گنجور

۱- آیات ۱ تا ۱۲

بسم االله الرحمن الرحیم

أَتیٰ أَمْرُ اَللّٰهِ فَلاٰ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحٰانَهُ وَ تَعٰالیٰ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۱) یُنَزِّلُ اَلْمَلاٰئِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنَا فَاتَّقُونِ (۲) خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعٰالیٰ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۳) خَلَقَ اَلْإِنْسٰانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذٰا هُوَ خَصِیمٌ مُبِینٌ (۴) وَ اَلْأَنْعٰامَ خَلَقَهٰا لَکُمْ فِیهٰا دِفْ‌ءٌ وَ مَنٰافِعُ وَ مِنْهٰا تَأْکُلُونَ (۵) وَ لَکُمْ فِیهٰا جَمٰالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسْرَحُونَ (۶) وَ تَحْمِلُ أَثْقٰالَکُمْ إِلیٰ بَلَدٍ لَمْ تَکُونُوا بٰالِغِیهِ إِلاّٰ بِشِقِّ اَلْأَنْفُسِ إِنَّ رَبَّکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ (۷) وَ اَلْخَیْلَ وَ اَلْبِغٰالَ وَ اَلْحَمِیرَ لِتَرْکَبُوهٰا وَ زِینَةً وَ یَخْلُقُ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۸) وَ عَلَی اَللّٰهِ قَصْدُ اَلسَّبِیلِ وَ مِنْهٰا جٰائِرٌ وَ لَوْ شٰاءَ لَهَدٰاکُمْ أَجْمَعِینَ (۹) هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً لَکُمْ مِنْهُ شَرٰابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیمُونَ (۱۰) یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ اَلزَّرْعَ وَ اَلزَّیْتُونَ وَ اَلنَّخِیلَ وَ اَلْأَعْنٰابَ وَ مِنْ کُلِّ اَلثَّمَرٰاتِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (۱۱) وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ وَ اَلنُّجُومُ مُسَخَّرٰاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۱۲)

‌ بنام خدای بخشایندۀ مهربان

آمد فرمان خدا پس شتاب مکنید آن را دانم پاک بودنش را و برتر آمد از آنچه شرک می‌آورند (۱) فرو می‌فرستد ملائکه را با روح از امرش بر آنکه می‌خواهد از بندگانش که بیم دهید بدرستی که نیست الهی مگر من پس بترسید از من (۲) آفرید آسمانها و زمین را براستی برتر آمده از آنچه شرک می‌آورند (۳) آفرید انسان را از نطفه پس اکنون اوست جدال کنندۀ آشکار (۴) و شتر و گاو و گوسفند آفرید آنها را برای شما در آنهاست گرمی و منفعتها و از آنها می‌خورید (۵) و برای شماست در آنها تجملی در وقتی که می‌آرید از چراگاه و هنگامی که به چرا می‌روید (۶) و بر می‌دارید بارهای گران شما را و می‌برند بشهری که نباشید رسندۀ بآن مگر بتعب نفسها بدرستی که پروردگار شما هر آینه مهربان رحیم است (۷) و اسبها و استرها را و خرها را تا سوار شوید آنها را باشد آرایشی و بیافرید آنچه را که نمی‌دانید (۸) و بر خداست راستی راه و بعضی از آن منحرف است و اگر خواستی هر آینه هدایت کردی شما را همه (۹) اوست که فرو فرستاد از آسمان آب را برای شما از آنست نوشیدنی و از آنست درختی در آن می‌چرانید (۱۰) می‌رویاند برای شما بآن کشت را و زیتون و درختان خرما و انگورها و از همۀ ثمرها بدرستی که در آن هر آینه آیتیست از برای قومی که اندیشه می‌کنند (۱۱) و مسخر کرد برای شما شب را و روز را و آفتاب و ماه را و ستاره‌ها تسخیرشدگانند بفرمان او بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست مر گروهی را که در میابند بعقل (۱۲)

سوره النحل است از روی عدد
بیست و هشت آیت آن از بعد صد
بعضی از آن مکی است و بعض هم
در مدینه نازل است از ذوالکرم
در تفاسیر این چنین آورده اند
مشرکان تعجیل بس می کرده اند
بر هر آنچه وعده شان دادی رسول
از قیامت یا عذاب بس مهول
می بگفتند اهل عدوان لاکلام
این نباشد جز فریب و اتهام
ور به فرض آن را که گویی رو کند
آن ز ما لطف بتان یکسو کند
یعنی از ما رد کند رنج بلا
بر الهان چونکه رو آریم ما
آمد آیت که رسید امر خدا
مر وقوعش هست نزدیک و بجا
وآن بود یا خود قیامت یا عذاب
پس شما نارید بر وقتش شتاب
می رسد، یعنی در آن تعطیل نیست
هیچ حاجت بر چنین تعجیل نیست
پاک و برتر باشد آن شاه ملیک
زآنچه می گیرید هم با وی شریک
می فرستد مر ملایک را به روح
کوست قرآن یا که علم اندر فتوح
باعث آن خود بر حیات دل شود
تا که موت جهل از آن زایل شود
ز امر خود بر هر که خواهد از عباد
میدهد علم و نبوّت بر مراد
تا کنند انذار خلقان بر علن
زینکه می نبود خدایی غیر من
پس بترسید از من اندر امر و نهی
زآنچه گفتند انبیاء از راه وحی
آفرید او خود سماوات و زمین
بالحق اعنی از ره حکمت چنین
بر صفات و شکل و وضع مختلف
تا به یکتایی شویدش معترف
برتر است از آنکه گیرد کس شریک
با وی اندر هیچ یک ز افعال نیک
آفریده است آدم از آب منی
کآن جمادی بود بی ما و منی
بُد نه هیچ از فهم و ادراکیش سهم
پس رساند او را به اوج عقل و فهم
پس نماید احتجاج او یا جدل
در مقام نفی بعث اندر محل
قصد از این باشد اُبی ابن خلف
کاستخوان مرده بگرفت او به کف
با پیمبر گفت من یحیی العظام
وآن بود پوسیده، چون یا بد نظام
آمد آیت که بُد این اول جماد
یافت از ما حسّ و نطق اندر نهاد
از چه استدلال او را در سبیل
بر اعاده ناورید اینسان دلیل
هشت صنف از چارپایان آفرید
تا ز پشم و مویشان پوشش کنید
غیر از این هم منفعت ها بی حساب
مر شما را باشد اندر انتخاب
میخورید از لحمشان وز کشک و شیر
همچنین از روغن و پیه و پنیر
هم در آنها زینت و آرایشی
مر شما را باشد و آسایشی
بازگردند از چرا ، چون وقت شام
هم به مرتع صبح چون گیرند گام
تَحمِلُ أثْقَالَکُم یعنی کنند
بارهاتان حمل در هر راه چند
سوی شهری که بدان نبوید هیچ
خود رسنده با گرانبار از بسیج
جز بِشِقِّ أنْفُس اعنی سخت و شاق
حمل آن باشد بر ابدان در سیاق
حملِ نیم آن به یک بار ار کنید
عمر و طاقت نصف شد، هم جان و دید
این چنین پروردگار انس و جان
بر شما باشد رئوف و مهربان
آفرید او استر و اسب و حمار
بهر زینت تا شوید آنها سوار
آفریند هم ز هر گون جانور
که ندانید آن شما ز اصل و اثر
گفته اند از شرح مَا لَا تَعلَمُون
هست اولی تر سکوت از چند و چون
زآنکه دانش را بر آن سو راه نیست
ممکن، از ایجاد خلق آگاه نیست
از وجود و بود شیء و ز اثر
بر تمامی کی توان گشتن خبر
جانورها هست در جوّ هوا
هم به جوف ارض بی حد و انتها
هست اندر هر یکی آثارها
و آید از هر یک به خلقت کارها
نام آن نشنیده کس یا نسبتش
تا چه جای آنکه داند علتش
وآنکه هم بینی و دانی فصل آن
جمله کی دانی اثر یا اصل آن

« در سرّ خلقت مگس »

از مگس پرسید شخصی از امام
کز وجودش چیست حاصل در نظام
گفت باشد ماده و نر از نبات
هر چه روید از زمین در التفات
بر گیاه نر نشیند چون ذُباب
دست و پا آلوده سازد بر لعاب
پس چو بر مایه فرود آید مگس
بارور گردد تو را این نفع بس
نفعها در اوست از خلاّق شیء
این یکی بود از خواص و نفع وی
باشد از باقی خدا آگاه و بس
نیست آگاه از تمامش هیچ کس
کلّ اشیاء را چنین دان ز التفات
از جماد و هم ز حیوان و نبات
شد هویدا رمز مَا لَا تَعلَمُون
داند آن را هستی بی چند و چون
هم بود مر بر خدا قصد السبیل
راه موصل بر حق اعنی از دلیل
هست بر حق تا کند واضح طریق
تا نماند کس به گمراهی غریق
حلّ و حرمت، نفع و ضرّ و خیر و شرّ
جمله را ظاهر نماید بر بشر
زآن طرق بعضی است گمراهی و کج
منحرف از مقصد و دور از نهج
خواستی بر وجه الجاء ار خدا
مر شما را جمله گشتی رهنما
راه تا یابید بر قصد السبیل
وین نه بر حکمت بود بی قال و قیل
او فرستاد از سماء یا از سح اب
بر زمین مَآءلَّکُم مِّنْهُ شَرَاب
هم از آن باشد درخت اندر نشان
چارپایان را چرانید اندر آن
میخورند از برگ آن یعنی به گاه
قصد باشد از شجر یا هر گیاه
زرع رویاند از آب از هر قبیل
بر شما ز اعناب و زیتون و نخیل
وز هر آن میوه بود وین آیتی
آنکه را باشد تفکر ساعتی
رام کرد او بر شما لیل و نهار
همچنین شمس و قمر را در مدار
بهر انضاج فواکه هم به گاه
زآن توان کردن حساب سال و ماه
این فوائد را تو بینی هر نفس
مابقی را اهل هُش دانند و بس
وین کواکب ز امر او باشند رام
بر شناسایی راه از هر مقام
هم در این باشد علا متها فزون
خوان لأیَاتٍ لِّقَومٍ یَعقِلُون
۲- آیات ۱۳ تا ۲۷: وَ مٰا ذَرَأَ لَکُمْ فِی اَلْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوٰانُهُ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (۱۳) وَ هُوَ اَلَّذِی سَخَّرَ اَلْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَهٰا وَ تَرَی اَلْفُلْکَ مَوٰاخِرَ فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (۱۴) وَ أَلْقیٰ فِی اَلْأَرْضِ رَوٰاسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ أَنْهٰاراً وَ سُبُلاً لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (۱۵) وَ عَلاٰمٰاتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ یَهْتَدُونَ (۱۶) أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لاٰ یَخْلُقُ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۱۷) وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اَللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا إِنَّ اَللّٰهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۸) وَ اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تُسِرُّونَ وَ مٰا تُعْلِنُونَ (۱۹) وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ لاٰ یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ (۲۰) أَمْوٰاتٌ غَیْرُ أَحْیٰاءٍ وَ مٰا یَشْعُرُونَ أَیّٰانَ یُبْعَثُونَ (۲۱) إِلٰهُکُمْ إِلٰهٌ وٰاحِدٌ فَالَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ (۲۲) لاٰ جَرَمَ أَنَّ اَللّٰهَ یَعْلَمُ مٰا یُسِرُّونَ وَ مٰا یُعْلِنُونَ إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْتَکْبِرِینَ (۲۳) وَ إِذٰا قِیلَ لَهُمْ مٰا ذٰا أَنْزَلَ رَبُّکُمْ قٰالُوا أَسٰاطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ (۲۴) لِیَحْمِلُوا أَوْزٰارَهُمْ کٰامِلَةً یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَ مِنْ أَوْزٰارِ اَلَّذِینَ یُضِلُّونَهُمْ بِغَیْرِ عِلْمٍ أَلاٰ سٰاءَ مٰا یَزِرُونَ (۲۵) قَدْ مَکَرَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَأَتَی اَللّٰهُ بُنْیٰانَهُمْ مِنَ اَلْقَوٰاعِدِ فَخَرَّ عَلَیْهِمُ اَلسَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ أَتٰاهُمُ اَلْعَذٰابُ مِنْ حَیْثُ لاٰ یَشْعُرُونَ (۲۶) ثُمَّ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ یُخْزِیهِمْ وَ یَقُولُ أَیْنَ شُرَکٰائِیَ اَلَّذِینَ کُنْتُمْ تُشَاقُّونَ فِیهِمْ قٰالَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ إِنَّ اَلْخِزْیَ اَلْیَوْمَ وَ اَلسُّوءَ عَلَی اَلْکٰافِرِینَ (۲۷)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

أَتیٰ أَمْرُ اَللّٰهِ فَلاٰ تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحٰانَهُ وَ تَعٰالیٰ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۱) یُنَزِّلُ اَلْمَلاٰئِکَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلیٰ مَنْ یَشٰاءُ مِنْ عِبٰادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ أَنَا فَاتَّقُونِ (۲) خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعٰالیٰ عَمّٰا یُشْرِکُونَ (۳) خَلَقَ اَلْإِنْسٰانَ مِنْ نُطْفَةٍ فَإِذٰا هُوَ خَصِیمٌ مُبِینٌ (۴) وَ اَلْأَنْعٰامَ خَلَقَهٰا لَکُمْ فِیهٰا دِفْ‌ءٌ وَ مَنٰافِعُ وَ مِنْهٰا تَأْکُلُونَ (۵) وَ لَکُمْ فِیهٰا جَمٰالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسْرَحُونَ (۶) وَ تَحْمِلُ أَثْقٰالَکُمْ إِلیٰ بَلَدٍ لَمْ تَکُونُوا بٰالِغِیهِ إِلاّٰ بِشِقِّ اَلْأَنْفُسِ إِنَّ رَبَّکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ (۷) وَ اَلْخَیْلَ وَ اَلْبِغٰالَ وَ اَلْحَمِیرَ لِتَرْکَبُوهٰا وَ زِینَةً وَ یَخْلُقُ مٰا لاٰ تَعْلَمُونَ (۸) وَ عَلَی اَللّٰهِ قَصْدُ اَلسَّبِیلِ وَ مِنْهٰا جٰائِرٌ وَ لَوْ شٰاءَ لَهَدٰاکُمْ أَجْمَعِینَ (۹) هُوَ اَلَّذِی أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً لَکُمْ مِنْهُ شَرٰابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیمُونَ (۱۰) یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ اَلزَّرْعَ وَ اَلزَّیْتُونَ وَ اَلنَّخِیلَ وَ اَلْأَعْنٰابَ وَ مِنْ کُلِّ اَلثَّمَرٰاتِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (۱۱) وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ وَ اَلنُّجُومُ مُسَخَّرٰاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (۱۲)
هوش مصنوعی: مأموریت خداوند فرارسیده، بنابراین آن را به تعجیل نیندازید. او متعالی است از هر چیزی که شریک او قرار می‌دهند. فرشتگان را با روحش به هر کدام از بندگانش که بخواهد نازل می‌کند و به آنها هشدار می‌دهد که هیچ معبودی جز من نیست، پس از من پرهیز کنید. آسمان‌ها و زمین را با حقیقت آفرید، خداوند از آنچه که مردم شریک او قرار می‌دهند، مبرا است. انسان را از نطفه‌ای خلق کرد، و در این حال او به صورت روشنی به جدال می‌پردازد. همچنین چهارپایان را برای شما خلق کرده تا در آنها گرمایی برایتان باشد و منفعت‌هایی دارد و از آنهایی که می‌خورید نیز بهره‌مند شوید. در آنها زیبایی وجود دارد زمانی که آنها را به چرا می‌برید و زمانی که می‌رانید. آنها بارهای شما را به شهری می‌برند که شما جز با زحمت به آن نمی‌رسید. البته پروردگار شما بسیار مهربان و رحیم است. و اسب، الاغ و مادیان را برای سوار شدن و به عنوان زینت خلق کرده است و او چیزهایی را می‌آفریند که شما نمی‌دانید. بر خداوند است که راه راست را نشان دهد و از آنجا برخی منحرف هستند، و اگر می‌خواست، شما را همگی هدایت می‌کرد. او کسی است که از آسمان آبی نازل کرده که از آن نوشیدنی می‌سازید و درختانی از آن می‌روید که در آنها دام‌های شما را می‌چرانید. با آن، برای شما زراعت، زیتون، نخل، انگور و از هر میوه‌ای می‌روید. در این موضوع نشانه‌ای است برای قوم متفکر. او شب و روز و خورشید و ماه و ستاره‌ها را برای شما مسخر کرده است، این در واقع نشانه‌هایی برای قومی است که درک می‌کنند.
‌ بنام خدای بخشایندۀ مهربان
هوش مصنوعی: به نام خداوند بخشنده و مهربان
آمد فرمان خدا پس شتاب مکنید آن را دانم پاک بودنش را و برتر آمد از آنچه شرک می‌آورند (۱) فرو می‌فرستد ملائکه را با روح از امرش بر آنکه می‌خواهد از بندگانش که بیم دهید بدرستی که نیست الهی مگر من پس بترسید از من (۲) آفرید آسمانها و زمین را براستی برتر آمده از آنچه شرک می‌آورند (۳) آفرید انسان را از نطفه پس اکنون اوست جدال کنندۀ آشکار (۴) و شتر و گاو و گوسفند آفرید آنها را برای شما در آنهاست گرمی و منفعتها و از آنها می‌خورید (۵) و برای شماست در آنها تجملی در وقتی که می‌آرید از چراگاه و هنگامی که به چرا می‌روید (۶) و بر می‌دارید بارهای گران شما را و می‌برند بشهری که نباشید رسندۀ بآن مگر بتعب نفسها بدرستی که پروردگار شما هر آینه مهربان رحیم است (۷) و اسبها و استرها را و خرها را تا سوار شوید آنها را باشد آرایشی و بیافرید آنچه را که نمی‌دانید (۸) و بر خداست راستی راه و بعضی از آن منحرف است و اگر خواستی هر آینه هدایت کردی شما را همه (۹) اوست که فرو فرستاد از آسمان آب را برای شما از آنست نوشیدنی و از آنست درختی در آن می‌چرانید (۱۰) می‌رویاند برای شما بآن کشت را و زیتون و درختان خرما و انگورها و از همۀ ثمرها بدرستی که در آن هر آینه آیتیست از برای قومی که اندیشه می‌کنند (۱۱) و مسخر کرد برای شما شب را و روز را و آفتاب و ماه را و ستاره‌ها تسخیرشدگانند بفرمان او بدرستی که در آن هر آینه آیتهاست مر گروهی را که در میابند بعقل (۱۲)
هوش مصنوعی: خداوند فرمان داده است، پس عجله نکنید. من از پاکی آنچه می‌فرستد و برتری‌اش نسبت به هر چیزی که به خدا نسبت می‌دهند، آگاه هستم. خدا فرشتگان را با روح خود به سوی کسانی که از بندگانش می‌خواهد، می‌فرستد تا آن‌ها را بیم دهند. به‌درستی، غیر از من هیچ خدایی نیست، پس از من بترسید. خداوند آسمان‌ها و زمین را آفریده و این خلق برتر از آنچه به خدا شریکی می‌زنند. او انسان را از نطفه آفرید و حالا انسان جدال‌کننده‌ای آشکار شده است. خداوند شتر، گاو و گوسفند را برای شما آفرید که در آن‌ها گرما و منفعت وجود دارد و شما از آن‌ها می‌خورید. این حیوانات برای شما زینتی هستند، در زمانی که از چراگاه به‌سوی دیگری می‌روید. این حیوانات بارهای سنگین شما را حمل می‌کنند و شما را به شهری می‌برند که نمی‌توانید به آنجا بروید، مگر با نفس‌های خود. به‌راستی، پروردگار شما همیشه مهربان و رحیم است. او اسب‌ها، الاغ‌ها و خرها را آفرید تا بر آن‌ها سوار شوید و زیبا و زینت یافته‌اند. او آنچه را که نمی‌دانید نیز آفریده است. هدایت راستین بر عهده خداست و بعضی از راه‌ها انحراف دارند، اما اگر بخواهد، شما را همه را هدایت می‌کند. اوست که از آسمان آب را فرو می‌فرستد؛ آبی که نوشیدنی است و از آن درختانی می‌رویاند که در آن‌ها می‌چرانید. او برای شما کشت‌های مختلف، زیتون، درختان خرما و انگور می‌رویاند و از همه میوه‌ها، به‌درستی که در آن‌ها آیتی برای قومی که اندیشه می‌کنند، قرار دارد. او شب و روز و خورشید و ماه و ستاره‌ها را برای شما تسخیر کرده، همه این‌ها به فرمان او هستند و به‌راستی که در آن‌ها نشانه‌هایی برای گروهی وجود دارد که به عقل خود می‌رسند.
سوره النحل است از روی عدد
بیست و هشت آیت آن از بعد صد
هوش مصنوعی: سوره نحل، که در قرآن وجود دارد، دارای بیست و هشت آیه است و این آیات بعد از آیه صد قرار دارند.
بعضی از آن مکی است و بعض هم
در مدینه نازل است از ذوالکرم
هوش مصنوعی: برخی از آیات قرآن در مکه و برخی دیگر در مدینه نازل شده‌اند، و این امر نشان‌دهنده رحمت و بزرگی خداوند است.
در تفاسیر این چنین آورده اند
مشرکان تعجیل بس می کرده اند
هوش مصنوعی: بر اساس تفاسیر، مشرکان به شدت عجله می‌کردند.
بر هر آنچه وعده شان دادی رسول
از قیامت یا عذاب بس مهول
هوش مصنوعی: هر چیزی که پیامبر به آنها وعده داده، چه درباره قیامت باشد و چه عذابی سخت و شدید.
می بگفتند اهل عدوان لاکلام
این نباشد جز فریب و اتهام
هوش مصنوعی: شرایطی که در آن به افراد نادانی که به ظلم و ستم پرداخته‌اند، گفته می‌شود این سخنان جز دروغ و تهمت نیست.
ور به فرض آن را که گویی رو کند
آن ز ما لطف بتان یکسو کند
هوش مصنوعی: اگر فرض کنیم که آن شخص روی خود را به ما نشان دهد، آن وقت لطف و محبت معشوقان به یک سمت م تمایل می‌شود.
یعنی از ما رد کند رنج بلا
بر الهان چونکه رو آریم ما
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر ما در برابر مشکلات و سختی‌ها شکایت کنیم و به سوی الهام و خلاقیت برویم، ممکن است که آن رنج و درد به فراموشی سپرده شود و ما بتوانیم از آن عبور کنیم. در واقع، اشاره دارد به این که قدرت روحی و الهی می‌تواند به ما کمک کند تا بر سختی‌ها غلبه کنیم.
آمد آیت که رسید امر خدا
مر وقوعش هست نزدیک و بجا
هوش مصنوعی: پیام آمده است که فرمان خدا نزدیک و به جا است و زمان وقوع آن فرا رسیده است.
وآن بود یا خود قیامت یا عذاب
پس شما نارید بر وقتش شتاب
هوش مصنوعی: این روز ممکن است قیامت باشد یا عذابی شدید، پس نیازی نیست که برگزاری آن را عجله کنید.
می رسد، یعنی در آن تعطیل نیست
هیچ حاجت بر چنین تعجیل نیست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که وقتی زمانش برسد، هیچ نیازی به شتاب و عجله نیست و همه چیز در وقت مشخص خودش انجام خواهد شد.
پاک و برتر باشد آن شاه ملیک
زآنچه می گیرید هم با وی شریک
هوش مصنوعی: آن پادشاه بزرگ و پاک‌تر است از هر چیزی که شما از او می‌خواهید و هنوز او در این مقام با شما شریک است.
می فرستد مر ملایک را به روح
کوست قرآن یا که علم اندر فتوح
هوش مصنوعی: فرشتگان را برای هدایت و روشنایی روح تو می‌فرستد، یا اینکه علم و دانش در پی پیروزی‌های بزرگ است.
باعث آن خود بر حیات دل شود
تا که موت جهل از آن زایل شود
هوش مصنوعی: عشق و عشق‌ورزی سبب زنده‌دلی و حیات قلب می‌شود، تا جهل و نادانی از بین برود.
ز امر خود بر هر که خواهد از عباد
میدهد علم و نبوّت بر مراد
هوش مصنوعی: خداوند به هر کس از بندگانش که بخواهد، علم و پیامبری را به حق و مطابق خواسته‌اش عطا می‌کند.
تا کنند انذار خلقان بر علن
زینکه می نبود خدایی غیر من
هوش مصنوعی: برای مردم اعلام خطر کنند؛ چرا که جز من خدایی وجود ندارد.
پس بترسید از من اندر امر و نهی
زآنچه گفتند انبیاء از راه وحی
هوش مصنوعی: پس از من بترسید در کارهایی که می‌گویم و نهی می‌کنم، چرا که انبیاء در این زمینه از خداوند وحی دریافت کرده‌اند.
آفرید او خود سماوات و زمین
بالحق اعنی از ره حکمت چنین
هوش مصنوعی: او آسمان‌ها و زمین را به حق و بر اساس حکمت آفرید.
بر صفات و شکل و وضع مختلف
تا به یکتایی شویدش معترف
هوش مصنوعی: با وجود ویژگی‌ها و شکل‌ها و وضعیت‌های متفاوت، به یکتایی او اعتراف کنید.
برتر است از آنکه گیرد کس شریک
با وی اندر هیچ یک ز افعال نیک
هوش مصنوعی: بهتر است کسی هیچ‌کس را در کارهای نیک خود شریک نکند.
آفریده است آدم از آب منی
کآن جمادی بود بی ما و منی
هوش مصنوعی: آدم از آب منی خلق شده است، حال آنکه این ماده اولیه، خود به تنهایی وجود نداشته و از هویت و شخصیتی خالی بوده است.
بُد نه هیچ از فهم و ادراکیش سهم
پس رساند او را به اوج عقل و فهم
هوش مصنوعی: او هیچ بهره‌ای از فهم و درک نداشت، اما این شرط او را به اوج عقل و دانش رساند.
پس نماید احتجاج او یا جدل
در مقام نفی بعث اندر محل
هوش مصنوعی: او در مقام نفی زندگی پس از مرگ، به بحث و جدل می‌پردازد و دلیل‌هایش را بیان می‌کند.
قصد از این باشد اُبی ابن خلف
کاستخوان مرده بگرفت او به کف
هوش مصنوعی: این بیت به داستان ابی‌ابن‌خلف اشاره دارد که تصمیم دارد استخوان‌های یک مرده را در دست بگیرد. این عمل او نمادین و محتوای خاصی دارد که به نوعی به بی‌اعتنایی به قدرت خدا و حیات دوباره اشاره دارد. ابی‌ابن‌خلف نماد کسی است که به ظاهر مرده و ناتوانی ارزش نمی‌دهد و به قدرت کائنات اعتقادی ندارد.
با پیمبر گفت من یحیی العظام
وآن بود پوسیده، چون یا بد نظام
هوش مصنوعی: این عبارت به نوعی به گفت‌وگویی اشاره دارد که شخصی به پیامبر (پیمبر) از خود می‌گوید، بر این باور است که می‌تواند از استخوان‌های پوسیده جان بگیرد و آن‌ها را احیا کند. این سخن به نوعی نمادین است و به اشاراتی به نظم و ساختار زندگی یا نظامی کلی تر اشاره دارد. در واقع، این جمله نشان‌دهنده‌ی قدرت و توانایی در خلق و ایجاد زندگی از چیزهای مرده و بی‌ارزش است.
آمد آیت که بُد این اول جماد
یافت از ما حسّ و نطق اندر نهاد
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که اکنون نشانه‌ای آمده که این اولین مرحله‌ای است که موجودات بی‌جان (جماد) از ما احساس و گفتار را دریافت کرده‌اند. به عبارتی، تحولی در عالم ماده رخ داده که به آن حس و توانایی بیان بخشیده است.
از چه استدلال او را در سبیل
بر اعاده ناورید اینسان دلیل
هوش مصنوعی: چرا استدلال او را در راه بازگشت این‌گونه ناپسند و بی‌دلیل می‌دانی؟
هشت صنف از چارپایان آفرید
تا ز پشم و مویشان پوشش کنید
هوش مصنوعی: هشت نوع از حیوانات چهارپا را خلق کرد تا شما بتوانید از پشم و موی آن‌ها برای پوشش خود استفاده کنید.
غیر از این هم منفعت ها بی حساب
مر شما را باشد اندر انتخاب
هوش مصنوعی: به جز این، نفع‌های دیگری نیز وجود دارد که به انتخاب شما ارتباط دارد و شمارا از آن‌ها بی‌نصیب نخواهد گذاشت.
میخورید از لحمشان وز کشک و شیر
همچنین از روغن و پیه و پنیر
هوش مصنوعی: شما از گوشت آن‌ها می‌خورید و همچنین از کشک و شیر، و از روغن، چربی و پنیر نیز بهره‌مند می‌شوید.
هم در آنها زینت و آرایشی
مر شما را باشد و آسایشی
هوش مصنوعی: در آنها نه تنها زیبایی و زینت برای شما وجود دارد، بلکه آرامش و راحتی نیز هست.
بازگردند از چرا ، چون وقت شام
هم به مرتع صبح چون گیرند گام
هوش مصنوعی: گوسفندها از چرا کردن بازمی‌گردند، چون وقت شام می‌شود و مانند صبح که قدم به مرتع می‌گذارند.
تَحمِلُ أثْقَالَکُم یعنی کنند
بارهاتان حمل در هر راه چند
هوش مصنوعی: شما بارهای سنگین خود را بر دوش می‌کشید، چه در راه‌های سخت و چه در آسان.
سوی شهری که بدان نبوید هیچ
خود رسنده با گرانبار از بسیج
هوش مصنوعی: به شهری که هیچ چیز ناخوشایند در آن وجود ندارد، با دل پر بار از تلاش و کوشش می‌رسد.
جز بِشِقِّ أنْفُس اعنی سخت و شاق
حمل آن باشد بر ابدان در سیاق
هوش مصنوعی: تنها چیزی که می‌گوید این است که خودِ این موضوع بسیار دشوار و طاقت‌فرساست، و بار آن بر دوش‌ها در این زمینه سنگینی می‌کند.
حملِ نیم آن به یک بار ار کنید
عمر و طاقت نصف شد، هم جان و دید
هوش مصنوعی: اگر بخواهید نصف آن چیز را با یک بار حمل کنید، عمر و طاقت شما نصف می‌شود، همچنین جان و دید شما نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
این چنین پروردگار انس و جان
بر شما باشد رئوف و مهربان
هوش مصنوعی: خداوند با مهربانی و رحمتش بر شما سرپرستی و حمایت کند.
آفرید او استر و اسب و حمار
بهر زینت تا شوید آنها سوار
هوش مصنوعی: خداوند اسب و الاغ و شتر را خلق کرد تا مردم بتوانند بر آن‌ها سوار شوند و از آن‌ها بهره‌مند شوند.
آفریند هم ز هر گون جانور
که ندانید آن شما ز اصل و اثر
هوش مصنوعی: خداوند هر نوع موجودی را از ابتدا خلق کرده است و شما نمی‌دانید که این موجودات از کجا و چه_source‌ای آمده‌اند.
گفته اند از شرح مَا لَا تَعلَمُون
هست اولی تر سکوت از چند و چون
هوش مصنوعی: گفته‌اند که بهتر است در مورد آنچه نمی‌دانید سکوت کنید تا اینکه درباره جزئیات و دلایل آن صحبت کنید.
زآنکه دانش را بر آن سو راه نیست
ممکن، از ایجاد خلق آگاه نیست
هوش مصنوعی: زیرا دانش به آن سو راهی ندارد، از خلقت و پیدایش آگاه نیست.
از وجود و بود شیء و ز اثر
بر تمامی کی توان گشتن خبر
هوش مصنوعی: از وجود و وجود داشتن یک چیز و تأثیر آن، چه راهی وجود دارد که بتوان از آن آگاه شد؟
جانورها هست در جوّ هوا
هم به جوف ارض بی حد و انتها
هوش مصنوعی: در جوّ و آسمان، جانوران زیادی وجود دارند و در دل زمین نیز جانوران بی‌پایان و بی‌شماری زندگی می‌کنند.
هست اندر هر یکی آثارها
و آید از هر یک به خلقت کارها
هوش مصنوعی: در هر چیز نشانه‌ها و آثار خاص خود وجود دارد و از هر یک به خلق و آفرینش کارهای متفاوتی جلوه می‌کند.
نام آن نشنیده کس یا نسبتش
تا چه جای آنکه داند علتش
هوش مصنوعی: نام او را هیچ‌کس نشنیده و نسبتش را هم نمی‌دانند، پس چه چیزی حالا در مورد دانستن علت وجودش می‌توان گفت؟
وآنکه هم بینی و دانی فصل آن
جمله کی دانی اثر یا اصل آن
هوش مصنوعی: اگر تو با کسی ارتباط داری و ویژگی‌های او را می‌شناسی، چطور می‌توانی تشخیص دهی که او اصل است یا تنها یک اثر از اوست؟
« در سرّ خلقت مگس »
هوش مصنوعی: در دل خلقت مگس، نکات پنهانی وجود دارد که گاهی overlooked یا نادیده گرفته می‌شود. این موجود کوچک با ویژگی‌ها و رفتارهای خاصش نشان‌دهنده تعادل و هماهنگی‌های زیستی است. مگس‌ها نقش مهمی در اکوسیستم ایفا می‌کنند و در فرآیندهای طبیعی نظیر جوانه‌زنی و تجزیه مواد نقش دارند. با بررسی بیشتر زندگی آن‌ها می‌توان فهمید که هر موجودی در طبیعت، حتی به اندازه یک مگس، در چرخه حیات و تعادل طبیعی دنیا سهم دارد.
از مگس پرسید شخصی از امام
کز وجودش چیست حاصل در نظام
هوش مصنوعی: شخصی از مگس سوال کرد که در نظام وجودی، نتیجه و ثمره وجود امام چیست؟
گفت باشد ماده و نر از نبات
هر چه روید از زمین در التفات
هوش مصنوعی: بگوید که گیاهان به دو نوع ماده و نر تقسیم می‌شوند و هر چیزی که از زمین روییده باشد، می‌تواند در این زمینه مورد توجه قرار گیرد.
بر گیاه نر نشیند چون ذُباب
دست و پا آلوده سازد بر لعاب
هوش مصنوعی: مگس روی گیاه نر می‌نشیند و با پای‌های آلوده‌اش آن را کثیف می‌کند.
پس چو بر مایه فرود آید مگس
بارور گردد تو را این نفع بس
هوش مصنوعی: پس از اینکه مگس روی چیز خوب و بارور فرود آمد، این برای تو سود زیادی خواهد داشت.
نفعها در اوست از خلاّق شیء
این یکی بود از خواص و نفع وی
هوش مصنوعی: این کلام به این معناست که تمامی سودها و خیرات از خالق اشیاست و این یکی از ویژگی‌ها و نفع‌های اوست.
باشد از باقی خدا آگاه و بس
نیست آگاه از تمامش هیچ کس
هوش مصنوعی: فقط خداوند از باقیات و میراث خود مطلع است و هیچ کس دیگری از تمام حقیقت آن آگاهی ندارد.
کلّ اشیاء را چنین دان ز التفات
از جماد و هم ز حیوان و نبات
هوش مصنوعی: تمام چیزها را به همین شکل بشناس، چه بی‌جان و چه جان‌دار و چه گیاه.
شد هویدا رمز مَا لَا تَعلَمُون
داند آن را هستی بی چند و چون
هوش مصنوعی: رازهایی که شما نمی‌دانید، اکنون آشکار شده است. تنها هستی است که آن را بدون تردید می‌فهمد.
هم بود مر بر خدا قصد السبیل
راه موصل بر حق اعنی از دلیل
هوش مصنوعی: وجود خداوند مانند مسیری است که انسان بر آن سفر می‌کند. این مسیر، راهی روشن و بی‌نقص به سوی حقیقت و دلیل است.
هست بر حق تا کند واضح طریق
تا نماند کس به گمراهی غریق
هوش مصنوعی: خداوند حق وجود دارد تا راه روشن را نشان دهد و هیچ‌کس در گمراهی غرق نماند.
حلّ و حرمت، نفع و ضرّ و خیر و شرّ
جمله را ظاهر نماید بر بشر
هوش مصنوعی: حل و حرمت، نفع و ضرر، خیر و شر، همه به طور واضح برای انسان نمایان می‌شود.
زآن طرق بعضی است گمراهی و کج
منحرف از مقصد و دور از نهج
هوش مصنوعی: برخی از راه‌ها باعث گمراهی و انحراف از هدف می‌شوند و فرد را از مسیر درست دور می‌کنند.
خواستی بر وجه الجاء ار خدا
مر شما را جمله گشتی رهنما
هوش مصنوعی: اگر خواستی که به خدا پناه ببری، باید توجه کنی که همه‌ی شما را هدایت خواهد کرد.
راه تا یابید بر قصد السبیل
وین نه بر حکمت بود بی قال و قیل
هوش مصنوعی: برای رسیدن به هدف واقعی، باید راه را بشناسید و این امر نیاز به دانش و فلسفه ندارد، بلکه عمل و اقدام مهم‌تر است.
او فرستاد از سماء یا از سح اب
بر زمین مَآءلَّکُم مِّنْهُ شَرَاب
هوش مصنوعی: او از آسمان یا از ابرها آب را به زمین فرستاد، و شما چه چیزی از آن آب دارید که نوشیدنی باشد.
هم از آن باشد درخت اندر نشان
چارپایان را چرانید اندر آن
هوش مصنوعی: درختی که نشانه‌اش به چهارپایان مربوط می‌شود، در آنجا رشد کرده و آن‌ها از میوه‌اش تغذیه می‌کنند.
میخورند از برگ آن یعنی به گاه
قصد باشد از شجر یا هر گیاه
هوش مصنوعی: از برگ درختان می‌خورند، یعنی وقتی که می‌خواهند به درخت یا هر گیاه دیگری نزدیک شوند.
زرع رویاند از آب از هر قبیل
بر شما ز اعناب و زیتون و نخیل
هوش مصنوعی: زمین با آبی که به آن داده می‌شود، محصولات مختلفی به بار می‌آورد، از جمله انگور، زیتون و نخل.
وز هر آن میوه بود وین آیتی
آنکه را باشد تفکر ساعتی
هوش مصنوعی: هر میوه‌ای که وجود دارد، نشانه‌ای از قدرت خداوند است و هر کس که لحظه‌ای در این مورد تفکر کند، به عظمت آن پی خواهد برد.
رام کرد او بر شما لیل و نهار
همچنین شمس و قمر را در مدار
هوش مصنوعی: او شب و روز را بر شما تسخیر کرده و همچنین خورشید و ماه را در گردش قرار داده است.
بهر انضاج فواکه هم به گاه
زآن توان کردن حساب سال و ماه
هوش مصنوعی: برای رسیدن به زمان مناسب برداشت میوه‌ها، می‌توان حساب سال و ماه را در نظر گرفت.
این فوائد را تو بینی هر نفس
مابقی را اهل هُش دانند و بس
هوش مصنوعی: هر لحظه از زندگی می‌توانی از فوائد و نکات مثبت آن بهره‌برداری کنی، در حالی که دیگران فقط به باقی‌مانده‌ها توجه می‌کنند و به دانشی محدود بسنده می‌کنند.
وین کواکب ز امر او باشند رام
بر شناسایی راه از هر مقام
هوش مصنوعی: این ستاره‌ها به خاطر فرمان او به مسیر خود می‌روند و در شناسایی راه، از هر جایگاهی کمک می‌کنند.
هم در این باشد علا متها فزون
خوان لأیَاتٍ لِّقَومٍ یَعقِلُون
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده است که نشانه‌ها و نشانه‌های الهی برای مردم عقل‌مند و فهمیده بسیار زیاد و فراوان است. همچنین، بر این نکته تأکید می‌شود که کسانی که دارای درک و اندیشه هستند، می‌توانند این نشانه‌ها را ببینند و از آن‌ها عبرت بگیرند.