گنجور

۴- آیات ۱۲ تا ۱۸

هُوَ اَلَّذِی یُرِیکُمُ اَلْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ یُنْشِئُ اَلسَّحٰابَ اَلثِّقٰالَ (۱۲) وَ یُسَبِّحُ اَلرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ اَلصَّوٰاعِقَ فَیُصِیبُ بِهٰا مَنْ یَشٰاءُ وَ هُمْ یُجٰادِلُونَ فِی اَللّٰهِ وَ هُوَ شَدِیدُ اَلْمِحٰالِ (۱۳) لَهُ دَعْوَةُ اَلْحَقِّ وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لاٰ یَسْتَجِیبُونَ لَهُمْ بِشَیْ‌ءٍ إِلاّٰ کَبٰاسِطِ کَفَّیْهِ إِلَی اَلْمٰاءِ لِیَبْلُغَ فٰاهُ وَ مٰا هُوَ بِبٰالِغِهِ وَ مٰا دُعٰاءُ اَلْکٰافِرِینَ إِلاّٰ فِی ضَلاٰلٍ (۱۴) وَ لِلّٰهِ یَسْجُدُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ ظِلاٰلُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ اَلْآصٰالِ (۱۵) قُلْ مَنْ رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ قُلِ اَللّٰهُ قُلْ أَ فَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِیٰاءَ لاٰ یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَ لاٰ ضَرًّا قُلْ هَلْ یَسْتَوِی اَلْأَعْمیٰ وَ اَلْبَصِیرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِی اَلظُّلُمٰاتُ وَ اَلنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ خَلَقُوا کَخَلْقِهِ فَتَشٰابَهَ اَلْخَلْقُ عَلَیْهِمْ قُلِ اَللّٰهُ خٰالِقُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ اَلْوٰاحِدُ اَلْقَهّٰارُ (۱۶) أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَسٰالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِهٰا فَاحْتَمَلَ اَلسَّیْلُ زَبَداً رٰابِیاً وَ مِمّٰا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی اَلنّٰارِ اِبْتِغٰاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتٰاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کَذٰلِکَ یَضْرِبُ اَللّٰهُ اَلْحَقَّ وَ اَلْبٰاطِلَ فَأَمَّا اَلزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفٰاءً وَ أَمّٰا مٰا یَنْفَعُ اَلنّٰاسَ فَیَمْکُثُ فِی اَلْأَرْضِ کَذٰلِکَ یَضْرِبُ اَللّٰهُ اَلْأَمْثٰالَ (۱۷) لِلَّذِینَ اِسْتَجٰابُوا لِرَبِّهِمُ اَلْحُسْنیٰ وَ اَلَّذِینَ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُمْ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْا بِهِ أُولٰئِکَ لَهُمْ سُوءُ اَلْحِسٰابِ وَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمِهٰادُ (۱۸)

اوست که می‌نماید شما را برق برای بیم دادن و امیدوار گردانیدن و پدید می‌آورد ابرهای گرانبار را (۱۲) و تسبیح می‌کند رعد بستایش او و فرشتگان از ترس او و می‌فرستد صاعقه‌ها را پس می‌رساند آن را بهر که می‌خواهد و ایشان مجادله می‌کنند در خدا و او سخت عقوبتست (۱۳) مر او راست دعوت حق و آنان که می‌خوانند از غیر او اجابت نمی‌کنند مر ایشان را بچیزی مگر چون کشانیده دو دستش بسوی آب تا برسد بدهنش و نیست آن رسنده بآن و نیست خواندن کافران جز در گمراهی (۱۴) و مر خدا را سجده می‌کند هر که در آسمانها و زمین است خواه و ناخواه و سایه‌هاشان در بامداد و شبانگاهها (۱۵) بگو کیست پروردگار آسمانها و زمین بگو خداست بگو آیا پس گرفتید از غیر او دوستان که مالک نمی‌باشند از برای خودهاشان سودی و نه زیانی بگو آیا مساوی می‌باشند نابینا و بینا یا آیا مساوی می‌باشند تاریکیها و روشنی یا گردانیدند برای خدا انبازانی که آفریدند چون آفریدن او پس مشتبه شد آفرید بر ایشان بگو خدا آفریننده همه چیز است و اوست یکتای مهرکننده (۱۶) فرو فرستاد از آسمان آب را پس روان شد رودخانه‌ها از آن آب باندازه خود پس برداشت این آب روان کف بلند را و از آنچه می‌افروزند بر آن در آتش از برای طلب پیرایه یا مایه تعیش کف است مثل آن همچنین می‌زند خدا مثل حق و باطل را پس اما کف پس می‌رود انداخته شده و اما آنچه نفع می‌دهد مردم را پس دیر می‌ماند در زمین همچنین می‌زند خدا این مثلها را (۱۷) از برای آنان که اجابت نمودند مر پروردگارشان را خوبیست و آنان که اجابت نکردند مر او را اگر آنکه بود مر ایشان را در زمین است همه و مثلش با آن هر آینه فدا داده بودند بآن آنها از برای ایشانست بدی حساب و منزل ایشان دوزخ است و بد است آن بستر (۱۸)

اوست آن کس کو نماید بر شما
برق را از خوف و طمعی در هوا
مر مسافر را بود از برق بیم
لیک طامع ز اوست باران را مقیم
در هوا گردد پدید از وی سحاب
ابرهایی که گرانبارند ز آب
میکند بر حمد او تسبیح رعد
چونکه یابد حکم غرّیدن به وعد
یا که چون آواز رعد آید به گوش
میکند تسبیح سامع زآن خروش
زآنکه موجب بانگ او بر خشیت است
یاد حق کردن در آن دم نوبت است
کم بود کز مهر دل یادش کنی
جز که بیم از قهر جلاّدش کنی
زآن بترساند تو را از کلّ شیء
تا کنی از ترس و خوفی یاد وی
هست این هم نوعی از الطاف او
کت نماید سوی خویش از خوف رو
گر ز مهری روی دل با او کنی
بدهدت از خلق عالم ایمنی
ترسی از موشی که جنبد در حصیر
زو نترسی این ذلیل است ای فقیر
گر جوی ترسی به خلوتها ز حق
می بترسند از نشانت ماخَلَق
ور کنی یادش دمی از روی مهر
از تو اندیشد به رفتارش سپهر
مر صواعق را فرستد از سماک
تا کند زو هر که را خواهد هلاک
نقل از باقر(ع) نمایند این خبر
با رواتی بس صدیق و معتبر
صاعقه بر مؤمن و کافر رسد
جز بر آن کو ذکر حق با وی بود
میکنند ایشان جدال اندر خدای
کز چه چیز است او به عقل مقتدای
یا جدل سازند با پیغمبرش
کو صفت از حق کند در محضرش
حق بود بس سخت قوّت در محال
هم مگر ابله کند در وی جدال
هست او را خواندن حق وآن کسان
که به غیر او بخوانند از بتان
نی اجابت کرده بر چیزی شوند
نی به مقصودی ز تمییزی شوند
جز به مثل آنکه بگشاید کفش
سوی آب از دور بهر مصرفش
تشنه ای کو بر سر چاهی رسد
بی رسن بی دلو از راهی رسد
آب را خواند کش آید بر دهن
نی رسنده باشدش آب ای حسن
زآنکه نه داناست بر خواننده آب
هم نه قادر تا بر او گیرد شتاب
خواندن کفار هم باشد چنین
مر بتان را نیست سودی اندر این
خواندن ایشان نباشد جز ضلال
هیچ مر اصنام را با ابتهال
میکند سجده خدا را بالیقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
یا ز طوعی چون ملایک وآن عباد
که کنندش طاعت از عشق و وداد
یا ز کَرهی همچو کفار دیار
که بخوانندش به وقت اضطرار
سایۀ اهل سماوات و زمین
صبح و شامش سجده آرند از یقین
سرّ ایجاد این نه بر پیرایه است
هر چه حادث باشد او را سایه است
ای محمّد (ص) کیست گو پروردگار
بر سماوات و زمین بر استوار
نیست ایشان را جوابی گو خداست
زین کنی الزامشان بُد صدق و راست
گو فرا گیرید آیا پس شما
غیر او معبود و گیرید اولیا
که به نفس خویش مالک نیستند
هم نه بر سود و زیان مَبنیستَند
کور و بینا گو که آیا در بصر
مر مساوی باشد از روی نظر
یا برابر باشد آن ظلمات و نور
نور ایمان ظلمت شرک و غرور
ساختندی با خدا آیا شریک
آنچه را نبوند بر خلقی ملیک
همچنان که آفریده است آن خدای
تا تشابه نبود اندر خلق و رای
یعنی آنسان کو جهانی آفرید
هم کنند ایشان ز نو خلقی پدید
حاصل آنکه خالقی نگرفته اند
که توانند آفرید از خلق چند
گو خدا کو واهب تمییزهاست
آفرینندة تمام چیزهاست
در الوهیّت بود یکتا به ذات
غالب او بر هر چه هست از ممکنات
آب را نازل نمود او ز آسمان
رودها زآن پس به هر سو شد روان
در هر آن وادی به قدر وسع و تاب
نی فزون ز اندازه تا سازد خراب
پس کفی را حمل کرد آن سیل بر
یعنی آورد از تموّج بر زبر
وز هر آنچه برفروزند آن به نار
بهر زیور یا متاعی اهل کار
هست چون آن کف که باشد روی آب
همچنان که ذکر شد در انتساب
حق زند مر حق و باطل را مثل
بر چنان آبی که آید در محل
در منابع میرود بعضی از او
در عروق ارض هم بعضی فرو
هست بالای فلز یا روی آب
قول باطل چون کفی در انقلاب
پس رود کف ساقط و مطروح و پست
وآن فلز ماند به قعر اندر نشست
وآنچه باشد نفع مردم را در آن
پس بماند در زمین صافی روان
حق مثلها را زند اینسان تمام
تا که عبرت باشد آن بر خاص و عام
یعنی آنها که اجابت آورند
ربّ خود را هم به نیکی درخورند
وآنکه ننمودند اجابت زو یقین
گر که ز ایشان باشد آنچه در زمین
یا که باشد مثل آن با او همه
فدیه بدهند آن به حق بی واهمه
آن گُره باشند در سوء الحساب
بر جهنم باشد ایشان را ایاب
۳- آیات ۸ تا ۱۱: اَللّٰهُ یَعْلَمُ مٰا تَحْمِلُ کُلُّ أُنْثیٰ وَ مٰا تَغِیضُ اَلْأَرْحٰامُ وَ مٰا تَزْدٰادُ وَ کُلُّ شَیْ‌ءٍ عِنْدَهُ بِمِقْدٰارٍ (۸) عٰالِمُ اَلْغَیْبِ وَ اَلشَّهٰادَةِ اَلْکَبِیرُ اَلْمُتَعٰالِ (۹) سَوٰاءٌ مِنْکُمْ مَنْ أَسَرَّ اَلْقَوْلَ وَ مَنْ جَهَرَ بِهِ وَ مَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّیْلِ وَ سٰارِبٌ بِالنَّهٰارِ (۱۰) لَهُ مُعَقِّبٰاتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُغَیِّرُ مٰا بِقَوْمٍ حَتّٰی یُغَیِّرُوا مٰا بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذٰا أَرٰادَ اَللّٰهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلاٰ مَرَدَّ لَهُ وَ مٰا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وٰالٍ (۱۱)۵- آیات ۱۹ تا ۳۰: أَ فَمَنْ یَعْلَمُ أَنَّمٰا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ اَلْحَقُّ کَمَنْ هُوَ أَعْمیٰ إِنَّمٰا یَتَذَکَّرُ أُولُوا اَلْأَلْبٰابِ (۱۹) اَلَّذِینَ یُوفُونَ بِعَهْدِ اَللّٰهِ وَ لاٰ یَنْقُضُونَ اَلْمِیثٰاقَ (۲۰) وَ اَلَّذِینَ یَصِلُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخٰافُونَ سُوءَ اَلْحِسٰابِ (۲۱) وَ اَلَّذِینَ صَبَرُوا اِبْتِغٰاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَ أَقٰامُوا اَلصَّلاٰةَ وَ أَنْفَقُوا مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ سِرًّا وَ عَلاٰنِیَةً وَ یَدْرَؤُنَ بِالْحَسَنَةِ اَلسَّیِّئَةَ أُولٰئِکَ لَهُمْ عُقْبَی اَلدّٰارِ (۲۲) جَنّٰاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهٰا وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبٰائِهِمْ وَ أَزْوٰاجِهِمْ وَ ذُرِّیّٰاتِهِمْ وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ‌ کُلِّ بٰابٍ (۲۳) سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ بِمٰا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی اَلدّٰارِ (۲۴) وَ اَلَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اَللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مِیثٰاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ مٰا أَمَرَ اَللّٰهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی اَلْأَرْضِ أُولٰئِکَ لَهُمُ اَللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ اَلدّٰارِ (۲۵) اَللّٰهُ یَبْسُطُ اَلرِّزْقَ لِمَنْ یَشٰاءُ وَ یَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا وَ مَا اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا فِی اَلْآخِرَةِ إِلاّٰ مَتٰاعٌ (۲۶) وَ یَقُولُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ آیَةٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّ اَللّٰهَ یُضِلُّ مَنْ یَشٰاءُ وَ یَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ أَنٰابَ (۲۷) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اَللّٰهِ أَلاٰ بِذِکْرِ اَللّٰهِ تَطْمَئِنُّ اَلْقُلُوبُ (۲۸) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ طُوبیٰ لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ (۲۹) کَذٰلِکَ أَرْسَلْنٰاکَ فِی أُمَّةٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهٰا أُمَمٌ لِتَتْلُوَا عَلَیْهِمُ اَلَّذِی أَوْحَیْنٰا إِلَیْکَ وَ هُمْ یَکْفُرُونَ بِالرَّحْمٰنِ قُلْ هُوَ رَبِّی لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ مَتٰابِ (۳۰)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هُوَ اَلَّذِی یُرِیکُمُ اَلْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ یُنْشِئُ اَلسَّحٰابَ اَلثِّقٰالَ (۱۲) وَ یُسَبِّحُ اَلرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَ یُرْسِلُ اَلصَّوٰاعِقَ فَیُصِیبُ بِهٰا مَنْ یَشٰاءُ وَ هُمْ یُجٰادِلُونَ فِی اَللّٰهِ وَ هُوَ شَدِیدُ اَلْمِحٰالِ (۱۳) لَهُ دَعْوَةُ اَلْحَقِّ وَ اَلَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لاٰ یَسْتَجِیبُونَ لَهُمْ بِشَیْ‌ءٍ إِلاّٰ کَبٰاسِطِ کَفَّیْهِ إِلَی اَلْمٰاءِ لِیَبْلُغَ فٰاهُ وَ مٰا هُوَ بِبٰالِغِهِ وَ مٰا دُعٰاءُ اَلْکٰافِرِینَ إِلاّٰ فِی ضَلاٰلٍ (۱۴) وَ لِلّٰهِ یَسْجُدُ مَنْ فِی اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ ظِلاٰلُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ اَلْآصٰالِ (۱۵) قُلْ مَنْ رَبُّ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضِ قُلِ اَللّٰهُ قُلْ أَ فَاتَّخَذْتُمْ مِنْ دُونِهِ أَوْلِیٰاءَ لاٰ یَمْلِکُونَ لِأَنْفُسِهِمْ نَفْعاً وَ لاٰ ضَرًّا قُلْ هَلْ یَسْتَوِی اَلْأَعْمیٰ وَ اَلْبَصِیرُ أَمْ هَلْ تَسْتَوِی اَلظُّلُمٰاتُ وَ اَلنُّورُ أَمْ جَعَلُوا لِلّٰهِ شُرَکٰاءَ خَلَقُوا کَخَلْقِهِ فَتَشٰابَهَ اَلْخَلْقُ عَلَیْهِمْ قُلِ اَللّٰهُ خٰالِقُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ اَلْوٰاحِدُ اَلْقَهّٰارُ (۱۶) أَنْزَلَ مِنَ اَلسَّمٰاءِ مٰاءً فَسٰالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِهٰا فَاحْتَمَلَ اَلسَّیْلُ زَبَداً رٰابِیاً وَ مِمّٰا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی اَلنّٰارِ اِبْتِغٰاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتٰاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ کَذٰلِکَ یَضْرِبُ اَللّٰهُ اَلْحَقَّ وَ اَلْبٰاطِلَ فَأَمَّا اَلزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفٰاءً وَ أَمّٰا مٰا یَنْفَعُ اَلنّٰاسَ فَیَمْکُثُ فِی اَلْأَرْضِ کَذٰلِکَ یَضْرِبُ اَللّٰهُ اَلْأَمْثٰالَ (۱۷) لِلَّذِینَ اِسْتَجٰابُوا لِرَبِّهِمُ اَلْحُسْنیٰ وَ اَلَّذِینَ لَمْ یَسْتَجِیبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُمْ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوْا بِهِ أُولٰئِکَ لَهُمْ سُوءُ اَلْحِسٰابِ وَ مَأْوٰاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ اَلْمِهٰادُ (۱۸)
هوش مصنوعی: او کسی است که شما را از طریق رعد و برق به ترس و امید وادار می‌کند و ابری سنگین به وجود می‌آورد. رعد به حمد او تسبیح می‌گوید و فرشتگان از ترس او، و او صاعقه‌ها را می‌فرستد و هر که را بخواهد می‌زند، در حالی که آن‌ها در مورد خدا جدل می‌کنند و او بسیار سخت‌گیر است. دعوت حق برای اوست و کسانی که غیر از او را می‌خوانند، هیچ پاسخی از آن‌ها دریافت نمی‌کنند، جز مانند کسی که دستش را به آب دراز کند تا دهانش به آن برسد و او هیچ‌گاه به آن نمی‌رسد. دعاهای کافران جز در گمراهی نیست. همه موجودات در آسمان‌ها و زمین به اراده و ناچار برای خدا سجده می‌کنند و سایه‌های آن‌ها در صبح و شام نیز سجده می‌کنند. بگو: چه کسی پروردگار آسمان‌ها و زمین است؟ بگو: خداست. بگو: آیا غیر از او دوستانی گرفته‌اید که مالک هیچ نفع یا ضرری برای خود نیستند؟ بگو: آیا نابینا و بینا برابرند؟ آیا تاریکی‌ها و نور یکسانند؟ آیا آن‌ها برای خدا شریکانی قرار داده‌اند که مانند آفریدگان او هستند، پس آفرینش بر آن‌ها مشابه شده است؟ بگو: خدا خالق هر چیزی است و اوست یکتای قهار. او از آسمان آبی نازل کرد، پس دره‌ها بر اساس ظرفیتشان جاری شدند و سیل حبابی سرکش تولید کرد. و همچنین از آنچه در آتش برای به‌دست آوردن زینت یا وسایل می‌سوزانند، زبده‌ای بی‌مانند بوجود می‌آید. خدا حق و باطل را این‌گونه تشبیه می‌کند، پس زباله‌ها به دور خواهند رفت و آنچه به مردم سود می‌رساند در زمین باقی می‌ماند. این‌گونه خدا برای مردم مثال می‌زند. برای کسانی که به پروردگارشان پاسخ مثبت داده‌اند آثاری نیکوست و کسانی که پاسخی نداده‌اند، اگر تمام آنچه در زمین است و مانند آن را داشته باشند، نمی‌توانند خود را نجات دهند. آن‌ها عذاب سختی دارند و جایگاهشان جهنم است و بد است که جایگاهی است.
اوست که می‌نماید شما را برق برای بیم دادن و امیدوار گردانیدن و پدید می‌آورد ابرهای گرانبار را (۱۲) و تسبیح می‌کند رعد بستایش او و فرشتگان از ترس او و می‌فرستد صاعقه‌ها را پس می‌رساند آن را بهر که می‌خواهد و ایشان مجادله می‌کنند در خدا و او سخت عقوبتست (۱۳) مر او راست دعوت حق و آنان که می‌خوانند از غیر او اجابت نمی‌کنند مر ایشان را بچیزی مگر چون کشانیده دو دستش بسوی آب تا برسد بدهنش و نیست آن رسنده بآن و نیست خواندن کافران جز در گمراهی (۱۴) و مر خدا را سجده می‌کند هر که در آسمانها و زمین است خواه و ناخواه و سایه‌هاشان در بامداد و شبانگاهها (۱۵) بگو کیست پروردگار آسمانها و زمین بگو خداست بگو آیا پس گرفتید از غیر او دوستان که مالک نمی‌باشند از برای خودهاشان سودی و نه زیانی بگو آیا مساوی می‌باشند نابینا و بینا یا آیا مساوی می‌باشند تاریکیها و روشنی یا گردانیدند برای خدا انبازانی که آفریدند چون آفریدن او پس مشتبه شد آفرید بر ایشان بگو خدا آفریننده همه چیز است و اوست یکتای مهرکننده (۱۶) فرو فرستاد از آسمان آب را پس روان شد رودخانه‌ها از آن آب باندازه خود پس برداشت این آب روان کف بلند را و از آنچه می‌افروزند بر آن در آتش از برای طلب پیرایه یا مایه تعیش کف است مثل آن همچنین می‌زند خدا مثل حق و باطل را پس اما کف پس می‌رود انداخته شده و اما آنچه نفع می‌دهد مردم را پس دیر می‌ماند در زمین همچنین می‌زند خدا این مثلها را (۱۷) از برای آنان که اجابت نمودند مر پروردگارشان را خوبیست و آنان که اجابت نکردند مر او را اگر آنکه بود مر ایشان را در زمین است همه و مثلش با آن هر آینه فدا داده بودند بآن آنها از برای ایشانست بدی حساب و منزل ایشان دوزخ است و بد است آن بستر (۱۸)
هوش مصنوعی: او کسی است که برای شما برق را به عنوان نشانه‌ای از بیم و امید می‌نمایاند و ابرهای سنگین را پدید می‌آورد. رعد او را ستایش می‌کند و فرشتگان از ترس او به تسبیح می‌پردازند. او صاعقه‌ها را می‌فرستد و آن را به هر کس که بخواهد بازمی‌گرداند. آنها درباره خدا مباحثه می‌کنند و او در عقوبت خود سخت است. دعوت او به حق است و افرادی که غیر از او را می‌خوانند، هیچ پاسخی نمی‌گیرند و مانند کسی هستند که دستش را به سوی آب دراز می‌کند تا به دهانش برسد، در حالی که هیچ‌گاه به آن دست نمی‌یابد. خواندن کافران جز در گمراهی نیست. هر کسی که در آسمان‌ها و زمین است به خدا سجده می‌کند خواه ناخواه و سایه‌هایشان در صبح و شب نیز سجده می‌کنند. بگو: چه کسی پروردگار آسمان‌ها و زمین است؟ بگو: خداست. آیا شما از غیر او دوستانی را انتخاب کرده‌اید که نه برای خود نفعی دارند و نه ضرری می‌توانند برسانند؟ آیا نابینا و بینا، تاریکی و روشنی برابرند؟ آیا برای خدا شرکایی قرار داده‌اید که مانند او آفریده‌اند؟ بگو: خدا آفریننده همه چیز است و او تنها مهرورز است. او آبی از آسمان فرو فرستاد، و رودخانه‌ها به اندازه خود به راه افتادند و کف‌هایی از آب بر سطح آن تشکیل شد. آنچه بر اثر حرارت می‌سوزد نیز کف است. خدا حق و باطل را چنین مثال می‌زند: کف به سرعت از بین می‌رود، اما آنچه به مردم نفع می‌رساند، در زمین باقی می‌ماند. این مثال‌ها برای کسانی است که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده‌اند. کسانی که اجابت نمی‌کنند، اگر آنچه در زمین است، همه متعلق به آنها باشد و مانند آن، حتماً آن را فدای آن می‌کردند. برای آنها بدی حساب و سرنوشتشان دوزخ است و آن بدترین بستر است.
اوست آن کس کو نماید بر شما
برق را از خوف و طمعی در هوا
هوش مصنوعی: او شخصی است که به شما نشان می‌دهد چگونه در آسمان، برق را به خاطر ترس و امیدی که دارید، مشاهده کنید.
مر مسافر را بود از برق بیم
لیک طامع ز اوست باران را مقیم
هوش مصنوعی: مسافر از برخورد ناگهانی و ترسناک رعد و برق می‌ترسد، اما به خاطر باران و فوایدش، همچنان به آن امید دارد و از آن بهره می‌برد.
در هوا گردد پدید از وی سحاب
ابرهایی که گرانبارند ز آب
هوش مصنوعی: در آسمان، ابرهایی که پر از آب هستند، به وجود می‌آیند و حرکت می‌کنند.
میکند بر حمد او تسبیح رعد
چونکه یابد حکم غرّیدن به وعد
هوش مصنوعی: باران به خاطر ستایش خداوند، مانند رعد و برق تسبیح می‌گوید، زمانی که فرمان به رعد و برق می‌رسد.
یا که چون آواز رعد آید به گوش
میکند تسبیح سامع زآن خروش
هوش مصنوعی: گاهی اوقات صدای رعد به گوش می‌رسد و در آن لحظه، شخصی چون تسبیح در دستش، به حالتی معنوی و تفکر عمیق در می‌آید.
زآنکه موجب بانگ او بر خشیت است
یاد حق کردن در آن دم نوبت است
هوش مصنوعی: در آن لحظه‌ای که یاد خدا در دل می‌تپد، باعث می‌شود انسان از ترس و عظمت او دچار شور و هیجان شود.
کم بود کز مهر دل یادش کنی
جز که بیم از قهر جلاّدش کنی
هوش مصنوعی: شاید دل‌تنگی و محبت به او کم شده باشد، اما غم و ترس از قهر و خشم او همیشه در دل‌مان وجود دارد.
زآن بترساند تو را از کلّ شیء
تا کنی از ترس و خوفی یاد وی
هوش مصنوعی: این بیتی به این معناست که باید از همه چیز بترسی تا به یاد او بیفتی و از ترس و وحشتش آگاهی پیدا کنی. به نوعی اشاره دارد به اینکه ترس می‌تواند انسان را به یاد چیزهایی که باید به آنها توجه کند، وادار کند.
هست این هم نوعی از الطاف او
کت نماید سوی خویش از خوف رو
هوش مصنوعی: این نیز نوعی از محبت‌های اوست که از ترس، به سوی خود جذب می‌کند.
گر ز مهری روی دل با او کنی
بدهدت از خلق عالم ایمنی
هوش مصنوعی: اگر با عشق و محبت به او نگاه کنی، از دنیا و مردم آن به تو امنیت و آرامش داده می‌شود.
ترسی از موشی که جنبد در حصیر
زو نترسی این ذلیل است ای فقیر
هوش مصنوعی: اگر از موشی که در حصیر حرکت می‌کند بترسی، نشان‌دهنده‌ی ناتوانی توست. ای انسان بی‌چیز، باید بر ترس‌هایت غلبه کنی.
گر جوی ترسی به خلوتها ز حق
می بترسند از نشانت ماخَلَق
هوش مصنوعی: اگر در خلوت‌ها از خدا می‌ترسی، باید بدانی که به خاطر نشانی که از خود به جا می‌گذاری، دیگران هم از تو می‌ترسند.
ور کنی یادش دمی از روی مهر
از تو اندیشد به رفتارش سپهر
هوش مصنوعی: اگر لحظه‌ای از عشق او به یاد کسی بیفتی، به طرز رفتار او با تو آسمان فکر می‌کند.
مر صواعق را فرستد از سماک
تا کند زو هر که را خواهد هلاک
هوش مصنوعی: خداوند صاعقه‌ها را از آسمان می‌فرستد تا کسانی را که بخواهد، نابود کند.
نقل از باقر(ع) نمایند این خبر
با رواتی بس صدیق و معتبر
هوش مصنوعی: این خبر از باقر(ع) به ما منتقل شده است و راویان آن افرادی بسیار معتبر و مورد اعتمادی هستند.
صاعقه بر مؤمن و کافر رسد
جز بر آن کو ذکر حق با وی بود
هوش مصنوعی: صاعقه بر هر دو گروه مؤمن و کافر می‌زند، مگر بر کسی که یاد خدا با اوست.
میکنند ایشان جدال اندر خدای
کز چه چیز است او به عقل مقتدای
هوش مصنوعی: آن‌ها در مورد خدا به بحث و جدل می‌پردازند که او از چه چیزی ساخته شده است، در حالی که عقل خود را به عنوان راهنما قرار داده‌اند.
یا جدل سازند با پیغمبرش
کو صفت از حق کند در محضرش
هوش مصنوعی: افرادی که با پیامبرشان درباره‌ی صفات حق به بحث و جدل می‌پردازند، در واقع در حضور او به مناقشه و گفتگو مشغولند.
حق بود بس سخت قوّت در محال
هم مگر ابله کند در وی جدال
هوش مصنوعی: حقایق به قدری دشوار و محکم هستند که حتی در شرایط غیرممکن هم نمی‌توان آنها را انکار کرد، مگر اینکه شخصی نادان بخواهد با آنها به جدل بپردازد.
هست او را خواندن حق وآن کسان
که به غیر او بخوانند از بتان
هوش مصنوعی: او تنها شخصی است که شایسته خواندن و پرستش است و کسانی که به غیر از او دعا کنند، در واقع به بت‌ها روی می‌آورند.
نی اجابت کرده بر چیزی شوند
نی به مقصودی ز تمییزی شوند
هوش مصنوعی: نی به درخواست و خواسته‌های خود پاسخ مثبت نمی‌دهد، و نه به هدفی خاص دست می‌یابد بلکه به واسطه‌ای از تمایز و تفاوت‌ها شکل می‌گیرد.
جز به مثل آنکه بگشاید کفش
سوی آب از دور بهر مصرفش
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که هیچ چیز نمی‌تواند کاری را مانند آنچه که می‌توان با استفاده از ابزار مناسب انجام داد، به خوبی و کارآمدی انجام دهد. در واقع، این اشاره به این دارد که هر چیزی باید در مکان و زمان مناسب خود استفاده شود تا بهترین نتیجه را بدهد.
تشنه ای کو بر سر چاهی رسد
بی رسن بی دلو از راهی رسد
هوش مصنوعی: تشنگی به چاهی می‌رسد ولی نه دلو و نه ریسمانی دارد، او از مسیری دیگر آمده است.
آب را خواند کش آید بر دهن
نی رسنده باشدش آب ای حسن
هوش مصنوعی: آب به سوی نی می‌آید تا به دهانش برسد، ای حسن.
زآنکه نه داناست بر خواننده آب
هم نه قادر تا بر او گیرد شتاب
هوش مصنوعی: کسی که نمی‌داند، نمی‌تواند به سادگی از آب استفاده کند و از آن بهره‌برداری کند.
خواندن کفار هم باشد چنین
مر بتان را نیست سودی اندر این
هوش مصنوعی: حتی اگر کفار هم بخوانند، برای بندگان خدا سودی نخواهد داشت.
خواندن ایشان نباشد جز ضلال
هیچ مر اصنام را با ابتهال
هوش مصنوعی: تنها راهی که برای هدایت وجود ندارد، جز گمراهی است. هیچ کسی با دعا و درخواست به سراغ این بت‌ها نرود.
میکند سجده خدا را بالیقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
هوش مصنوعی: هر چیزی که در آسمان‌ها و زمین وجود دارد، به یقین در مقابل خداوند سجده می‌کند و این عمل، با تمام وجود و آگاهی انجام می‌گیرد.
یا ز طوعی چون ملایک وآن عباد
که کنندش طاعت از عشق و وداد
هوش مصنوعی: یا از روی محبت و تسلیم مانند فرشتگان، و یا مانند بندگانی که به خاطر عشق و محبت، اطاعت او را می‌کنند.
یا ز کَرهی همچو کفار دیار
که بخوانندش به وقت اضطرار
هوش مصنوعی: شاید مثل افرادی باشید که در شرایط سخت و نیاز به کمک، به یاد خدا نمی‌افتند و او را فراموش می‌کنند.
سایۀ اهل سماوات و زمین
صبح و شامش سجده آرند از یقین
هوش مصنوعی: اهل آسمان‌ها و زمین در صبح و شب، به خاطر یقین و ایمانشان در برابر او سجده می‌کنند.
سرّ ایجاد این نه بر پیرایه است
هر چه حادث باشد او را سایه است
هوش مصنوعی: راز ایجاد این جهان هیچ ارتباطی به زینت‌ها و ظواهر آن ندارد، زیرا هر چیزی که به وجود می‌آید، تنها سایه‌ای از حقیقتی است که قابل درک نیست.
ای محمّد (ص) کیست گو پروردگار
بر سماوات و زمین بر استوار
هوش مصنوعی: ای Muhammad، چه کسی است که پروردگار آسمان‌ها و زمین بر او استوار است؟
نیست ایشان را جوابی گو خداست
زین کنی الزامشان بُد صدق و راست
هوش مصنوعی: این افراد پاسخ روشنی ندارند و تنها خدا می‌داند که باید چه بگویند. اما تو با اصرار و قاطعیت آن‌ها را به صداقت و راستی وادار می‌کنی.
گو فرا گیرید آیا پس شما
غیر او معبود و گیرید اولیا
هوش مصنوعی: آیا شما باید غیر از او را معبود قرار دهید و اولیا بگیرید؟
که به نفس خویش مالک نیستند
هم نه بر سود و زیان مَبنیستَند
هوش مصنوعی: این افراد به خودشان تسلط ندارند و کنترل بر خوبی‌ها و بدی‌های زندگی‌شان ندارند.
کور و بینا گو که آیا در بصر
مر مساوی باشد از روی نظر
هوش مصنوعی: بگذار بگویم که آیا در دیدن تفاوتی میان کور و بینا وجود دارد یا نه، وقتی فقط به ظاهر نگاه می‌کنیم؟
یا برابر باشد آن ظلمات و نور
نور ایمان ظلمت شرک و غرور
هوش مصنوعی: یا اینکه این تاریکی‌ها و روشنایی‌ها، یعنی نور ایمان در مقابل تاریکی‌های شرک و غرور، با هم برابر باشند.
ساختندی با خدا آیا شریک
آنچه را نبوند بر خلقی ملیک
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که آیا ممکن است کسی با خداوند شریک شود یا چیزی را بسازد که وجود ندارد؟ انسان‌ها در حقیقت تنها مخلوقات هستند و تمام آنچه که هست از خداوند نشأت می‌گیرد.
همچنان که آفریده است آن خدای
تا تشابه نبود اندر خلق و رای
هوش مصنوعی: خداوند انسان‌ها را به گونه‌ای آفریده است که در نظر و خلق با یکدیگر تفاوت دارند و شباهتی در میان آن‌ها نیست.
یعنی آنسان کو جهانی آفرید
هم کنند ایشان ز نو خلقی پدید
هوش مصنوعی: این جمله اشاره به این دارد که اشخاصی که دارای خلاقیت و توانایی‌های خاص هستند، می‌توانند با ابتکار و نوآوری، دنیای جدیدی را خلق و ابداع کنند. به نوعی، این افراد می‌توانند مانند خالق، دنیاهایی تازه بسازند و به تغییر و تحول در زندگی و محیط پیرامون خود بپردازند.
حاصل آنکه خالقی نگرفته اند
که توانند آفرید از خلق چند
هوش مصنوعی: نتیجه این است که خالقانی وجود ندارند که بتوانند از میان موجودات متنوع، چیز جدیدی خلق کنند.
گو خدا کو واهب تمییزهاست
آفرینندة تمام چیزهاست
هوش مصنوعی: خداوند کسی است که توانایی تشخیص را به همه موجودات عطا کرده و خالق همه چیزهاست.
در الوهیّت بود یکتا به ذات
غالب او بر هر چه هست از ممکنات
هوش مصنوعی: در خالقیت، او یگانه و بی‌نظیر است و بر همه موجودات ممکن تسلط دارد.
آب را نازل نمود او ز آسمان
رودها زآن پس به هر سو شد روان
هوش مصنوعی: او آب را از آسمان نازل کرد و پس از آن رودها به هر سمت جاری شدند.
در هر آن وادی به قدر وسع و تاب
نی فزون ز اندازه تا سازد خراب
هوش مصنوعی: در هر مکانی، بنا به توان و ظرفیت خود، نباید از حد و اندازه فراتر رفت، زیرا این کار می‌تواند منجر به خرابی شود.
پس کفی را حمل کرد آن سیل بر
یعنی آورد از تموّج بر زبر
هوش مصنوعی: سیل، کفی را با خود برد و به سطح آب آورد.
وز هر آنچه برفروزند آن به نار
بهر زیور یا متاعی اهل کار
هوش مصنوعی: از هر چیزی که برای زینت یا کالایی برای اهل کار روشن و به کار گرفته شود، باید استفاده کرد.
هست چون آن کف که باشد روی آب
همچنان که ذکر شد در انتساب
هوش مصنوعی: اگر بر روی آب، کفی وجود داشته باشد، به‌ظاهر قابل مشاهده است، اما در واقعیت، تنها بر روی سطح شناور است و عمیق‌تر در زیر سطح آب خبری از آن نیست. این نشان می‌دهد که برخی چیزها فقط در ظاهر و سطح به چشم می‌خورند و عمق وجود آن‌ها قابل دسترسی نیست.
حق زند مر حق و باطل را مثل
بر چنان آبی که آید در محل
هوش مصنوعی: حقی که بر حق است، به روشنی نمایان می‌شود و باطل مانند آب در محلی خاص، واضح و نمایان نخواهد بود.
در منابع میرود بعضی از او
در عروق ارض هم بعضی فرو
هوش مصنوعی: در منابع، برخی از او در زمین نیز موجود است و برخی دیگر در مکان‌های دیگر وجود دارند.
هست بالای فلز یا روی آب
قول باطل چون کفی در انقلاب
هوش مصنوعی: در بالای فلز یا روی آب، قولی که داده می‌شود، مانند حبابی است که در تلاطم و ناپایداری قرار دارد و در حقیقت بی‌ارزش و بی‌اساس است.
پس رود کف ساقط و مطروح و پست
وآن فلز ماند به قعر اندر نشست
هوش مصنوعی: پس آب در حال پایین رفتن و زوال است، ولی آن فلز در قعر باقی مانده و ثابت مانده است.
وآنچه باشد نفع مردم را در آن
پس بماند در زمین صافی روان
هوش مصنوعی: هر چیزی که به نفع مردم باشد، باید در جایی بماند که در دسترس و آماده استفاده باشد.
حق مثلها را زند اینسان تمام
تا که عبرت باشد آن بر خاص و عام
هوش مصنوعی: حق به گونه‌ای این مثال‌ها را به وجود می‌آورد تا همگان، چه خاص و چه عام، از آن‌ها پند بگیرند و عبرت باموزند.
یعنی آنها که اجابت آورند
ربّ خود را هم به نیکی درخورند
هوش مصنوعی: آنها که دعای پروردگارشان را می‌پذیرند، باید به نیکی رفتار کنند.
وآنکه ننمودند اجابت زو یقین
گر که ز ایشان باشد آنچه در زمین
هوش مصنوعی: کسی که به درخواست و خواسته دیگران پاسخ نمی‌دهد، اگر آنچه در زمین است از جانب او باشد، باید به یقین بداند که در این امر، توجه و پذیرش او لازم است.
یا که باشد مثل آن با او همه
فدیه بدهند آن به حق بی واهمه
هوش مصنوعی: آیا ممکن است کسی مانند او وجود داشته باشد که همه جان و مال خود را با کمال اطمینان برای او فدای کند؟
آن گُره باشند در سوء الحساب
بر جهنم باشد ایشان را ایاب
هوش مصنوعی: آنها مانند گره‌هایی هستند که در حساب بد به جهنم می‌رسند.