گنجور

۱۳- آیات ۱۰۳ تا ۱۱۱

وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّمٰا یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسٰانُ اَلَّذِی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ وَ هٰذٰا لِسٰانٌ عَرَبِیٌّ مُبِینٌ (۱۰۳) إِنَّ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِ اَللّٰهِ لاٰ یَهْدِیهِمُ اَللّٰهُ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۰۴) إِنَّمٰا یَفْتَرِی اَلْکَذِبَ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِ اَللّٰهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْکٰاذِبُونَ (۱۰۵) مَنْ کَفَرَ بِاللّٰهِ مِنْ بَعْدِ إِیمٰانِهِ إِلاّٰ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمٰانِ وَ لٰکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اَللّٰهِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۰۶) ذٰلِکَ بِأَنَّهُمُ اِسْتَحَبُّوا اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا عَلَی اَلْآخِرَةِ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ (۱۰۷) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ طَبَعَ اَللّٰهُ عَلیٰ قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصٰارِهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْغٰافِلُونَ (۱۰۸) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۱۰۹) ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ هٰاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مٰا فُتِنُوا ثُمَّ جٰاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهٰا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۰) یَوْمَ تَأْتِی کُلُّ نَفْسٍ‌ تُجٰادِلُ عَنْ نَفْسِهٰا وَ تُوَفّٰی کُلُّ نَفْسٍ مٰا عَمِلَتْ وَ هُمْ لاٰ یُظْلَمُونَ (۱۱۱)

و هر آینه می‌دانیم بدرستی که ایشان می‌گویند جز این نیست که می‌آموزد او را انسانی زبان کسی که می‌گردانند گفتار را بسوی او عجمیست و این زبان عربیست روشن (۱۰۳) بدرستی آنان که نمی‌گروند بآیتهای خدا راه ننماید ایشان را خدا و از برای ایشان عذابیست دردناک (۱۰۴) جز این نیست که می‌بندند دروغ را آنان که نمی‌گروند بآیتهای خدا و آن گروه ایشانند دروغگویان (۱۰۵) کسی که کافر شد بخدا از بعد ایمان آوردنش جز آنکه جبر کرده شد و دلش آرمیده بود بایمان و لیکن کسی که باز شد بکفر از سینه پس بر ایشانست خشمی از خدا و از برای ایشانست عذابی بزرگ (۱۰۶) آن باینست که ایشان اختیار کردند زندگانی دنیا را بر آخرت و بدرستی که خدا هدایت نمی‌کند گروه کافران را (۱۰۷) آن گروه آنانند که مهر نهاد خدا بر دلهاشان و گوششان و چشمهاشان و آن گروه ایشانند بیخبران (۱۰۸) ناچار بدرستی که ایشان در آخرت ایشانند زیانکاران (۱۰۹) پس بدرستی که پروردگار تو است از برای آنان که هجرت کردند از بعد آنکه عذاب کرده شدند پس جهاد نمودند و صبر کردند بدرستی که پروردگار تو از بعد آن هر آینه آمرزندۀ مهربان است (۱۱۰) روزی که آید هر نفسی که مجادله کند از خودش و تمام داده شود هر نفسی جزای آنچه کرده و ایشان ستم کرده می‌شوند (۱۱۱)

ما بدانیم آنچه می گویند قوم
در تو و گفتار تو از طعن و لوم
غیر از این نبود که آموزاندش
این زبان را آدمی چون خواندش
بوفکبهه یعنی اینها را به او
میکند تعلیم اندر گفتگو
قولشان را پس خدا فرمود رد
که لسان آنکه گردانند خود
سوی او گفتار او را اعجمی است
مر فصاحت اندر آن گفتار نیست
وین کلام تازی است و ظاهر است
در فصاحت بر زبانها قاهر است
قول پست اعجمی را بر عرب
چیست نسبت خاصه این گفتار و لب
که عرب ز اتیان مثلش عاجز است
این سخن دانند خود نی جایز است
یعنی از بطلان حرف خویشتن
آگهند از حِقد گویند این سخن
آن کسانی که به آیات خدا
نگروند و نیستشان هم رهنما
باشد ایشان را عذابی دردناک
جهل بیش از هر عذاب است و هلاک
غیر از این نبود که بی علم و فروغ
بر خدا بندند بهتان و دروغ
آن کسانی که به هرگز نگروند
بر نشانهای خدا و کاذبند
بعد ایمان آنکه شد کافر به حق
جز که بر اکراه دارندش فرق
قلب او باشد به ایمان مطمئن
هم بر آن جان آفرین جان مطمئن
لیک آرد حرف کفر اندر زبان
می نباشد بهر ایمانش زیان
کرده حفظ جان به قولی ناصواب
زین بِه است ار هم نماید اجتناب
لیک بگشاید به کفر ار سینه کس
بهر او خشم است از حق هر نفس
آبِ خواریها روان در نهر اوست
هم عذابی بس بزرگ از بهر اوست
این است بهر آنکه می دارند دوست
این حیات دنیوی از مغز و پوست
زنده بودن را به دار آخرت
می دهد ترجیح و هم بر مغفرت
راه ننماید خدا بر کافران
که به خود بستند راه فهم و جان
این گروهند آن کسان که حق نهاد
مُهرشان بر گوش و چشم و هم فؤاد
غافلانند آن گروه، الحق چنان
که به عقبی نیستشان غیر از زیان
پس کسانی را مر آن پروردگار
که نمودستند هجرت از دیار
بعد زحمت ها و هم رنج زیاد
آمدند از مال و جان پس بر جهاد
صبر بنمودند در آن هر دو بیم
زین سپس ربّت غفور است و رحیم
اندر آن روزی که هر نفسی جدل
میکند با خود ز نقصان عمل
میشود داده به هر نفسی تمام
بر جزای هر چه کرده است او به نام
خود ستمدیده نگردند و زبون
روز وانفسا وَ هُم لَایُظْلَمُون
۱۲- آیات ۹۵ تا ۱۰۲: وَ لاٰ تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اَللّٰهِ ثَمَناً قَلِیلاً إِنَّمٰا عِنْدَ اَللّٰهِ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۹۵) مٰا عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ مٰا عِنْدَ اَللّٰهِ بٰاقٍ وَ لَنَجْزِیَنَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۹۶) مَنْ عَمِلَ صٰالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثیٰ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیٰاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۹۷) فَإِذٰا قَرَأْتَ اَلْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّٰهِ مِنَ اَلشَّیْطٰانِ اَلرَّجِیمِ (۹۸) إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطٰانٌ عَلَی اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلیٰ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ (۹۹) إِنَّمٰا سُلْطٰانُهُ عَلَی اَلَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ اَلَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ (۱۰۰) وَ إِذٰا بَدَّلْنٰا آیَةً مَکٰانَ آیَةٍ وَ اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا یُنَزِّلُ قٰالُوا إِنَّمٰا أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لاٰ یَعْلَمُونَ (۱۰۱) قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ اَلْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ هُدیً وَ بُشْریٰ لِلْمُسْلِمِینَ (۱۰۲)۱۴- آیات ۱۱۲ تا ۱۱۹: وَ ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً قَرْیَةً کٰانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً یَأْتِیهٰا رِزْقُهٰا رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکٰانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اَللّٰهِ فَأَذٰاقَهَا اَللّٰهُ لِبٰاسَ اَلْجُوعِ وَ اَلْخَوْفِ بِمٰا کٰانُوا یَصْنَعُونَ (۱۱۲) وَ لَقَدْ جٰاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْهُمْ فَکَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمُ اَلْعَذٰابُ وَ هُمْ ظٰالِمُونَ (۱۱۳) فَکُلُوا مِمّٰا رَزَقَکُمُ اَللّٰهُ حَلاٰلاً طَیِّباً وَ اُشْکُرُوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیّٰاهُ تَعْبُدُونَ (۱۱۴) إِنَّمٰا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ اَلْمَیْتَةَ وَ اَلدَّمَ وَ لَحْمَ اَلْخِنْزِیرِ وَ مٰا أُهِلَّ لِغَیْرِ اَللّٰهِ بِهِ فَمَنِ اُضْطُرَّ غَیْرَ بٰاغٍ وَ لاٰ عٰادٍ فَإِنَّ اَللّٰهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۵) وَ لاٰ تَقُولُوا لِمٰا تَصِفُ أَلْسِنَتُکُمُ اَلْکَذِبَ هٰذٰا حَلاٰلٌ وَ هٰذٰا حَرٰامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَی اَللّٰهِ اَلْکَذِبَ إِنَّ اَلَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَی اَللّٰهِ اَلْکَذِبَ لاٰ یُفْلِحُونَ (۱۱۶) مَتٰاعٌ قَلِیلٌ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۱۷) وَ عَلَی اَلَّذِینَ هٰادُوا حَرَّمْنٰا مٰا قَصَصْنٰا عَلَیْکَ مِنْ قَبْلُ وَ مٰا ظَلَمْنٰاهُمْ وَ لٰکِنْ کٰانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۱۱۸) ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ عَمِلُوا اَلسُّوءَ‌ بِجَهٰالَةٍ ثُمَّ تٰابُوا مِنْ بَعْدِ ذٰلِکَ وَ أَصْلَحُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهٰا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّمٰا یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسٰانُ اَلَّذِی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ وَ هٰذٰا لِسٰانٌ عَرَبِیٌّ مُبِینٌ (۱۰۳) إِنَّ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِ اَللّٰهِ لاٰ یَهْدِیهِمُ اَللّٰهُ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۱۰۴) إِنَّمٰا یَفْتَرِی اَلْکَذِبَ اَلَّذِینَ لاٰ یُؤْمِنُونَ بِآیٰاتِ اَللّٰهِ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْکٰاذِبُونَ (۱۰۵) مَنْ کَفَرَ بِاللّٰهِ مِنْ بَعْدِ إِیمٰانِهِ إِلاّٰ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمٰانِ وَ لٰکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْراً فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اَللّٰهِ وَ لَهُمْ عَذٰابٌ عَظِیمٌ (۱۰۶) ذٰلِکَ بِأَنَّهُمُ اِسْتَحَبُّوا اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا عَلَی اَلْآخِرَةِ وَ أَنَّ اَللّٰهَ لاٰ یَهْدِی اَلْقَوْمَ اَلْکٰافِرِینَ (۱۰۷) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ طَبَعَ اَللّٰهُ عَلیٰ قُلُوبِهِمْ وَ سَمْعِهِمْ وَ أَبْصٰارِهِمْ وَ أُولٰئِکَ هُمُ اَلْغٰافِلُونَ (۱۰۸) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْخٰاسِرُونَ (۱۰۹) ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ هٰاجَرُوا مِنْ بَعْدِ مٰا فُتِنُوا ثُمَّ جٰاهَدُوا وَ صَبَرُوا إِنَّ رَبَّکَ مِنْ بَعْدِهٰا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۱۱۰) یَوْمَ تَأْتِی کُلُّ نَفْسٍ‌ تُجٰادِلُ عَنْ نَفْسِهٰا وَ تُوَفّٰی کُلُّ نَفْسٍ مٰا عَمِلَتْ وَ هُمْ لاٰ یُظْلَمُونَ (۱۱۱)
هوش مصنوعی: آن‌ها می‌گویند که این علم را فقط یک انسان به او یاد داده است؛ زبانی که به آن اشاره می‌کنند، زبان غیر عربی است و این زبانی است روشن و عربی. به‌راستی، کسانی که به آیات خدا ایمان نمی‌آورند، خدا آن‌ها را هدایت نکرده و عذاب دردناکی برایشان خواهد بود. کسانی که به آیات خدا ایمان نمی‌آورند، فقط دروغ را جعل می‌کنند و آن‌ها همان دروغ‌گویان هستند. کسی که بعد از ایمانش به خدا کافر شود، مگر آنکه تحت فشار قرار گیرد و قلبش مطمئن به ایمان باشد، اما کسانی که سینه‌شان به کفر گشوده شده، بر آنان غضب خدا خواهد بود و عذاب بزرگی دارند. این به این دلیل است که آن‌ها زندگی دنیوی را به آخرت ترجیح داده‌اند و خدا قوم کافر را هدایت نمی‌کند. آن‌ها کسانی هستند که خدا بر قلب‌ها و گوش‌ها و چشم‌هایشان مهر زده و آن‌ها غافلند. بی‌تردید، در آخرت آنان زیان‌کاران هستند. سپس پروردگارت به کسانی که بعد از فتنه‌ها هجرت کردند و جهاد و صبر کردند، قطعا پس از آن، بخشنده و مهربان است. روزی خواهد رسید که هر انسانی درباره خود به جدل خواهد پرداخت و هر کس آنچه را که عمل کرده، به او داده می‌شود و به آن‌ها ظلم نخواهد شد.
و هر آینه می‌دانیم بدرستی که ایشان می‌گویند جز این نیست که می‌آموزد او را انسانی زبان کسی که می‌گردانند گفتار را بسوی او عجمیست و این زبان عربیست روشن (۱۰۳) بدرستی آنان که نمی‌گروند بآیتهای خدا راه ننماید ایشان را خدا و از برای ایشان عذابیست دردناک (۱۰۴) جز این نیست که می‌بندند دروغ را آنان که نمی‌گروند بآیتهای خدا و آن گروه ایشانند دروغگویان (۱۰۵) کسی که کافر شد بخدا از بعد ایمان آوردنش جز آنکه جبر کرده شد و دلش آرمیده بود بایمان و لیکن کسی که باز شد بکفر از سینه پس بر ایشانست خشمی از خدا و از برای ایشانست عذابی بزرگ (۱۰۶) آن باینست که ایشان اختیار کردند زندگانی دنیا را بر آخرت و بدرستی که خدا هدایت نمی‌کند گروه کافران را (۱۰۷) آن گروه آنانند که مهر نهاد خدا بر دلهاشان و گوششان و چشمهاشان و آن گروه ایشانند بیخبران (۱۰۸) ناچار بدرستی که ایشان در آخرت ایشانند زیانکاران (۱۰۹) پس بدرستی که پروردگار تو است از برای آنان که هجرت کردند از بعد آنکه عذاب کرده شدند پس جهاد نمودند و صبر کردند بدرستی که پروردگار تو از بعد آن هر آینه آمرزندۀ مهربان است (۱۱۰) روزی که آید هر نفسی که مجادله کند از خودش و تمام داده شود هر نفسی جزای آنچه کرده و ایشان ستم کرده می‌شوند (۱۱۱)
هوش مصنوعی: ما می‌دانیم که آن‌ها می‌گویند تنها کسی که این علم را به او داده، انسانی است که زبانش غیرعربی است و این زبان عربی واضح است. به‌راستی، کسانی که به آیات خدا ایمان نمی‌آورند، خداوند آن‌ها را هدایت نمی‌کند و برایشان عذاب دردناکی وجود دارد. فقط دروغ را می‌سازند کسانی که به آیات خدا ایمان نمی‌آورند و این افراد دروغگویان هستند. کسی که به خدا کافر می‌شود بعد از آنکه ایمان آورده، در حالی که مجبور شده و دلش آرامش یافته، باید بداند که اگر از سینه‌اش کفر برآورد، خداوند بر او خشم می‌گیرد و برایش عذاب بزرگی وجود دارد. این به این دلیل است که آن‌ها زندگی دنیوی را بر آخرت ترجیح داده‌اند و خداوند گروه کافران را هدایت نمی‌کند. این افراد کسانی هستند که خدا مهر بر دل‌ها و گوش‌ها و چشم‌هایشان نهاده و آن‌ها بی‌خبرند. به‌راستی این‌ها در آخرت زیانکاران هستند. پروردگار تو برای کسانی که بعد از عذاب هجرت کردند و جهاد و صبر نشان دادند، مهربان و آمرزنده است. روزی که بیاید، هر کس از خویش دفاع کند و هر کس جزای عمل خود را دریافت خواهد کرد و آن‌ها ستمکار خواهند بود.
ما بدانیم آنچه می گویند قوم
در تو و گفتار تو از طعن و لوم
هوش مصنوعی: ما می‌دانیم که دیگران درباره تو و سخنانت چه نظری دارند و چه انتقاداتی از تو می‌کنند.
غیر از این نبود که آموزاندش
این زبان را آدمی چون خواندش
هوش مصنوعی: تنها دلیل این که انسان این زبان را یاد گرفت، این بود که کسی به او آموزش داد.
بوفکبهه یعنی اینها را به او
میکند تعلیم اندر گفتگو
هوش مصنوعی: یعنی او در صحبت و گفت‌وگو این مسائل را به او آموزش می‌دهد.
قولشان را پس خدا فرمود رد
که لسان آنکه گردانند خود
هوش مصنوعی: خداوند فرمود که وعده‌های آن‌ها را نپذیر، زیرا زبان کسی که این وعده‌ها را می‌سازد، خود او را به سخن درآورده است.
سوی او گفتار او را اعجمی است
مر فصاحت اندر آن گفتار نیست
هوش مصنوعی: در گفتار او که به سوی او است، نوعی زبان بیگانه وجود دارد و در آن سخن، فصاحت و بلاغت به چشم نمی‌خورد.
وین کلام تازی است و ظاهر است
در فصاحت بر زبانها قاهر است
هوش مصنوعی: این سخن عربی است و به وضوح در بلاغت و فصاحت بر دیگر زبان‌ها تسلط دارد.
قول پست اعجمی را بر عرب
چیست نسبت خاصه این گفتار و لب
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که سخنان و نظرات افرادی که غیرعرب هستند (مثل اعجمی‌ها) در برابر عرب‌ها چه ارزشی دارد و چطور می‌توان آن‌ها را درک کرد. این اشاره به تفاوت زبان و فرهنگ‌ها دارد و نشان می‌دهد که ممکن است برخی از گفته‌ها برای عرب‌ها کاملاً متفاوت یا نامفهوم باشد.
که عرب ز اتیان مثلش عاجز است
این سخن دانند خود نی جایز است
هوش مصنوعی: این صحبت به قدری عمیق و منحصر به فرد است که حتی عرب‌ها هم نمی‌توانند مشابه آن را بگویند و خودشان هم می‌دانند که چنین درکی برایشان ممکن نیست.
یعنی از بطلان حرف خویشتن
آگهند از حِقد گویند این سخن
هوش مصنوعی: افراد از بی‌پایه بودن حرف‌های خودشان آگاهند و به همین خاطر چنین سخنانی را با کینه می‌گویند.
آن کسانی که به آیات خدا
نگروند و نیستشان هم رهنما
هوش مصنوعی: افرادی که به نشانه‌های خدا توجه ندارند و در زندگی‌شان هیچ راهنمایی ندارند.
باشد ایشان را عذابی دردناک
جهل بیش از هر عذاب است و هلاک
هوش مصنوعی: این افراد عذابی سخت و دردناک خواهند داشت، زیرا جهل و نادانی برای آن‌ها از هر عذابی بدتر است و به نابودی‌شان می‌انجامد.
غیر از این نبود که بی علم و فروغ
بر خدا بندند بهتان و دروغ
هوش مصنوعی: غیر از این نیست که بدون دانش و روشنایی، به خدا نسبت‌های ناروا و دروغین می‌دهند.
آن کسانی که به هرگز نگروند
بر نشانهای خدا و کاذبند
هوش مصنوعی: افرادی که هرگز به نشانه‌های خدا توجه نمی‌کنند، در واقع در اشتباه و گمراهی هستند.
بعد ایمان آنکه شد کافر به حق
جز که بر اکراه دارندش فرق
هوش مصنوعی: پس از اینکه شخصی به حق ایمان آورد و سپس به کفر گرفتار شد، تنها زمانی که او را به زور و اجبار نگه‌ دارند، می‌توان او را متمایز کرد.
قلب او باشد به ایمان مطمئن
هم بر آن جان آفرین جان مطمئن
هوش مصنوعی: دل او به ایمان محکم است و این ایمان به او زندگی و آرامش می‌بخشد.
لیک آرد حرف کفر اندر زبان
می نباشد بهر ایمانش زیان
هوش مصنوعی: اما اگر در زبان شخصی حرفی کفرآمیز باشد، این به ایمان او آسیبی نمی‌زند.
کرده حفظ جان به قولی ناصواب
زین بِه است ار هم نماید اجتناب
هوش مصنوعی: حفاظت از جان به دلیلی نادرست انجام شده و اگر شخصی هم از این کار فاصله بگیرد، بهتر است.
لیک بگشاید به کفر ار سینه کس
بهر او خشم است از حق هر نفس
هوش مصنوعی: اگر کسی به او خشمگین باشد، حتی اگر دلش پر از کفر باشد، باز هم در دلش راهی به سوی او پیدا می‌کند. هر نفس، نشانه‌ای از حق را درون خود دارد.
آبِ خواریها روان در نهر اوست
هم عذابی بس بزرگ از بهر اوست
هوش مصنوعی: آبِ خوارى‌ها در نهر او جاریست و این موضوع برای او عذاب بزرگی به حساب می‌آید.
این است بهر آنکه می دارند دوست
این حیات دنیوی از مغز و پوست
هوش مصنوعی: این زندگی دنیوی تنها برای کسانی ارزشمند است که دوست را در قلب و جان خویش دارند، نه تنها در ظاهر و شکل.
زنده بودن را به دار آخرت
می دهد ترجیح و هم بر مغفرت
هوش مصنوعی: وجود داشتن در این دنیا را به زندگی در عالم آخرت ارجح می‌داند و همچنین بر آمرزش تأکید می‌کند.
راه ننماید خدا بر کافران
که به خود بستند راه فهم و جان
هوش مصنوعی: خداوند به کافران راهی را نشان نمی‌دهد، زیرا آن‌ها خود را به درک و حقیقت قفل کرده‌اند.
این گروهند آن کسان که حق نهاد
مُهرشان بر گوش و چشم و هم فؤاد
هوش مصنوعی: این افراد کسانی هستند که حق، نشانه‌ای بر گوش و چشم و دلشان قرار داده است.
غافلانند آن گروه، الحق چنان
که به عقبی نیستشان غیر از زیان
هوش مصنوعی: آن گروه نادانند، واقعاً همان‌طور که از آینده هیچ سودی نمی‌برند، فقط متضرر می‌شوند.
پس کسانی را مر آن پروردگار
که نمودستند هجرت از دیار
هوش مصنوعی: پس آنانی که از دیار خود هجرت کرده‌اند، از طرف پروردگار خود مورد توجه و اعزاز قرار گرفته‌اند.
بعد زحمت ها و هم رنج زیاد
آمدند از مال و جان پس بر جهاد
هوش مصنوعی: پس از تحمل زحمت‌ها و رنج‌های بسیار، به میدان آمدند تا از جان و مال خود در راه جهاد بهره بگیرند.
صبر بنمودند در آن هر دو بیم
زین سپس ربّت غفور است و رحیم
هوش مصنوعی: در این بیت، به موضوع صبر اشاره شده و اینکه در شرایط سخت، دو طرف باید صبر کنند و از یکدیگر دور نشوند. در نهایت، به رحمت و بخشش خداوند اشاره می‌شود که همیشه در کنار بندگانش است و آنها را مورد محبت و رحمت قرار می‌دهد.
اندر آن روزی که هر نفسی جدل
میکند با خود ز نقصان عمل
هوش مصنوعی: در آن روزی که هر فردی با خودش در حال بحث و جدل است به خاطر کمبود عمل و کارهای خوبش.
میشود داده به هر نفسی تمام
بر جزای هر چه کرده است او به نام
هوش مصنوعی: هرکسی در زندگی‌اش به اندازه اعمال و کارهایی که انجام داده، پاداش و جزا دریافت می‌کند.
خود ستمدیده نگردند و زبون
روز وانفسا وَ هُم لَایُظْلَمُون
هوش مصنوعی: افراد به خودشان ظلم نمی‌کنند و در برابر مشکلات و سختی‌ها به جای ضعفی که احساس می‌کنند، به مقاومت ادامه می‌دهند و در نهایت به آنها ظلم نخواهد شد.