گنجور

۴- آیات ۲۵ تا ۳۱

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا نُوحاً إِلیٰ قَوْمِهِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُبِینٌ (۲۵) أَنْ لاٰ تَعْبُدُوا إِلاَّ اَللّٰهَ إِنِّی أَخٰافُ عَلَیْکُمْ عَذٰابَ یَوْمٍ أَلِیمٍ (۲۶) فَقٰالَ اَلْمَلَأُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مٰا نَرٰاکَ إِلاّٰ بَشَراً مِثْلَنٰا وَ مٰا نَرٰاکَ اِتَّبَعَکَ إِلاَّ اَلَّذِینَ هُمْ أَرٰاذِلُنٰا بٰادِیَ اَلرَّأْیِ وَ مٰا نَریٰ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کٰاذِبِینَ (۲۷) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ آتٰانِی رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ أَ نُلْزِمُکُمُوهٰا وَ أَنْتُمْ لَهٰا کٰارِهُونَ (۲۸) وَ یٰا قَوْمِ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مٰالاً إِنْ أَجرِیَ إِلاّٰ عَلَی اَللّٰهِ وَ مٰا أَنَا بِطٰارِدِ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاٰقُوا رَبِّهِمْ وَ لٰکِنِّی أَرٰاکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ (۲۹) وَ یٰا قَوْمِ مَنْ یَنْصُرُنِی مِنَ اَللّٰهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۳۰) وَ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزٰائِنُ اَللّٰهِ وَ لاٰ أَعْلَمُ اَلْغَیْبَ وَ لاٰ أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ وَ لاٰ أَقُولُ لِلَّذِینَ تَزْدَرِی أَعْیُنُکُمْ لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اَللّٰهُ خَیْراً اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا فِی أَنْفُسِهِمْ إِنِّی إِذاً لَمِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۳۱)

و بحقیقت فرستادیم نوح را بسوی قومش بدرستی که من مر شما را بیم‌کننده روشنم (۲۵) اینکه نپرستید مگر خدا را بدرستی که من می‌ترسم از عذاب روزی دردناک (۲۶) پس گفتند آن جمعی که کافر شدند نمی‌بینیم ترا مگر انسانی مانند ما و نمی‌بینیم ترا که پیروی کرده باشند ترا مگر آنان که ایشانند فرومایگان ما در مبدأ اندیشه و نمی‌بینیم مر شما را بر خود هیچ زیادتی بلکه گمان می‌بریم شما را دروغگویان (۲۷) گفت ای قوم من خبر دهید اگر باشم بر حجّتی از پروردگارم و داده باشد مرا رحمتی از نزدش پس پوشیده باشد بر شما آیا جبر کنم شما را بان و شما باشید مر آن را ناخوش دارندگان (۲۸) و ای قوم من نمی‌طلبم از شما بر آن مالی نیست مزد من مگر بر خدا و نیستم من راننده آنان که گرویدند بدرستی که ایشانند ملاقات‌کنندگان خداشان و لیکن می‌بینیمتان گروه نادانان (۲۹) و ای قوم من کیست که یاری کند مرا از خدا اگر برانم ایشان را آیا پس پند نمی‌گیرید (۳۰) و نمی‌گویم مر شما را که نزد منست خزانهای خدا و نمی‌دانم غیب را و نمی‌گویم بدرستی که من فرشته‌ام و نمی‌گویم مر آنان را که بخواری در ایشان می‌نگرد و چشمهای شما که هرگز ندهد ایشان را خدا خیری خدا داناتر است بآنچه در نفسهای ایشانست بدرستی که من آن‌گاه از ستمکاران بر خود باشم (۳۱)

نوح را گوید فرستادیم هم
سوی قومش گفت با قوم از کرم
من ز حق باشم شما را بیم ده
بر هویدا زآن شوید ار منتبه
میکنم دعوت که نپرستید باز
جز خدا را گر که دارید امتیاز
بر شما من ترسم از یَومٍ ألِیم
کز عذابش زهره ها گردد دو نیم
پس بگفتند آنکه بودند از عظام
کافر اندر وی ز قومش در مقام
ما نبینیمت به غیر از آدمی
مثل خود در عجز و فقدان و کمی
هم نبینیم آنکه تابع گشته کس
مر تو را غیر از اراذل بر هوس
بی تأمل، بی تفکر، بی نظر
پیروی کردند از تو در سیر
چون مزیّت بود نزد آن گروه
منحصر بر مال دنیا از وجوه
وآنکه از مالش نبُد چیزی به دست
می نمود اندر نظرها خوار و پست
زآن سبب گفتند افزونی به ما
هیچ از وجهی نباشد در شما
می نبینیم از شما فضلی یقین
جز که پنداریمتان از کاذبین
نوح گفت آیا گر آرم آیتی
کآن بود بر صدق قولم حجتی
داده باشد بر من آن پروردگار
بخششی از نزد خود کامل عیار
پس بماند بر شما پوشیده آن
زآنکه باشید از تغافل بد گمان
لُبّ معنی اینکه گر من کاذبم
پس چه گویید ار به حجت غالبم
داده باشد حجتی بر من خدا
مخفی از ترک تدبّر بر شما
آن زمان آیا کنیم الزامتان
بر قبول دعوت اسلامتان
وآنگهی که کاره اید از وی شما
نی کنیم اکراهتان بر اهتدا
من به تبلیغ رسالت از وجوه
از شما چیزی نخواهم ای گروه
مزد کاری را نباشم ملتمس
مبلغ و مالی که شاق آید به کس
می نباشد اجر من جز بر خدای
کو نمودم بر خلایق رهنمای
قوم گفتند این اراذل را ز خویش
دور کن تا با تو بنشینیم بیش
گفت من هرگز نسازم طردشان
زآنکه بس بینم در ایمان فردشان
نیستم راننده ایشان را ز خویش
ثابتند از آنکه در ایمان و کیش
چون توان راند آنکه را حق خوانده است
اهل حق را هر که راند او رانده است
چون کنند ایشان ملاقات خدا
خصم پس گردند با راننده ها
لیک من بینم شما را فرقه ای
در بحار جهل یکجا غرقه ای
یار من تا کیست ای قوم از انام
طرد ایشان را ز حق در انتقام
در نمی یابید آیا پس شما
آنکه باشد طردِ ایشان بر خطا
قوم گفتند این جماعت بر یقین
که نمایی مدح ایشان این چنین
مر موافق با تو اندر ظاهرند
لیک در باطن همانا منکرند
نوح گفتا من نگویم نزد من
هست مخزنهای علم ذوالمنن
می نگویم اینکه دانم علم غیب
از بواطن تا خبر بدهم به عیب
هم به وحدانیّت حق قائل است
مؤمن اندر ظاهر او نی غافل است
یا مراد نوح بود از این سخن
که خزینۀ رزق نبود نزد من
یا نگویم آگهم بر غیب ها
تا بدان گیرید بر من عیب ها
از تعجب تا کنید انکار من
جاحد فضلم شوند این انجمن
هم نمی گویم که من باشم ملک
تا کس از قولم فتد در ظنّ و شک
هم نگویم آن کسان کز ناگزیر
چشمهاتان بیند ایشان را حقیر
حق نخواهد دادشان خیری که هست
خود بر ایشان حق ز ما داناتر است
این نمایم گر من، استمکاره ام
چون شما از ملک عقل آواره ام
۳- آیات ۱۷ تا ۲۴: أَ فَمَنْ کٰانَ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتٰابُ مُوسیٰ إِمٰاماً وَ رَحْمَةً أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ فَالنّٰارُ مَوْعِدُهُ فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ اَلْحَقُّ‌ مِنْ رَبِّکَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أُولٰئِکَ یُعْرَضُونَ عَلیٰ رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ اَلْأَشْهٰادُ هٰؤُلاٰءِ اَلَّذِینَ کَذَبُوا عَلیٰ رَبِّهِمْ أَلاٰ لَعْنَةُ اَللّٰهِ عَلَی اَلظّٰالِمِینَ (۱۸) اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ یَبْغُونَهٰا عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کٰافِرُونَ (۱۹) أُولٰئِکَ لَمْ یَکُونُوا مُعْجِزِینَ فِی اَلْأَرْضِ وَ مٰا کٰانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ یُضٰاعَفُ لَهُمُ اَلْعَذٰابُ مٰا کٰانُوا یَسْتَطِیعُونَ اَلسَّمْعَ وَ مٰا کٰانُوا یُبْصِرُونَ (۲۰) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۲۱) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْأَخْسَرُونَ (۲۲) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلیٰ رَبِّهِمْ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۲۳) مَثَلُ اَلْفَرِیقَیْنِ کَالْأَعْمیٰ وَ اَلْأَصَمِّ وَ اَلْبَصِیرِ وَ اَلسَّمِیعِ هَلْ یَسْتَوِیٰانِ مَثَلاً أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۲۴)۵- آیات ۳۲ تا ۴۳: قٰالُوا یٰا نُوحُ قَدْ جٰادَلْتَنٰا فَأَکْثَرْتَ جِدٰالَنٰا فَأْتِنٰا بِمٰا تَعِدُنٰا إِنْ کُنْتَ مِنَ اَلصّٰادِقِینَ (۳۲) قٰالَ إِنَّمٰا یَأْتِیکُمْ بِهِ اَللّٰهُ إِنْ شٰاءَ وَ مٰا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۳۳) وَ لاٰ یَنْفَعُکُمْ نُصْحِی إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أَنْصَحَ لَکُمْ إِنْ کٰانَ اَللّٰهُ یُرِیدُ أَنْ یُغْوِیَکُمْ هُوَ رَبُّکُمْ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۳۴) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ إِنِ اِفْتَرَیْتُهُ فَعَلَیَّ إِجْرٰامِی وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّٰا تُجْرِمُونَ (۳۵) وَ أُوحِیَ إِلیٰ نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلاّٰ مَنْ قَدْ آمَنَ فَلاٰ تَبْتَئِسْ بِمٰا کٰانُوا یَفْعَلُونَ (۳۶) وَ اِصْنَعِ اَلْفُلْکَ بِأَعْیُنِنٰا وَ وَحْیِنٰا وَ لاٰ تُخٰاطِبْنِی فِی اَلَّذِینَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ (۳۷) وَ یَصْنَعُ اَلْفُلْکَ وَ کُلَّمٰا مَرَّ عَلَیْهِ مَلَأٌ مِنْ قَوْمِهِ سَخِرُوا مِنْهُ قٰالَ إِنْ تَسْخَرُوا مِنّٰا فَإِنّٰا نَسْخَرُ مِنْکُمْ کَمٰا تَسْخَرُونَ (۳۸) فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ یَأْتِیهِ عَذٰابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیْهِ عَذٰابٌ مُقِیمٌ (۳۹) حَتّٰی إِذٰا جٰاءَ أَمْرُنٰا وَ فٰارَ اَلتَّنُّورُ قُلْنَا اِحْمِلْ فِیهٰا مِنْ کُلٍّ زَوْجَیْنِ اِثْنَیْنِ وَ أَهْلَکَ إِلاّٰ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ اَلْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مٰا آمَنَ مَعَهُ إِلاّٰ قَلِیلٌ (۴۰) وَ قٰالَ اِرْکَبُوا فِیهٰا بِسْمِ اَللّٰهِ مَجْرٰاهٰا وَ مُرْسٰاهٰا إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (۴۱) وَ هِیَ تَجْرِی بِهِمْ فِی مَوْجٍ کَالْجِبٰالِ وَ نٰادیٰ نُوحٌ اِبْنَهُ وَ کٰانَ فِی مَعْزِلٍ یٰا بُنَیَّ اِرْکَبْ مَعَنٰا وَ لاٰ تَکُنْ مَعَ اَلْکٰافِرِینَ (۴۲) قٰالَ سَآوِی إِلیٰ جَبَلٍ یَعْصِمُنِی مِنَ اَلْمٰاءِ قٰالَ لاٰ عٰاصِمَ اَلْیَوْمَ مِنْ أَمْرِ اَللّٰهِ إِلاّٰ مَنْ رَحِمَ وَ حٰالَ بَیْنَهُمَا اَلْمَوْجُ فَکٰانَ مِنَ اَلْمُغْرَقِینَ (۴۳)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا نُوحاً إِلیٰ قَوْمِهِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُبِینٌ (۲۵) أَنْ لاٰ تَعْبُدُوا إِلاَّ اَللّٰهَ إِنِّی أَخٰافُ عَلَیْکُمْ عَذٰابَ یَوْمٍ أَلِیمٍ (۲۶) فَقٰالَ اَلْمَلَأُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مٰا نَرٰاکَ إِلاّٰ بَشَراً مِثْلَنٰا وَ مٰا نَرٰاکَ اِتَّبَعَکَ إِلاَّ اَلَّذِینَ هُمْ أَرٰاذِلُنٰا بٰادِیَ اَلرَّأْیِ وَ مٰا نَریٰ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کٰاذِبِینَ (۲۷) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ آتٰانِی رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ أَ نُلْزِمُکُمُوهٰا وَ أَنْتُمْ لَهٰا کٰارِهُونَ (۲۸) وَ یٰا قَوْمِ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مٰالاً إِنْ أَجرِیَ إِلاّٰ عَلَی اَللّٰهِ وَ مٰا أَنَا بِطٰارِدِ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاٰقُوا رَبِّهِمْ وَ لٰکِنِّی أَرٰاکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ (۲۹) وَ یٰا قَوْمِ مَنْ یَنْصُرُنِی مِنَ اَللّٰهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۳۰) وَ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزٰائِنُ اَللّٰهِ وَ لاٰ أَعْلَمُ اَلْغَیْبَ وَ لاٰ أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ وَ لاٰ أَقُولُ لِلَّذِینَ تَزْدَرِی أَعْیُنُکُمْ لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اَللّٰهُ خَیْراً اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا فِی أَنْفُسِهِمْ إِنِّی إِذاً لَمِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۳۱)
هوش مصنوعی: ما نوح را به سوی قومش فرستادیم و به آنان گفت: من برای شما هشداردهنده‌ای آشکار هستم که فقط God را عبادت کنید. من از عذاب روزی دردناک بر شما می‌ترسم. اما سران قومش که کافر بودند، گفتند: ما تو را جز یک انسان مثل خودمان نمی‌بینیم و نمی‌بینیم که جز افرادی که پست و بی‌مقدارند، کسی به تو ایمان آورده باشد. ما هیچ فضیلتی از طرف تو نسبت به خود نمی‌بینیم و بلکه شما را دروغگویانی می‌پنداریم. نوح به آنها گفت: آیا دیده‌اید اگر من بر دلیلی روشن از سوی پروردگارم باشم و رحمت‌هایی از سوی او داشته باشم، آیا باید شما را به این رحمت وادار کنیم در حالی که خودتان از آن متنفر هستید؟ و ای قوم من! من چیزی از شما نمی‌خواهم، فقط اجر من بر عهده خداست و من هرگز کسانی را که ایمان آورده‌اند، اخراج نخواهم کرد؛ زیرا آنها با پروردگارشان ملاقات خواهند داشت. اما من می‌بینم شما قومی نادان هستید. و ای قوم من! چه کسی به من یاری خواهد رساند از جانب خدا اگر آنها را طرد کنم؟ آیا توجه نمی‌کنید؟ من نمی‌گویم که من دارای خزانه‌های خدا هستم و غیب را نمی‌دانم و نمی‌گویم که من فرشته‌ام و به کسانی که چشم‌های شما به آنها خندیده است، نمی‌گویم که خدا به آنها خیر نخواهد داد؛ زیرا خدا به آنچه در دلهای آنهاست، بهتر می‌داند و اگر اینگونه بگویم، از ظالمین خواهم بود.
و بحقیقت فرستادیم نوح را بسوی قومش بدرستی که من مر شما را بیم‌کننده روشنم (۲۵) اینکه نپرستید مگر خدا را بدرستی که من می‌ترسم از عذاب روزی دردناک (۲۶) پس گفتند آن جمعی که کافر شدند نمی‌بینیم ترا مگر انسانی مانند ما و نمی‌بینیم ترا که پیروی کرده باشند ترا مگر آنان که ایشانند فرومایگان ما در مبدأ اندیشه و نمی‌بینیم مر شما را بر خود هیچ زیادتی بلکه گمان می‌بریم شما را دروغگویان (۲۷) گفت ای قوم من خبر دهید اگر باشم بر حجّتی از پروردگارم و داده باشد مرا رحمتی از نزدش پس پوشیده باشد بر شما آیا جبر کنم شما را بان و شما باشید مر آن را ناخوش دارندگان (۲۸) و ای قوم من نمی‌طلبم از شما بر آن مالی نیست مزد من مگر بر خدا و نیستم من راننده آنان که گرویدند بدرستی که ایشانند ملاقات‌کنندگان خداشان و لیکن می‌بینیمتان گروه نادانان (۲۹) و ای قوم من کیست که یاری کند مرا از خدا اگر برانم ایشان را آیا پس پند نمی‌گیرید (۳۰) و نمی‌گویم مر شما را که نزد منست خزانهای خدا و نمی‌دانم غیب را و نمی‌گویم بدرستی که من فرشته‌ام و نمی‌گویم مر آنان را که بخواری در ایشان می‌نگرد و چشمهای شما که هرگز ندهد ایشان را خدا خیری خدا داناتر است بآنچه در نفسهای ایشانست بدرستی که من آن‌گاه از ستمکاران بر خود باشم (۳۱)
هوش مصنوعی: ما نوح را به سوی قومش فرستادیم تا به آنها بگوید که من یک هشداردهنده روشن هستم. باید تنها خدا را پرستش کنید؛ زیرا من از عذاب روزی دردناک می‌ترسم. اما کافران گفتند که تو فقط انسانی هستی مانند ما و پیروانت نیز فقط افرادی بی‌ارزش هستند. آنها حتی نمی‌توانند برتری تو را در هیچ چیزی مشاهده کنند و ما فکر می‌کنیم تو دروغ می‌گویی. نوح به قومش گفت که اگر من برهان و دلیلی از جانب پروردگارم داشته باشم و خداوند رحمتی به من داده باشد، آیا شما می‌توانید مرا مجبور کنید به چیزهایی که شما نمی‌پسندید، ایمان بیاورم؟ او ادامه داد که من هیچ پاداشی از شما نمی‌طلبم و مزد من فقط نزد خداست. من نمی‌توانم آنهایی را که ایمان آورده‌اند راند، زیرا آنها به پروردگارشان خواهند رسید و شما به عنوان گروهی نادان به آنها توجه نمی‌کنید. سپس از قومش پرسید که چه کسی می‌تواند او را در مقابل خدا یاری کند اگر آنها ایمان آورده شوند و آیا شما عبرت نمی‌گیرید؟ نوح همچنین گفت که نمی‌گوید خزانه‌های خدا نزد اوست و او نمی‌داند غیب چیست و نه اینکه فرشته‌ای است. او به قومش گوشزد کرد که کسانی که به نظر شما کم‌ارزش هستند، ممکن است نزد خدا بسیار باارزش باشند و خدا به آنچه در دل‌های ایشان است آگاه‌تر است و اگر من از این سخنان بزنم، در واقع به خود ظلم می‌کنم.
نوح را گوید فرستادیم هم
سوی قومش گفت با قوم از کرم
هوش مصنوعی: نوح را می‌گوید که به سوی قومش فرستادیم و از طرف او به قومش پیام را ابلاغ کردیم که با مهربانی و بزرگواری با آن‌ها صحبت کند.
من ز حق باشم شما را بیم ده
بر هویدا زآن شوید ار منتبه
هوش مصنوعی: من به حق وابسته‌ام و شما را از آنچه در آینده نمایان می‌شود، هشدار می‌دهم. اگر به خود آیید، ممکن است متوجه شوید.
میکنم دعوت که نپرستید باز
جز خدا را گر که دارید امتیاز
هوش مصنوعی: من دعوت می‌کنم که جز خدا هیچ‌کس را نپرستید، اگر که امتیاز و برتری دارید.
بر شما من ترسم از یَومٍ ألِیم
کز عذابش زهره ها گردد دو نیم
هوش مصنوعی: من نگران روزی هستم که عذابی سخت و شدید بیفتد و در نتیجه این عذاب، دل‌ها از شدت درد و وحشت بشکند و به دو نیم تقسیم شود.
پس بگفتند آنکه بودند از عظام
کافر اندر وی ز قومش در مقام
هوش مصنوعی: پس آنهایی که از بزرگان و کافران بودند، در مقامش درباره قومش صحبت کردند.
ما نبینیمت به غیر از آدمی
مثل خود در عجز و فقدان و کمی
هوش مصنوعی: ما فقط مانند خودمان، در ناتوانی و کمبود، تو را نمی‌بینیم.
هم نبینیم آنکه تابع گشته کس
مر تو را غیر از اراذل بر هوس
هوش مصنوعی: کسی را نمی‌بینیم که جز افراد نادان و بی‌اخلاق به تو وابسته شده باشد و این نشان‌دهنده تمایل و کشش به شهوت است.
بی تأمل، بی تفکر، بی نظر
پیروی کردند از تو در سیر
هوش مصنوعی: بدون اندیشه و توجه، بدون تأمل و بررسی، پیروی از تو را در مسیر زندگی انتخاب کردند.
چون مزیّت بود نزد آن گروه
منحصر بر مال دنیا از وجوه
هوش مصنوعی: وقتی که برتری و ارزش در نظر آن جمع فقط به دارایی‌های دنیوی وابسته باشد، از جنبه‌های دیگر نادیده گرفته می‌شود.
وآنکه از مالش نبُد چیزی به دست
می نمود اندر نظرها خوار و پست
هوش مصنوعی: کسی که از ثروتش چیزی به دست نیاورد، در نظر دیگران بی‌ارزش و کم‌اهمیت به نظر می‌رسد.
زآن سبب گفتند افزونی به ما
هیچ از وجهی نباشد در شما
هوش مصنوعی: به همین دلیل گفتند که هیچ چیزی از ما به شما افزوده نمی‌شود.
می نبینیم از شما فضلی یقین
جز که پنداریمتان از کاذبین
هوش مصنوعی: ما از شما فضیلتی نمی‌بینیم و تنها به نظر می‌رسد که شما را از دروغگویان می‌پنداریم.
نوح گفت آیا گر آرم آیتی
کآن بود بر صدق قولم حجتی
هوش مصنوعی: نوح گفت: آیا اگر نشانه‌ای بیاورم که دلیلی بر درستی سخنم باشد، آیا به آن توجه می‌کنید؟
داده باشد بر من آن پروردگار
بخششی از نزد خود کامل عیار
هوش مصنوعی: خداوند به من نعمتی بزرگ و کامل عطا کرده است.
پس بماند بر شما پوشیده آن
زآنکه باشید از تغافل بد گمان
هوش مصنوعی: پس بهتر است که چیزی از شما پنهان بماند، زیرا در این حالت شما از ناآگاهی دچار بدگمانی نخواهید شد.
لُبّ معنی اینکه گر من کاذبم
پس چه گویید ار به حجت غالبم
هوش مصنوعی: اگر من در ادعای خود دروغگو باشم، پس شما چه خواهید گفت وقتی که برترین دلیل و برهان بر حقانیت من وجود دارد؟
داده باشد حجتی بر من خدا
مخفی از ترک تدبّر بر شما
هوش مصنوعی: خداوند دلیلی مخفی بر من قرار داده است که شما به دلیل عدم فکر کردن و تأمل در آن، از آن بی‌خبر هستید.
آن زمان آیا کنیم الزامتان
بر قبول دعوت اسلامتان
هوش مصنوعی: آیا در آن زمان خواسته شما را برای پذیرش دعوت اسلام برآورده کنیم؟
وآنگهی که کاره اید از وی شما
نی کنیم اکراهتان بر اهتدا
هوش مصنوعی: وقتی که کار از دست شما خارج می‌شود، نمی‌توانیم شما را مجبور کنیم که به پذیرفتن راه جدیدی بپردازید.
من به تبلیغ رسالت از وجوه
از شما چیزی نخواهم ای گروه
هوش مصنوعی: من برای انتقال پیام رسالت از شما چیزی نمی‌خواهم ای جمعیت.
مزد کاری را نباشم ملتمس
مبلغ و مالی که شاق آید به کس
هوش مصنوعی: من نه به دنبال پاداش و مزد برای کارم هستم، و نه مبلغ و مالی که برای کسی سنگین و سخت باشد.
می نباشد اجر من جز بر خدای
کو نمودم بر خلایق رهنمای
هوش مصنوعی: پاداش من فقط بر عهده خداوند است، زیرا من به مردم راهنمایی کرده‌ام.
قوم گفتند این اراذل را ز خویش
دور کن تا با تو بنشینیم بیش
هوش مصنوعی: مردم گفتند این افراد نااهل را از خود دور کن تا ما بتوانیم بیشتر با تو باشیم.
گفت من هرگز نسازم طردشان
زآنکه بس بینم در ایمان فردشان
هوش مصنوعی: گفت: من هرگز نمی‌توانم آن‌ها را رد کنم، زیرا ایمان هر یک از آن‌ها را به خوبی می‌بینم.
نیستم راننده ایشان را ز خویش
ثابتند از آنکه در ایمان و کیش
هوش مصنوعی: من راننده آنها نیستم، زیرا آنها به خودشان و ایمان و عقیده‌شان ثابتند.
چون توان راند آنکه را حق خوانده است
اهل حق را هر که راند او رانده است
هوش مصنوعی: هر کسی که اهل حق را از خود براند، در واقع خود را از حق دور کرده است و از حقیقت جدا شده است.
چون کنند ایشان ملاقات خدا
خصم پس گردند با راننده ها
هوش مصنوعی: وقتی که آن‌ها با خدا ملاقات می‌کنند، دشمنان به اون‌ها تبدیل می‌شوند و از رانندگان دور می‌شوند.
لیک من بینم شما را فرقه ای
در بحار جهل یکجا غرقه ای
هوش مصنوعی: اما من می‌بینم که گروهی از شما در دل دریاهای نادانی غرق شده‌اند.
یار من تا کیست ای قوم از انام
طرد ایشان را ز حق در انتقام
هوش مصنوعی: همراه من که کیست، ای مردم! از میان انسان‌ها، کسانی را که بر حق ظلم کرده‌اند بدانید که باید به سزای اعمالشان برسند.
در نمی یابید آیا پس شما
آنکه باشد طردِ ایشان بر خطا
هوش مصنوعی: شما متوجه نمی‌شوید که آیا کسی که مورد بی‌توجهی قرار گرفته است، به خاطر اشتباهش طرد شده یا نه.
قوم گفتند این جماعت بر یقین
که نمایی مدح ایشان این چنین
هوش مصنوعی: قوم گفتند: این گروه به طور مسلم، اینگونه مدح و ستایش شما را بیان می‌کنند.
مر موافق با تو اندر ظاهرند
لیک در باطن همانا منکرند
هوش مصنوعی: ظاهر این افراد با تو هماهنگ و موافق است، اما در دل و باطنشان به حقیقت آنها مخالفت می‌کنند.
نوح گفتا من نگویم نزد من
هست مخزنهای علم ذوالمنن
هوش مصنوعی: نوح گفت: من نمی‌گویم که در نزد من دانش و علم بی‌پایانی وجود دارد.
می نگویم اینکه دانم علم غیب
از بواطن تا خبر بدهم به عیب
هوش مصنوعی: من نمی‌گویم که از علم غیب مطلع هستم و از رازها آگاه هستم تا بتوانم عیوب مردم را فاش کنم.
هم به وحدانیّت حق قائل است
مؤمن اندر ظاهر او نی غافل است
هوش مصنوعی: مؤمن به یگانگی خداوند ایمان دارد و در ظاهر، به آن غافل نیست.
یا مراد نوح بود از این سخن
که خزینۀ رزق نبود نزد من
هوش مصنوعی: شاید منظور نوح از این جمله این باشد که من به عنوان یک پیامبر و واسطه، قادر به تأمین نعمت‌ها و روزی‌ها نیستم و این لطف و رحمت از جانب خداوند است، نه از من.
یا نگویم آگهم بر غیب ها
تا بدان گیرید بر من عیب ها
هوش مصنوعی: من نمی‌خواهم از گزیده‌های پنهانی بگویم، چون ممکن است تاوان آن را با انتقادات و عیب‌جویی‌های شما بپردازم.
از تعجب تا کنید انکار من
جاحد فضلم شوند این انجمن
هوش مصنوعی: اگر تعجب کنید و منکر فضلی که دارم شوید، این جمع به ناگاه منکر توانایی‌های من خواهند شد.
هم نمی گویم که من باشم ملک
تا کس از قولم فتد در ظنّ و شک
هوش مصنوعی: من نمی‌گویم که من از بزرگان یا پادشاهان هستم، تا کسی به واسطه‌ی کلام من دچار سوءتفاهم یا شک و تردید نشود.
هم نگویم آن کسان کز ناگزیر
چشمهاتان بیند ایشان را حقیر
هوش مصنوعی: من نمی‌گویم کسانی که به‌زور و ناخواسته به چشمان شما نگاه می‌کنند، آن‌ها را حقیر بدانید.
حق نخواهد دادشان خیری که هست
خود بر ایشان حق ز ما داناتر است
هوش مصنوعی: خداوند به افراد خوبی که خود را شایسته نمی‌دانند، نیکی نخواهد کرد؛ زیرا او از ما بهتر و بیشتر در این مورد آگاه است.
این نمایم گر من، استمکاره ام
چون شما از ملک عقل آواره ام
هوش مصنوعی: اگر من اینطور رفتار کنم، به این معنی است که مانند شما از دنیای عقل و خرد دور شده‌ام.