گنجور

۲- آیات ۱۳ تا ۲۷

وَ مٰا ذَرَأَ لَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوٰانُهُ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (۱۳) وَ هُوَ اَلَّذِی سَخَّرَ اَلْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهٰا وَ تَرَی اَلْفُلْکَ مَوٰاخِرَ فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۱۴) وَ أَلْقیٰ فِی اَلْأَرْضِ رَوٰاسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ أَنْهٰاراً وَ سُبُلاً لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (۱۵) وَ عَلاٰمٰاتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ (۱۶) أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لاٰ یَخْلُقُ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۱۷) وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اَللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا إِنَّ اَللّٰهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۸) وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تُسِرُّونَ وَ مٰا تُعْلِنُونَ (۱۹) وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ لاٰ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ (۲۰) أَمْوٰاتٌ غَیْرُ أَحْیٰاءٍ وَ مٰا یَشْعُرُونَ أَیّٰانَ یُبْعَثُونَ (۲۱) إِلٰهُکُمْ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ فَالَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ (۲۲) لاٰ جَرَمَ أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا یُسِرُّونَ وَ مٰا یُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْتَکْبِرِینَ (۲۳) وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمْ مٰا ذٰا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۲۴) لِیَحْمِلُوا أَوْزٰارَهُمْ کٰامِلَةً یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَ مِنْ أَوْزٰارِ اَلَّذِینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ أَلاٰ سٰاءَ مٰا یَزِرُونَ (۲۵) قَدْ مَکَرَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَی اَللّٰهُ بُنْیٰانَهُمْ مِنَ اَلْقَوٰاعِدِ فَخَرَّ عَلَیْهِمُ اَلسَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتٰاهُمُ اَلْعَذٰابُ مِنْ حَیْثُ لاٰ یَشْعُرُونَ (۲۶) ثُمَّ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ یُخْزِیهِمْ وَ یَقُولُ أَیْنَ شُرَکٰائِیَ اَلَّذِینَ کُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِیهِمْ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ إِنَّ اَلْخِزْیَ اَلْیَوْمَ وَ اَلسُّوءَ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ (۲۷)

و آنچه را آفرید برای شما در زمین که مختلف است اقسامش بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست مر گروهی را که در می‌یابند بعقل (۱۳) و اوست که تسخیر کرد دریا را تا بخورید از آن گوشتی تازه و بیرون آرید از آن پیرایۀ که می‌پوشید آن را و می‌بینی کشتیها را شکافندگان آب به سینه در آن تا بجویند از فضلش و باشد که شما شکر کنید (۱۴) و افکند در زمین کوه‌های استوار اینکه مایل باشد به شما و نهرها و راهها باشد که شما راه یابید (۱۵) و علامتها و بستاره ایشان راه می‌یابند (۱۶) آیا پس آنکه می‌آفریند چون کسیست که نمی‌آفریند آیا پس پند نمی‌گیرید (۱۷) و اگر بشمارید نعمت خدا را بشمار در نتوانید آوردش بدرستی که خدا هر آینه آمرزنده مهربانست (۱۸) و خدا می‌داند آنچه را پنهان می‌دارید و آنچه را آشکار می‌کنید (۱۹) و آنان را که می‌خوانند از جز خدا نمی‌توانند آفرید چیزی را و ایشان آفریده می‌شوند (۲۰) مردگانند نه زندگان و نمی‌دانند که کی برانگیخته می‌شوند (۲۱) خدای شما خدائیست یگانه پس آنان که نمی‌گروند بآخرت دلهای ایشان ناسپاس است و ایشان سرکشانند (۲۲) ناچار بدرستی که خدا می‌داند آنچه را پنهان می‌دارید و آنچه را آشکار می‌کنید بدرستی که او دوست ندارد سرکشان را (۲۳) و چون گفته شود مر ایشان را چه چیز فرو فرستاد پروردگار شما گویند افسانه‌های پیشینیان را (۲۴) تا بار بردارند بارهای گناهانشان را تمام روز قیامت و از بارهای گناه آنان که گمراه می‌کنند ایشان را بدون علمی آگاه باشید بدانست آنچه بر می‌دارند (۲۵) بتحقیق مکر کردند آنان که بودند پیش از ایشان پس آمد فرمان خدا بناهاشان را از بیخ پس فرود آمد بر ایشان بام از بالاشان و آمد ایشان را عذاب از جایی که نمی‌دانستند (۲۶) پس روز قیامت خوار می‌کنند ایشان را و می‌گوید کجایند انبازان من که بودید مخالفت می‌ورزیدید در آنها گفتند آنان که داده شدند دانش را بدرستی که رسوایی امروز و بدی بر کافرانست (۲۷)

رام کرد او بر شما هم در زمین
چیزهای مختلف بس دلنشین
مختلف از حیثشکل و طبع و لون
لازم آمد جمله در ایجاد کون
در هر آن یک صنع حق باشد پدید
مر کسانی را که هستند اهل دید
بحر را هم رام کرد او ز اقتضا
لحم تازه تا خورید از آن شما
ماهی آرید اعنی از دریا به دام
زآن نباشد بر شما چیزی حرام
جز که در نزد امامیه بود
غیر ذی فلسش حرام اندر سند
هم به غوص آرید از دریا برون
حلیه تا پوشید از بهر نمون
بهر زینت آورید اعنی به کف
زآنچه مرجان است و لؤلؤ در صدف
فُلک را راننده بینی در بحار
چون شکافد آب را اندر گذار
بحر را هم رام کرد او در نمود
تا که جویید از رکوبش نفع و سود
بر شما کرده معیشت را سبب
تا مگر شاکر شوید از فضل رب
همچنین در نفس آدم بحرها
کرده خلق از حکمتی ربّ الوری
هست آنها حرص و غفلت ، شغل و غم
فُلکها هم کرده ایجاد از حِکَم
تا کنند ارباب دانش زآن عبور
شد توکل، فُلک شغل اندر امور
کشتیِ دریایِ غم باشد رضاء
ساحل آن شادی آمد ز اقتضاء
شد قناعت فُلکت اندر بحر آز
زآن رسی بر ساحل زهد و نیاز
ور شوی بر کشتی ذکر استوار
آیی از دریای غفلت بر کنار
بندی ار بر کشتی توحید طمع
آیی از بحر تفرّق سوی جمع
باز ذکر نعمت دیگر کند
کوهها را بر زمین لنگر کند
زآن در افکند آن رواسی در زمین
تا شود مایل شما را این چنین
بر شما یعنی نگردد مضطرب
هم نگرداند شما را منقلب
مر زمین از کوهها گشت استوار
زآنکه بُد بر روی آب او بیقرار
جویها هم آفرید از هر قبیل
در زمین همچون فرات و رود نیل
راهها هم کرد اندر وی عیان
مر شما یابید راه از هر نشان
کرد پیدا هم علامتها به راه
بر رونده تا نگردد اشتباه
کرد هم استارگان را مستقر
رهنما باشند تا در بحر و برّ
راه یابند از ستاره عام و خاص
بر قریش این داشت گرچه اختصاص
پس کسی کو آفریند چون کسی است
که نتاند بر وجود خویش زیست
پس شما آیا ندارید این به یاد
عقل و دانش در شما چون او نهاد
گر که خواهید آورید اندر شمار
نعمتش را نیست ممکن ز افتقار
نعمتش را کی توانید اندکی
بر شمردن وز هزاران صد یکی
اوست آمرزنده تقصیر ار کنید
در ادای شکر آن شاه فرید
مهربان یعنی از این تقصیر هم
نعمت خود را نسازد هیچ کم
آگه است او زآنچه پنهان یا پدید
از عقیدة حق و باطل می کنید
وآن کسانی را که جز حق از بتان
می بخوانند اهل شرک اندر عیان
چون توانند آفریدن هیچ چیز
زآنکه خود مخلوق و نادارند نیز
مرده اند ایشان و عاری از حیات
کی به خود دارد جمادی التفات
یا کجا دانند چون اشیاء حی
که شوند ایشان بر انگیزنده کی
مر خداتان آن خدای واحد است
خود به یکتاییِ ذاتش شاهد است
وحدتش باشد پدید از کلّ شیء
خود به یکتایی دلیل از ذات وی
زآنکه از صانع دهد هر شیئی خبر
پس دو صانع نیست ممکن در نظر
در بیان شرح این آیت ز پیش
ذکر برهان کرده ایم از روی کیش
حاصل آنکه از دو فاعل در امور
فعل واحد ممتنع دان در ظهور
پس هر آن شیئی به یکتایی گواه
باشد از شیئیّت خود بر اِله
پس کسانی که به روز آخرت
نیستشان ایمان بدون معذرت
قلبهاشان ناشناسنده است و پست
وآن جماعت سرکشند و خودپرست
صدق و حق است این خدا داند تمام
سرّ پنهان و آشکارا از انام
سرکشان را حق ندارد هیچ دوست
دور از منکر دلان سرکش اوست
چون بر ایشان گفته گردد که خدا
بر شما نازل چه فرمود از سما
از ره سخریّه می گویند آن
بود مانا قصۀ پیشینیان
قائلان این سخن یوم القیام
حمل وزر خود نمایند از تمام
هم ز وزر آن کسان کز راهشان
برده اند از غیر علمی گاهشان
سنتی بنهاده هر کس برخلاف
حمل وزرش او کند بی اختلاف
بد بود باری که ایشان می کشند
تا ابد با بار خود در آتشند
پیش از ایشان مکر می کردند هم
با نبیّین هر گُره ز اهل ستم
آمد از حق حکم بر بنیانشان
تا نماند ایچ از بناهاشان نشان
منهدم گشت از قواعد هر چه بود
پس بر ایشان سقفها افتاد زود
اوفتاد آن سقفها از فوقشان
لعنت از گردن کشی شد طوقشان
اندر آمد پس مر ایشان را عذاب
بیخبر بودند و فارغ یا به خواب
پس شود قائم چو آن روز شمار
حق نماید بازشان رسوا و خوار
گوید ایشان را که انبازان من
چون شدند و در کجایند این زمن
آن شریکانی که بودید از گزاف
اندر ایشان با نبیّین در خلاف
می بگویند آن کسان که داده شد
دانش ایشان را و قلب آزاده شد
هست رسوایی در این روز و بدی
کافران را ز انتقام ایزدی
۱- آیات ۱ تا ۱۲: بسم االله الرحمن الرحیم۳- آیات ۲۸ تا ۳۶: اَلَّذِینَ تَتَوَفّٰاهُمُ اَلْمَلاٰئِکَةُ ظٰالِمِی أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا اَلسَّلَمَ مٰا کُنّٰا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلیٰ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِیمٌ بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۲۸) فَادْخُلُوا أَبْوٰابَ جَهَنَّمَ خٰالِدِینَ فِیهٰا فَلَبِئْسَ مَثْوَی اَلْمُتَکَبِّرِینَ (۲۹) وَ قِیلَ لِلَّذِینَ اِتَّقَوْا مٰا ذٰا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قٰالُوا خَیْراً لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هٰذِهِ اَلدُّنْیٰا حَسَنَةٌ وَ لَدٰارُ اَلْآخِرَةِ خَیْرٌ وَ لَنِعْمَ دٰارُ اَلْمُتَّقِینَ (۳۰) جَنّٰاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهٰا تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ لَهُمْ فِیهٰا مٰا یَشٰاؤُنَ کَذٰلِکَ یَجْزِی اَللّٰهُ اَلْمُتَّقِینَ (۳۱) اَلَّذِینَ تَتَوَفّٰاهُمُ اَلْمَلاٰئِکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ اُدْخُلُوا اَلْجَنَّةَ بِمٰا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۳۲) هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاّٰ أَنْ تَأْتِیَهُمُ اَلْمَلاٰئِکَةُ أَوْ یَأْتِیَ أَمْرُ رَبِّکَ کَذٰلِکَ فَعَلَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ مٰا ظَلَمَهُمُ اَللّٰهُ وَ لٰکِنْ کٰانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۳۳) فَأَصٰابَهُمْ سَیِّئٰاتُ مٰا عَمِلُوا وَ حٰاقَ بِهِمْ مٰا کٰانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۳۴) وَ قٰالَ اَلَّذِینَ أَشْرَکُوا لَوْ شٰاءَ اَللّٰهُ مٰا عَبَدْنٰا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ نَحْنُ وَ لاٰ آبٰاؤُنٰا وَ لاٰ حَرَّمْنٰا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ کَذٰلِکَ فَعَلَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَی اَلرُّسُلِ إِلاَّ اَلْبَلاٰغُ اَلْمُبِینُ (۳۵) وَ لَقَدْ بَعَثْنٰا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اُعْبُدُوا اَللّٰهَ وَ اِجْتَنِبُوا اَلطّٰاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَی اَللّٰهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ اَلضَّلاٰلَةُ‌ فَسِیرُوا فِی اَلْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کٰانَ عٰاقِبَةُ اَلْمُکَذِّبِینَ (۳۶)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ مٰا ذَرَأَ لَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوٰانُهُ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (۱۳) وَ هُوَ اَلَّذِی سَخَّرَ اَلْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهٰا وَ تَرَی اَلْفُلْکَ مَوٰاخِرَ فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۱۴) وَ أَلْقیٰ فِی اَلْأَرْضِ رَوٰاسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ أَنْهٰاراً وَ سُبُلاً لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (۱۵) وَ عَلاٰمٰاتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ (۱۶) أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لاٰ یَخْلُقُ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۱۷) وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اَللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا إِنَّ اَللّٰهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۸) وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تُسِرُّونَ وَ مٰا تُعْلِنُونَ (۱۹) وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ لاٰ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ (۲۰) أَمْوٰاتٌ غَیْرُ أَحْیٰاءٍ وَ مٰا یَشْعُرُونَ أَیّٰانَ یُبْعَثُونَ (۲۱) إِلٰهُکُمْ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ فَالَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ (۲۲) لاٰ جَرَمَ أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا یُسِرُّونَ وَ مٰا یُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْتَکْبِرِینَ (۲۳) وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمْ مٰا ذٰا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۲۴) لِیَحْمِلُوا أَوْزٰارَهُمْ کٰامِلَةً یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَ مِنْ أَوْزٰارِ اَلَّذِینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ أَلاٰ سٰاءَ مٰا یَزِرُونَ (۲۵) قَدْ مَکَرَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَی اَللّٰهُ بُنْیٰانَهُمْ مِنَ اَلْقَوٰاعِدِ فَخَرَّ عَلَیْهِمُ اَلسَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتٰاهُمُ اَلْعَذٰابُ مِنْ حَیْثُ لاٰ یَشْعُرُونَ (۲۶) ثُمَّ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ یُخْزِیهِمْ وَ یَقُولُ أَیْنَ شُرَکٰائِیَ اَلَّذِینَ کُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِیهِمْ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ إِنَّ اَلْخِزْیَ اَلْیَوْمَ وَ اَلسُّوءَ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ (۲۷)
هوش مصنوعی: خداوند چیزهای مختلفی را با رنگ‌های گوناگون در زمین برای شما خلق کرده است که در این موضوع نشانه‌ای برای کسانی که متوجه می‌شوند وجود دارد. اوست که دریا را تسخیر کرده تا شما از آن گوشت تازه‌ای بخورید و زیورآلاتی برای پوشیدن از آن استخراج کنید. کشتی‌ها در آن دریا حرکت می‌کنند و شما می‌توانید از برکات آن بهره‌مند شوید و شکرگزار باشید. همچنین او در زمین کوه‌هایی قرار داده تا شما را نلرزاند و نهرها و راه‌هایی ایجاد کرده تا شما هدایت شوید. نشانه‌هایی نیز وجود دارد و با کمک ستاره‌ها راهتان را پیدا می‌کنید. آیا کسی که خلق می‌کند مثل کسی است که خلق نمی‌کند؟ چرا فکر نمی‌کنید؟ اگر نعمت‌های خدا را بشمارید، نمی‌توانید آنها را احصا کنید. خداوند بسیار بخشنده و مهربان است و او به آنچه شما پنهان می‌کنید و آنچه بیان می‌کنید، آگاه است. کسانی که غیر از خدا را می‌خوانند، چیزی خلق نمی‌کنند و خودشان خلق شده‌اند. آنها مردگانند، نه زنده و نمی‌دانند چه زمانی برانگیخته می‌شوند. پروردگار شما خدایی یگانه است و کسانی که به آخرت ایمان ندارند، قلب‌هایشان انکاری است و آنها متکبرند. بی‌تردید خداوند آنچه را که پنهان می‌کنند و آنچه را اعلام می‌کنند، می‌داند و او متکبران را دوست ندارد. وقتی به آنها گفته می‌شود که پروردگارتان چه چیزی نازل کرده است، می‌گویند داستان‌های پیشینیان است. آنها در روز قیامت بارهای خود را به‌طور کامل حمل خواهند کرد و از بار کسانی که به نادانی آنها را گمراه کرده‌اند نیز بار سنگینی بر دوش خواهند داشت، بله، چه بد بارهایی می‌کشند. کسانی که پیش از آنها بودند، تدبیری کردند، اما خداوند بر پایه‌های آنها بناهایشان را فروریخته و سقف بر روی آنها افتاده و عذاب از جایی که احساس نمی‌کردند به سراغشان آمده است. سپس در روز قیامت، آنها را خوار می‌کند و می‌گوید: «شریکان من کجا هستند که شما در مورد آنها دعوا می‌کردید؟» کسانی که علم داشته‌اند، می‌گویند: «امروز خاری و عذاب بر کافران است.»
و آنچه را آفرید برای شما در زمین که مختلف است اقسامش بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست مر گروهی را که در می‌یابند بعقل (۱۳) و اوست که تسخیر کرد دریا را تا بخورید از آن گوشتی تازه و بیرون آرید از آن پیرایۀ که می‌پوشید آن را و می‌بینی کشتیها را شکافندگان آب به سینه در آن تا بجویند از فضلش و باشد که شما شکر کنید (۱۴) و افکند در زمین کوه‌های استوار اینکه مایل باشد به شما و نهرها و راهها باشد که شما راه یابید (۱۵) و علامتها و بستاره ایشان راه می‌یابند (۱۶) آیا پس آنکه می‌آفریند چون کسیست که نمی‌آفریند آیا پس پند نمی‌گیرید (۱۷) و اگر بشمارید نعمت خدا را بشمار در نتوانید آوردش بدرستی که خدا هر آینه آمرزنده مهربانست (۱۸) و خدا می‌داند آنچه را پنهان می‌دارید و آنچه را آشکار می‌کنید (۱۹) و آنان را که می‌خوانند از جز خدا نمی‌توانند آفرید چیزی را و ایشان آفریده می‌شوند (۲۰) مردگانند نه زندگان و نمی‌دانند که کی برانگیخته می‌شوند (۲۱) خدای شما خدائیست یگانه پس آنان که نمی‌گروند بآخرت دلهای ایشان ناسپاس است و ایشان سرکشانند (۲۲) ناچار بدرستی که خدا می‌داند آنچه را پنهان می‌دارید و آنچه را آشکار می‌کنید بدرستی که او دوست ندارد سرکشان را (۲۳) و چون گفته شود مر ایشان را چه چیز فرو فرستاد پروردگار شما گویند افسانه‌های پیشینیان را (۲۴) تا بار بردارند بارهای گناهانشان را تمام روز قیامت و از بارهای گناه آنان که گمراه می‌کنند ایشان را بدون علمی آگاه باشید بدانست آنچه بر می‌دارند (۲۵) بتحقیق مکر کردند آنان که بودند پیش از ایشان پس آمد فرمان خدا بناهاشان را از بیخ پس فرود آمد بر ایشان بام از بالاشان و آمد ایشان را عذاب از جایی که نمی‌دانستند (۲۶) پس روز قیامت خوار می‌کنند ایشان را و می‌گوید کجایند انبازان من که بودید مخالفت می‌ورزیدید در آنها گفتند آنان که داده شدند دانش را بدرستی که رسوایی امروز و بدی بر کافرانست (۲۷)
هوش مصنوعی: خداوند در زمین برای شما چیزهای گوناگونی آفریده که هر یک نشانه‌ها و نشانه‌هایی برای خردمندان است. او دریا را تسخیر کرده تا شما از آن گوشت تازه‌ای بخورید و زیورهایی که به تن می‌کنید از آن تهیه کنید. همچنین کشتی‌هایی را می‌بینید که در آب حرکت می‌کنند تا از فضل خدا بهره‌مند شوند و شکر او را بجا آورید. خداوند در زمین کوه‌های استواری قرار داده تا مایل نشود و نهرها و راه‌هایی ایجاد کرده تا مسیر خود را پیدا کنید. نشانه‌ها و علامت‌هایی نیز وجود دارد که به شما کمک می‌کند. آیا کسی که می‌آفریند با کسی که نمی‌آفریند، یکسان است؟ آیا عبرت نمی‌گیرید؟ اگر بخواهید نعمت‌های خدا را بشمارید، نمی‌توانید تمامی آنها را شمارش کنید. خداوند بخشنده و مهربان است و از آنچه در دل‌ها پنهان می‌کنید و آنچه آشکار می‌سازید، آگاه است. کسانی که غیر از خدا را می‌خوانند، نمی‌توانند چیزی را بیافرینند و خودشان نیز آفریده شده‌اند. آنها مرده‌اند و نمی‌دانند که چه زمانی برانگیخته می‌شوند. پروردگار شما خدایی یگانه است و کسانی که به آخرت ایمان نمی‌آورند، دل‌هایشان ناسپاس و سرکش است. خداوند از آنچه پنهان می‌دارید و آنچه آشکار می‌کنید مطلع است و سرکشان را دوست ندارد. وقتی از آنها پرسیده می‌شود که پروردگارتان چه چیزی نازل کرده، می‌گویند اینها افسانه‌های پیشینیان است. آنها بار سنگین گناهان خود را در روز قیامت بر دوش خواهند داشت و همچنین بار گناهان کسانی که به راه گمراهی می‌کشند، بدون آنکه علمی داشته باشند. به یقین، پیشینیان نیز مکر کردند و فرمان خدا بر آنها صادر شد و بناهایشان برچیده شد و عذاب از جایی به سراغشان آمد که نمی‌دانستند. در روز قیامت خوار و ذلیل می‌شوند و به آنها گفته می‌شود که کجا هستند خدایانی که در برابر خدا به هم کمک می‌کردند؟ کسانی که دانش داشتند، به روشنی می‌دانند که امروز رسوایی و بدی خاص کافران است.
رام کرد او بر شما هم در زمین
چیزهای مختلف بس دلنشین
هوش مصنوعی: او بر شما چیزهای مختلف و زیبایی را در زمین فراهم کرده است که دلنشین و خوشایند است.
مختلف از حیثشکل و طبع و لون
لازم آمد جمله در ایجاد کون
هوش مصنوعی: همه موجودات در شکل، مزاج و رنگ با هم متفاوت هستند و این تفاوت‌ها برای به وجود آمدن عالم ضروری است.
در هر آن یک صنع حق باشد پدید
مر کسانی را که هستند اهل دید
هوش مصنوعی: در هر لحظه از کارهای خدا چیزی جدید و شگفت‌انگیز ایجاد می‌شود برای کسانی که قادر به دیدن و درک آن هستند.
بحر را هم رام کرد او ز اقتضا
لحم تازه تا خورید از آن شما
هوش مصنوعی: او به خاطر نیاز و اقتضا، دریا را نیز به تسخیر خود درآورد تا شما از آن گوشت تازه بخورید.
ماهی آرید اعنی از دریا به دام
زآن نباشد بر شما چیزی حرام
هوش مصنوعی: اگر شما ماهی را از دریا به دام می‌آورید، بدانید که از این کار چیزی بر شما حرام نیست.
جز که در نزد امامیه بود
غیر ذی فلسش حرام اندر سند
هوش مصنوعی: جز اینکه غیر از اهل بیت و امامیه در سند، هیچ‌کس نمی‌تواند به فلسفه و علمای آنها در مباحث دینی و اسلامی دسترسی داشته باشد.
هم به غوص آرید از دریا برون
حلیه تا پوشید از بهر نمون
هوش مصنوعی: شما نیز می‌توانید از دریا زیبایی‌ها و جلوه‌هایی را بیرون بیاورید تا به عنوان نمونه و نشانه‌ای از آن استفاده کنید.
بهر زینت آورید اعنی به کف
زآنچه مرجان است و لؤلؤ در صدف
هوش مصنوعی: برای زیبایی، آنچه را که در صدف به‌عنوان مروارید و مرجان است، به دست بیاورید.
فُلک را راننده بینی در بحار
چون شکافد آب را اندر گذار
هوش مصنوعی: اگر در دریا، کشتی را ببینی که در آب پیش می‌رود، می‌توانی تصور کنی که آب را می‌شکافد و به جلو می‌رود.
بحر را هم رام کرد او در نمود
تا که جویید از رکوبش نفع و سود
هوش مصنوعی: او توانسته است دریا را هم مهار کند تا کسانی که از آن استفاده می‌کنند، به سود و بهره‌ای برسند.
بر شما کرده معیشت را سبب
تا مگر شاکر شوید از فضل رب
هوش مصنوعی: زندگی شما را به گونه‌ای سامان داده که بتوانید شکرگزار نعمت‌های پروردگار باشید.
همچنین در نفس آدم بحرها
کرده خلق از حکمتی ربّ الوری
هوش مصنوعی: انسان در خود عمق و وسعت بسیار زیادی دارد که به خاطر حکمت خالق جهان به وجود آمده است.
هست آنها حرص و غفلت ، شغل و غم
فُلکها هم کرده ایجاد از حِکَم
هوش مصنوعی: مردم به خاطر حرص و بی‌توجهی، مشغول کار و غم‌های دنیوی هستند و این موضوع در واقع نشانه‌ای از حکمت‌های عمیق‌تری است.
تا کنند ارباب دانش زآن عبور
شد توکل، فُلک شغل اندر امور
هوش مصنوعی: برای اینکه صاحبان علم و دانش بتوانند از موانع عبور کنند، باید به توکل و اعتماد به خداوند بپردازند، زیرا در این صورت در کارها و امور موفق خواهند بود.
کشتیِ دریایِ غم باشد رضاء
ساحل آن شادی آمد ز اقتضاء
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که زندگی و احساسات ما مانند یک کشتی در دریای اندوه است و تنها در صورتی به ساحل شادی می‌رسیم که شرایط و مقتضیات به ما کمک کند. راز شادی در انتشار و تحقق آن شرایط نهفته است.
شد قناعت فُلکت اندر بحر آز
زآن رسی بر ساحل زهد و نیاز
هوش مصنوعی: قناعت مانند کشتی‌ای است که در دریای آز و طمع شناور است. وقتی کسی به قناعت روی می‌آورد، سرانجام به ساحل زهد و نیاز می‌رسد.
ور شوی بر کشتی ذکر استوار
آیی از دریای غفلت بر کنار
هوش مصنوعی: اگر بر کشتی ذکر و یاد خداوند تکیه کنی، از دریای غفلت و بی‌توجهی به ساحل نجات خواهی رسید.
بندی ار بر کشتی توحید طمع
آیی از بحر تفرّق سوی جمع
هوش مصنوعی: اگر بخواهی از دریاى تفرقه به سمت جمع و اتحاد بیایی، باید خود را به دلیلی که کشتی توحید است، بسپاری.
باز ذکر نعمت دیگر کند
کوهها را بر زمین لنگر کند
هوش مصنوعی: دوباره نعمت دیگری را یادآور می‌شود و کوه‌ها را به عنوان تکیه‌گاهی برای زمین تثبیت می‌کند.
زآن در افکند آن رواسی در زمین
تا شود مایل شما را این چنین
هوش مصنوعی: از آن در، سنگ‌ها به زمین افتادند تا شما اینگونه مایل شوید.
بر شما یعنی نگردد مضطرب
هم نگرداند شما را منقلب
هوش مصنوعی: بر شما یعنی آرام باشید و نخواهید شد که دچار اضطراب شوید یا دگرگون شوید.
مر زمین از کوهها گشت استوار
زآنکه بُد بر روی آب او بیقرار
هوش مصنوعی: زمین به خاطر کوه‌ها محکم و مستحکم شده است، چون که پیش از این بر روی آب آرام و بی‌قرار بود.
جویها هم آفرید از هر قبیل
در زمین همچون فرات و رود نیل
هوش مصنوعی: در زمین جوی‌ها و رودهایی از انواع مختلف به وجود آورد، مشابه با رود فرات و نیل.
راهها هم کرد اندر وی عیان
مر شما یابید راه از هر نشان
هوش مصنوعی: راه‌ها در دل او آشکار شده‌اند، شما می‌توانید با هر نشانه‌ای راه خود را پیدا کنید.
کرد پیدا هم علامتها به راه
بر رونده تا نگردد اشتباه
هوش مصنوعی: علامت‌ها به وضوح در مسیر قرار داده شده‌اند تا کسی که در حال حرکت است به اشتباه نیفتد.
کرد هم استارگان را مستقر
رهنما باشند تا در بحر و برّ
هوش مصنوعی: مستحکم و ثابت قدم، راهنمایی بر عهده دارد که آن‌ها را در دریا و خشکی هدایت کند.
راه یابند از ستاره عام و خاص
بر قریش این داشت گرچه اختصاص
هوش مصنوعی: افراد عادی و خاص می‌توانند با نور ستاره‌ها به مقصد برسند، اما برای قریش این مسیر همیشه مشخص بوده است، حتی اگر به نظر می‌رسد تنها به آن‌ها تعلق دارد.
پس کسی کو آفریند چون کسی است
که نتاند بر وجود خویش زیست
هوش مصنوعی: کسی که بتواند دیگران را خلق کند، همانند کسی است که نمی‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.
پس شما آیا ندارید این به یاد
عقل و دانش در شما چون او نهاد
هوش مصنوعی: آیا شما خود را به یاد دانش و عقل نمی‌آورید؟
گر که خواهید آورید اندر شمار
نعمتش را نیست ممکن ز افتقار
هوش مصنوعی: اگر بخواهید نعمت‌های او را شمارش کنید، ممکن نیست؛ زیرا وابستگی و نیاز ما به آن نعمت‌ها بسیار زیاد است.
نعمتش را کی توانید اندکی
بر شمردن وز هزاران صد یکی
هوش مصنوعی: هرگز نمی‌توان نعمت‌های او را به طور کامل شمارش کرد، زیرا حتی یکی از هزاران نعمتش هم قابل توصیف نیست.
اوست آمرزنده تقصیر ار کنید
در ادای شکر آن شاه فرید
هوش مصنوعی: او بخشنده است، اگر شما در سپاسگزاری از آن شاه بزرگ کوتاهی کنید.
مهربان یعنی از این تقصیر هم
نعمت خود را نسازد هیچ کم
هوش مصنوعی: مهربان کسی است که با وجود اشتباهات دیگران، هیچگاه از خوبی‌ها و نعمت‌های خود نمی‌کاهد و با مهربانی خود، نقص‌ها و کمبودهای دیگران را جبران می‌کند.
آگه است او زآنچه پنهان یا پدید
از عقیدة حق و باطل می کنید
هوش مصنوعی: او از هر چیزی که در دل دارید و از باورهای درست و نادرستتان خبر دارد، چه پنهان باشد چه آشکار.
وآن کسانی را که جز حق از بتان
می بخوانند اهل شرک اندر عیان
هوش مصنوعی: کسانی که غیر از خدا برای بت‌ها دعا می‌کنند، به وضوح در دسته مشرکان قرار دارند.
چون توانند آفریدن هیچ چیز
زآنکه خود مخلوق و نادارند نیز
هوش مصنوعی: چگونه می‌توانند چیزی خلق کنند وقتی که خودشان هم مخلوق هستند و چیزی ندارند؟
مرده اند ایشان و عاری از حیات
کی به خود دارد جمادی التفات
هوش مصنوعی: آن‌ها مرده‌اند و از زندگی بی‌بهره‌اند. جماد چگونه می‌تواند به خود توجه کند؟
یا کجا دانند چون اشیاء حی
که شوند ایشان بر انگیزنده کی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که چگونه ممکن است موجودات زنده از پدیده‌های دنیای اطراف خود آگاه باشند و از کجا می‌دانند چه چیزی آن‌ها را تحریک و به حرکت وا می‌دارد. این بیان به تفکر درباره آگاهی و احساسات موجودات زنده و شناخت آن‌ها از محیط و عوامل تأثیرگذار بر رفتارشان اشاره دارد.
مر خداتان آن خدای واحد است
خود به یکتاییِ ذاتش شاهد است
هوش مصنوعی: خداوند یکتا همان خدای واحد است و خودش به یکتایی و خاص بودن ذاتش گواهی می‌دهد.
وحدتش باشد پدید از کلّ شیء
خود به یکتایی دلیل از ذات وی
هوش مصنوعی: وحدت او از کل موجودات نمایان می‌شود و دلیل یکتایی‌اش در ذات خود او نهفته است.
زآنکه از صانع دهد هر شیئی خبر
پس دو صانع نیست ممکن در نظر
هوش مصنوعی: چون هر چیزی که وجود دارد از خالقش خبر می‌دهد، پس در نظر نمی‌تواند دو خالق وجود داشته باشد.
در بیان شرح این آیت ز پیش
ذکر برهان کرده ایم از روی کیش
هوش مصنوعی: در توصیف این آیه، از قبل به دلایل و برهان‌هایی که بر اساس ایمان و عقاید بیان شده است، اشاره کرده‌ایم.
حاصل آنکه از دو فاعل در امور
فعل واحد ممتنع دان در ظهور
هوش مصنوعی: نتیجه این است که دو عامل نمی‌توانند در یک عمل واحد هم‌زمان به وجود بیایند.
پس هر آن شیئی به یکتایی گواه
باشد از شیئیّت خود بر اِله
هوش مصنوعی: هر چیزی که به یکتایی خود گواهی می‌دهد، نشان‌دهنده وجود و حقیقتی الهی است.
پس کسانی که به روز آخرت
نیستشان ایمان بدون معذرت
هوش مصنوعی: پس افرادی که به روز قیامت ایمان ندارند، بدون هیچگونه توجیه و عذری زندگی می‌کنند.
قلبهاشان ناشناسنده است و پست
وآن جماعت سرکشند و خودپرست
هوش مصنوعی: قلب‌های آن‌ها نشانه‌ای از شخصیت واقعی‌شان ندارند و به نوعی پایین‌تر از ارزش‌های انسانی هستند. این گروه از افراد سرکش و خودخواه‌اند.
صدق و حق است این خدا داند تمام
سرّ پنهان و آشکارا از انام
هوش مصنوعی: این خداوند است که به تمامی واقعیت‌ها، چه آن‌ها که پنهان هستند و چه آن‌هایی که نمایان، آگاه است و صداقت و حقیقت را درک می‌کند.
سرکشان را حق ندارد هیچ دوست
دور از منکر دلان سرکش اوست
هوش مصنوعی: کسی که سرکش و متمرد است، برای دوستانش حق ندارد و دل‌هایی که از نافرمانی و گناه خالی نیستند، نمی‌توانند او را یاری کنند.
چون بر ایشان گفته گردد که خدا
بر شما نازل چه فرمود از سما
هوش مصنوعی: وقتی به آنان گفته می‌شود که خداوند چه سخنی از آسمان بر شما نازل کرده است، واکنش آن‌ها چیست.
از ره سخریّه می گویند آن
بود مانا قصۀ پیشینیان
هوش مصنوعی: از طریق داستان‌ها و افسانه‌ها، حکایت‌هایی از گذشته به ما می‌رسد که همواره در خاطر می‌مانند.
قائلان این سخن یوم القیام
حمل وزر خود نمایند از تمام
هوش مصنوعی: کسانی که این حرف را می‌زنند، در روز قیامت بار گناه خود را به دوش خواهند کشید و مسؤولیت تمام کارها و سخنان خود را خواهند داشت.
هم ز وزر آن کسان کز راهشان
برده اند از غیر علمی گاهشان
هوش مصنوعی: افرادی که از دانش و علم درست دور شده‌اند و به سبب بی‌خبری و نداشتن آگاهی از راه راست منحرف شده‌اند، به خاطر وضعیت خود دچار مشکلاتی هستند.
سنتی بنهاده هر کس برخلاف
حمل وزرش او کند بی اختلاف
هوش مصنوعی: هر کسی که بر پایهٔ سنت‌ها و اصول خود قدم بگذارد، اگر کسی بخواهد با او مخالفت کند، باید با دقت و بدون اشتباه عمل کند.
بد بود باری که ایشان می کشند
تا ابد با بار خود در آتشند
هوش مصنوعی: بار سنگینی که آنها حمل می‌کنند، باعث می‌شود تا همیشه در عذاب بمانند و در آتش suffer کنند.
پیش از ایشان مکر می کردند هم
با نبیّین هر گُره ز اهل ستم
هوش مصنوعی: پیش از این افراد، حتی پیامبران هم با نقشه و دسیسه‌هایی از سوی ستمگران روبرو می‌شدند.
آمد از حق حکم بر بنیانشان
تا نماند ایچ از بناهاشان نشان
هوش مصنوعی: حکم خدا درباره بنیان آنها صادر شد تا هیچ نشانی از ساختمان‌هایشان باقی نماند.
منهدم گشت از قواعد هر چه بود
پس بر ایشان سقفها افتاد زود
هوش مصنوعی: هر قانون و قاعده‌ای که وجود داشت، از بین رفت و به دنبال آن، سقف‌ها به سرعت بر سرشان فرو ریخت.
اوفتاد آن سقفها از فوقشان
لعنت از گردن کشی شد طوقشان
هوش مصنوعی: سقف‌ها به خاطر گردن‌کشی و زیاده‌خواهی از بین رفتند و لعنت بر سر آن‌ها افتاد.
اندر آمد پس مر ایشان را عذاب
بیخبر بودند و فارغ یا به خواب
هوش مصنوعی: آنها وقتی به عذاب دچار شدند، بی‌خبر بودند و در آرامش یا خواب به سر می‌بردند.
پس شود قائم چو آن روز شمار
حق نماید بازشان رسوا و خوار
هوش مصنوعی: زمانی خواهد رسید که قائم (امام زمان) ظهور می‌کند و در آن روز حق را مشخص می‌سازد. در این روز، کسانی که بر خلاف حق عمل کرده‌اند، رسوا و ذلیل خواهند شد.
گوید ایشان را که انبازان من
چون شدند و در کجایند این زمن
هوش مصنوعی: او به آنها می‌گوید که دوستان من چه شده‌اند و اکنون کجا هستند در این زمان.
آن شریکانی که بودید از گزاف
اندر ایشان با نبیّین در خلاف
هوش مصنوعی: شما که در مواقع نادانی و بدون توجه، به نبیّین و پیامبران مخالفت کردید.
می بگویند آن کسان که داده شد
دانش ایشان را و قلب آزاده شد
هوش مصنوعی: می‌گویند کسانی که دانش به آنها عطا شده و دل‌های آزاد دارند، این طورند.
هست رسوایی در این روز و بدی
کافران را ز انتقام ایزدی
هوش مصنوعی: در این روز رسوایی‌ای وجود دارد و بدی‌های کافران نتیجه‌ی انتقام الهی است.