گنجور

۳- آیات ۱۷ تا ۲۴

أَ فَمَنْ کٰانَ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتٰابُ مُوسیٰ إِمٰاماً وَ رَحْمَةً أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ فَالنّٰارُ مَوْعِدُهُ فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ اَلْحَقُّ‌ مِنْ رَبِّکَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أُولٰئِکَ یُعْرَضُونَ عَلیٰ رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ اَلْأَشْهٰادُ هٰؤُلاٰءِ اَلَّذِینَ کَذَبُوا عَلیٰ رَبِّهِمْ أَلاٰ لَعْنَةُ اَللّٰهِ عَلَی اَلظّٰالِمِینَ (۱۸) اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ یَبْغُونَهٰا عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کٰافِرُونَ (۱۹) أُولٰئِکَ لَمْ یَکُونُوا مُعْجِزِینَ فِی اَلْأَرْضِ وَ مٰا کٰانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ یُضٰاعَفُ لَهُمُ اَلْعَذٰابُ مٰا کٰانُوا یَسْتَطِیعُونَ اَلسَّمْعَ وَ مٰا کٰانُوا یُبْصِرُونَ (۲۰) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۲۱) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْأَخْسَرُونَ (۲۲) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلیٰ رَبِّهِمْ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۲۳) مَثَلُ اَلْفَرِیقَیْنِ کَالْأَعْمیٰ وَ اَلْأَصَمِّ وَ اَلْبَصِیرِ وَ اَلسَّمِیعِ هَلْ یَسْتَوِیٰانِ مَثَلاً أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۲۴)

آیا کسی که باشد بر بیّنه از پروردگارش و بخواند آن را شاهدی از آن و از پیشش کتاب موسی پیشوا و رحمتی آن گروه می‌گروند بآن و هر که کافر می‌شود بآن از گروه‌های دشمن پس آتش وعده‌گاه اوست پس مباش در شکی از آن بدرستی که آن حق است از پروردگارت و لیکن اکثر مردمان نمی‌گروند (۱۷) و کیست ستمکارتر از آنکه بر بافت بر خدا دروغ را آنها عرض کرده می‌شوند بر پروردگارشان و گویند گواهان این گروه آنانند که دروغ بستند بر پروردگارشان آگاه باشد لعنت خداست بر ستمکاران (۱۸) آنان که باز می‌دارند از راه خدا و می‌خواهند آن را کج و ایشانند بآخرت ایشان کافران (۱۹) آنها نباشند عاجزکنندگان در زمین و نباشد مر ایشان را از جز خدا هیچ دوستان مضاعف کرده می‌شود بر ایشان عذاب نیستند که بتوانند شنیدن و نیستند که ببینند (۲۰) آن گروه آنانند که زیان کردند بنفسهای خود و گم شد از ایشان آنچه بودند که دروغ می‌بستند (۲۱) ناچار است بدرستی که ایشان در آخرت ایشانند زیانکارتران (۲۲) بدرستی که آنها که گرویدند و کردند کارهای شایسته و آرمیدند بسوی پروردگارشان آن گروه اهل بهشتند ایشان در آن جاویدانند (۲۳) مثل آن دو گروه چون کور و کر و بینا و شنواست آیا یکسان می‌باشند بمثل آیا پس پند نمی‌گیرید (۲۴)

هر که او را باشد آیا بر قرار
مر ورا برهانی از پروردگار
وز پی او را شاهدی باشد ز حق
کاین بود صادق به گفتار و نسق
جمله قرآن است برهان جمیل
شاهدش یا مصطفٰی(ص) یا جبرئیل
بیّنه یا آنکه خود پیغمبر است
شاهد او در ولایت حیدر (ع) است
بیّنه یا خود بود برهان عقل
شاهد این قرآن بود بر شأن عقل
شاهد قرآن بود تورات نیز
پیش از آن در نزد ارباب تمیز
آن کتاب موسی از فرمان حق
هست بر قرآن مصدّق هر ورق
بود تورات اهل دین را پیشوا
واسطۀ بخشایش فیض خدا
آن گروه آرند ایمان بر کتاب
اهل برهان یعنی از عقل و صواب
وآنکه کافر شد به قرآن یا رسول
موعد ایشان راست دوزخ در دخول
پس از این موعد مباش اندر گمان
کوست بر حق ز آفرینندة جهان
لیک بر وی مردم اکثر نگروند
بر هوای نفس خود چون پیروند
کیست استمکاره تر زآنکه افترا
بندد از راه دروغی بر خدا
آن گُره گردند بر پروردگار
عرض کرده نزد موقف در قرار
شاهدان گویند با قولی متین
شاهدان یعنی کرام الکاتبین
یا که اشهادند آن اعضایشان
می دهند آنها گواهی بر نشان
کاین گروهند آن کسان کز بی فروغ
گفته بر پروردگار خود دروغ
می بدانید این به تحقیق و یقین
کز خدا لعنت بود بر ظالمین
آن کسان که باز دارند از لجاج
خلق را از راه حق بر اعوجاج
وآنگه ایشانند بر دیگر سرای
کافر اعنی بی ز ایمان و ولای
مر خدا را نیستند ایشان یقین
از رهی عاجز کننده در زمین
هم مر ایشان را نباشد جز خدا
از پی رفع عقوبت اولیا
می شود افزوده ایشان را عذاب
بهر اضلال و ضلالت در حساب
می نبودندی توانا در جهان
مر شنیدن را و دیدن را عیان
این گروهند آنکه بر تن های خود
کرده اند ایشان زیانی بی ز حد
گم شد ز ایشان خود آنچه افتراء
می نمودند از بتان اندر جزاء
شبهه نبود کآن کسان در آخرت
در زیان باشند و دور از مغفرت
وآن کسان کآورده ایمان از خلوص
کرده اند اعمال نیکو بر خصوص
هم گرفتستند آرام و قرار
خود به ذکر و نام آن پروردگار
آن کسانند اهل جنّت واندر آن
هستشان جای آن جماعت جاودان
این دو فرقه در مثال از کفر و دین
کور و کر، بینا و شنوا همچنین
می بوند آیا برابر در مثل
چون نمی گیرند پند از ماحَصَل
باز بر تذکار و تنبیه از عطاء
میکند حق ذکر حال انبیاء
۲- آیات ۷ تا ۱۶: وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیّٰامٍ وَ کٰانَ عَرْشُهُ عَلَی اَلْمٰاءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ لَئِنْ قُلْتَ إِنَّکُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ اَلْمَوْتِ لَیَقُولَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ سِحْرٌ مُبِینٌ (۷) وَ لَئِنْ أَخَّرْنٰا عَنْهُمُ اَلْعَذٰابَ إِلیٰ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیَقُولُنَّ مٰا یَحْبِسُهُ أَلاٰ یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَ حٰاقَ بِهِمْ مٰا کٰانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۸) وَ لَئِنْ أَذَقْنَا اَلْإِنْسٰانَ مِنّٰا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنٰاهٰا مِنْهُ إِنَّهُ لَیَؤُسٌ کَفُورٌ (۹) وَ لَئِنْ أَذَقْنٰاهُ نَعْمٰاءَ بَعْدَ ضَرّٰاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ اَلسَّیِّئٰاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ (۱۰) إِلاَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ أُولٰئِکَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ (۱۱) فَلَعَلَّکَ تٰارِکٌ بَعْضَ مٰا یُوحیٰ إِلَیْکَ وَ ضٰائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ أَنْ یَقُولُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ کَنْزٌ أَوْ جٰاءَ مَعَهُ مَلَکٌ إِنَّمٰا أَنْتَ نَذِیرٌ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَکِیلٌ (۱۲) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیٰاتٍ وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۳) فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا أُنْزِلَ بِعِلْمِ اَللّٰهِ وَ أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (۱۴) مَنْ کٰانَ یُرِیدُ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا وَ زِینَتَهٰا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمٰالَهُمْ فِیهٰا وَ هُمْ فِیهٰا لاٰ یُبْخَسُونَ (۱۵) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ إِلاَّ اَلنّٰارُ وَ حَبِطَ مٰا صَنَعُوا فِیهٰا وَ بٰاطِلٌ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۶)۴- آیات ۲۵ تا ۳۱: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنٰا نُوحاً إِلیٰ قَوْمِهِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُبِینٌ (۲۵) أَنْ لاٰ تَعْبُدُوا إِلاَّ اَللّٰهَ إِنِّی أَخٰافُ عَلَیْکُمْ عَذٰابَ یَوْمٍ أَلِیمٍ (۲۶) فَقٰالَ اَلْمَلَأُ اَلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مٰا نَرٰاکَ إِلاّٰ بَشَراً مِثْلَنٰا وَ مٰا نَرٰاکَ اِتَّبَعَکَ إِلاَّ اَلَّذِینَ هُمْ أَرٰاذِلُنٰا بٰادِیَ اَلرَّأْیِ وَ مٰا نَریٰ لَکُمْ عَلَیْنٰا مِنْ فَضْلٍ بَلْ نَظُنُّکُمْ کٰاذِبِینَ (۲۷) قٰالَ یٰا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ آتٰانِی رَحْمَةً مِنْ عِنْدِهِ فَعُمِّیَتْ عَلَیْکُمْ أَ نُلْزِمُکُمُوهٰا وَ أَنْتُمْ لَهٰا کٰارِهُونَ (۲۸) وَ یٰا قَوْمِ لاٰ أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مٰالاً إِنْ أَجرِیَ إِلاّٰ عَلَی اَللّٰهِ وَ مٰا أَنَا بِطٰارِدِ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاٰقُوا رَبِّهِمْ وَ لٰکِنِّی أَرٰاکُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ (۲۹) وَ یٰا قَوْمِ مَنْ یَنْصُرُنِی مِنَ اَللّٰهِ إِنْ طَرَدْتُهُمْ أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۳۰) وَ لاٰ أَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی خَزٰائِنُ اَللّٰهِ وَ لاٰ أَعْلَمُ اَلْغَیْبَ وَ لاٰ أَقُولُ إِنِّی مَلَکٌ وَ لاٰ أَقُولُ لِلَّذِینَ تَزْدَرِی أَعْیُنُکُمْ لَنْ یُؤْتِیَهُمُ اَللّٰهُ خَیْراً اَللّٰهُ أَعْلَمُ بِمٰا فِی أَنْفُسِهِمْ إِنِّی إِذاً لَمِنَ اَلظّٰالِمِینَ (۳۱)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

أَ فَمَنْ کٰانَ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتٰابُ مُوسیٰ إِمٰاماً وَ رَحْمَةً أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ فَالنّٰارُ مَوْعِدُهُ فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ اَلْحَقُّ‌ مِنْ رَبِّکَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أُولٰئِکَ یُعْرَضُونَ عَلیٰ رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ اَلْأَشْهٰادُ هٰؤُلاٰءِ اَلَّذِینَ کَذَبُوا عَلیٰ رَبِّهِمْ أَلاٰ لَعْنَةُ اَللّٰهِ عَلَی اَلظّٰالِمِینَ (۱۸) اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ یَبْغُونَهٰا عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کٰافِرُونَ (۱۹) أُولٰئِکَ لَمْ یَکُونُوا مُعْجِزِینَ فِی اَلْأَرْضِ وَ مٰا کٰانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ یُضٰاعَفُ لَهُمُ اَلْعَذٰابُ مٰا کٰانُوا یَسْتَطِیعُونَ اَلسَّمْعَ وَ مٰا کٰانُوا یُبْصِرُونَ (۲۰) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۲۱) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْأَخْسَرُونَ (۲۲) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلیٰ رَبِّهِمْ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۲۳) مَثَلُ اَلْفَرِیقَیْنِ کَالْأَعْمیٰ وَ اَلْأَصَمِّ وَ اَلْبَصِیرِ وَ اَلسَّمِیعِ هَلْ یَسْتَوِیٰانِ مَثَلاً أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۲۴)
هوش مصنوعی: آیا کسی که بر حقایق واضحی از طرف پروردگارش استوار است و شاهدی از خود او آن را تلاوت می‌کند، مانند کسی است که پیش از او کتاب موسی به عنوان پیشوایی و رحمت بوده است؟ این دسته از افراد به آن ایمان می‌آورند، اما هر کس که از احزاب دیگر انکار کند، آتش دامن‌گیر او خواهد بود. پس در این باره شک و تردید نکن، زیرا این حقیقتی از جانب پروردگار توست، اما بیشتر مردم ایمان نمی‌آورند. و چه کسی ظالم‌تر از کسی است که به خدا دروغ ببندد؟ آنها برای پروردگارشان به نمایش گذاشته می‌شوند و شاهدان می‌گویند: اینها کسانی هستند که به پروردگارشان دروغ گفته‌اند. آیا لعنت خدا بر ظالمین نیست؟ کسانی که از راه خدا مردم را باز می‌دارند و می‌خواهند آن را کج کنند و در آخرت کافرند. این افراد نمی‌توانند در زمین بر دیگران چیره شوند و هیچ ولی و حمایتی جز خدا ندارند. عذاب بر آنها دوچندان خواهد شد، زیرا نه می‌توانند بشنوند و نه می‌توانند ببینند. اینها کسانی هستند که خود را زیانکار کرده‌اند و آنچه را که مطرح می‌کردند از آن‌ها دور شده است. بی‌تردید در آخرت، آنها زیان‌کارترین خواهند بود. اما آنها که ایمان آورده و کارهای صالح انجام داده و به پروردگارشان تسلیم شده‌اند، آنها اهل بهشت هستند و در آنجا جاودانه خواهند بود. تشبیه این دو گروه مانند نابینا و کر و بینا و شنواست؛ آیا این دو هیچ گاه برابر خواهند بود؟ پس آیا تفکر نمی‌کنید؟
آیا کسی که باشد بر بیّنه از پروردگارش و بخواند آن را شاهدی از آن و از پیشش کتاب موسی پیشوا و رحمتی آن گروه می‌گروند بآن و هر که کافر می‌شود بآن از گروه‌های دشمن پس آتش وعده‌گاه اوست پس مباش در شکی از آن بدرستی که آن حق است از پروردگارت و لیکن اکثر مردمان نمی‌گروند (۱۷) و کیست ستمکارتر از آنکه بر بافت بر خدا دروغ را آنها عرض کرده می‌شوند بر پروردگارشان و گویند گواهان این گروه آنانند که دروغ بستند بر پروردگارشان آگاه باشد لعنت خداست بر ستمکاران (۱۸) آنان که باز می‌دارند از راه خدا و می‌خواهند آن را کج و ایشانند بآخرت ایشان کافران (۱۹) آنها نباشند عاجزکنندگان در زمین و نباشد مر ایشان را از جز خدا هیچ دوستان مضاعف کرده می‌شود بر ایشان عذاب نیستند که بتوانند شنیدن و نیستند که ببینند (۲۰) آن گروه آنانند که زیان کردند بنفسهای خود و گم شد از ایشان آنچه بودند که دروغ می‌بستند (۲۱) ناچار است بدرستی که ایشان در آخرت ایشانند زیانکارتران (۲۲) بدرستی که آنها که گرویدند و کردند کارهای شایسته و آرمیدند بسوی پروردگارشان آن گروه اهل بهشتند ایشان در آن جاویدانند (۲۳) مثل آن دو گروه چون کور و کر و بینا و شنواست آیا یکسان می‌باشند بمثل آیا پس پند نمی‌گیرید (۲۴)
هوش مصنوعی: آیا کسی که برهان و دلیل روشنی از خدا دارد، بر خود می‌دارد و کتاب موسی را که مایه هدایت و رحمت است به عنوان شاهدی می‌خواند، در حالی که برخی به آن ایمان می‌آورند و برخی دیگر منکر آن می‌شوند؟ آنان که کافر می‌شوند، عاقبتشان آتش و عذاب است و در این باره تردیدی نکنید، زیرا این حقیقت از جانب پروردگارتان است، اما بسیاری از مردم ایمان نمی‌آورند. چه کسی ستمکارتر از کسانی است که به خدا دروغ نسبت می‌دهند؟ آنان در محضر پروردگارشان می‌ایستند و شهادت می‌دهند که افرادی دروغگو هستند. بدانید که لعنت خدا بر ستمکاران است. همین ستمکاران از راه خدا جلوگیری می‌کنند و می‌خواهند آن را منحرف کنند. آنان که به آخرت کافرند، در این کار نتیجه‌ای نخواهند گرفت. آن‌ها نمی‌توانند خدا را از خود دور کنند و هیچ دوستانی جز خدا نخواهند داشت. عذابی بر آن‌ها چیره می‌شود که نه می‌توانند بشنوند و نه ببینند. این دسته کسانی هستند که به خود آسیب رسانده و از آنچه که دروغ می‌گفتند، گمراه شده‌اند. در آخرت، اینان زیانکارترین آدم‌ها خواهند بود. اما کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند و به سوی پروردگارشان آرام گرفته‌اند، جزو اهل بهشت خواهند بود و در آنجا جاودانه خواهند ماند. آیا این دو گروه، یعنی کور و کر و بینا و شنوا، شبیه هم هستند؟ آیا نمی‌خواهید پند بگیرید؟
هر که او را باشد آیا بر قرار
مر ورا برهانی از پروردگار
هوش مصنوعی: هر کسی که در دلش یقین و ایمان به خداوند دارد، می‌تواند به راحتی ارتباطی با خدا برقرار کرده و از آیات و نشانه‌های او بهره‌مند شود.
وز پی او را شاهدی باشد ز حق
کاین بود صادق به گفتار و نسق
هوش مصنوعی: پس از او، گواهی از حق وجود دارد که نشان می‌دهد او در گفتار و رفتار خود صادق و راستگو بوده است.
جمله قرآن است برهان جمیل
شاهدش یا مصطفٰی(ص) یا جبرئیل
هوش مصنوعی: تمام این متن قرآن دلیلی زیبا است و شاهد آن یا پیامبر (ص) است و یا جبرئیل.
بیّنه یا آنکه خود پیغمبر است
شاهد او در ولایت حیدر (ع) است
هوش مصنوعی: شاهد و دلیل بر ولایت حضرت علی (ع) یا خود پیامبر است.
بیّنه یا خود بود برهان عقل
شاهد این قرآن بود بر شأن عقل
هوش مصنوعی: شواهد و دلایل روشنی وجود دارد که به روشنی نشان می‌دهد عقل و خرد، این قرآن را به عنوان نشانه‌ای از برهان و دلیل درست می‌داند.
شاهد قرآن بود تورات نیز
پیش از آن در نزد ارباب تمیز
هوش مصنوعی: در زمان‌های قدیم، کتاب‌های آسمانی مثل قرآن و تورات وجود داشتند که نشانه‌های روشن و حقایق دقیق را برای انسان‌ها به ارمغان آوردند و دانشمندان و اهل علم به خوبی آن‌ها را درک کرده‌اند.
آن کتاب موسی از فرمان حق
هست بر قرآن مصدّق هر ورق
هوش مصنوعی: کتاب موسی به دستور خداوند نازل شده و هر صفحه‌اش بر قرآن تأییدکننده است.
بود تورات اهل دین را پیشوا
واسطۀ بخشایش فیض خدا
هوش مصنوعی: تورات برای پیروان دین، راهنما و واسطه‌ای برای دریافت رحمت و نعمت‌های الهی است.
آن گروه آرند ایمان بر کتاب
اهل برهان یعنی از عقل و صواب
هوش مصنوعی: آن دسته از افرادی که به دانش و استدلال اهمیت می‌دهند، ایمان خود را بر اساس نوشته‌های اهل برهان قرار می‌دهند، یعنی به عقل و درست‌فکری تکیه دارند.
وآنکه کافر شد به قرآن یا رسول
موعد ایشان راست دوزخ در دخول
هوش مصنوعی: کسی که به قرآن یا پیامبر ایمان نمی‌آورد، در واقع موعدی برای او در آتش جهنم تعیین شده است.
پس از این موعد مباش اندر گمان
کوست بر حق ز آفرینندة جهان
هوش مصنوعی: از این پس در شک و تردید نباش، چون کسی که بر حقایق آفرینشگر جهان واقف است.
لیک بر وی مردم اکثر نگروند
بر هوای نفس خود چون پیروند
هوش مصنوعی: اما مردم بیشتر به خواسته‌های نفسانی خود توجه می‌کنند و مانند مگس به شیرینی‌ها و لذت‌ها جذب می‌شوند.
کیست استمکاره تر زآنکه افترا
بندد از راه دروغی بر خدا
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هیچ کس ظالم‌تر و بدتر از کسی نیست که به خداوند دروغ می‌بندد و از راه نادرست به او اتهام می‌زند.
آن گُره گردند بر پروردگار
عرض کرده نزد موقف در قرار
هوش مصنوعی: افراد در روز قیامت در محضر خداوند حاضر می‌شوند و در جایگاهی قرار می‌گیرند که در آنجا اعمالشان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
شاهدان گویند با قولی متین
شاهدان یعنی کرام الکاتبین
هوش مصنوعی: شاهدان به طور قطعی می‌گویند که رویدادها ثبت و ضبط می‌شوند، و این ثبت به دست نگارندگان باکرامت انجام می‌گیرد.
یا که اشهادند آن اعضایشان
می دهند آنها گواهی بر نشان
هوش مصنوعی: این افراد بار دیگر اعضای بدن خود را به سوی او بلند می‌کنند و آن‌ها به عنوان شاهدانی به گواهی بر نشانه‌ها و نشانه‌های او خواهند پرداخت.
کاین گروهند آن کسان کز بی فروغ
گفته بر پروردگار خود دروغ
هوش مصنوعی: این افراد کسانی هستند که به خاطر نداشتن نور و روشنایی در ایمانشان، به پروردگار خود دروغ می‌گویند.
می بدانید این به تحقیق و یقین
کز خدا لعنت بود بر ظالمین
هوش مصنوعی: شما به خوبی می‌دانید که این موضوع به طور قطع و بدون شک نشان‌دهنده‌ی این است که خداوند بر ظالمین لعنت فرستاده است.
آن کسان که باز دارند از لجاج
خلق را از راه حق بر اعوجاج
هوش مصنوعی: افرادی که از لجاجت و stubbornness دیگران جلوگیری می‌کنند و آنها را از راه راست منحرف نمی‌سازند، در حقیقت در مسیر حقیقت قرار دارند.
وآنگه ایشانند بر دیگر سرای
کافر اعنی بی ز ایمان و ولای
هوش مصنوعی: سپس آن‌ها در دنیای دیگری هستند که به کفر و نداشتن ایمان و ولایت شناخته می‌شود.
مر خدا را نیستند ایشان یقین
از رهی عاجز کننده در زمین
هوش مصنوعی: این افراد از نظر خداوند به هیچ وجه قدرتی ندارند و نمی‌توانند او را در زمین تحت تأثیر قرار دهند.
هم مر ایشان را نباشد جز خدا
از پی رفع عقوبت اولیا
هوش مصنوعی: تنها خداست که می‌تواند عذاب اولیا را رفع کند و هیچ کس دیگر قادر به این کار نیست.
می شود افزوده ایشان را عذاب
بهر اضلال و ضلالت در حساب
هوش مصنوعی: این جمله به این مفهوم اشاره دارد که افرادی که گمراهی و انحراف را انتخاب می‌کنند، عذاب و رنج بیشتری را در روز حساب تجربه خواهند کرد. به عبارتی، کسانی که به راه راست قدم نمی‌گذارند و از هدایت دور می‌شوند، مسئولیت بیشتری در قبال اعمال و انتخاب‌های نادرست خود دارند و در نتیجه عذابشان نیز شدیدتر خواهد بود.
می نبودندی توانا در جهان
مر شنیدن را و دیدن را عیان
هوش مصنوعی: اگر توانا نبودند در جهان، نه می‌توانستند شنیدن و دیدن را به وضوح تجربه کنند.
این گروهند آنکه بر تن های خود
کرده اند ایشان زیانی بی ز حد
هوش مصنوعی: این افراد هستند که بر بدن‌های خود آسیب‌هایی بزرگ و بی‌شماری وارد کرده‌اند.
گم شد ز ایشان خود آنچه افتراء
می نمودند از بتان اندر جزاء
هوش مصنوعی: آنچه که از بت‌ها برمی‌ساختند و به آن‌ها نسبت می‌دادند، حالا از میان ایشان ناپدید شده است.
شبهه نبود کآن کسان در آخرت
در زیان باشند و دور از مغفرت
هوش مصنوعی: شکی نیست که آن افراد در روز قیامت ناکام و از بخشش خدا دور خواهند بود.
وآن کسان کآورده ایمان از خلوص
کرده اند اعمال نیکو بر خصوص
هوش مصنوعی: کسانی که با خلوص نیت به ایمان رسیده‌اند، اعمال نیک و پسندیده‌ای انجام می‌دهند که ویژگی خاصی دارند.
هم گرفتستند آرام و قرار
خود به ذکر و نام آن پروردگار
هوش مصنوعی: آنها برای آرامش و آسایش خود به یاد و ذکر خدای خویش پرداخته‌اند.
آن کسانند اهل جنّت واندر آن
هستشان جای آن جماعت جاودان
هوش مصنوعی: آن‌ها که اهل بهشت‌اند و در آنجا برای خود جایگاهی دارند، همانند گروهی از افراد جاودانی هستند.
این دو فرقه در مثال از کفر و دین
کور و کر، بینا و شنوا همچنین
هوش مصنوعی: این دو گروه در زمینه کفر و دین به مانند افرادی هستند که هر کدام دچار نواقص خاصی هستند؛ یکی نمی‌بیند و دیگری نمی‌شنود، اما در عین حال، برخی از آن‌ها بینا و شنوا هستند.
می بوند آیا برابر در مثل
چون نمی گیرند پند از ماحَصَل
هوش مصنوعی: آیا می‌توانند محبت و دوستی را با یکدیگر مقایسه کنند، در حالی که از نتیجه تجربه‌های ما درس نمی‌گیرند؟
باز بر تذکار و تنبیه از عطاء
میکند حق ذکر حال انبیاء
هوش مصنوعی: خداوند بار دیگر از طریق یادآوری و هشدار، به بیان حال پیامبران می‌پردازد.