گنجور

۶- آیات ۳۱ تا ۳۷

وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُیِّرَتْ بِهِ اَلْجِبٰالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ اَلْأَرْضُ أَوْ کُلِّمَ بِهِ اَلْمَوْتیٰ بَلْ لِلّٰهِ اَلْأَمْرُ جَمِیعاً أَ فَلَمْ یَیْأَسِ اَلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ لَوْ یَشٰاءُ اَللّٰهُ لَهَدَی اَلنّٰاسَ جَمِیعاً وَ لاٰ یَزٰالُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا تُصِیبُهُمْ بِمٰا صَنَعُوا قٰارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِیباً مِنْ دٰارِهِمْ حَتّٰی یَأْتِیَ وَعْدُ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُخْلِفُ اَلْمِیعٰادَ (۳۱) وَ لَقَدِ اُسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِکَ فَأَمْلَیْتُ لِلَّذِینَ کَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کٰانَ عِقٰابِ (۳۲) أَ فَمَنْ هُوَ قٰائِمٌ عَلیٰ کُلِّ نَفْسٍ بِمٰا کَسَبَتْ وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمٰا لاٰ یَعْلَمُ فِی اَلْأَرْضِ أَمْ بِظٰاهِرٍ مِنَ اَلْقَوْلِ بَلْ زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مَکْرُهُمْ وَ صُدُّوا عَنِ اَلسَّبِیلِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّٰهُ فَمٰا لَهُ مِنْ هٰادٍ (۳۳) لَهُمْ عَذٰابٌ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ لَعَذٰابُ اَلْآخِرَةِ أَشَقُّ وَ مٰا لَهُمْ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وٰاقٍ (۳۴) مَثَلُ اَلْجَنَّةِ اَلَّتِی وُعِدَ اَلْمُتَّقُونَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ أُکُلُهٰا دٰائِمٌ وَ ظِلُّهٰا تِلْکَ عُقْبَی اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ عُقْبَی اَلْکٰافِرِینَ اَلنّٰارُ (۳۵) وَ اَلَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یَفْرَحُونَ بِمٰا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ مَنْ یُنْکِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمٰا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اَللّٰهَ وَ لاٰ أُشْرِکَ بِهِ إِلَیْهِ أَدْعُوا وَ إِلَیْهِ مَآبِ (۳۶) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰاهُ حُکْماً عَرَبِیًّا وَ لَئِنِ اِتَّبَعْتَ أَهْوٰاءَهُمْ‌ بَعْدَ مٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْعِلْمِ مٰا لَکَ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاٰ وٰاقٍ (۳۷)

و اگر آنکه می‌بود قرآنی که برفتار در آورده شدی بآن کوه‌ها یا پاره پاره شدی بآن زمین یا بسخن در آورده شدی بآن مردگان بلکه مر خدا راست امر همگی آیا پس ندانستند آنان که گرویدند که اگر می‌خواست خدا هر آینه هدایت کرده بود مردمان را همگی و همیشه آنان که کافر شدند می‌رسد ایشان را بسبب آنچه کردند مصیبتی سخت یا فرود می‌آیی نزدیک بخانه ایشان تا بیاید وعده خدا بدرستی که خدا خلاف نمی‌کند وعده را (۳۱) و بتحقیق استهزا کردند برسولان پیش از تو پس مهلت دادم مر آنان را که کافر شدند پس گرفتمشان پس چگونه باشد عقوبت من (۳۲) آیا پس کسی که او نگهبانست بر هر نفسی بآنچه کسب کرد و گردانیدند از برای خدا شریکان بگو نام برید آنها را بلکه خبر می‌دهید او را بآنچه نمی‌داند در زمین بلکه بظاهریست از گفتار بلکه آراسته شد از برای آنها که کافر شدند حیله ایشان و باز داشته شدند از راه و کسی را که اضلال کرد خدا پس نباشد مر او را راهنمایی (۳۳) مر آنها را عذابیست در زندگانی دنیا و هر آینه عذاب آخرت سخت‌تر است و نباشد مر ایشان را از خدا هیچ نگاهدارنده (۳۴) مثل بهشتی که وعده داده شد پرهیزکاران می‌رود از زیرش نهرها میوه‌اش و سایه‌اش دائمی است اینست انجام آنان که پرهیزکار شدند و انجام کافران آتش است (۳۵) و آنان که دادیم ایشان را کتاب شاد می‌شوند بآنچه فرو فرستاده شد بتو و از طایفه‌های دشمن کسی است که انکار می‌کند برخی از آن را بگو جز این نیست فرموده شدم که بپرستم خدا را و شرک نیاورم باو بسوی او می‌خوانم و بسوی اوست بازگشت (۳۶) و همچنین فرو فرستادیم آن را حکمی عربی و اگر از پیروی کنی خواهشهای ایشان را پس آنکه آمد ترا از دانش نباشد مر ترا از خدا هیچ سرپرستی و نه نگاهدارنده (۳۷)

آمد این آیت که قرآن گر که بود
اینکه راند کوه ها را از حدود
یا زمین بشکافته گشتی بدان
مرده یا زنده شود زو در زمان
هم نیاوردندی ایمان این گروه
ور نه زین قرآن شود برکنده کوه
حق بر آیاتی که کردند اقتراح
قادر است اما بر آن نبود صلاح
حاصلی گر داشت بر ایمانشان
بوده کافی زآن همه قرآنشان
می نگشتند ایچ آیا ناامید
مؤمنان ز ایمان این قوم عنید
یا ندانستند آیا که خدا
ره نماید گر که خواهد جمله را
دائم آنان را که خود کافر شدند
میرسدشان زآنچه کردند و کنند
قارعه که برکند از بیخشان
ز اسر و قتل و قحط و غارت ناگهان
یا تو بر نزدیکشان آیی فرود
از دیار اعنی حدیبیه به زود
این وقایع بهرشان یابد وقوع
بر قوارع باشد ایشان را رجوع
تا که آید وعدة حق بی ز صوت
فتح مکه یا قیامت یا که موت
وعده حق نیست اندر وی خلاف
واندر آیات اقتراح و اختلاف
سخریت پیش از تو هم شد بر رسل
پس بدادم مهلت آنان را ز کل
پس گرفتیم آن کسان را بر عذاب
پس چگونه کافران را بُد عِقاب
باشد آیا آنکه بر هر نفس او
مر نگهبان یا جزاء ده بی غلو
بر هر آنچه آن نفس کرده اکتساب
از نکویی و از بدی ها بیحساب
نیست یعنی قادر ذوالاقتدار
با ضعیف عاجزی یکسان به کار
حذف گر باشد خبر در این کلام
هست از وجه قرینه در مقام
می بگردانند از بهر خدا
کافران از چیزها انبازها
گو نهید از بهر ایشان وصف و نام
همچو حیّ و قادر و خالق تمام
پس ببیند آن صفتها در امور
هیچ از ایشان خواهد آمد در ظهور
گر شود ظاهر به وجهی فائقند
بر پرستش پس همانا لایقند
یا خبر بدهید او را از یقین
بر هر آنچه کو نداند در زمین
یا بتان را نام بر ظاهر نهید
نه از حقیقت محض قولی بل بعید
بلکه زینت داده گشته ز اشتباه
کافران را مکرشان بی انتباه
در نظر یعنی اباطیلی قبیح
جلوه گر گشته است بر شکل صحیح
داشته مر باز هم گردیده اند
از ره حق وز طریق ارجمند
واگذارد هر که را حق در ضلال
هادی ای نبود مر او را بی سؤال
کافران را هست اندر این جهان
مر عذاب و ابتلاء از هر نشان
در سرای آخرت باشد دگر
مستحقان را عذابی صعب تر
هم نگهدارنده ای نبود به جا
تا نگهشان دارد از قهر خدا
وصف آن جنّت که در نظم و نسق
کرده پرهیزندگان را وعده حق
جاری انهارش ز زیر قصرهاست
میوه هایش دائم اندر نصرهاست
سایۀ آن قصرها در ایمنی
همچو سایۀ این جهان منسوخ نی
این بود عقبای هر پرهیزکار
عاقبت هم کافران را هست نار
وآنکه دادیم آن جماعت را کتاب
شاد می گردند ایشان بی حساب
زآنچه بفرستاده ایم آن بر تو ما
وآن یهودانند ز ارباب ولا
یعنی آنها که به اسلام آمدند
تابع پیغمبر و قرآن شدند
وز نصاری همچنین هشتاد تن
که به اسلام آمدندی ممتحن
هم ز جیش کفر ز ارباب کتاب
کآن یهودند و نصاری ز انتساب
منکر بعضند ز آیات مبین
که موافق نیستشان با شرع و دین
ای محمّد (ص) گو جز این نبود که من
گشته ام مأمور از حق بی سخن
تا به یکتایی پرستم من خدا
هم نیارم شرک بر وی چون شما
خلق را خوانم به سویش در خطاب
هم به سوی او بود ما را ایاب
همچنان که من فرستادم عیان
انبیاء را بر زبان قومشان
هم فرستادم تو ر ا محکم کتاب
بر زبان قوم تو با فصل و باب
که مترجم اوست بر لفظ عرب
تا کنند از حسن آن قومت عجب
گر شوی تابع تو بر اهوائشان
بعد از آن کآمد تو را علم و عیان
می نباشد از عذاب حق تو را
هیچ یاری یا نگهداری به جا
گفت این دانند تا قوم از قرار
کامر و نهی اوست ز امر کردگار
بر پیمبر سرزنش کردند بس
که شد افزون بر نکاح او را هوس
همّ او صرف است یکجا با زنان
بوده کی پیغمبری را این نشان
۵- آیات ۱۹ تا ۳۰: أَ فَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّمٰا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ اَلْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمیٰ إِنَّمٰا یَتَذَکَّرُ أُولُوا اَلْأَلْبٰابِ (۱۹) اَلَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اَللّٰهِ وَ لاٰ یَنْقُضُونَ اَلْمِیثٰاقَ (۲۰) وَ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخٰافُونَ سُوءَ اَلْحِسٰابِ (۲۱) وَ اَلَّذِینَ صَبَرُوا اِبْتِغٰاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقٰامُوا اَلصَّلاٰةَ وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ اَلسَّیِّئَةَ أُولٰئِکَ لَهُمْ عُقْبَی اَلدّٰارِ (۲۲) جَنّٰاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهٰا وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبٰائِهِمْ وَ أَزْوٰاجِهِمْ وَ ذُرِّیّٰاتِهِمْ وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ‌ کُلِّ بٰابٍ (۲۳) سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ بِمٰا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی اَلدّٰارِ (۲۴) وَ اَلَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اَللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مِیثٰاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی اَلْأَرْضِ أُولٰئِکَ لَهُمُ اَللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ اَلدّٰارِ (۲۵) اَللّٰهُ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ وَ یَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ مَا اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا فِی اَلْآخِرَةِ إِلاّٰ مَتٰاعٌ (۲۶) وَ یَقُولُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ آیَةٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّ اَللّٰهَ یُضِلُّ مَنْ یَشٰاءُ وَ یَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ أَنٰابَ (۲۷) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اَللّٰهِ أَلاٰ بِذِکْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ (۲۸) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ طُوبیٰ لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ (۲۹) کَذٰلِکَ أَرْسَلْنٰاکَ فِی أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهٰا أُمَمٌ لِتَتْلُوَا عَلَیْهِمُ اَلَّذِی أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ وَ هُمْ یَکْفُرُونَ بِالرَّحْمٰنِ قُلْ هُوَ رَبِّی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ مَتٰابِ (۳۰)۷- آیات ۳۸ تا ۴۳: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنٰا لَهُمْ أَزْوٰاجاً وَ ذُرِّیَّةً وَ مٰا کٰانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِیَ بِآیَةٍ إِلاّٰ بِإِذْنِ اَللّٰهِ لِکُلِّ أَجَلٍ کِتٰابٌ (۳۸) یَمْحُوا اَللّٰهُ مٰا یَشٰاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ اَلْکِتٰابِ (۳۹) وَ إِنْ مٰا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ اَلَّذِی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِنَّمٰا عَلَیْکَ اَلْبَلاٰغُ وَ عَلَیْنَا اَلْحِسٰابُ (۴۰) أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنّٰا نَأْتِی اَلْأَرْضَ نَنْقُصُهٰا مِنْ أَطْرٰافِهٰا وَ اَللّٰهُ یَحْکُمُ لاٰ مُعَقِّبَ لِحُکْمِهِ وَ هُوَ سَرِیعُ اَلْحِسٰابِ (۴۱) وَ قَدْ مَکَرَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلِلّٰهِ اَلْمَکْرُ جَمِیعاً یَعْلَمُ مٰا تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ وَ سَیَعْلَمُ اَلْکُفّٰارُ لِمَنْ عُقْبَی اَلدّٰارِ (۴۲) وَ یَقُولُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ کَفیٰ بِاللّٰهِ شَهِیداً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ اَلْکِتٰابِ (۴۳)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَوْ أَنَّ قُرْآناً سُیِّرَتْ بِهِ اَلْجِبٰالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ اَلْأَرْضُ أَوْ کُلِّمَ بِهِ اَلْمَوْتیٰ بَلْ لِلّٰهِ اَلْأَمْرُ جَمِیعاً أَ فَلَمْ یَیْأَسِ اَلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ لَوْ یَشٰاءُ اَللّٰهُ لَهَدَی اَلنّٰاسَ جَمِیعاً وَ لاٰ یَزٰالُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا تُصِیبُهُمْ بِمٰا صَنَعُوا قٰارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِیباً مِنْ دٰارِهِمْ حَتّٰی یَأْتِیَ وَعْدُ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُخْلِفُ اَلْمِیعٰادَ (۳۱) وَ لَقَدِ اُسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِکَ فَأَمْلَیْتُ لِلَّذِینَ کَفَرُوا ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَکَیْفَ کٰانَ عِقٰابِ (۳۲) أَ فَمَنْ هُوَ قٰائِمٌ عَلیٰ کُلِّ نَفْسٍ بِمٰا کَسَبَتْ وَ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ قُلْ سَمُّوهُمْ أَمْ تُنَبِّئُونَهُ بِمٰا لاٰ یَعْلَمُ فِی اَلْأَرْضِ أَمْ بِظٰاهِرٍ مِنَ اَلْقَوْلِ بَلْ زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مَکْرُهُمْ وَ صُدُّوا عَنِ اَلسَّبِیلِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّٰهُ فَمٰا لَهُ مِنْ هٰادٍ (۳۳) لَهُمْ عَذٰابٌ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ لَعَذٰابُ اَلْآخِرَةِ أَشَقُّ وَ مٰا لَهُمْ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وٰاقٍ (۳۴) مَثَلُ اَلْجَنَّةِ اَلَّتِی وُعِدَ اَلْمُتَّقُونَ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ أُکُلُهٰا دٰائِمٌ وَ ظِلُّهٰا تِلْکَ عُقْبَی اَلَّذِینَ اِتَّقَوْا وَ عُقْبَی اَلْکٰافِرِینَ اَلنّٰارُ (۳۵) وَ اَلَّذِینَ آتَیْنٰاهُمُ اَلْکِتٰابَ یَفْرَحُونَ بِمٰا أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ مَنْ یُنْکِرُ بَعْضَهُ قُلْ إِنَّمٰا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اَللّٰهَ وَ لاٰ أُشْرِکَ بِهِ إِلَیْهِ أَدْعُوا وَ إِلَیْهِ مَآبِ (۳۶) وَ کَذٰلِکَ أَنْزَلْنٰاهُ حُکْماً عَرَبِیًّا وَ لَئِنِ اِتَّبَعْتَ أَهْوٰاءَهُمْ‌ بَعْدَ مٰا جٰاءَکَ مِنَ اَلْعِلْمِ مٰا لَکَ مِنَ اَللّٰهِ مِنْ وَلِیٍّ وَ لاٰ وٰاقٍ (۳۷)
هوش مصنوعی: اگر کتابی نازل می‌شد که کوه‌ها را به حرکت درمی‌آورد یا زمین را از هم می‌گسست یا مردگان را سخن می‌گفت، این کارها همه به خدا تعلق دارد. آیا کسانی که ایمان آورده‌اند ناامید نشده‌اند که اگر خدا بخواهد می‌تواند همه مردم را هدایت کند؟ در حالی که همواره کسانی که کافرند به سزای اعمال خود دچار عذاب می‌شوند و بلایای نزدیک به محل زندگی‌شان می‌آید تا وعده خدا بیفتد. خدا هرگز در وعده‌اش تخلف نمی‌کند. همچنین پیش از تو هم به پیامبرانی تهمت زده و تمسخر شده، ولی من به کافران مهلت دادم و سپس آنها را گرفتار کردم. حال عذاب من چگونه بود؟ آیا کسی که بر هر نفس نظارت دارد، و برای خدا شریک قائل می‌شوند، می‌تواند اسامی آنها را بگوید یا به او آنچه را که در زمین نمی‌دانند، اعلام کنید؟ آیا فقط ظاهری از گفتار هست؟ کافران کار خود را زینت داده‌اند و آنها را از راه درست بازداشته‌اند و اگر خدا کسی را گمراه کند، برای او هیچ هدایتگری نخواهد بود. آنها در این دنیا عذابی خواهند داشت و عذاب آخرت شدیدتر است و هیچ‌گونه حمایتی از خدا نخواهند داشت. مثال بهشت وعده داده شده به پرهیزگاران این است که از زیر آن نهرها جاری است و میوه‌هایش دائمی و سایه‌اش ماندگار است. این سرنوشت پرهیزگاران و سرنوشت کافران آتش است. و کسانی که به آنها کتاب داده‌ایم از آنچه به تو نازل شده شادمانند و در میان اقوام، کسانی هستند که برخی از آن را انکار می‌کنند. بگو من فقط به عبادت خدا فرمان یافته‌ام و هیچ‌کس را شریک او قرار ندهم. به سوی او می‌خوانم و بازگشت به سوی اوست. و به همین صورت آن را به عنوان حکمی عربی نازل کردیم و اگر از هوای نفس آنها پیروی کنی، پس از آنکه علم به تو رسیده، هیچ‌گونه حامی از جانب خدا برای تو نخواهد بود.
و اگر آنکه می‌بود قرآنی که برفتار در آورده شدی بآن کوه‌ها یا پاره پاره شدی بآن زمین یا بسخن در آورده شدی بآن مردگان بلکه مر خدا راست امر همگی آیا پس ندانستند آنان که گرویدند که اگر می‌خواست خدا هر آینه هدایت کرده بود مردمان را همگی و همیشه آنان که کافر شدند می‌رسد ایشان را بسبب آنچه کردند مصیبتی سخت یا فرود می‌آیی نزدیک بخانه ایشان تا بیاید وعده خدا بدرستی که خدا خلاف نمی‌کند وعده را (۳۱) و بتحقیق استهزا کردند برسولان پیش از تو پس مهلت دادم مر آنان را که کافر شدند پس گرفتمشان پس چگونه باشد عقوبت من (۳۲) آیا پس کسی که او نگهبانست بر هر نفسی بآنچه کسب کرد و گردانیدند از برای خدا شریکان بگو نام برید آنها را بلکه خبر می‌دهید او را بآنچه نمی‌داند در زمین بلکه بظاهریست از گفتار بلکه آراسته شد از برای آنها که کافر شدند حیله ایشان و باز داشته شدند از راه و کسی را که اضلال کرد خدا پس نباشد مر او را راهنمایی (۳۳) مر آنها را عذابیست در زندگانی دنیا و هر آینه عذاب آخرت سخت‌تر است و نباشد مر ایشان را از خدا هیچ نگاهدارنده (۳۴) مثل بهشتی که وعده داده شد پرهیزکاران می‌رود از زیرش نهرها میوه‌اش و سایه‌اش دائمی است اینست انجام آنان که پرهیزکار شدند و انجام کافران آتش است (۳۵) و آنان که دادیم ایشان را کتاب شاد می‌شوند بآنچه فرو فرستاده شد بتو و از طایفه‌های دشمن کسی است که انکار می‌کند برخی از آن را بگو جز این نیست فرموده شدم که بپرستم خدا را و شرک نیاورم باو بسوی او می‌خوانم و بسوی اوست بازگشت (۳۶) و همچنین فرو فرستادیم آن را حکمی عربی و اگر از پیروی کنی خواهشهای ایشان را پس آنکه آمد ترا از دانش نباشد مر ترا از خدا هیچ سرپرستی و نه نگاهدارنده (۳۷)
هوش مصنوعی: اگر قرآن به گونه‌ای بر کوه‌ها نازل می‌شد یا زمین را شکاف می‌داد یا با مردگان سخن می‌گفت، تنها خداوند است که می‌تواند همه چیز را به انجام برساند. آیا کسانی که ایمان آورده‌اند نمی‌دانند که اگر خدا می‌خواست، همه انسان‌ها را هدایت می‌کرد؟ اما همیشه کسانی که کافرند، به دلیل اعمالشان دچار سختی‌ها می‌شوند یا عذاب الهی به خانه‌هایشان نزدیک می‌شود، زیرا وعده خداوند حتمی است و هیچ کس نمی‌تواند وعده‌اش را نادیده بگیرد. پیش از تو نیز پیامبران مسخره شدند و به کافران مهلت داده شد، اما سرانجام punished شدند. پس چگونه عذاب من خواهد بود؟ آیا کسی که بر هر انسانی نگهبانی دارد و به اعمالش آگاهی دارد، می‌تواند شریکانی برای خدا قرار دهد؟ آن‌ها تنها نام‌هایی را می‌سازند بدون اینکه هیچ علم و آگاهی واقعی داشته باشند. تمام راه‌های آنها، به دلیل کفرشان، به بن‌بست می‌رسد و کسانی را که خدا گمراه کرده، هیچ راهنمایی نخواهد بود. آنان در دنیا عذابی خواهند داشت و عذاب آخرت بسیار سخت‌تر است و هیچ کسی نمی‌تواند از خداوند آنها را حفظ کند. بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده، دارای نهرها و میوه‌هایی است که سایه‌اش همیشه برقرار خواهد بود و این جزای کسانی است که پرهیزگار بوده‌اند، در حالی که پایان کافران آتش است. کسانی که کتاب داده شده به آنها، از آنچه به تو نازل شده شادمان می‌شوند، اما از دشمنان اقوام، برخی انکار می‌کنند. بگو به آنها که به جز این نیست: به پرستش خدا می‌پردازم و هیچ شریک برای او قرار نمی‌دهم و تنها به سوی او دعوت می‌کنم. همچنین این کتاب به زبان عربی نازل شده است و اگر از خواسته‌های آنها پیروی کنی، هیچ محافظ و یا نگهداری از سوی خدا برایت نخواهد بود.
آمد این آیت که قرآن گر که بود
اینکه راند کوه ها را از حدود
هوش مصنوعی: این آیه بیان می‌کند که قرآن معجزه‌ای است که می‌تواند کوه‌ها را از جای خود حرکت دهد و مرزها را جابجا کند. این نشان‌دهندهٔ قدرت و تأثیرگذاری عمیق قرآن بر طبیعت و دنیا است.
یا زمین بشکافته گشتی بدان
مرده یا زنده شود زو در زمان
هوش مصنوعی: یا زمین شکافته شده است تا مردگان در آن زنده شوند، یا اینکه کسانی که در آنجا هستند در زمانی دیگر زنده خواهند شد.
هم نیاوردندی ایمان این گروه
ور نه زین قرآن شود برکنده کوه
هوش مصنوعی: این گروه اگر به ایمان واقعی دست می‌یافتند، تأثیر قرآن چنان قوی بود که می‌توانست کوه‌ها را جابجا کند.
حق بر آیاتی که کردند اقتراح
قادر است اما بر آن نبود صلاح
هوش مصنوعی: خداوند بر آیات و نشانه‌هایی که اقتضا کردند، قدرت دارد، اما تصمیم به انجام آن‌ها نداشت.
حاصلی گر داشت بر ایمانشان
بوده کافی زآن همه قرآنشان
هوش مصنوعی: اگر ایمان آنها نتیجه‌ای دارد، همین کافی است که تمام قرآن را خوانده‌اند.
می نگشتند ایچ آیا ناامید
مؤمنان ز ایمان این قوم عنید
هوش مصنوعی: آیا مؤمنان از ایمان این جماعت بی‌رحم ناامید شده‌اند؟
یا ندانستند آیا که خدا
ره نماید گر که خواهد جمله را
هوش مصنوعی: آیا نمی‌دانند که خداوند، اگر بخواهد، تمامی انسان‌ها را هدایت می‌کند؟
دائم آنان را که خود کافر شدند
میرسدشان زآنچه کردند و کنند
هوش مصنوعی: همواره آن کسانی که خود را به کفر و انکار سپردند، نتایج کارها و اعمالشان به آن‌ها می‌رسد و پیوسته آثار رفتارهایشان را لمس می‌کنند.
قارعه که برکند از بیخشان
ز اسر و قتل و قحط و غارت ناگهان
هوش مصنوعی: حادثه‌ای که به طور ناگهانی زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داد و باعث از بین رفتن امنیت و آرامش‌شان شد، ناشی از اسرار، قتل، قحطی و غارت بود.
یا تو بر نزدیکشان آیی فرود
از دیار اعنی حدیبیه به زود
هوش مصنوعی: یا تو به زودی از سرزمین "حدیبیه" نزد آن‌ها خواهی آمد.
این وقایع بهرشان یابد وقوع
بر قوارع باشد ایشان را رجوع
هوش مصنوعی: این حوادث برای آن‌ها به وقوع می‌پیوندد و آن‌ها به جایی بازمی‌گردند که باید بروند.
تا که آید وعدة حق بی ز صوت
فتح مکه یا قیامت یا که موت
هوش مصنوعی: تا زمانی که وعده الهی محقق شود، نه به صدای فتح مکه سرشار از خوشحالی گوش می‌دهیم و نه به لحظه قیامت یا مرگ فکر می‌کنیم.
وعده حق نیست اندر وی خلاف
واندر آیات اقتراح و اختلاف
هوش مصنوعی: وعده خداوند همواره راست و درست است و در هیچ یک از آیات او اختلاف یا تناقضی وجود ندارد.
سخریت پیش از تو هم شد بر رسل
پس بدادم مهلت آنان را ز کل
هوش مصنوعی: سخن گفتن با تو قبل از این هم برای پیامبران سخت بود. بنابراین به آن‌ها مهلت دادم که از همه مشکلات رهایی یابند.
پس گرفتیم آن کسان را بر عذاب
پس چگونه کافران را بُد عِقاب
هوش مصنوعی: پس ما آن افراد را عذاب کردیم، حالا جای تعجب است که عذاب کافران چگونه خواهد بود.
باشد آیا آنکه بر هر نفس او
مر نگهبان یا جزاء ده بی غلو
هوش مصنوعی: آیا کسی هست که در هر لحظه از زندگی‌اش، مراقبی بر او باشد یا جزای او را با انصاف بدهد بدون افراط؟
بر هر آنچه آن نفس کرده اکتساب
از نکویی و از بدی ها بیحساب
هوش مصنوعی: بر هر چیزی که انسان با نفس خود به دست آورده، چه خوب و چه بد، حساب و کتابی وجود ندارد.
نیست یعنی قادر ذوالاقتدار
با ضعیف عاجزی یکسان به کار
هوش مصنوعی: نیروی بزرگ و توانا با ناتوانی و ضعف هیچ شباهتی ندارد و نمی‌توان آنها را به یکدیگر مشابه دانست.
حذف گر باشد خبر در این کلام
هست از وجه قرینه در مقام
هوش مصنوعی: اگر خبری در این سخن حذف شده باشد، نشان‌دهنده این است که از طریق قرینه‌ها و زمینه‌ها می‌توان به معنای آن پی برد.
می بگردانند از بهر خدا
کافران از چیزها انبازها
هوش مصنوعی: کافران به خاطر خدا از چیزهایی که برایشان شریک قرار داده‌اند، روی برمی‌گردانند.
گو نهید از بهر ایشان وصف و نام
همچو حیّ و قادر و خالق تمام
هوش مصنوعی: شما درباره‌ی آن‌ها سخن می‌گویید و ویژگی‌ها و نام‌هایی مانند زنده، توانا و خالق کامل را به کار می‌برید.
پس ببیند آن صفتها در امور
هیچ از ایشان خواهد آمد در ظهور
هوش مصنوعی: پس آن ویژگی‌ها در هیچ یک از امور آن‌ها به نمایش نخواهد آمد.
گر شود ظاهر به وجهی فائقند
بر پرستش پس همانا لایقند
هوش مصنوعی: اگر کسی به شکلی زیبا و جذاب ظاهر شود، دیگران به او احترام می‌گذارند و او شایسته پرستش است.
یا خبر بدهید او را از یقین
بر هر آنچه کو نداند در زمین
هوش مصنوعی: اگر می‌توانید به او بگویید که درباره هر چیزی که نمی‌داند در زمین، به یقین آگاه شود.
یا بتان را نام بر ظاهر نهید
نه از حقیقت محض قولی بل بعید
هوش مصنوعی: شما یا نام زیبایی‌هایی را که می‌بینید بر روی آن‌ها می‌گذارید، و این نام‌ها از واقعیت اصلی خیلی دور است و نه به حقیقت نزدیک.
بلکه زینت داده گشته ز اشتباه
کافران را مکرشان بی انتباه
هوش مصنوعی: چون کافران به اشتباهات خود زینت داده شده‌اند، مکر و فریب آن‌ها بدون آگاهی و آگاهی از حقیقت ادامه دارد.
در نظر یعنی اباطیلی قبیح
جلوه گر گشته است بر شکل صحیح
هوش مصنوعی: در نظر این چشم‌های نادان، چیزهایی که واقعاً ناپسند و بی‌ارزش‌اند، به شکل‌های زیبا و درست به نظر می‌رسند.
داشته مر باز هم گردیده اند
از ره حق وز طریق ارجمند
هوش مصنوعی: آنها باز هم به دنبال حقیقت و از راه ارزشمند به سمت آن رفته‌اند.
واگذارد هر که را حق در ضلال
هادی ای نبود مر او را بی سؤال
هوش مصنوعی: هر کس که در گمراهی به حال خود رها شود، حق او را ترک کرده است. هیچ راهنمایی برای او وجود ندارد و کسی از او سوال نخواهد کرد.
کافران را هست اندر این جهان
مر عذاب و ابتلاء از هر نشان
هوش مصنوعی: کافران در این دنیا تحت عذاب و آزمایش قرار دارند و نشانه‌های مختلفی از این عذاب را تجربه می‌کنند.
در سرای آخرت باشد دگر
مستحقان را عذابی صعب تر
هوش مصنوعی: در دنیای پس از مرگ، افرادی که سزاوار هستند عذابی سخت‌تر خواهند داشت.
هم نگهدارنده ای نبود به جا
تا نگهشان دارد از قهر خدا
هوش مصنوعی: هیچ مراقبی وجود نداشت تا آنها را از خشم خدا حفظ کند.
وصف آن جنّت که در نظم و نسق
کرده پرهیزندگان را وعده حق
هوش مصنوعی: در مورد بهشتی صحبت می‌کند که به کسانی که از گناه و انحراف دوری کرده‌اند وعده داده شده است و این بهشت در نظم و زیبایی خاصی توصیف شده است.
جاری انهارش ز زیر قصرهاست
میوه هایش دائم اندر نصرهاست
هوش مصنوعی: آب‌هایی که از زیر قصرها عبور می‌کنند، میوه‌هایی دارند که همیشه در نصرها (محل‌های پیروزی) می‌روید.
سایۀ آن قصرها در ایمنی
همچو سایۀ این جهان منسوخ نی
هوش مصنوعی: سایه قصرهای باشکوهی که در آنها زندگی می‌شود، در امنیت و آرامش است، درست مانند سایه این دنیا که دیگر ارزشی ندارد و رو به زوال است.
این بود عقبای هر پرهیزکار
عاقبت هم کافران را هست نار
هوش مصنوعی: سرنوشتی که برای پرهیزکاران رقم زده می‌شود، این است که در پایان، کافران هم به عذاب دچار خواهند شد.
وآنکه دادیم آن جماعت را کتاب
شاد می گردند ایشان بی حساب
هوش مصنوعی: و افرادی که به آنها کتاب داده‌ایم، خوشحال می‌شوند و از حسابرسی معاف هستند.
زآنچه بفرستاده ایم آن بر تو ما
وآن یهودانند ز ارباب ولا
هوش مصنوعی: از آنچه برای تو فرستاده‌ایم، ما و آن یهودیان از صاحبان مقامات و قدرت هستیم.
یعنی آنها که به اسلام آمدند
تابع پیغمبر و قرآن شدند
هوش مصنوعی: افرادی که به دین اسلام روی آوردند، زیر نظر پیامبر و طبق آموزه‌های قرآن عمل کردند.
وز نصاری همچنین هشتاد تن
که به اسلام آمدندی ممتحن
هوش مصنوعی: در میان مسیحیان، هشتاد نفر به اسلام گرویدند و با آزمایش‌هایی روبه‌رو شدند.
هم ز جیش کفر ز ارباب کتاب
کآن یهودند و نصاری ز انتساب
هوش مصنوعی: این بیت به این مفهوم اشاره دارد که برخی از افرادی که خود را به دین و مکتب خاصی نسبت می‌دهند تنها به خاطر وابستگی‌های خانوادگی و اجتماعی‌شان به آن دین یا مکتب، خود را در آنجا محسوب می‌کنند. به عبارت دیگر، بسیاری از افراد صرفاً به دلیل محیطی که در آن بزرگ شده‌اند و نه به خاطر درک واقعی و باور قلبی، خود را پیرو یک آیین خاص می‌دانند.
منکر بعضند ز آیات مبین
که موافق نیستشان با شرع و دین
هوش مصنوعی: بعضی از افراد آیات روشن الهی را انکار می‌کنند چون با باورها و قوانین مذهبی‌شان همخوانی ندارد.
ای محمّد (ص) گو جز این نبود که من
گشته ام مأمور از حق بی سخن
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، آیا جز این می‌توانست بود که من به فرمان خداوند بدون کلام و سخن مأمور هستم؟
تا به یکتایی پرستم من خدا
هم نیارم شرک بر وی چون شما
هوش مصنوعی: من تنها خدا را پرستش می‌کنم و هیچ چیزی را بر او شریک نمی‌سازم، همانطور که شما هم این چنین هستید.
خلق را خوانم به سویش در خطاب
هم به سوی او بود ما را ایاب
هوش مصنوعی: من مردم را به سوی او فرامی‌خوانم و این را به آنها می‌گویم که بازگشت ما نیز به سوی اوست.
همچنان که من فرستادم عیان
انبیاء را بر زبان قومشان
هوش مصنوعی: من همان‌طور که پیامبران را به زبان قومشان فرستادم، برای شما نیز رسالت و پیام را آورده‌ام.
هم فرستادم تو ر ا محکم کتاب
بر زبان قوم تو با فصل و باب
هوش مصنوعی: من با دقت و دراست، کتابی را برای تو فرستادم که به زبان مردم تو، با فصول و ابواب مختلف تنظیم شده است.
که مترجم اوست بر لفظ عرب
تا کنند از حسن آن قومت عجب
هوش مصنوعی: مترجم بر زبان عربی است تا از زیبایی‌های آن قوم شگفتی ایجاد کند.
گر شوی تابع تو بر اهوائشان
بعد از آن کآمد تو را علم و عیان
هوش مصنوعی: اگر به خواسته‌ها و میل‌های آن‌ها پیروی کنی، پس از آن علم و حقیقت به تو خواهد رسید.
می نباشد از عذاب حق تو را
هیچ یاری یا نگهداری به جا
هوش مصنوعی: هیچ کمکی یا حمایتی از عذاب و گرفتاری که از جانب حق شامل حال تو شده، وجود ندارد.
گفت این دانند تا قوم از قرار
کامر و نهی اوست ز امر کردگار
هوش مصنوعی: این شخص گفت که فقط افراد خاصی هستند که از تصمیمات و دستورات خداوند آگاهند و می‌دانند که چه چیزی برای دیگران بهتر است و چه چیزی باید از آن‌ها دوری جست.
بر پیمبر سرزنش کردند بس
که شد افزون بر نکاح او را هوس
هوش مصنوعی: بر پیامبر انتقاد کردند زیرا تمایل او به ازدواج بیش از حد شد.
همّ او صرف است یکجا با زنان
بوده کی پیغمبری را این نشان
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که دغدغه و نگرانی او تنها از یک جا ناشی می‌شود و آن هم این است که در کنار زنان بوده است. آیا نشانی از پیغمبری که باید داشته باشد، این است؟