گنجور

۵- آیات ۳۰ تا ۳۶

وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ أَنْدٰاداً لِیُضِلُّوا عَنْ سَبِیلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِیرَکُمْ إِلَی اَلنّٰارِ (۳۰) قُلْ لِعِبٰادِیَ اَلَّذِینَ آمَنُوا یُقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ یُنْفِقُوا مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لاٰ بَیْعٌ فِیهِ وَ لاٰ خِلاٰلٌ (۳۱) اَللّٰهُ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ اَلثَّمَرٰاتِ رِزْقاً لَکُمْ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلْفُلْکَ لِتَجْرِیَ فِی اَلْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلْأَنْهٰارَ (۳۲) وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ دٰائِبَیْنِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ (۳۳) وَ آتٰاکُمْ مِنْ کُلِّ مٰا سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا إِنَّ اَلْإِنْسٰانَ لَظَلُومٌ کَفّٰارٌ (۳۴) وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ رَبِّ اِجْعَلْ هَذَا اَلْبَلَدَ آمِناً وَ اُجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ اَلْأَصْنٰامَ (۳۵) رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ اَلنّٰاسِ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصٰانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۳۶)

و گردانیدند از برای خدا مانندها تا گمراه گردانند از راهش بگو کامرانی کنید پس بدرستی که بازگشت شما بآتش است (۳۰) بگو مر بندگان مرا آنان که گرویدند که بر پا دارند نماز را و انفاق کنند از آنچه روزی دادیم ایشان را پنهان و آشکار پیش از آنکه بیاید روزی که نتوان چیزی خرید در آن و نباشد دوستی (۳۱) خداست که آفرید آسمانها و زمین را و فرو فرستاد از آسمان آب پس بیرون آورد بآن از میوه روزی از برای شما و رام کرد برای شما کشتی را تا روان شود در دریا بامرش و رام کرد برای شما نهرها را (۳۲) و مسخر کرد برای شما آفتاب و ماه را دو کوشندۀ دائمی و رام کرد برای شما شب و روز را (۳۳) و دادتان از هر آنچه خواستید آن را و اگر بشمارید نعمت خدا را احصاء نتوانید کرد آن را بدرستی که انسان هر آینه سخت ستمکار ناسپاسست (۳۴) و چون گفت ابراهیم ای پروردگار من بگردان این شهر مکه را امن و دور دار مرا و پسرانم را آنکه پرستیم بتان را (۳۵) ای پروردگارم بدرستی که آنها گمراه کردند بسیاری را از مردمان پس هر که پیروی کرد مرا پس بدرستی که او از من است و هر که نافرمانی کرد مرا پس بدرستی که تو آمرزنده مهربانی (۳۶)

می بگرداندند همتایان زیاد
مر خدا را در عبادت از جماد
مردمان را تا که بر دلخواهشان
خود کنند از راه حق گمراهشان
گو به ایشان ای رسول جان فروز
برخورید از آرزوها یک دو روز
چند گَه باشید در کفر استوار
جایگه باشد شما را پس به نار
گو تو بر آن بندگانم ز امتیاز
که بپا دارند با ایمان نماز
هم کنند انفاق اندر جهر و سرّ
زآنچه حقشان داده روزیها ز برّ
پیش از آنکه روز دین گردد پدید
کاندر آن نبود فروشی یا خرید
هم بنتوان دوست بگرفتن در آن
تا شفیعی باشد او را بر امان
آن خدایی کآفرید ارض و سماء
کرد نازل ز آسمان بر ارض ، ماء
پس برون زآن آب آورد او ز خاک
میوه ها تا شد شما را رزق پاک
فُلک را فرمودتان رام از امور
تا رود با امر باری در بحور
هم مسخّر بر شما انهار را
کرد تا گیرید از آن اثمار را
هم به دأب خود مسخّر مهر و ماه
شد شما را ز امر حق بی اشتباه
بارور گردند تا اشجار از آن
پخته و شیرین شوند اثمار از آن
هر چه باشد در زمین از مهر و ماه
بر صلاح آیند در بی گاه و گاه
روز و شب را بر شما هم کرد رام
منتفع گردید تا هر صبح و شام
روز ره یابید بر کسب معاش
شب کنید آسایش از آن رنج فاش
بر شما داد از هر آنچه خواستید
جسم و جان خود بدان آراستید
یعنی آنچه از نطق و استعداد خویش
خواستید آن را نه از اندازه بیش
آنچه بود آن مقتضی با حکمتم
بر شما دادم ز ملک و نعمتم
گر که خواهید از نعیم کردگار
بر شمردن هیچ ناید در شمار
نیست قدرت در شمار احصای آن
شکر یا بر قدر آن بر جای آن
هست انسان بس ظلوم و ناسپاس
کم بود کز نعمت است او حق شناس
یاد کن چون گفت ابراهیم راد
در دعای خویش با ربّ العباد
رَبِّ اجعَلْ آمِنَا هَذَا الْبَلَد
از مکاره وز مخاوف تا ابد
مر مرا کن دور و فرزندان من
از پرستش بر بتان در هر زمن
گر کسی گوید که چون شد کآن دعا
بر اجابت نامد از ربّ الوری
زآنکه بودند آن قریش از آل او
می پرستیدند بت در شهر و کو
خاص می گوییم بُد آن عام نی
خاص گردد عابد اصنام کی
وجه دیگر آنکه شرط بندگی
بود او را این دعاء در زندگی
گرچه داند کاین دعای مستطاب
می نخواهد شد به درگه مستجاب
لیک آید آنچه در فکر صفی
بوده این قصد براهیم وفی
که کند تنبیه فرزندان خویش
بت بِنَپرستند اندر دین و کیش
این است یعنی زشت ای اولاد من
حق خود کردم اداء من بی سخن
گر شما در بت پرستی بایستید
ز آل ابراهیم پس خود نیستید
هم بُد ارشاد این دعایش هم نیاز
هم ادای حقّ فرزندان به راز
از وجوهی کاهل تفسیر و کلام
گفته اند این بهتر آید در مقام
گفت ای پروردگار من، بتان
گشت بس گمراه از ایشان مردمان
پس هر آن کس پیروی کرد او ز من
اندر آئین از من است او بی سخن
وآنکه عصیان آورد در امتحان
پس تویی آمرزگار و مهربان
حقّ من بود اینکه بر اخلاف پیش
زین تضرّع رهنما گردم به کیش
لیک تو خود خالق هر بنده ای
بر عباد خویش آمرزنده ای
۴- آیات ۲۲ تا ۲۹: وَ قٰالَ اَلشَّیْطٰانُ لَمّٰا قُضِیَ اَلْأَمْرُ إِنَّ اَللّٰهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ اَلْحَقِّ وَ وَعَدْتُکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ وَ مٰا کٰانَ لِی عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطٰانٍ إِلاّٰ أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلاٰ تَلُومُونِی وَ لُومُوا أَنْفُسَکُمْ مٰا أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ إِنِّی کَفَرْتُ بِمٰا أَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ اَلظّٰالِمِینَ لَهُمْ عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۲۲) وَ أُدْخِلَ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ تَحِیَّتُهُمْ فِیهٰا سَلاٰمٌ (۲۳) أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهٰا ثٰابِتٌ وَ فَرْعُهٰا فِی اَلسَّمٰاءِ (۲۴) تُؤْتِی أُکُلَهٰا کُلَّ حِینٍ بِإِذْنِ رَبِّهٰا وَ یَضْرِبُ اَللّٰهُ اَلْأَمْثٰالَ لِلنّٰاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ (۲۵) وَ مَثَلُ کَلِمَةٍ خَبِیثَةٍ کَشَجَرَةٍ خَبِیثَةٍ اُجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ اَلْأَرْضِ مٰا لَهٰا مِنْ قَرٰارٍ (۲۶) یُثَبِّتُ اَللّٰهُ اَلَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ اَلثّٰابِتِ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ فِی اَلْآخِرَةِ وَ یُضِلُّ اَللّٰهُ اَلظّٰالِمِینَ وَ یَفْعَلُ اَللّٰهُ مٰا یَشٰاءُ (۲۷) أَ لَمْ تَرَ إِلَی اَلَّذِینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دٰارَ اَلْبَوٰارِ (۲۸) جَهَنَّمَ یَصْلَوْنَهٰا وَ بِئْسَ اَلْقَرٰارُ (۲۹)۶- آیات ۳۷ تا ۴۳: رَبَّنٰا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِی بِوٰادٍ غَیْرِ ذِی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ اَلْمُحَرَّمِ رَبَّنٰا لِیُقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ اَلنّٰاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ وَ اُرْزُقْهُمْ مِنَ اَلثَّمَرٰاتِ لَعَلَّهُمْ یَشْکُرُونَ (۳۷) رَبَّنٰا إِنَّکَ تَعْلَمُ مٰا نُخْفِی وَ مٰا نُعْلِنُ وَ مٰا یَخْفیٰ عَلَی اَللّٰهِ مِنْ شَیْ‌ءٍ فِی اَلْأَرْضِ وَ لاٰ فِی اَلسَّمٰاءِ (۳۸) اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ اَلَّذِی وَهَبَ لِی عَلَی اَلْکِبَرِ إِسْمٰاعِیلَ وَ إِسْحٰاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ اَلدُّعٰاءِ (۳۹) رَبِّ اِجْعَلْنِی مُقِیمَ اَلصَّلاٰةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنٰا وَ تَقَبَّلْ دُعٰاءِ (۴۰) رَبَّنَا اِغْفِرْ لِی وَ لِوٰالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ یَقُومُ اَلْحِسٰابُ (۴۱) وَ لاٰ تَحْسَبَنَّ اَللّٰهَ غٰافِلاً عَمّٰا یَعْمَلُ اَلظّٰالِمُونَ إِنَّمٰا یُؤَخِّرُهُمْ لِیَوْمٍ تَشْخَصُ فِیهِ اَلْأَبْصٰارُ (۴۲) مُهْطِعِینَ مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ لاٰ یَرْتَدُّ إِلَیْهِمْ طَرْفُهُمْ وَ أَفْئِدَتُهُمْ هَوٰاءٌ (۴۳)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ أَنْدٰاداً لِیُضِلُّوا عَنْ سَبِیلِهِ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِیرَکُمْ إِلَی اَلنّٰارِ (۳۰) قُلْ لِعِبٰادِیَ اَلَّذِینَ آمَنُوا یُقِیمُوا اَلصَّلاٰةَ وَ یُنْفِقُوا مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لاٰ بَیْعٌ فِیهِ وَ لاٰ خِلاٰلٌ (۳۱) اَللّٰهُ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ وَ أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ اَلثَّمَرٰاتِ رِزْقاً لَکُمْ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلْفُلْکَ لِتَجْرِیَ فِی اَلْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلْأَنْهٰارَ (۳۲) وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ دٰائِبَیْنِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ (۳۳) وَ آتٰاکُمْ مِنْ کُلِّ مٰا سَأَلْتُمُوهُ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اَللّٰهِ لاٰ تُحْصُوهٰا إِنَّ اَلْإِنْسٰانَ لَظَلُومٌ کَفّٰارٌ (۳۴) وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ رَبِّ اِجْعَلْ هَذَا اَلْبَلَدَ آمِناً وَ اُجْنُبْنِی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ اَلْأَصْنٰامَ (۳۵) رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ کَثِیراً مِنَ اَلنّٰاسِ فَمَنْ تَبِعَنِی فَإِنَّهُ مِنِّی وَ مَنْ عَصٰانِی فَإِنَّکَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (۳۶)
هوش مصنوعی: آن‌ها برای خدا شریک‌هایی قرار دادند تا مردم را از راه او گمراه کنند. بگو: از نعمت‌ها بهره‌مند شوید، زیرا سرانجام شما به آتش خواهد بود. به بندگانم که ایمان آورده‌اند بگو که نماز برپا دارند و از آنچه به آن‌ها روزی داده‌ایم، در نهان و نمایان انفاق کنند، پیش از آنکه روزی بیاید که در آن نه خرید و فروشی باشد و نه دوستی. خداوندی که آسمان‌ها و زمین را آفرید و از آسمان آبی فرستاد تا به وسیله آن، میوه‌ها را به عنوان روزی شما بیرون آورد و کشتی‌ها را به فرمان خود در دریا به حرکت درآورد و نهرها را برای شما مسخر کرد. و خورشید و ماه را که پیوسته در حال گردش‌اند، برای شما مسخر کرد و شب و روز را در اختیار شما قرار داد. و از هر آنچه خواسته‌اید، به شما عطا کرده است و اگر نعمت‌های خداوند را بشمارید، نمی‌توانید آن‌ها را احصا کنید؛ زیرا انسان بسیار ظالم و ناسپاس است. و یادآور این موضوع که وقتی ابراهیم گفت: پروردگارا، این شهر را امن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستش بت‌ها دور نگه‌دار. پروردگارا، آن‌ها بسیاری از مردم را گمراه کرده‌اند؛ هرکس از من پیروی کند، از من است و هرکس نافرمانی کند، تو بخشنده و مهربانی.
و گردانیدند از برای خدا مانندها تا گمراه گردانند از راهش بگو کامرانی کنید پس بدرستی که بازگشت شما بآتش است (۳۰) بگو مر بندگان مرا آنان که گرویدند که بر پا دارند نماز را و انفاق کنند از آنچه روزی دادیم ایشان را پنهان و آشکار پیش از آنکه بیاید روزی که نتوان چیزی خرید در آن و نباشد دوستی (۳۱) خداست که آفرید آسمانها و زمین را و فرو فرستاد از آسمان آب پس بیرون آورد بآن از میوه روزی از برای شما و رام کرد برای شما کشتی را تا روان شود در دریا بامرش و رام کرد برای شما نهرها را (۳۲) و مسخر کرد برای شما آفتاب و ماه را دو کوشندۀ دائمی و رام کرد برای شما شب و روز را (۳۳) و دادتان از هر آنچه خواستید آن را و اگر بشمارید نعمت خدا را احصاء نتوانید کرد آن را بدرستی که انسان هر آینه سخت ستمکار ناسپاسست (۳۴) و چون گفت ابراهیم ای پروردگار من بگردان این شهر مکه را امن و دور دار مرا و پسرانم را آنکه پرستیم بتان را (۳۵) ای پروردگارم بدرستی که آنها گمراه کردند بسیاری را از مردمان پس هر که پیروی کرد مرا پس بدرستی که او از من است و هر که نافرمانی کرد مرا پس بدرستی که تو آمرزنده مهربانی (۳۶)
هوش مصنوعی: و خداوند کسانی را که به او شبیه قرار دادند، برای این که مردم را از راه راست منحرف کنند، به آنها بگوید که از زندگی لذت ببرند، اما بدانند که بازگشتشان به آتش است. به بندگانم که ایمان آورده‌اند بگو که نماز را برپا دارند و از آنچه به آنها روزی دادیم، چه پنهانی و چه آشکار، انفاق کنند، پیش از آن که روزی بیاید که در آن کسی نتواند چیزی بخرد و دوستی وجود نداشته باشد. خداوند آسمان‌ها و زمین را آفرید و از آسمان آب نازل کرد و با آن میوه‌هایی برای شما خارج کرد و کشتی‌ها را به عنوان وسیله‌ای برای حرکت در دریا تحت تسلط شما قرار داد و نهرها را نیز به همین شکل رام کرد. همچنین آفتاب و ماه را که همیشه در حال حرکتند و شب و روز را برای شما تسلیم نمود. به شما هر آنچه بخواهید عطا کرد، و اگر بخواهید نعمت‌های خدا را بشمارید، نمی‌توانید آنها را احصاء کنید، زیرا انسان به‌راستی سخت ناسپاس و بی‌رحم است. و هنگامی که ابراهیم گفت: «ای پروردگار من، این شهر مکه را امن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستش بتان دور نگه‌دار»، او گفت:«ای پروردگارم، آنان بسیاری از مردم را گمراه کردند. پس هر کس از من پیروی کند، او از من است و هر کس نافرمانی کند، به‌راستی تو آمرزنده و مهربان هستی.»
می بگرداندند همتایان زیاد
مر خدا را در عبادت از جماد
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده است که افرادی که به عبادت و پرستش خداوند مشغولند، با تلاش و همت خود در تلاشند تا خداوند را در مقام والای خود به تصویر بکشند، هرچند که در مقابل نعمت‌ها و زیبایی‌های جهان مادی، این کار دشوار است. آنها می‌کوشند تا از محدودیت‌های جسمانی فراتر رفته و از جوهر معنوی و الهی خداوند بهره‌مند شوند.
مردمان را تا که بر دلخواهشان
خود کنند از راه حق گمراهشان
هوش مصنوعی: مردم تا زمانی که به خواسته‌های خود برسند، از مسیر درست و حق منحرف می‌شوند.
گو به ایشان ای رسول جان فروز
برخورید از آرزوها یک دو روز
هوش مصنوعی: ای پیامبر جان‌افزا، به آنها بگو که از آرزوهایشان یک یا دو روز دل بکنند و به سمت واقعیت بیایند.
چند گَه باشید در کفر استوار
جایگه باشد شما را پس به نار
هوش مصنوعی: گاهی در کفر و انکار باقی ماندن باعث می‌شود که شما در آتش عذاب قرار بگیرید.
گو تو بر آن بندگانم ز امتیاز
که بپا دارند با ایمان نماز
هوش مصنوعی: به آن بندگانم که با ایمان نماز را برپا می‌دارند، بگو که در چه شرایطی هستند و چه تمایزاتی دارند.
هم کنند انفاق اندر جهر و سرّ
زآنچه حقشان داده روزیها ز برّ
هوش مصنوعی: آنها در تمام حالات، چه در ظاهر و چه در نهان، انفاق می‌کنند. از آنچه خداوند به آنها روزی داده است، با نیکوئی و بخشش استفاده می‌کنند.
پیش از آنکه روز دین گردد پدید
کاندر آن نبود فروشی یا خرید
هوش مصنوعی: قبل از آنکه روز قیامت فرا برسد، هیچ خرید و فروشی در آن وجود نخواهد داشت.
هم بنتوان دوست بگرفتن در آن
تا شفیعی باشد او را بر امان
هوش مصنوعی: به خاطر نیاوردن دوستان و محبت‌ها در زمان سختی، انسان نمی‌تواند از کسی کمک و شفاعتی طلب کند تا او را در امنیت قرار دهد.
آن خدایی کآفرید ارض و سماء
کرد نازل ز آسمان بر ارض ، ماء
هوش مصنوعی: خدایى که زمین و آسمان را آفرید، باران را از آسمان به زمین نازل کرد.
پس برون زآن آب آورد او ز خاک
میوه ها تا شد شما را رزق پاک
هوش مصنوعی: او از آب بیرون آمد و از خاک میوه‌ها را به وجود آورد تا شما از آن‌ها روزی پاک و حلال دریافت کنید.
فُلک را فرمودتان رام از امور
تا رود با امر باری در بحور
هوش مصنوعی: کشتی را به شما فرمان دادند که تحت تدبیر و مدیریت او حرکت کند تا با فرمان الهی در اعماق دریاها روان شود.
هم مسخّر بر شما انهار را
کرد تا گیرید از آن اثمار را
هوش مصنوعی: او نهرها را به طوری تحت تسلط خود درآورد که شما بتوانید میوه‌ها را از آن بگیرید.
هم به دأب خود مسخّر مهر و ماه
شد شما را ز امر حق بی اشتباه
هوش مصنوعی: شما به طور طبیعی و طبق سرشت خود تحت تأثیر خورشید و ماه قرار گرفته‌اید، و این موضوع نشان‌دهنده‌ی حکمت و اراده‌ی الهی است که به‌گونه‌ای بدون خطا بر شما حاکم است.
بارور گردند تا اشجار از آن
پخته و شیرین شوند اثمار از آن
هوش مصنوعی: چشم‌انداز به گونه‌ای است که درختان به خوبی رشد می‌کنند و میوه‌هایشان پخته و شیرین می‌شود.
هر چه باشد در زمین از مهر و ماه
بر صلاح آیند در بی گاه و گاه
هوش مصنوعی: هر چیزی که در زمین وجود دارد، چه به ماه و چه به خورشید مربوط باشد، در زمان نامناسب و مناسب به خوبی سامان می‌گیرد.
روز و شب را بر شما هم کرد رام
منتفع گردید تا هر صبح و شام
هوش مصنوعی: روز و شب به گونه‌ای برای شما مناسب و آسان شده است که می‌توانید از آن بهره‌مند شوید و هر صبح و شام از آن استفاده کنید.
روز ره یابید بر کسب معاش
شب کنید آسایش از آن رنج فاش
هوش مصنوعی: در طول روز با تلاش و کوشش برای تامین نیازهای زندگی کار کنید و در شب، بعد از آن همه زحمت، از آسایش و راحتی برخوردار شوید.
بر شما داد از هر آنچه خواستید
جسم و جان خود بدان آراستید
هوش مصنوعی: به شما از هر آنچه که خواسته‌اید داده شده و با آن، جسم و جان خود را زینت بخشیده‌اید.
یعنی آنچه از نطق و استعداد خویش
خواستید آن را نه از اندازه بیش
هوش مصنوعی: آنچه که می‌خواهید با سخن و توانایی‌هایتان به دست آورید، نباید فراتر از حد و اندازه‌تان باشد.
آنچه بود آن مقتضی با حکمتم
بر شما دادم ز ملک و نعمتم
هوش مصنوعی: آنچه که در صلاح و نیاز شما بود، به حکمتی که داشتم، از دارایی و نعمت‌هایم به شما بخشیدم.
گر که خواهید از نعیم کردگار
بر شمردن هیچ ناید در شمار
هوش مصنوعی: اگر بخواهید نعمت‌های خداوند را بشمارید، هیچ چیز نمی‌تواند در این شمارش قرار بگیرد.
نیست قدرت در شمار احصای آن
شکر یا بر قدر آن بر جای آن
هوش مصنوعی: قدرت شمارش و اندازه‌گیری آن نعمت‌ها و خوشی‌ها وجود ندارد، زیرا آن‌قدر فراوان و باارزش هستند که نمی‌توان آنها را به راحتی سنجید یا قضاوت کرد.
هست انسان بس ظلوم و ناسپاس
کم بود کز نعمت است او حق شناس
هوش مصنوعی: انسانی که بسیار ستمگر و ناسپاس است، در حقیقت در شکرگذاری نعمت‌ها و شناخت حق آن‌ها کمبود دارد.
یاد کن چون گفت ابراهیم راد
در دعای خویش با ربّ العباد
هوش مصنوعی: به یاد بیاور زمانی را که ابراهیم (علیه‌السلام) در دعای خود به خداوند، پروردگار جهانیان، سخن گفت.
رَبِّ اجعَلْ آمِنَا هَذَا الْبَلَد
از مکاره وز مخاوف تا ابد
هوش مصنوعی: خداوند، این سرزمین را تا ابد برای ما امن قرار بده و ما را از بلاها و ترس‌ها دور نگه‌دار.
مر مرا کن دور و فرزندان من
از پرستش بر بتان در هر زمن
هوش مصنوعی: مرا و فرزندانم را از پرستش بت‌ها در هر زمانی دور کن.
گر کسی گوید که چون شد کآن دعا
بر اجابت نامد از ربّ الوری
هوش مصنوعی: اگر کسی بپرسد که چرا دعا به اجابت می‌رسد و چرا خداوند به این دعا پاسخ می‌دهد،
زآنکه بودند آن قریش از آل او
می پرستیدند بت در شهر و کو
هوش مصنوعی: چون قریش از خاندان او بودند، در شهر و کوچه‌ها به پرستش بت‌ها می‌پرداختند.
خاص می گوییم بُد آن عام نی
خاص گردد عابد اصنام کی
هوش مصنوعی: ما به طور ویژه درباره معنای خاصی صحبت می‌کنیم و نمی‌توانیم آن را به همگان تعمیم بدهیم. عبادت کردن بت‌ها نمی‌تواند این خاص بودن را به افراد عادی منتقل کند.
وجه دیگر آنکه شرط بندگی
بود او را این دعاء در زندگی
هوش مصنوعی: دیگر اینکه برای او شرط بندگی این دعا در زندگی‌اش بود.
گرچه داند کاین دعای مستطاب
می نخواهد شد به درگه مستجاب
هوش مصنوعی: هرچند که می‌داند این دعای خاص، در نهایت به جایی پاسخ خواهد گرفت.
لیک آید آنچه در فکر صفی
بوده این قصد براهیم وفی
هوش مصنوعی: اما آنچه در ذهن صفی بوده، به حقیقت خواهد پیوست و این هدف به دست ابراهیم وفی محقق خواهد شد.
که کند تنبیه فرزندان خویش
بت بِنَپرستند اندر دین و کیش
هوش مصنوعی: کس که فرزندانش را خوب تربیت کند، آنها در دین و عقاید خود به بت‌پرستی گرایش پیدا نکنند.
این است یعنی زشت ای اولاد من
حق خود کردم اداء من بی سخن
هوش مصنوعی: ای فرزندان من، شما زشت و ناپسندید. من بدون هیچ صحبتی حق خود را ادا کردم.
گر شما در بت پرستی بایستید
ز آل ابراهیم پس خود نیستید
هوش مصنوعی: اگر شما بر پرستش بت‌ها پافشاری کنید، از نسل ابراهیم نیستید و به نوعی فاصله گرفته‌اید.
هم بُد ارشاد این دعایش هم نیاز
هم ادای حقّ فرزندان به راز
هوش مصنوعی: این جمله به مفهوم این است که دعای او هم برای راهنمایی و هدایت است و هم نیاز وجودی را برآورده می‌کند. همچنین، در آن اشاره‌ای به مسئولیت‌های فرد نسبت به فرزندانش و احترام به ارتباطات و رازهای بین آنها نیز وجود دارد.
از وجوهی کاهل تفسیر و کلام
گفته اند این بهتر آید در مقام
هوش مصنوعی: تعدادی از نویسندگان و اندیشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که در برخی مواقع، سکوت یا عدم توضیح بیشتر، می‌تواند به درک بهتر و بالاتر از موضوع کمک کند.
گفت ای پروردگار من، بتان
گشت بس گمراه از ایشان مردمان
هوش مصنوعی: خدایا، مردم به خاطر بت‌ها به شدت گمراه شده‌اند.
پس هر آن کس پیروی کرد او ز من
اندر آئین از من است او بی سخن
هوش مصنوعی: هر کسی که از من پیروی کند و به روش و اصول من عمل نماید، او از من است، حتی اگر بدون گفت و گو باشد.
وآنکه عصیان آورد در امتحان
پس تویی آمرزگار و مهربان
هوش مصنوعی: کسی که در آزمون نافرمانی کند، تو هستی که او را می‌بخشی و به او محبت می‌ورزی.
حقّ من بود اینکه بر اخلاف پیش
زین تضرّع رهنما گردم به کیش
هوش مصنوعی: حق من این بود که در جمع افراد نالایق، به عنوان یک راهنما برای دیگران، از خودم تضرّع و دل‌سوزی نشان دهم و آن‌ها را به راه درست هدایت کنم.
لیک تو خود خالق هر بنده ای
بر عباد خویش آمرزنده ای
هوش مصنوعی: اما تو خود خالق هر انسانی هستی و بر بندگان خود رحمت و بخشش داری.