آدم بر دو قسم است از خدا
فضل عام و فضل خاص از اجتبا
هوش مصنوعی: فضل آدم به دو نوع تقسیم می‌شود: یکی فضل عمومی که از جانب خداوند بر همه مردم نازل می‌شود و دیگری فضل خاص که به انتخاب و برگزیدگی خاصی تعلق دارد.
فضل عامش در مقام خلقت است
فضل خاص از وجه عشق و وحدت است
هوش مصنوعی: نعمت و برکت عمومی او در آفرینش و خلق موجودات دیده می‌شود، اما نعمت خاص او از جنبه عشق و اتحاد با بندگانش آشکار است.
یاد کن روزی که می خوانیم ما
با امامش هر گروهی را بجا
هوش مصنوعی: به یاد بیاور زمانی را که ما همگی با امام خودمان هر گروهی را به جای خود می‌خوانیم.
پیشوا یا هست عقل و اعتقاد
کوست هادی بر صلاح و بر فساد
هوش مصنوعی: در این متن به نقش رهبری و هدایت اشاره شده است. آنکه می‌تواند مردم را به سمت خوبی‌ها و نیکی‌ها هدایت کند، باید از عقل و باورهای درست برخوردار باشد. در واقع، رهبری که از دانش و شناخت صحیح بهره‌مند است، می‌تواند راه درست را نشان دهد و از انحرافات و فساد جلوگیری کند.
یا عملهای نکو و افعال بد
یا پیمبر یا بلیس بی رشد
هوش مصنوعی: به اعمال نیک و بد اشاره شده و به دو نوع شخصیت پرداخته شده است: یکی پیامبران که راهنمای درست را پیش می‌گیرند، و دیگری شیطان که به سوی گمراهی می‌کشد. این بیت تاکید می‌کند که رفتار انسان‌ها تحت تأثیر این دو نوع شخصیت قرار دارد.
هر گروهی را دهند از هر کجاست
نامۀ اعمالشان بر دست راست
هوش مصنوعی: هر گروهی از مردم، از هر کجای دنیا، نامه‌ای حاوی اعمالشان به دست راستشان داده می‌شود.
پس بخوانند آن کتاب از هر قبیل
نیست اِستمدیده کس قدر فتیل
هوش مصنوعی: پس آن کتاب را بخوانند، چون هیچ کس نمی‌تواند به اندازه‌ی فتیلی که از آن گرفته شده است، از آن بهره‌مند شود.
هر که در دنیاست از بینش به دور
هم بود در آخرت ناچار کور
هوش مصنوعی: هر کسی که در این دنیا از آگاهی و درک درست خود دور باشد، در زندگی پس از مرگ ناگزیر نادان و نابینا خواهد بود.
دیده نگشود اعنی ار بر نیک و بد
هم رسد او را که بر کوران سزد
هوش مصنوعی: اگر کسی به خوبی‌ها و بدی‌ها توجه نکند و بصیرت نداشته باشد، چه برای او خوب باشد و چه بد، در واقع او مانند کوران است که نمی‌تواند درست ببیند.
بل ز کوران است و هم گمراه تر
باشد او کی بر حقایق دیده ور
هوش مصنوعی: کسی که بینا نیست و در مسیر حق گمراه می‌شود، در حقیقت از کسانی است که آگاهی و بصیرت لازم را ندارند.
مشرکان گفتند ما را ده امان
تا به سالی بت پرستیم از عیان
هوش مصنوعی: مشرکان درخواست کردند که به آنها فرصتی داده شود تا در مدت یک سال به پرستش بت‌ها بپردازند و عبادت خود را به صورت علنی انجام دهند.
آوریم اسلام زآن پس بی درنگ
وآن بتان را بشکنیم آن دم ز سنگ
هوش مصنوعی: پس از این باید بدون تأخیر، دین اسلام را بیاوریم و در همان لحظه بت‌ها را از بین ببریم.
یا بگفتندش گروهی بت پرست
که تو از نفی بتان بردار دست
هوش مصنوعی: گروهی از بت پرستان به او گفتند که از نفی و نقد بت‌ها دست بردار.
وآن اراذل را ز خود می کن به دور
تا که بنیوشیم قولت در حضور
هوش مصنوعی: افراد بی‌ارزش را از خود دور کن تا ما بتوانیم سخن تو را در حضورت بشنویم.
بهر استرضای ایشان خواست او
تا شود راضی مگر بینند رو
هوش مصنوعی: برای جلب رضایت آن‌ها، خواست او این بود که تنها در صورت مشاهده‌ی چهره‌شان راضی شوند.
آمد آیت که شدند ایشان قریب
کافکنندت در بلائی ای حبیب
هوش مصنوعی: پیامی در راه است که به زودی به تو نزدیک می‌شوند و تو را در شرایط دشواری قرار می‌دهند ای دوست.
زآنچه کآن سوی تو بود آن وحی ما
تا کنی بر ما جز آن را افترا
هوش مصنوعی: از آنچه که در عالم دیگر با تو بود، آن وحی ماست تا تو چیزی جز آن را به ما نسبت ندهی.
آن زمانت تا مگر گیرند دوست
کی شود یار آنکه در معنی عدوست
هوش مصنوعی: زمانی که دوستانت به تو نزدیک می‌شوند، شاید درک کنی که یاری که در واقع دشمن است، چگونه به تو نزدیک می‌گردد.
گر نه آن باشد که دادیمت ثبات
تا به عصمت یافتی خود التفات
هوش مصنوعی: اگر این ثبات و استواری را به تو نمی‌دادم، هرگز به پاکی و عفت نمی‌رسیدی.
تو بُدی نزدیک تا مایل شوی
سوی ایشان و اندکی همدل شوی
هوش مصنوعی: تو نزدیک هستی تا کمی به آنها نزدیک‌تر شوی و همدلی بیشتری برقرار کنی.
می چشاندیم آن زمانت از عذاب
در حیات و موت بر ضعف از شتاب
هوش مصنوعی: در آن زمان، ما از درد و رنج زندگی و مرگ به خاطر ضعف و ناتوانی، نوشیدنی می‌نوشیدیم.
بر دو چندان از عذاب دیگران
بر تو یعنی آمدی بر ناگهان
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که عذاب و سختی‌های دیگران بر تو بیشتر و شدیدتر می‌شود، و این وضعیت ناگهانی و غیرمنتظره به تو رسیده است.
بهر خود پس ناصری نایافتی
تا به دفع محنتت بشتافتی
هوش مصنوعی: تو نتوانستی هیچ کمکی برای خود پیدا کنی تا بتوانی از مشکلاتت رهایی پیدا کنی.