گنجور

۲- آیات ۴ تا ۷

إِذْ قٰالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یٰا أَبَتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِی سٰاجِدِینَ (۴) قٰالَ یٰا بُنَیَّ لاٰ تَقْصُصْ رُؤْیٰاکَ عَلیٰ إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْداً إِنَّ اَلشَّیْطٰانَ لِلْإِنْسٰانِ عَدُوٌّ مُبِینٌ (۵) وَ کَذٰلِکَ یَجْتَبِیکَ رَبُّکَ وَ یُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْوِیلِ اَلْأَحٰادِیثِ وَ یُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ عَلیٰ آلِ یَعْقُوبَ کَمٰا أَتَمَّهٰا عَلیٰ أَبَوَیْکَ مِنْ قَبْلُ إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ إِنَّ رَبَّکَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۶) لَقَدْ کٰانَ فِی یُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آیٰاتٌ لِلسّٰائِلِینَ (۷)

هنگامی که گفت یوسف مر پدر خود را ای پدر من بدرستی که من دیدم در خواب یازده ستاره و آفتاب را و ماه را دیدمشان که بودند مرا سجده‌کنندگان (۴) گفت ای پسرک من مخوان خواب خود را بر برادرانت پس مکر کنند برای تو مگر بدی بدرستی که دیو رجیم مر آدمی را دشمنی است هویدا (۵) و همچنین برگزیند تو را پروردگارت و بیاموزد تو را از تأویل خوابها و تمام کند نعمت خود را بر تو و بر آل یعقوب هم چنان که تمام کردش بر دو پدرت از پیش ابراهیم و اسحق بدرستی که پروردگار تو دانای درست کار است (۶) البته که هست در قصه یوسف و برادرانش نشانهای قدرت مر پرستندگان را (۷)

ای محمّد (ص) یاد آور چونکه گفت
یوسف آن پیر پدر را در نهفت
متصف چون بود بر حزن و اسف
گشت موصوف آن به یوسف در سلف
گفت با یعقوب دیدم من به خواب
یازده کوکب دگر مه و آفتاب
بر سر کوهی بلند آنها تمام
سجده بنمودند بر من از مقام
گفت یعقوب ای پسر این خواب را
بر برادرها مگو آداب را
تا که ایشان حیلت آرند و حسد
بر تو از اغوای دیو بی رشد
زآنکه شیطان، آدمی را دشمن است
هر دمی او را به وجهی رهزن است
پس مباش از کید اخوان مطمئن
هم ز تسویلات شیطان مطمئن
این حسد با نفس آدم توأم است
بلکه بنیادش ز نفس آدم است
هر که را بیند ز خویش افزون به حد
میبرد بر وی ز نادانی حسد
همچنان که برگزیدت ذوالجلال
بر چنین خوابی که دیدی در مثال
برگزیند در عیان پروردگار
بر نبوّت بر شهی در روزگار
حُسن آری قبله گاه عالم است
قامت هر ناظری پیشش خم است
حُسن هر جا خیمه زد با اوست عشق
کارساز حُسن هر مهروست، عشق

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

إِذْ قٰالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یٰا أَبَتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لِی سٰاجِدِینَ (۴) قٰالَ یٰا بُنَیَّ لاٰ تَقْصُصْ رُؤْیٰاکَ عَلیٰ إِخْوَتِکَ فَیَکِیدُوا لَکَ کَیْداً إِنَّ اَلشَّیْطٰانَ لِلْإِنْسٰانِ عَدُوٌّ مُبِینٌ (۵) وَ کَذٰلِکَ یَجْتَبِیکَ رَبُّکَ وَ یُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْوِیلِ اَلْأَحٰادِیثِ وَ یُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ عَلیٰ آلِ یَعْقُوبَ کَمٰا أَتَمَّهٰا عَلیٰ أَبَوَیْکَ مِنْ قَبْلُ إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ إِنَّ رَبَّکَ عَلِیمٌ حَکِیمٌ (۶) لَقَدْ کٰانَ فِی یُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آیٰاتٌ لِلسّٰائِلِینَ (۷)
هوش مصنوعی: یوسف به پدرش گفت: «ای پدر، من دوازده ستاره و خورشید و ماه را دیدم که برای من سجده کردند.» پدرش به او گفت: «ای پسرم، رؤیایت را برای برادرانت نقل نکن که به تو حسادت ورزند، زیرا شیطان همواره دشمنی آشکار برای انسان است. همچنین، پروردگارت تو را برمی‌گزیند و از تفسیر خواب‌ها به تو علم می‌دهد و نعمتش را بر تو و خانواده‌ی یعقوب تمام می‌کند، همان‌طور که بر پدرانت ابراهیم و اسحاق تمام کرد. پروردگارت دانا و حکیم است.» در واقع، در داستان یوسف و برادرانش نشانه‌هایی برای جویندگان حقیقت وجود دارد.
هنگامی که گفت یوسف مر پدر خود را ای پدر من بدرستی که من دیدم در خواب یازده ستاره و آفتاب را و ماه را دیدمشان که بودند مرا سجده‌کنندگان (۴) گفت ای پسرک من مخوان خواب خود را بر برادرانت پس مکر کنند برای تو مگر بدی بدرستی که دیو رجیم مر آدمی را دشمنی است هویدا (۵) و همچنین برگزیند تو را پروردگارت و بیاموزد تو را از تأویل خوابها و تمام کند نعمت خود را بر تو و بر آل یعقوب هم چنان که تمام کردش بر دو پدرت از پیش ابراهیم و اسحق بدرستی که پروردگار تو دانای درست کار است (۶) البته که هست در قصه یوسف و برادرانش نشانهای قدرت مر پرستندگان را (۷)
هوش مصنوعی: یوسف به پدرش گفت: "پدر، من در خواب دیده‌ام که یازده ستاره و آفتاب و ماه برای من سجده می‌کنند." پدرش به او گفت: "پسرم، خواب خود را برای برادران‌ت تعریف نکن، چون ممکن است از حسادت به تو آسیب برسانند. شیطان همیشه دشمن انسان است. همچنین، خداوند تو را برمی‌گزیند و به تو تأویل خواب‌ها را می‌آموزد و نعمتش را بر تو و خانواده‌ات کامل می‌کند، همان‌طور که بر پدرانت ابراهیم و اسحاق نیز کامل کرد. پروردگارت دانای عادل است." در واقع، داستان یوسف و برادرانش نشانه‌هایی از قدرت خداوند برای پرستندگانش دارد.
ای محمّد (ص) یاد آور چونکه گفت
یوسف آن پیر پدر را در نهفت
هوش مصنوعی: ای محمد (ص)، به یاد داشته باش که یوسف چگونه به پدرش گفت و او را در دل نگه داشت.
متصف چون بود بر حزن و اسف
گشت موصوف آن به یوسف در سلف
هوش مصنوعی: هرگاه وصفی بر حالتی از غم و اندوه بیفزاید، آن حالت به زیبایی و جذابیت یوسف در زمان‌های گذشته شبیه خواهد شد.
گفت با یعقوب دیدم من به خواب
یازده کوکب دگر مه و آفتاب
هوش مصنوعی: در خواب دیدم که یعقوب را دیدم و یازده ستاره، که نماد پسران او هستند، به همراه ماه و خورشید در آسمان حضور دارند.
بر سر کوهی بلند آنها تمام
سجده بنمودند بر من از مقام
هوش مصنوعی: بر بالای کوهی بلند، همه به خاطر مقام من سجده کردند.
گفت یعقوب ای پسر این خواب را
بر برادرها مگو آداب را
هوش مصنوعی: یعقوب به پسرش می‌گوید که این خواب را به برادرانت نگو، زیرا که آداب و رسوم را رعایت کن.
تا که ایشان حیلت آرند و حسد
بر تو از اغوای دیو بی رشد
هوش مصنوعی: تا زمانی که آنها با تدبیر و نیرنگی که دارند، حسادت خود را بر تو خفه کنند و تو را از وسوسه‌های شیطان دور نگه دارند.
زآنکه شیطان، آدمی را دشمن است
هر دمی او را به وجهی رهزن است
هوش مصنوعی: چون شیطان دشمن انسان است، به طور مداوم تلاش می‌کند تا او را فریب دهد و از راه درست منحرف کند.
پس مباش از کید اخوان مطمئن
هم ز تسویلات شیطان مطمئن
هوش مصنوعی: بنابراین، از نقشه‌ها و حیله‌های دوستان خود مطمئن نباش، همچنین از وعده‌ها و فریب‌های شیطان نیز نباید آرامش داشته باشی.
این حسد با نفس آدم توأم است
بلکه بنیادش ز نفس آدم است
هوش مصنوعی: حسادت به طور طبیعی با وجود انسان همراه است و ریشه‌اش در وجود خود آدمی نهفته است.
هر که را بیند ز خویش افزون به حد
میبرد بر وی ز نادانی حسد
هوش مصنوعی: هر کسی که فردی را بالاتر از خود ببیند، به دلیل نادانی و حسادت، دلخور و حسود می‌شود.
همچنان که برگزیدت ذوالجلال
بر چنین خوابی که دیدی در مثال
هوش مصنوعی: همان‌طور که خداوند، با عظمت و بزرگی، تو را انتخاب کرده است، خواب‌هایی که دیدی، نشانه‌ای از این انتخاب هستند و به گونه‌ای شبیه به آن خواب‌ها می‌باشند.
برگزیند در عیان پروردگار
بر نبوّت بر شهی در روزگار
هوش مصنوعی: خداوند در جهان، پیامبری را انتخاب می‌کند که در دوران خود، شخصیتی بزرگ و برجسته باشد.
حُسن آری قبله گاه عالم است
قامت هر ناظری پیشش خم است
هوش مصنوعی: زیبایی او، مرکز عالم است و هر کسی که او را می‌بیند، به احترامش سرش را خم می‌کند.
حُسن هر جا خیمه زد با اوست عشق
کارساز حُسن هر مهروست، عشق
هوش مصنوعی: زیبایی هر جا که نمایان شود، با خود عشق را به همراه دارد؛ نیروی مؤثر زیبایی و مهربانی نیز عشق است.