گنجور

۵- آیات ۳۲ تا ۴۳

قٰالُوا یٰا نُوحُ قَدْ جٰادَلْتَنٰا فَأَکْثَرْتَ جِدٰالَنٰا فَأْتِنٰا بِمٰا تَعِدُنٰا إِنْ کُنْتَ مِنَ اَلصّٰادِقِینَ (۳۲) قٰالَ إِنَّمٰا یَأْتِیکُمْ بِهِ اَللّٰهُ إِنْ شٰاءَ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۳۳) وَ لاٰ یَنْفَعُکُمْ نُصْحِی إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَکُمْ إِنْ کٰانَ اَللّٰهُ یُرِیدُ أَنْ یُغْوِیَکُمْ هُوَ رَبُّکُمْ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۳۴) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ إِنِ اِفْتَرَیْتُهُ فَعَلَیَّ إِجْرٰامِی وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّٰا تُجْرِمُونَ (۳۵) وَ أُوحِیَ إِلیٰ نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلاّٰ مَنْ قَدْ آمَنَ فَلاٰ تَبْتَئِسْ بِمٰا کٰانُوا یَفْعَلُونَ (۳۶) وَ اِصْنَعِ اَلْفُلْکَ بِأَعْیُنِنٰا وَ وَحْیِنٰا وَ لاٰ تُخٰاطِبْنِی فِی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ (۳۷) وَ یَصْنَعُ اَلْفُلْکَ وَ کُلَّمٰا مَرَّ عَلَیْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قٰالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنّٰا فَإِنّٰا نَسْخَرُ مِنْکُمْ کَمٰا تَسْخَرُونَ (۳۸) فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذٰابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیْهِ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۳۹) حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَمْرُنٰا وَ فٰارَ اَلتَّنُّورُ قُلْنَا اِحْمِلْ فِیهٰا مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اِثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلاّٰ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ اَلْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مٰا آمَنَ مَعَهُ إِلاّٰ قَلِیلٌ (۴۰) وَ قٰالَ اِرْکَبُوا فِیهٰا بِسْمِ اَللّٰهِ مَجْرٰاهٰا وَ مُرْسٰاهٰا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۴۱) وَ هِیَ تَجْرِی بِهِمْ فِی مَوْجٍ کَالْجِبٰالِ وَ نٰادیٰ نُوحٌ اِبْنَهُ وَ کٰانَ فِی مَعْزِلٍ یٰا بُنَیَّ اِرْکَبْ مَعَنٰا وَ لاٰ تَکُنْ مَعَ اَلْکٰافِرِینَ (۴۲) قٰالَ سَآوِی إِلیٰ جَبَلٍ یَعْصِمُنِی مِنَ اَلْمٰاءِ قٰالَ لاٰ عٰاصِمَ اَلْیَوْمَ مِنْ أَمْرِ اَللّٰهِ إِلاّٰ مَنْ رَحِمَ وَ حٰالَ بَیْنَهُمَا اَلْمَوْجُ فَکٰانَ مِنَ اَلْمُغْرَقِینَ (۴۳)

گفتندی ای نوح بدرستی که با ما مجادله کردی پس بسیار گردانیدی جدال را با ما پس بیاور بما آنچه وعده دادی ما را اگر هستی از راستگویان (۳۲) گفت جز این نیست که آورد بشما آن را خدا اگر خواهد و نیستید عاجزکنندگان (۳۳) و سود نمی‌دهد شما را پند دادیم اگر خواهم که پند دهم شما را اگر خواسته باشد خدا که غایب گرداند شما را اوست پروردگار شما و بسوی او باز می‌گردند (۳۴) بلکه می‌گویند بر بافته آن را بگو اگر بر بافته باشم آن را پس بر منست وبال گناه من و من بیزارم از آنچه گناه می‌کنید (۳۵) و وحی کرده شد بسوی نوح که ایمان نخواهند آورد از قومت هرگز مگر آنکه بدرستی که ایمان آورده پس اندوهگین مباش بآنچه هستند که می‌کنند (۳۶) و بساز کشتی را بنگاهداشت ما و وحی ما و درخواست مکن مرا در باره آنها که ستم کردند بدرستی که ایشان غرق‌شدگانند (۳۷) و می‌ساخت کشتی را و هرگاه که بگذشتندی بر او جماعتی از قومش استهزا کردند بر او گفت اگر استهزا می‌کنید با ما پس بدرستی که ما نیز استهزا می‌کنیم شما هم چنان که استهزا می‌کنید (۳۸) پس زود باشد که بدانید آن کس را که‌اید او را عذابی که رسوا گرداند او را و فرود آید بر او عذابی دایم (۳۹) تا وقتی که آمد فرمان ما و بر جوشید آن تنور گفتیم بردار در کشتی از هر نر و ماده دو تا و کسانت را مگر آنکه پیشی گرفته بر او گفتار ما و نیز بردار هر که گرویده و نگرویده بودند با او مگر اندکی (۴۰) و گفت سوار شوید در آن بنام خدا در وقت راندنش و وقت باز داشتنش بدرستی که پروردگارم آمرزنده مهربانست (۴۱) و آن می‌برد ایشان را در میان موجها که بود چون کوه‌ها و آواز داد نوح پسرش را و بود در کناره از کشتی که ای پسرک من سوار شو با ما و مباش با کافران (۴۲) گفت زود باشم که پناه برم بکوهی که نگاه دارد مرا از آب گفت نیست نگاهدارنده امروز از فرمان خدا مگر آن را که ببخشد و حایل شد میانشان ، موج پس شد از غرق‌شدگان(۴۳)

قوم گفتندش که بس با ما جدال
کردی ای نوح از جواب و از سؤال
پس بیار آن وعده ای کاندر عذاب
داده ای گر هست قولت بر صواب
گفت نبود غیر از این کآرد خدا
گر که خواهد هر زمان آن بر شما
مر شما عاجز کنندة حق نه اید
سود ندهد نصحتان کافر پی اید
گر غوی خواهد شما را کردگار
پس چه سود از پند و نصح بی شمار
او بود پروردگار بی نیاز
سوی او خواهید گشتن جمله باز
تا کجا بُد زین بیانشان انتباه
در مقام أمی َقُولُونَ افتَرَاه
نوح بافد وحی را بر هم همه
نیست قولش از کلامی ترجمه
بافتم گو وحی را گر من به هم
پس وبال آن بود بر گردنم
من ز اجرام شما باشم بری
نیستم بر حق ز وحی ای مفتری
گفته بعضی بر پیمبر این ضمیر
هست راجع بر کلامی گر بصیر
مشرکان گفتند بافد بر وضوح
مر محمّد (ص) بر هم این اخبار نوح
گفت او از وحیِ حق گر من به هم
بافم از نوح آنچه آرم در قلم
جرم من بر من بود نی بر شما
عاری ام از آنچه گفتید افترا
وحی پس کردیم بر نوح از نهان
قوم تو نارند ایمان بی گمان
جز کسی کآورده ایمان پیش از این
پس مباش از فعلشان اندوهگین
مر بناء کن فُلک را با حفظ ما
هم ز وحی ای کت کنیم اندر بنا
یعنی ار در دانشت باشد خلل
ما خود آموزیمت از وحی آن عمل
هم مخواه از من به هنگام خطاب
کز ستمکاران شود رفع عذاب
زآنکه ایشانند در طوفان غریق
چاره نبود از هلاک این فریق
وقت کشتی ساختن کز پیش او
می گذشتند آن گروه فتنه جو
خاصه از اشراف قوم اندر مثل
می نمودندش تمسخر زآن عمل
طعنه می زد هر کسی بی قاعده
نیست اندر ذکر جمله فایده
دشمن جاهل بسی باشد عیان
که چه باشد طعن و طنزش بر مهان
گفت از من نک کنید این سخریت
سخریت گویم شما را عاقبت
همچنین کامروز استهزاء کنید
زود پس گردید دانا بر وعید
آنکه را کآید ز حق بر وی عذاب
در جهان غرق است در طوفان آب
هم بر او در آخر ت آید فرود
مر عذابی دائم از حکم خلود
نوح پس چون کرد کشتی را تمام
امر ما آمد پس آن دم در مقام
آب از تنّور جوشیدن گرفت
آن چنان کز وی خرد را بُد شگفت
مختلف باشد سخنها در تنور
کآن کجا بوده است از نزدیک و دور
از بیانش نیست چندان حاصلی
عبرت از اصلش تو گیر ار عاقلی
نوح را گفتیم بردار اندر آن
یعنی اندر فُلک زوجین از نشان
ماده و نر از هر آن حیوان دو تن
و اهل خود را جمله از فرزند و زن
جز کسی که یافت پیشی قول ما
بر هلاکش بوده این حکم از قضا
همچنین بردار در فُلک ای نجی
آنکه را کو مؤمن است و ملتجی
کس به وی مؤمن نبود الاّ قلیل
مرد و زن هشتاد بود از هر قبیل
پس به نوح آمد خطاب از کردگار
که تو با قومت به کشتی شو سوار
باز خوانید آن خدای خود به نام
تا شود در آبتان کشتی به رام
چونکه بسم االله گفتندی روان
میشد آن کشتی و ساکن همچنان
گو خدای من غفور است و رحیم
مر شما را منجی از طوفان و بیم
فُلکشان می برد اندر موجها
کآن بُدی چون کوه ها بر اوجها
پس صدا زد نوح آن دم بر پسر
کایستاده بُد ز کشتی دورتر
کای پسر با ما به کشتی شو سوار
هم مشو با کافران همراه و یار
کاندر این روزند ایشان جمله غرق
خواهد از مؤمن، منافق یافت غرق
گفت کنعان، زود میجویم پناه
سوی کوهی دارد او ز آبم نگاه
گفت نوح امروز گر داننده ای
نیست ز امر حق نگهدارنده ای
هیچ کس ممنوع نبود از عذاب
جز کسی کش حق ببخشد در مآب
بگذرد آب از جبال مرتفع
جز به حق باشد پناهی ممتنع
زین قیامت گر به تن داری تو روح
مر پناهی نیست جز کشتیِ نوح
کوه ها اندیشه های خام توست
اندر این کشتی درآ ، کآرام توست
شد کلام نوح با کنعان دراز
زآنکه او را بُد ز کشتی احتراز
یافت طوفان اندر این بین اشتداد
موج حایل شد میانشان ز امتداد
گشت او با کافران در حال غرق
شد خراب از آب یکجا غرب و شرق
کس نماند اندر زمین دارای روح
جز کسی کو بود در کشتیِ نوح
تا به شش مه جمله عالم آب بود
نوح در وی زنده با اصحاب بود
۴- آیات ۲۵ تا ۳۱: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا نُوحاً إِلیٰ قَوْمِهِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُبِینٌ (۲۵) أَنْ لاٰ تَعْبُدُوا إِلاَّ اَللّٰهَ إِنِّی أَخٰافُ عَلَیْکُمْ عَذٰابَ یَوْمٍ أَلِیمٍ (۲۶) فَقٰالَ اَلْمَلَأُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مٰا نَرٰاکَ إِلاّٰ بَشَراً مِثْلَنٰا وَ مٰا نَرٰاکَ اِتَّبَعَکَ إِلاَّ اَلَّذِینَ هُمْ أَرٰاذِلُنٰا بٰادِیَ اَلرَّأْیِ وَ مٰا نَریٰ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کٰاذِبِینَ (۲۷) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ آتٰانِی رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ أَ نُلْزِمُکُمُوهٰا وَ أَنْتُمْ لَهٰا کٰارِهُونَ (۲۸) وَ یٰا قَوْمِ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مٰالاً إِنْ أَجرِیَ إِلاّٰ عَلَی اَللّٰهِ وَ مٰا أَنَا بِطٰارِدِ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاٰقُوا رَبِّهِمْ وَ لٰکِنِّی أَرٰاکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ (۲۹) وَ یٰا قَوْمِ مَنْ یَنْصُرُنِی مِنَ اَللّٰهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۳۰) وَ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزٰائِنُ اَللّٰهِ وَ لاٰ أَعْلَمُ اَلْغَیْبَ وَ لاٰ أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ وَ لاٰ أَقُولُ لِلَّذِینَ تَزْدَرِی أَعْیُنُکُمْ لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اَللّٰهُ خَیْراً اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا فِی أَنْفُسِهِمْ إِنِّی إِذاً لَمِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۳۱)۶- آیات ۴۴ تا ۴۹: وَ قِیلَ یٰا أَرْضُ اِبْلَعِی مٰاءَکِ وَ یٰا سَمٰاءُ أَقْلِعِی وَ غِیضَ اَلْمٰاءُ وَ قُضِیَ اَلْأَمْرُ وَ اِسْتَوَتْ عَلَی اَلْجُودِیِّ وَ قِیلَ بُعْداً لِلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (۴۴) وَ نٰادیٰ نُوحٌ رَبَّهُ فَقٰالَ رَبِّ إِنَّ اِبْنِی مِنْ أَهْلِی وَ إِنَّ وَعْدَکَ اَلْحَقُّ وَ أَنْتَ أَحْکَمُ اَلْحٰاکِمِینَ (۴۵) قٰالَ یٰا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صٰالِحٍ فَلاٰ تَسْئَلْنِ مٰا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّی أَعِظُکَ أَنْ تَکُونَ مِنَ اَلْجٰاهِلِینَ (۴۶) قٰالَ رَبِّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَسْئَلَکَ مٰا لَیْسَ لِی بِهِ عِلْمٌ وَ إِلاّٰ تَغْفِرْ لِی وَ تَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ اَلْخٰاسِرِینَ (۴۷) قِیلَ یٰا نُوحُ اِهْبِطْ بِسَلاٰمٍ‌ مِنّٰا وَ بَرَکٰاتٍ عَلَیْکَ وَ عَلیٰ أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَکَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ یَمَسُّهُمْ مِنّٰا عَذٰابٌ أَلِیمٌ (۴۸) تِلْکَ مِنْ أَنْبٰاءِ اَلْغَیْبِ نُوحِیهٰا إِلَیْکَ مٰا کُنْتَ تَعْلَمُهٰا أَنْتَ وَ لاٰ قَوْمُکَ مِنْ قَبْلِ هٰذٰا فَاصْبِرْ إِنَّ اَلْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقِینَ (۴۹)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قٰالُوا یٰا نُوحُ قَدْ جٰادَلْتَنٰا فَأَکْثَرْتَ جِدٰالَنٰا فَأْتِنٰا بِمٰا تَعِدُنٰا إِنْ کُنْتَ مِنَ اَلصّٰادِقِینَ (۳۲) قٰالَ إِنَّمٰا یَأْتِیکُمْ بِهِ اَللّٰهُ إِنْ شٰاءَ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۳۳) وَ لاٰ یَنْفَعُکُمْ نُصْحِی إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَکُمْ إِنْ کٰانَ اَللّٰهُ یُرِیدُ أَنْ یُغْوِیَکُمْ هُوَ رَبُّکُمْ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۳۴) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ إِنِ اِفْتَرَیْتُهُ فَعَلَیَّ إِجْرٰامِی وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّٰا تُجْرِمُونَ (۳۵) وَ أُوحِیَ إِلیٰ نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلاّٰ مَنْ قَدْ آمَنَ فَلاٰ تَبْتَئِسْ بِمٰا کٰانُوا یَفْعَلُونَ (۳۶) وَ اِصْنَعِ اَلْفُلْکَ بِأَعْیُنِنٰا وَ وَحْیِنٰا وَ لاٰ تُخٰاطِبْنِی فِی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ (۳۷) وَ یَصْنَعُ اَلْفُلْکَ وَ کُلَّمٰا مَرَّ عَلَیْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قٰالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنّٰا فَإِنّٰا نَسْخَرُ مِنْکُمْ کَمٰا تَسْخَرُونَ (۳۸) فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذٰابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیْهِ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۳۹) حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَمْرُنٰا وَ فٰارَ اَلتَّنُّورُ قُلْنَا اِحْمِلْ فِیهٰا مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اِثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلاّٰ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ اَلْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مٰا آمَنَ مَعَهُ إِلاّٰ قَلِیلٌ (۴۰) وَ قٰالَ اِرْکَبُوا فِیهٰا بِسْمِ اَللّٰهِ مَجْرٰاهٰا وَ مُرْسٰاهٰا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۴۱) وَ هِیَ تَجْرِی بِهِمْ فِی مَوْجٍ کَالْجِبٰالِ وَ نٰادیٰ نُوحٌ اِبْنَهُ وَ کٰانَ فِی مَعْزِلٍ یٰا بُنَیَّ اِرْکَبْ مَعَنٰا وَ لاٰ تَکُنْ مَعَ اَلْکٰافِرِینَ (۴۲) قٰالَ سَآوِی إِلیٰ جَبَلٍ یَعْصِمُنِی مِنَ اَلْمٰاءِ قٰالَ لاٰ عٰاصِمَ اَلْیَوْمَ مِنْ أَمْرِ اَللّٰهِ إِلاّٰ مَنْ رَحِمَ وَ حٰالَ بَیْنَهُمَا اَلْمَوْجُ فَکٰانَ مِنَ اَلْمُغْرَقِینَ (۴۳)
هوش مصنوعی: آنها گفتند: ای نوح، تو با ما جنگ و جدل کردی و بحث را خیلی زیاد کردی. حالا اگر از راستگویان هستی، به ما آنچه را که وعده داده‌ای، بیاور. نوح گفت: خداوند اگر بخواهد، به شما آن را می‌آورد و شما نمی‌توانید او را وادار کنید. نصیحت من برای شما فایده‌ای ندارد، حتی اگر بخواهم به شما نصیحت کنم؛ چون اگر خدا بخواهد که شما را گمراه کند، هیچ‌کس نمی‌تواند شما را نجات دهد و به سوی او برمی‌گردید. آیا می‌گویند او این (قرآن) را جعل کرده است؟ بگو اگر من آن را جعل کرده‌ام، گناهش بر عهده من است و من از آنچه شما مرتکب می‌شوید، پاک و بی‌گناه هستم. به نوح وحی شد که هیچ‌کس از قوم تو ایمان نمی‌آورد مگر کسانی که قبلاً ایمان آورده‌اند، پس به خاطر آنچه آنها انجام می‌دهند، دلشکسته مباش. و به ما دستور داده شد که کشتی را با نظارت و وحی ما بساز؛ با کسانی که ظلم کرده‌اند، سخن نگو که آنها به زودی غرق خواهند شد. نوح کشتی را می‌ساخت و هرگاه جمعی از قومش بر او می‌گذشتند، به او تمسخر می‌کردند. نوح گفت: اگر به ما می‌خندید، ما هم به شما می‌خندیم همان‌طور که به ما می‌خندید. پس به زودی خواهید دانست که عذاب رسواکننده بر چه کسی می‌آید و عذابی دائمی بر او فرود می‌آید. تا اینکه فرمان ما رسید و تنور به جوش آمد، گفتیم: در این کشتی از هر حیوانی دو زوج و خانواده‌ات را به جز کسی که قبلاً درباره‌اش سخن گفته شده، سوار کن و کسی که با او ایمان آورد، بجز تعداد کمی ایمان نیاورده بودند. نوح گفت: سوار شوید به نام خدا، که جایی برای حرکت و استقرار آن است؛ پروردگارم بسیار آمرزنده و رحیم است. کشتی در آب‌هایی مانند کوه به حرکت درآمد و نوح به پسرش که در دور بود، ندا داد: ای پسرم، با ما سوار شو و با کافران مباش. پسرش گفت: من به کوهی پناه می‌برم که از آب مرا حفظ کند. نوح گفت: امروز هیچ‌کس از فرمان خدا نجات نمی‌یابد جز کسی که مورد رحمت او قرار گیرد. و میان آن دو موج مانع شد و او از غرق‌شدگان بود.
گفتندی ای نوح بدرستی که با ما مجادله کردی پس بسیار گردانیدی جدال را با ما پس بیاور بما آنچه وعده دادی ما را اگر هستی از راستگویان (۳۲) گفت جز این نیست که آورد بشما آن را خدا اگر خواهد و نیستید عاجزکنندگان (۳۳) و سود نمی‌دهد شما را پند دادیم اگر خواهم که پند دهم شما را اگر خواسته باشد خدا که غایب گرداند شما را اوست پروردگار شما و بسوی او باز می‌گردند (۳۴) بلکه می‌گویند بر بافته آن را بگو اگر بر بافته باشم آن را پس بر منست وبال گناه من و من بیزارم از آنچه گناه می‌کنید (۳۵) و وحی کرده شد بسوی نوح که ایمان نخواهند آورد از قومت هرگز مگر آنکه بدرستی که ایمان آورده پس اندوهگین مباش بآنچه هستند که می‌کنند (۳۶) و بساز کشتی را بنگاهداشت ما و وحی ما و درخواست مکن مرا در باره آنها که ستم کردند بدرستی که ایشان غرق‌شدگانند (۳۷) و می‌ساخت کشتی را و هرگاه که بگذشتندی بر او جماعتی از قومش استهزا کردند بر او گفت اگر استهزا می‌کنید با ما پس بدرستی که ما نیز استهزا می‌کنیم شما هم چنان که استهزا می‌کنید (۳۸) پس زود باشد که بدانید آن کس را که‌اید او را عذابی که رسوا گرداند او را و فرود آید بر او عذابی دایم (۳۹) تا وقتی که آمد فرمان ما و بر جوشید آن تنور گفتیم بردار در کشتی از هر نر و ماده دو تا و کسانت را مگر آنکه پیشی گرفته بر او گفتار ما و نیز بردار هر که گرویده و نگرویده بودند با او مگر اندکی (۴۰) و گفت سوار شوید در آن بنام خدا در وقت راندنش و وقت باز داشتنش بدرستی که پروردگارم آمرزنده مهربانست (۴۱) و آن می‌برد ایشان را در میان موجها که بود چون کوه‌ها و آواز داد نوح پسرش را و بود در کناره از کشتی که ای پسرک من سوار شو با ما و مباش با کافران (۴۲) گفت زود باشم که پناه برم بکوهی که نگاه دارد مرا از آب گفت نیست نگاهدارنده امروز از فرمان خدا مگر آن را که ببخشد و حایل شد میانشان ، موج پس شد از غرق‌شدگان(۴۳)
هوش مصنوعی: نوح به خدا گفت: "پروردگارا، تو با من رو در رو شدی و من را به چالش کشیدی. حالا بیا آنچه را که وعده داده‌ای به ما نشان بده، اگر راست می‌گویی." خداوند فرمود: "جز این نیست که اگر من بخواهم، این را به شما نشان می‌دهم و شما هرگز نمی‌توانید مرا ناامید کنید. اگر بخواهم، می‌توانم شما را به حالت غیبت ببرم؛ من پروردگار شما هستم و به سوی من بازخواهید گشت." آنها به نوح گفتند: "تو فقط در حال بافتن یک داستان هستی. اگر این داستان حقیقت دارد، عواقب آن بر عهده توست و من از کارهای شما بیزارم." سپس وحی به نوح رسید که هیچ یک از قوم تو به جز کسانی که ایمان آورده‌اند ایمان نخواهند آورد. نوح نباید نگران کارهای آنها باشد. او به درست‌کردن کشتی مشغول شد و به او گفته شد که درباره کسانی که ظلم کرده‌اند و غرق خواهند شد، درخواست نکن. در حین ساخت کشتی، قومش او را مسخره کردند و او به آنها گفت که اگر به من می‌خندید، من هم به شما خواهیم خندید، ولی به زودی متوجه خواهید شد که عذاب چه کسی به سرش خواهد آمد. زمانی که فرمان خدا رسید و آب دچار فوران شد، خدا به نوح گفت که از هر حیوانی دو تا باید به کشتی ببرد، و همچنین خانواده‌اش به جز کسانی که وعده عذاب را گرفته‌اند. نوح به مردم گفت که با نام خدا سوار شوند، چون پروردگارش آمرزنده و مهربان است. کشتی آنها را در میان امواج بلند مانند کوه‌ها برد. نوح پسرش را صدا زد و به او گفت که سوار کشتی شود و با کافران نباشد. پسرش پاسخ داد که می‌خواهد به کوهی پناه ببرد، نوح به او گفت که امروز هیچ چیز نمی‌تواند او را از فرمان خدا نجات دهد و در نهایت پسرش هم با غرق‌شدگان همراه شد.
قوم گفتندش که بس با ما جدال
کردی ای نوح از جواب و از سؤال
هوش مصنوعی: قوم به نوح گفتند که چرا اینقدر با ما بحث و جدل می‌کنی؟ دیگر بس است، پاسخ و سؤال را رها کن.
پس بیار آن وعده ای کاندر عذاب
داده ای گر هست قولت بر صواب
هوش مصنوعی: پس بیاور آن وعده‌ای که در عذاب به من داده‌ای، اگر قولت درست و راست باشد.
گفت نبود غیر از این کآرد خدا
گر که خواهد هر زمان آن بر شما
هوش مصنوعی: گفتند غیر از این نیست که اگر خدا بخواهد، هر زمانی می‌تواند آنچه را که می‌خواهد بر شما جاری کند.
مر شما عاجز کنندة حق نه اید
سود ندهد نصحتان کافر پی اید
هوش مصنوعی: شما بر اساس حق ناتوان هستید و نصیحتتان برای کافران فایده‌ای ندارد.
گر غوی خواهد شما را کردگار
پس چه سود از پند و نصح بی شمار
هوش مصنوعی: اگر خداوند بخواهد که شما را در مسیر خاصی قرار دهد، پس چه فایده‌ای دارد که نصیحت‌ها و نصایح بی‌شماری را بشنوید؟
او بود پروردگار بی نیاز
سوی او خواهید گشتن جمله باز
هوش مصنوعی: او پروردگار خودکفاست و همه به سوی او باز می‌گردند.
تا کجا بُد زین بیانشان انتباه
در مقام أمی َقُولُونَ افتَرَاه
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تا کجا می‌توان به این صحبت‌ها و هشدارها ادامه داد در حالی که در مقام کسانی هستند که فقط به حرف‌های بی‌اساس و بی‌پایه خود ادامه می‌دهند.
نوح بافد وحی را بر هم همه
نیست قولش از کلامی ترجمه
هوش مصنوعی: نوح از آسمان پیام را دریافت می‌کند، اما در میان همه این‌ها، سخن او فراتر از کلمات است و ترجمه‌پذیر نیست.
بافتم گو وحی را گر من به هم
پس وبال آن بود بر گردنم
هوش مصنوعی: اگر به من وحی بفرستند و من آن را به هم بافم، در این صورت مسئولیت آن بر عهده من خواهد بود.
من ز اجرام شما باشم بری
نیستم بر حق ز وحی ای مفتری
هوش مصنوعی: من از اجزای شما هستم و نمی‌توانم از حقیقت جدا باشم، ای کسی که به دروغ سخن می‌گویی.
گفته بعضی بر پیمبر این ضمیر
هست راجع بر کلامی گر بصیر
هوش مصنوعی: برخی بر این باورند که این آیه به پیامبر اشاره دارد و در مورد سخنی است که اگر کسی بصیرت داشته باشد، می‌تواند آن را درک کند.
مشرکان گفتند بافد بر وضوح
مر محمّد (ص) بر هم این اخبار نوح
هوش مصنوعی: مشرکان گفتند با قدرت پیامبر محمد (ص) و از آن جمله اخبار نوح بر ما روشن است.
گفت او از وحیِ حق گر من به هم
بافم از نوح آنچه آرم در قلم
هوش مصنوعی: او می‌گوید اگر از وحی الهی الهام بگیرم، می‌توانم آنچه را از داستان نوح بر روی کاغذ بیاورم به گونه‌ای جدید و زیبا بسازم.
جرم من بر من بود نی بر شما
عاری ام از آنچه گفتید افترا
هوش مصنوعی: گناه من مربوط به خودم است و نه به شما. من از آنچه درباره‌ام گفته‌اید بی‌نهایت بری هستم و این ادعاها نادرست است.
وحی پس کردیم بر نوح از نهان
قوم تو نارند ایمان بی گمان
هوش مصنوعی: ما به نوح وحی کردیم که قوم تو بی‌تردید ایمان نخواهند آورد.
جز کسی کآورده ایمان پیش از این
پس مباش از فعلشان اندوهگین
هوش مصنوعی: فقط کسی که قبل از این ایمان آورده، نباید از اعمال دیگران غمگین شود.
مر بناء کن فُلک را با حفظ ما
هم ز وحی ای کت کنیم اندر بنا
هوش مصنوعی: ای معمار، کشتی را بساز و در ساخت آن ما را هم از وحی محافظت کن.
یعنی ار در دانشت باشد خلل
ما خود آموزیمت از وحی آن عمل
هوش مصنوعی: اگر در علم تو نقصی وجود داشته باشد، ما خود از وحی آن عمل به تو آموزش می‌دهیم.
هم مخواه از من به هنگام خطاب
کز ستمکاران شود رفع عذاب
هوش مصنوعی: زمانی که با من صحبت می‌کنی، از من که درخواست نکن که عذابی که از ستمکاران برمی‌خیزد، برطرف شود.
زآنکه ایشانند در طوفان غریق
چاره نبود از هلاک این فریق
هوش مصنوعی: زیرا آن‌ها در دل طوفان غرق شده‌اند و برای نجات این گروه، راهی وجود ندارد.
وقت کشتی ساختن کز پیش او
می گذشتند آن گروه فتنه جو
هوش مصنوعی: هنگامی که گروه آشوب‌طلبی در حال ساخت کشتی بودند، زمان به سرعت از پیش آن‌ها می‌گذشت.
خاصه از اشراف قوم اندر مثل
می نمودندش تمسخر زآن عمل
هوش مصنوعی: اشراف قوم به خاطر آن عمل، او را مورد تمسخر و استهزا قرار می‌دادند.
طعنه می زد هر کسی بی قاعده
نیست اندر ذکر جمله فایده
هوش مصنوعی: هر کسی که بدون فکر و برنامه سخنی می‌گوید، در واقع نمی‌تواند به خوبی به مسائل اشاره کند و نتیجه‌ای از آن به دست آورد.
دشمن جاهل بسی باشد عیان
که چه باشد طعن و طنزش بر مهان
هوش مصنوعی: دشمنان نادان زیادی وجود دارند که به وضوح ادعا می‌کنند می‌دانند چه چیزی باعث سرزنش و تمسخر افراد بزرگ و شایسته می‌شود.
گفت از من نک کنید این سخریت
سخریت گویم شما را عاقبت
هوش مصنوعی: فردی به دیگری می‌گوید که از من دوری کنید و این تلخی را که دارم برطرف کنید، زیرا من در نهایت به شما خواهیم گفت که این موضوع چقدر دشوار است.
همچنین کامروز استهزاء کنید
زود پس گردید دانا بر وعید
هوش مصنوعی: شما می‌توانید امروز به راحتی به تمسخر بپردازید، اما سریعاً به یاد داشته باشید که داناها در مورد وعده‌های خود جدی هستند.
آنکه را کآید ز حق بر وی عذاب
در جهان غرق است در طوفان آب
هوش مصنوعی: کسی که از جانب حق عذابی بر او نازل شود، در این دنیا در مشکلات و سختی‌های فراوانی غرق است.
هم بر او در آخر ت آید فرود
مر عذابی دائم از حکم خلود
هوش مصنوعی: در پایان، عذابی دائمی از سوی تقدیر بر او نازل خواهد شد.
نوح پس چون کرد کشتی را تمام
امر ما آمد پس آن دم در مقام
هوش مصنوعی: وقتی نوح کشتی را تمام کرد، فرمان ما صادر شد و در آن زمان در جایگاه خود قرار گرفت.
آب از تنّور جوشیدن گرفت
آن چنان کز وی خرد را بُد شگفت
هوش مصنوعی: آب از تنور به جوش آمد به گونه‌ای که باعث حیرت خردمندان شد.
مختلف باشد سخنها در تنور
کآن کجا بوده است از نزدیک و دور
هوش مصنوعی: سخن‌ها می‌توانند متنوع و متفاوت باشند، مانند نان‌هایی که در تنور می‌پزند؛ نان‌هایی که از جاهای نزدیک و دور آمده‌اند.
از بیانش نیست چندان حاصلی
عبرت از اصلش تو گیر ار عاقلی
هوش مصنوعی: از صحبت‌های او چندان نتیجه‌ای نمی‌گیری، اگر عاقل باشی خودت از اصل موضوع عبرت بگیر.
نوح را گفتیم بردار اندر آن
یعنی اندر فُلک زوجین از نشان
هوش مصنوعی: به نوح گفتیم که کشتی را آماده کن تا در آن دو تا از هر نوع جانور را با خود ببری.
ماده و نر از هر آن حیوان دو تن
و اهل خود را جمله از فرزند و زن
هوش مصنوعی: در هر نوع حیوانی، ماده و نر وجود دارند و هر یک خانواده‌ای دارند که شامل فرزندان و همسرانشان می‌شود.
جز کسی که یافت پیشی قول ما
بر هلاکش بوده این حکم از قضا
هوش مصنوعی: تنها کسی که از قبل به گفته‌های ما گوش فرا داده و به آنها عمل کرده، در برابر سرنوشت شوم خود در امان خواهد بود.
همچنین بردار در فُلک ای نجی
آنکه را کو مؤمن است و ملتجی
هوش مصنوعی: ای ناژیر، در کشتی با خود بردار کسی را که مؤمن و پناهنده است.
کس به وی مؤمن نبود الاّ قلیل
مرد و زن هشتاد بود از هر قبیل
هوش مصنوعی: هیچ کس به او ایمان نیاورده بود، جز عده‌ای اندک از مردان و زنان، که از هر قوم هشتاد نفر بودند.
پس به نوح آمد خطاب از کردگار
که تو با قومت به کشتی شو سوار
هوش مصنوعی: خداوند به نوح گفت که با قوم خود سوار کشتی شود.
باز خوانید آن خدای خود به نام
تا شود در آبتان کشتی به رام
هوش مصنوعی: نام خدا را دوباره بیاورید تا کشتی‌تان در آب‌ها به آرامش برسد.
چونکه بسم االله گفتندی روان
میشد آن کشتی و ساکن همچنان
هوش مصنوعی: زمانی که «بسم الله» گفته می‌شود، کشتی به حرکت درمی‌آید و در همان حال، آرامش خود را حفظ می‌کند.
گو خدای من غفور است و رحیم
مر شما را منجی از طوفان و بیم
هوش مصنوعی: خداوند مهربان و بخشنده است، او شما را نجات‌دهنده‌ای از مشکلات و ناامیدی‌ها می‌سازد.
فُلکشان می برد اندر موجها
کآن بُدی چون کوه ها بر اوجها
هوش مصنوعی: کشتی‌رانی در امواج دریا به پیش می‌رود، حال آنکه در اوج قله‌ها، کوه‌ها به ثبات و استواری ایستاده‌اند.
پس صدا زد نوح آن دم بر پسر
کایستاده بُد ز کشتی دورتر
هوش مصنوعی: نوح به پسرش که دورتر از کشتی ایستاده بود، صدا زد.
کای پسر با ما به کشتی شو سوار
هم مشو با کافران همراه و یار
هوش مصنوعی: ای پسر، با ما به کشتی سوار شو و با کافران، نه تنها همراه و هم‌سفر نشو.
کاندر این روزند ایشان جمله غرق
خواهد از مؤمن، منافق یافت غرق
هوش مصنوعی: در این روز، همه آنها در جریانی غرق خواهند شد و در میان مؤمنان، منافقانی نیز پیدا می‌شوند که در این غرق شدن گرفتار شوند.
گفت کنعان، زود میجویم پناه
سوی کوهی دارد او ز آبم نگاه
هوش مصنوعی: کنعان گفت که به سرعت به دنبال پناه می‌گردم، چرا که او کوهی دارد که از آب من نگهداری می‌کند.
گفت نوح امروز گر داننده ای
نیست ز امر حق نگهدارنده ای
هوش مصنوعی: نوح گفت: امروز اگر کسی دانا نیست، باید چیزی از حق و حقیقت را حفظ کند.
هیچ کس ممنوع نبود از عذاب
جز کسی کش حق ببخشد در مآب
هوش مصنوعی: هیچ کس از عذاب ایمن نیست، جز کسانی که در موقع نیاز به دیگران کمک کنند و حق مردم را ادا نمایند.
بگذرد آب از جبال مرتفع
جز به حق باشد پناهی ممتنع
هوش مصنوعی: آب تنها از کوه‌های بلند می‌گذرد و در این مسیر، جز به حق و حقیقت، هیچ پناهی وجود ندارد.
زین قیامت گر به تن داری تو روح
مر پناهی نیست جز کشتیِ نوح
هوش مصنوعی: اگر در این روز قیامت، تو روحی داشته باشی، هیچ پناهی جز کشتی نوح برایت وجود ندارد.
کوه ها اندیشه های خام توست
اندر این کشتی درآ ، کآرام توست
هوش مصنوعی: کوه‌ها نماد افکار ناپخته و خام تو هستند، بیا و وارد این کشتی شو که آرامش تو در آن نهفته است.
شد کلام نوح با کنعان دراز
زآنکه او را بُد ز کشتی احتراز
هوش مصنوعی: نوح با کنعان صحبت طولانی کرد، زیرا کنعان از ورود به کشتی خودداری می‌کرد.
یافت طوفان اندر این بین اشتداد
موج حایل شد میانشان ز امتداد
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره شده که در میانه‌ی طوفان و شدید شدن موج، موانعی بین آن‌ها قرار می‌گیرد که نتیجه‌ی فاصله و امتداد است. این تصویر به نوعی به جدایی و فاصله بین دو طرف در شرایط بحرانی اشاره دارد.
گشت او با کافران در حال غرق
شد خراب از آب یکجا غرب و شرق
هوش مصنوعی: او با کافران در حال غرق شدن به سر می‌برد و در نتیجه، از آب در یک لحظه از شرق و غرب خراب شد.
کس نماند اندر زمین دارای روح
جز کسی کو بود در کشتیِ نوح
هوش مصنوعی: هیچ کسی در زمین نیست که روح داشته باشد، جز آنکه در کشتی نوح باشد.
تا به شش مه جمله عالم آب بود
نوح در وی زنده با اصحاب بود
هوش مصنوعی: در آن زمان که زمین به مدت شش ماه پر از آب بود، نوح همراه با دوستانش در کشتی‌اش زنده بود.