گنجور

۲- آیات ۷ تا ۱۶

وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیّٰامٍ وَ کٰانَ عَرْشُهُ عَلَی اَلْمٰاءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ لَئِنْ قُلْتَ إِنَّکُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ اَلْمَوْتِ لَیَقُولَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ سِحْرٌ مُبِینٌ (۷) وَ لَئِنْ أَخَّرْنٰا عَنْهُمُ اَلْعَذٰابَ إِلیٰ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیَقُولُنَّ مٰا یَحْبِسُهُ أَلاٰ یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَ حٰاقَ بِهِمْ مٰا کٰانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۸) وَ لَئِنْ أَذَقْنَا اَلْإِنْسٰانَ مِنّٰا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنٰاهٰا مِنْهُ إِنَّهُ لَیَؤُسٌ کَفُورٌ (۹) وَ لَئِنْ أَذَقْنٰاهُ نَعْمٰاءَ بَعْدَ ضَرّٰاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ اَلسَّیِّئٰاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ (۱۰) إِلاَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ أُولٰئِکَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ (۱۱) فَلَعَلَّکَ تٰارِکٌ بَعْضَ مٰا یُوحیٰ إِلَیْکَ وَ ضٰائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ أَنْ یَقُولُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ کَنْزٌ أَوْ جٰاءَ مَعَهُ مَلَکٌ إِنَّمٰا أَنْتَ نَذِیرٌ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَکِیلٌ (۱۲) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیٰاتٍ وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۳) فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا أُنْزِلَ بِعِلْمِ اَللّٰهِ وَ أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (۱۴) مَنْ کٰانَ یُرِیدُ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا وَ زِینَتَهٰا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمٰالَهُمْ فِیهٰا وَ هُمْ فِیهٰا لاٰ یُبْخَسُونَ (۱۵) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ إِلاَّ اَلنّٰارُ وَ حَبِطَ مٰا صَنَعُوا فِیهٰا وَ بٰاطِلٌ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۶)

و اوست که آفرید آسمانها و زمین را در شش روز و بود عرش او بر آب تا بیازماید شما را که کدامتان نیکوترید در کردار و اگر بگوئید بدرستی که شما باشید برانگیخته‌شدگان از پس مرگ هر آینه گویند آنان که کافر شدند نیست این مگر جادوی آشکار (۷) و هر آینه اگر باز پس اندازیم از ایشان عذاب را تا مدتی شمرده شده هر آینه می‌گویند چه بازداشت آن را آگاه باشید روزی که بیاید ایشان را نخواهد شد گردانیده از ایشان و فرو آمد بایشان آنچه بودند که بان استهزا می‌کردند (۸) و هر آینه اگر بچشانیم انسان را از خود رحمتی پس برداریم آن را از او بدرستی که او هر آینه نومید و ناسپاس است (۹) و هر آینه اگر بچشانیم او را نعمتی پس از سختی برنجی که مس کرد او را هر آینه می‌گوید البته که رفت بدیها از من بدرستی که او هر آینه شادمان نازنده است (۱۰) مگر آنکه صبر کردند و کردند کارهای شایسته آنها مر ایشان‌راست آمرزش و مزدی بزرگ (۱۱) پس شاید تو ترک‌کنندۀ باشی برخی از آنچه وحی فرستاده می‌شود بتو و تنگ می‌شود بآن سینه‌ات که می‌گویند چرا فرستاده نشد بر او گنجی یا نیامد با او فرشته جز این نیست که تو بیم‌کننده و خدا بر همه چیزی وکیل است (۱۲) یا می‌گویند بدروغ بر بسته آن را بگو پس بیاورید ده سوره مانند آن بر بافته‌شده‌ها و بخوانید هر که را توانید از جز خدا اگر هستید راستگویان (۱۳) پس اگر اجابت نکردند مر شما را پس بدانید که آنچه فرو فرستاده شد بعلم خداست و آنکه نیست خدایی مگر او پس آیا شما منقادانید (۱۴) کسی که باشد که بخواهد زندگی دنیا و زینت آن را تمام می‌دهیم بایشان کردارهاشان را در آن و ایشان در آن کم کرده نشوند (۱۵) آنها آنانند که نیست مر ایشان را در آخرت مگر آتش و نابود شد آنچه کردند در آن و ناچیز است آنچه بودند که می‌کردند (۱۶)

اوست آن کس که به شش روز آفرید
این سماوات و زمین را بر پدید
عالم جسمانی اعنی شش جهت
بهر او فرض است نزد معرفت
بود پیش از خلقت ارض و سماء
عرش را بر آب بنیاد و بناء
عرش باشد عقلِ اول ای سنی
کآن بود بر علم اول مبتنی
بُد مقدم غیب مطلق بر شهود
یعنی این اجسام کونی در نمود
با تو گفتم شرح خلقت پیش از این
گر به یادت نیست در دفتر ببین
آزماید تا شما را در مقام
تا نکوتر از عمل باشد کدام
ور تو گویی ای محمّد(ص) بعد موت
منبعث خواهی د شد بی حرف و صوت
کافران گویند از عقل زبون
نیست این جز سحر بیّن در فسون
یعنی آنسان که دهد جادو فریب
هم فریبنده است این قول عجیب
ور که اندازیم تأخیر آن عذاب
تا گه معدود ز ایشان در حساب
باز می گویند ز استهزاء چه چیز
داشت باز آن را ز ما تا رستخیز
امّت معدوده گردانی کلام
جمعی از اوقات باشد ای همام
یعنی اندر بعضی از اجزاء وقت
گر که باشی واقف از اجزاء وقت
امّت معدوده را بعضی دگر
قوم مهدی می شمارند از خبر
یعنی استهزاء کنند آن فرقه چند
کُشته تا در دست مهدیین شوند
یوم یأتیهم بدانید اینکه نیست
منصرف ز ایشان عذاب، این بودنی است
گفته بعضی این عذاب اندر نشان
قتل جبریل است از مستهزئان
شاید این باشد مراد ای معتمد
که کند جبریلشان دور از خرد
مرد را چون نیست عقل بندگی
در دو دنیا عاری است از زندگی
مر محیط آید بدیشان بی گمان
آنچه میکردند استهزاء بدان
حاق فعل ماضی اندر حاصل است
وضع گر در موضع مستقبل است
بهر تأکید وقوع آمد تمام
وین بود بسیار واقع در کلام
گوییا بگرفته است اعنی فرا
مر جهات کافران را ابتلا
گر دهیم از خود به آدم نعمتی
تا که یابد در تنعم لذتی
پس بگیریم آن ز وی بس نا امید
گردد او از فضل باری بی ز دید
ناسپاس از نعمت بگذشته بس
نیست او را جز به کفران دسترس
هست یعنی آدمی از ناشناس
تا به مردن نا امید و ناسپاس
ور چشانیمش پس از رنج و الم
نعمتی یا شادیی از بعد غم
گوید از من شد مصیبت ها به دور
شادمان گردد کند فخر از غرور
جای شکر نعمت آرد فخر و ناز
عمر خود ضایع کند در حرص و آز
حاصل آن کاندر نقم باشد کفور
همچنین در شادی و نعمت فخور
جز کسان که صابرند اندر بلا
شاکر اندر نعمت و عیش و نوا
کرده اند اعمال نیکو در جهان
هستشان آمرزش از حق آن کسان
همچنین مزدی بزرگ اندر عمل
که بهشت آن مزد را باشد اقل
وین مقام قرب بنده با خداست
حاصل آن از خُلق تسلیم و رضاست
گشته وارد کاقتراح مکیان
بود افزون بر پیمبر در بیان
حق تو را گفتند چون گنجی نداد
یا ملک نامد به تصدیق از سداد
تنگدل می شد رسول از گفتشان
یافت این آیت نزول از بهر آن
پس تو شاید تارک آیی زین فرق
وحی کرده آنچه شد سویت ز حق
یعنی از سبّ اِلهان در کتاب
آنچه باشد داری آن را در حجاب
تا مگر ز ایشان نمایی دفع شرّ
یا که ترسی تا تو را باشد خطر
یا که شاید تنگ گردد سینه ات
زآنچه گویند اهل کبر و کینه ات
کز چه نامد بر تو گنجی ز آسمان
تا کنی انفاق آن بر مردمان
یا چرا نامد فرشته تا گواه
بر تو باشد در نبوّ ت از اِله
حاصل آنکه تو ممان باز ای رسول
از رسالت زین مقالات فضول
از تو جز انذار نبود بر عباد
تنگدل پس از چه گردی در نهاد
حق بود بر کلّ اشیاء کارساز
یا گواه جمله آن دانای راز
کافران گویند احمد بافته است
این سخنها را نه کز حق یافته است
گو شما آرید ده سوره چنان
بافته بر هم ز خویش اندر بیان
ده یکش را آورید اعنی شما
کافصحید از من بود گر افترا
هم بخوانید آنکه بتوانید هم
دون حق گر صادقید اندر همم
پس نکردند ار اجابت این گروه
آنچه را گفتید ز اتیان از وجوه
پس بدانید آنچه نازل بر نبی است
جمله بر علم الهی مبتنی است
وآن بود علمی که خلقان را به کار
باشد آن اندر معاش و در قرار
هم نباشد هیچ معبودی جز او
مسلمید آیا شما پس بی غلو
یا که داخل می شوید آیا شما
اندر اسلام از چنین امری به جا
هر که باشد از دنوّ همّتش
خواهد او بهرة جهان و زینتش
هم یقین بدهیم ایشان را تمام
ما جزاء کرده ها در هر مقام
یعنی آنانکه کنند اعمال نیک
بهر دنیا نی که بهر حال نیک
نیستشان مقصود هیچ از آخرت
تا که خواهند از خطائی معذرت
اجرشان را هم دهد حق در جهان
کاسته خود می نگردد هیچ از آن
این گروهند آن کسان کاندر قرار
نیستشان در آخرت الاّ که نار
شد تباه اعمال ایشان سر به سر
زآنکه جز دنیا نبُدشان در نظر
گشت باطل آنچه کردند از ریاء
چون بر اخلاص است طاعت را بناء
در قیامت گر نباشد طاعتی
مبتنی آن بر خلوص نیّتی
نیست اجری یا ثوابی بهر او
بوده اجرش در جهان عیش نکو
یا ثنائی مردم او را در عمل
کاین است مردی عابد و شیخی اجل
آمد آن یک در غزا بی امتناع
تا که گویندش بود مردی شجاع
وآن عطاء می داد بر مردم زیاد
تا که گویندش سخی طبع است و راد
وآن یکی بُد دائم الذکر و متین
تا که دین دارش شناسند و امین
بود و آن یک بس خلیق و بردبار
تا نماید خویش را کامل عیار
باطنش چون اژدها پُر زهر و سوز
ظاهرش چون گلستانی دل فروز
اصل، اخلاص است پس در هر عمل
نیست گر خالص ، بود مکر و دغل
۱- آیات ۱ تا ۶: بسم الله الرحمن الرحیم۳- آیات ۱۷ تا ۲۴: أَ فَمَنْ کٰانَ عَلیٰ بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شٰاهِدٌ مِنْهُ وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتٰابُ مُوسیٰ إِمٰاماً وَ رَحْمَةً أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِهِ مِنَ اَلْأَحْزٰابِ فَالنّٰارُ مَوْعِدُهُ فَلاٰ تَکُ فِی مِرْیَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ اَلْحَقُّ‌ مِنْ رَبِّکَ وَ لٰکِنَّ أَکْثَرَ اَلنّٰاسِ لاٰ یُؤْمِنُونَ (۱۷) وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ اِفْتَریٰ عَلَی اَللّٰهِ کَذِباً أُولٰئِکَ یُعْرَضُونَ عَلیٰ رَبِّهِمْ وَ یَقُولُ اَلْأَشْهٰادُ هٰؤُلاٰءِ اَلَّذِینَ کَذَبُوا عَلیٰ رَبِّهِمْ أَلاٰ لَعْنَةُ اَللّٰهِ عَلَی اَلظّٰالِمِینَ (۱۸) اَلَّذِینَ یَصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اَللّٰهِ وَ یَبْغُونَهٰا عِوَجاً وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کٰافِرُونَ (۱۹) أُولٰئِکَ لَمْ یَکُونُوا مُعْجِزِینَ فِی اَلْأَرْضِ وَ مٰا کٰانَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ مِنْ أَوْلِیٰاءَ یُضٰاعَفُ لَهُمُ اَلْعَذٰابُ مٰا کٰانُوا یَسْتَطِیعُونَ اَلسَّمْعَ وَ مٰا کٰانُوا یُبْصِرُونَ (۲۰) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ مٰا کٰانُوا یَفْتَرُونَ (۲۱) لاٰ جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ هُمُ اَلْأَخْسَرُونَ (۲۲) إِنَّ اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ وَ أَخْبَتُوا إِلیٰ رَبِّهِمْ أُولٰئِکَ أَصْحٰابُ اَلْجَنَّةِ هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ (۲۳) مَثَلُ اَلْفَرِیقَیْنِ کَالْأَعْمیٰ وَ اَلْأَصَمِّ وَ اَلْبَصِیرِ وَ اَلسَّمِیعِ هَلْ یَسْتَوِیٰانِ مَثَلاً أَ فَلاٰ تَذَکَّرُونَ (۲۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّمٰاوٰاتِ وَ اَلْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیّٰامٍ وَ کٰانَ عَرْشُهُ عَلَی اَلْمٰاءِ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ لَئِنْ قُلْتَ إِنَّکُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ اَلْمَوْتِ لَیَقُولَنَّ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ هٰذٰا إِلاّٰ سِحْرٌ مُبِینٌ (۷) وَ لَئِنْ أَخَّرْنٰا عَنْهُمُ اَلْعَذٰابَ إِلیٰ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَیَقُولُنَّ مٰا یَحْبِسُهُ أَلاٰ یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَ حٰاقَ بِهِمْ مٰا کٰانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (۸) وَ لَئِنْ أَذَقْنَا اَلْإِنْسٰانَ مِنّٰا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنٰاهٰا مِنْهُ إِنَّهُ لَیَؤُسٌ کَفُورٌ (۹) وَ لَئِنْ أَذَقْنٰاهُ نَعْمٰاءَ بَعْدَ ضَرّٰاءَ مَسَّتْهُ لَیَقُولَنَّ ذَهَبَ اَلسَّیِّئٰاتُ عَنِّی إِنَّهُ لَفَرِحٌ فَخُورٌ (۱۰) إِلاَّ اَلَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا اَلصّٰالِحٰاتِ أُولٰئِکَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ کَبِیرٌ (۱۱) فَلَعَلَّکَ تٰارِکٌ بَعْضَ مٰا یُوحیٰ إِلَیْکَ وَ ضٰائِقٌ بِهِ صَدْرُکَ أَنْ یَقُولُوا لَوْ لاٰ أُنْزِلَ عَلَیْهِ کَنْزٌ أَوْ جٰاءَ مَعَهُ مَلَکٌ إِنَّمٰا أَنْتَ نَذِیرٌ وَ اَللّٰهُ عَلیٰ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَکِیلٌ (۱۲) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَرٰاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیٰاتٍ وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّٰهِ إِنْ کُنْتُمْ صٰادِقِینَ (۱۳) فَإِلَّمْ یَسْتَجِیبُوا لَکُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمٰا أُنْزِلَ بِعِلْمِ اَللّٰهِ وَ أَنْ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ فَهَلْ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (۱۴) مَنْ کٰانَ یُرِیدُ اَلْحَیٰاةَ اَلدُّنْیٰا وَ زِینَتَهٰا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمٰالَهُمْ فِیهٰا وَ هُمْ فِیهٰا لاٰ یُبْخَسُونَ (۱۵) أُولٰئِکَ اَلَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی اَلْآخِرَةِ إِلاَّ اَلنّٰارُ وَ حَبِطَ مٰا صَنَعُوا فِیهٰا وَ بٰاطِلٌ مٰا کٰانُوا یَعْمَلُونَ (۱۶)
هوش مصنوعی: خداوندی که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و عرش او بر آب بود تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهترین کار را انجام می‌دهد. و اگر بگویی که شما بعد از مرگ زنده خواهید شد، کسانی که کافرند خواهند گفت: «این تنها یک جادوگری آشکار است.» و اگر عذاب را برای آنان تا زمان معینی به تأخیر بیندازیم، خواهند گفت: «چه چیزی آن را باز می‌دارد؟» در روزی که عذاب به سراغشان بیاید، از آنها دور نخواهد شد و آنچه را که به آن می‌خندیدند، به سراغشان می‌آید. و اگر انسانی را از رحمت خود بهره‌مند کنیم، سپس آن را از او بگیریم، او بسیار ناامید و ناسپاس خواهد بود. و اگر او را بعد از سختی‌ای به نعمت برسانیم، خواهد گفت: «بدی‌ها از من دور شد.» او شاد و مغرور خواهد بود. مگر آن کسانی که صبر کردند و اعمال صالح انجام دادند، که برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ است. شاید تو برخی از آنچه به تو وحی می‌شود را رها کنی و از اینکه بگویند: «چرا بر او گنجی نازل نشده یا فرشته‌ای با او نیامده است» صدرت تنگ شود. تو تنها هشداردهنده‌ای هستی و خداوند بر هر چیزی نگهبان است. آیا آنها می‌گویند او ساخته است؟ بگو: «پس بیایید ده سوره مانند آن بیاورید که ساخته شده‌اند و هرکس را که می‌توانید از غیر خدا بخوانید، اگر راست می‌گویید.» و اگر به شما پاسخ ندادند، بدانید که این وحی از جانب خداوند است و اینکه هیچ خدایی جز او نیست. آیا شما مسلمان خواهید شد؟ هر که خواهد زندگی دنیا و زینت آن را، ما اعمالشان را در آن به او عطا می‌کنیم و در آن‌ها چیزی کاسته نخواهد شد. اینها کسانی هستند که در آخرت فقط آتش نصیبشان خواهد بود و آنچه در آن انجام داده‌اند، هدر می‌رود و آنچه کرده‌اند باطل است.
و اوست که آفرید آسمانها و زمین را در شش روز و بود عرش او بر آب تا بیازماید شما را که کدامتان نیکوترید در کردار و اگر بگوئید بدرستی که شما باشید برانگیخته‌شدگان از پس مرگ هر آینه گویند آنان که کافر شدند نیست این مگر جادوی آشکار (۷) و هر آینه اگر باز پس اندازیم از ایشان عذاب را تا مدتی شمرده شده هر آینه می‌گویند چه بازداشت آن را آگاه باشید روزی که بیاید ایشان را نخواهد شد گردانیده از ایشان و فرو آمد بایشان آنچه بودند که بان استهزا می‌کردند (۸) و هر آینه اگر بچشانیم انسان را از خود رحمتی پس برداریم آن را از او بدرستی که او هر آینه نومید و ناسپاس است (۹) و هر آینه اگر بچشانیم او را نعمتی پس از سختی برنجی که مس کرد او را هر آینه می‌گوید البته که رفت بدیها از من بدرستی که او هر آینه شادمان نازنده است (۱۰) مگر آنکه صبر کردند و کردند کارهای شایسته آنها مر ایشان‌راست آمرزش و مزدی بزرگ (۱۱) پس شاید تو ترک‌کنندۀ باشی برخی از آنچه وحی فرستاده می‌شود بتو و تنگ می‌شود بآن سینه‌ات که می‌گویند چرا فرستاده نشد بر او گنجی یا نیامد با او فرشته جز این نیست که تو بیم‌کننده و خدا بر همه چیزی وکیل است (۱۲) یا می‌گویند بدروغ بر بسته آن را بگو پس بیاورید ده سوره مانند آن بر بافته‌شده‌ها و بخوانید هر که را توانید از جز خدا اگر هستید راستگویان (۱۳) پس اگر اجابت نکردند مر شما را پس بدانید که آنچه فرو فرستاده شد بعلم خداست و آنکه نیست خدایی مگر او پس آیا شما منقادانید (۱۴) کسی که باشد که بخواهد زندگی دنیا و زینت آن را تمام می‌دهیم بایشان کردارهاشان را در آن و ایشان در آن کم کرده نشوند (۱۵) آنها آنانند که نیست مر ایشان را در آخرت مگر آتش و نابود شد آنچه کردند در آن و ناچیز است آنچه بودند که می‌کردند (۱۶)
هوش مصنوعی: اوست که آسمان‌ها و زمین را در شش روز خلق کرد و عرش او بر آب بود تا شما را آزمایش کند که کدام یک از شما در کارها نیکوکارتر است. اگر بگویید که پس از مرگ دوباره برانگیخته خواهید شد، کسانی که کافرند خواهند گفت این چیزی جز جادوی آشکار نیست. اگر عذابی را که وعده داده شده به تعویق بیندازیم، آنان خواهند گفت چه چیزی آن را متوقف کرده است. بدانید روزی که به سراغشان بیاید، توانایی پیدا نمی‌کنند و آنچه را که قبلاً مورد تمسخر قرار داده بودند به سراغشان می‌آید. اگر از رحمت خود به انسان بچشانیم و سپس آن را از او بگیریم، او یقیناً ناامید و ناسپاس می‌شود. و اگر از سختی، نعمتی به او عطا کنیم، می‌گوید همه بدی‌ها از من دور شده است و او به شدت شاد و دلشاد می‌شود. مگر اینکه صبر کنند و کارهای شایسته انجام دهند؛ برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ است. شاید تو بخشی از آنچه بر تو وحی شده را رها کنی و سینه‌ات تنگ شود، در حالی که می‌گویند چرا گنجی به او نازل نشد یا فرشته‌ای نیاورده است. تو تنها یک هشدار دهنده‌ای و خدا بر همه چیز وکیل است. یا می‌گویند به دروغ آن را concoct کرده است؛ بگویید پس ۱۰ سوره شبیه به آن بیاورید و به نام خدا بخوانید هر که را که می‌توانید. اگر اجابت نکردند، بدانید آنچه نازل شده به علم خداست و هیچ خدایی جز او نیست. آیا شما تسلیم نشوید؟ کسانی که بخواهند زندگی دنیا و زینت آن را بدست آورند، همه کارهایشان را در دنیا به آنان می‌دهیم و در آن مختصر نمی‌شوند. آنان کسانی هستند که در آخرت جز آتش نصیبی نخواهند داشت و آنچه کرده‌اند نابود می‌شود و آنچه انجام داده‌اند ناچیز است.
اوست آن کس که به شش روز آفرید
این سماوات و زمین را بر پدید
هوش مصنوعی: او همان کسی است که در مدت شش روز، آسمان‌ها و زمین را به وجود آورد.
عالم جسمانی اعنی شش جهت
بهر او فرض است نزد معرفت
هوش مصنوعی: جهان مادی به معنای شش جهت (جایگاه) برای او ضروری است از نظر شناخت و آگاهی.
بود پیش از خلقت ارض و سماء
عرش را بر آب بنیاد و بناء
هوش مصنوعی: پیش از ایجاد زمین و آسمان، عرش (تاج خداوندی) بر روی آب قرار داشت و بنیانش گذاشته شده بود.
عرش باشد عقلِ اول ای سنی
کآن بود بر علم اول مبتنی
هوش مصنوعی: عقل اول مانند عرش است، ای اهل سنت، زیرا که بر پایه علم ابتدایی استوار است.
بُد مقدم غیب مطلق بر شهود
یعنی این اجسام کونی در نمود
هوش مصنوعی: وجود غیبی بر ظهور و شکل‌گیری مادیات پیشی دارد، به این معنا که این اجسام و شکل‌های دنیایی ناشی از حقیقتی غیبی هستند.
با تو گفتم شرح خلقت پیش از این
گر به یادت نیست در دفتر ببین
هوش مصنوعی: اگر فراموش کرده‌ای که قبلاً درباره خلقت صحبت کردیم، کافیست به دفتر یادداشت‌هایت نگاهی بیندازی.
آزماید تا شما را در مقام
تا نکوتر از عمل باشد کدام
هوش مصنوعی: آزمایش خواهد کرد تا ببیند در چه جایگاهی هستید و کدام عمل شما بهتر و نیکوتر است.
ور تو گویی ای محمّد(ص) بعد موت
منبعث خواهی د شد بی حرف و صوت
هوش مصنوعی: اگر تو بگویی ای محمد (ص)، پس از مرگ من بدون هیچ کلام و صدایی دوباره زنده خواهی شد.
کافران گویند از عقل زبون
نیست این جز سحر بیّن در فسون
هوش مصنوعی: کافران می‌گویند که این کارها عقلانی نیست و نمی‌تواند جزو جادوهای آشکار باشد.
یعنی آنسان که دهد جادو فریب
هم فریبنده است این قول عجیب
هوش مصنوعی: انسانی که می‌تواند جادو و فریب بدهد، خود نیز فریبکار است و این یک واقعیت شگفت‌انگیز است.
ور که اندازیم تأخیر آن عذاب
تا گه معدود ز ایشان در حساب
هوش مصنوعی: اگر ما عذاب را تا زمان مشخصی به تأخیر بیندازیم، این تاخیر فقط برای گروهی معین از آن‌ها خواهد بود.
باز می گویند ز استهزاء چه چیز
داشت باز آن را ز ما تا رستخیز
هوش مصنوعی: می‌پرسند که از تمسخر چه چیزی دست برمی‌داریم تا روز قیامت.
امّت معدوده گردانی کلام
جمعی از اوقات باشد ای همام
هوش مصنوعی: ای همام، در برخی از اوقات می‌توانی گروهی از مردم را به حساب بیاوری و به شمار بیاوری.
یعنی اندر بعضی از اجزاء وقت
گر که باشی واقف از اجزاء وقت
هوش مصنوعی: اگر در برخی از جنبه‌های زمان آگاهی داشته باشی، پس در آنجا حضور داری.
امّت معدوده را بعضی دگر
قوم مهدی می شمارند از خبر
هوش مصنوعی: برخی از مردم، گروهی خاص را که به شمار اندک شناخته می‌شوند، به عنوان مهدی موعود معرفی می‌کنند بر اساس اطلاعاتی که در دست دارند.
یعنی استهزاء کنند آن فرقه چند
کُشته تا در دست مهدیین شوند
هوش مصنوعی: گروهی به صورت تمسخر به دیگران نگاه می‌کنند، تا به دست مهدیین و هدایتگران آنها برسند، حتی اگر تعدادی کشته شوند.
یوم یأتیهم بدانید اینکه نیست
منصرف ز ایشان عذاب، این بودنی است
هوش مصنوعی: روزی خواهد آمد که عذاب از آن‌ها دور نخواهد شد و از آن‌ها دوری نمی‌کند. این، واقعیتی است که حتمی خواهد بود.
گفته بعضی این عذاب اندر نشان
قتل جبریل است از مستهزئان
هوش مصنوعی: برخی گفته‌اند این عذاب نشانه‌ای از کشته شدن جبریل است به خاطر تمسخرکنندگان.
شاید این باشد مراد ای معتمد
که کند جبریلشان دور از خرد
هوش مصنوعی: شاید منظور این باشد ای معتمد که جبریل از آن‌ها دور باشد و با عقل در تماس نداشته باشد.
مرد را چون نیست عقل بندگی
در دو دنیا عاری است از زندگی
هوش مصنوعی: اگر مردی نتواند درک کند و عقل بندگی را نداشته باشد، در هر دو دنیا از زندگی واقعی بی‌بهره است.
مر محیط آید بدیشان بی گمان
آنچه میکردند استهزاء بدان
هوش مصنوعی: بدون شک، آنچه که آنها به آن تمسخر می‌زدند، اکنون به سراغشان آمده است.
حاق فعل ماضی اندر حاصل است
وضع گر در موضع مستقبل است
هوش مصنوعی: عمل گذشته در نتیجه‌ای که دارد مشخص است، حتی اگر در جایی که باید به آینده اشاره کند قرار داشته باشد.
بهر تأکید وقوع آمد تمام
وین بود بسیار واقع در کلام
هوش مصنوعی: تمامی اتفاقاتی که برای تأکید بر وقوع یک موضوع بیان شده، نشان‌دهنده این است که در کلمات واقعیت‌های زیادی وجود دارد.
گوییا بگرفته است اعنی فرا
مر جهات کافران را ابتلا
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که جهل و نادانی در همه جا سایه افکنده و کافران به نوعی دچار آزمایش و امتحان شده‌اند.
گر دهیم از خود به آدم نعمتی
تا که یابد در تنعم لذتی
هوش مصنوعی: اگر ما بخشی از نیکی‌ها و نعمت‌های خود را به دیگران ببخشیم، آنها می‌توانند از این نعمت‌ها بهره‌مند شوند و لذت ببرند.
پس بگیریم آن ز وی بس نا امید
گردد او از فضل باری بی ز دید
هوش مصنوعی: اگر ما از او چیزی بگیریم، او به شدت ناامید می‌شود و از رحمت الهی بی‌خبر می‌ماند.
ناسپاس از نعمت بگذشته بس
نیست او را جز به کفران دسترس
هوش مصنوعی: کسی که به نعمت‌های گذشته‌اش بی‌توجهی می‌کند، دیگر هیچ راهی جز کفران و ناسپاسی برای او باقی نمی‌ماند.
هست یعنی آدمی از ناشناس
تا به مردن نا امید و ناسپاس
هوش مصنوعی: انسان از زمان ناشناسی تا پایان زندگی‌اش، معمولاً ناامید و بی‌احساس به نعمت‌ها و کمک‌های دیگران است.
ور چشانیمش پس از رنج و الم
نعمتی یا شادیی از بعد غم
هوش مصنوعی: اگر پس از تحمل سختی و رنج، خوشی یا نعمتی را تجربه کنیم، این خوشی ارزش بیشتری پیدا می‌کند.
گوید از من شد مصیبت ها به دور
شادمان گردد کند فخر از غرور
هوش مصنوعی: او می‌گوید که گرچه مشکلات و دردسرها به من رسیده‌اند، اما او شاد و مغرور می‌شود و به خود می‌بالد.
جای شکر نعمت آرد فخر و ناز
عمر خود ضایع کند در حرص و آز
هوش مصنوعی: شکرگزاری نعمت‌ها باعث سربلندی و افتخار می‌شود، اما کسی که در تلاش برای به دست آوردن بیشتر است، عمر خود را به هدر می‌دهد و از رضایت و خوشبختی دور می‌شود.
حاصل آن کاندر نقم باشد کفور
همچنین در شادی و نعمت فخور
هوش مصنوعی: هر که در خوشی و نعمت باشد، اگر شکرگزار نباشد و به خُلق و خویِ خوب رفتار نکند، در حقیقت، به خود خسارت زده است.
جز کسان که صابرند اندر بلا
شاکر اندر نعمت و عیش و نوا
هوش مصنوعی: فقط افرادی که در برابر مشکلات صبر می‌کنند و در زمان نعمت و خوشی شکرگزار هستند، ارزشمندند.
کرده اند اعمال نیکو در جهان
هستشان آمرزش از حق آن کسان
هوش مصنوعی: اعمال نیک افراد در این دنیا موجب آمرزش و بخشش آنها از جانب خداوند شده است.
همچنین مزدی بزرگ اندر عمل
که بهشت آن مزد را باشد اقل
هوش مصنوعی: عمل‌های نیک و شایسته پاداشی بزرگ دارند و بهشت به عنوان پاداشی برای این اعمال، تنها کمترین میزان آن پاداش است.
وین مقام قرب بنده با خداست
حاصل آن از خُلق تسلیم و رضاست
هوش مصنوعی: این جایگاه نزدیکی بنده با خداوند، نتیجه‌ی برخورداری از صفات تسلیم و رضایت است.
گشته وارد کاقتراح مکیان
بود افزون بر پیمبر در بیان
هوش مصنوعی: پیام این بیت به این است که شخصی که از مکیان به دنبال پیشنهادات و ایده‌های جدید است، می‌تواند بیشتر از پیغمبر در بیان و سخنوری تاثیرگذار باشد. به عبارتی، برخی افراد می‌توانند ایده‌های جدیدی ارائه دهند که از لحاظ بیان و توانایی تاثیرگذاری بالاتر باشند.
حق تو را گفتند چون گنجی نداد
یا ملک نامد به تصدیق از سداد
هوش مصنوعی: حق تو را مانند گنجی دانسته‌اند که به تو داده نشده و یا ملک و ثروتی که برای تأیید و تایید آن به دست نمی‌آید.
تنگدل می شد رسول از گفتشان
یافت این آیت نزول از بهر آن
هوش مصنوعی: رسول از صحبت‌های آنها دلگیر می‌شد و به همین خاطر این آیه نازل شد.
پس تو شاید تارک آیی زین فرق
وحی کرده آنچه شد سویت ز حق
هوش مصنوعی: شاید تو از سر این موضوع، پیامی از جانب حق دریافت کرده باشی که به سمت تو آمده است.
یعنی از سبّ اِلهان در کتاب
آنچه باشد داری آن را در حجاب
هوش مصنوعی: اگر به کتاب مقدس یا نوشته‌های دینی نگاه کنی، هر آنچه که در آن درباره‌ی توهین به خداوند وجود دارد، باید پنهان بماند و فاش نشود.
تا مگر ز ایشان نمایی دفع شرّ
یا که ترسی تا تو را باشد خطر
هوش مصنوعی: شاید با نشان دادن چیزی از طرف آنها، بتوانی خطر را دور کنی، یا اینکه از بابت ترسی که در دل داری، خودت را در معرض خطر قرار ندهی.
یا که شاید تنگ گردد سینه ات
زآنچه گویند اهل کبر و کینه ات
هوش مصنوعی: شاید قلبت به خاطر حرف‌هایی که افرادی با تکبر و کینه می‌زنند، تنگ شود.
کز چه نامد بر تو گنجی ز آسمان
تا کنی انفاق آن بر مردمان
هوش مصنوعی: چرا از آسمان بر تو گنجی نازل نشده است که بتوانی آن را میان مردم توزیع کنی؟
یا چرا نامد فرشته تا گواه
بر تو باشد در نبوّ ت از اِله
هوش مصنوعی: چرا فرشته‌ای نیامد تا شاهدی بر نبوت تو از سوی خداوند باشد؟
حاصل آنکه تو ممان باز ای رسول
از رسالت زین مقالات فضول
هوش مصنوعی: خلاصه اینکه ای پیامبر، از رسالت و وظیفه‌ات دور نشو و تحت تأثیر سخنان بی‌محتوا قرار نگیر.
از تو جز انذار نبود بر عباد
تنگدل پس از چه گردی در نهاد
هوش مصنوعی: تنها پیام تو هشدار به بندگان دل‌تنگ بود، پس چرا در درون خود این‌چنین گرفتار شدی؟
حق بود بر کلّ اشیاء کارساز
یا گواه جمله آن دانای راز
هوش مصنوعی: حق بر تمام موجودات تأثیرگذار و موجب شناسایی و گواهی بر حقیقت همه‌ی امور است. او دانای تمامی اسرار و رازهاست.
کافران گویند احمد بافته است
این سخنها را نه کز حق یافته است
هوش مصنوعی: کافران می‌گویند که احمد خود نوشته این سخنان را و آنها از حقیقت و واقعیت نشأت نمی‌گیرند.
گو شما آرید ده سوره چنان
بافته بر هم ز خویش اندر بیان
هوش مصنوعی: شما به گونه‌ای ماهرانه و زیبا، ده سوره را با هم ترکیب کرده‌اید که هر یک از آن‌ها، داستانی از خود را در بیان و مضمون خود دارد.
ده یکش را آورید اعنی شما
کافصحید از من بود گر افترا
هوش مصنوعی: شما باید بدانید که اگر چیزی از من دریافت نکنید، به چه سختی و زحمت می‌افتم.
هم بخوانید آنکه بتوانید هم
دون حق گر صادقید اندر همم
هوش مصنوعی: همه شما بخوانید و عمل کنید، حتی اگر در حقیقت افراد معمولی هستید و اگر راستگو باشید، باید همگی در یک راستا قرار بگیرید.
پس نکردند ار اجابت این گروه
آنچه را گفتید ز اتیان از وجوه
هوش مصنوعی: اگر این گروه به درخواست شما پاسخ ندهند و اقدام نکنند، نباید انتظار داشته باشید که آنچه گفتید از جنبه‌های مختلف انجام شود.
پس بدانید آنچه نازل بر نبی است
جمله بر علم الهی مبتنی است
هوش مصنوعی: پس بدانید که هر چیزی که به پیامبر نازل می‌شود، کاملاً بر اساس علم و آگاهی الهی است.
وآن بود علمی که خلقان را به کار
باشد آن اندر معاش و در قرار
هوش مصنوعی: این علم، دانشی است که به مردم در زندگی روزمره و تنظیم روابطشان کمک می‌کند.
هم نباشد هیچ معبودی جز او
مسلمید آیا شما پس بی غلو
هوش مصنوعی: هیچ معبودی جز او وجود ندارد، این موضوعی مسلم است. آیا شما به این حقیقت به‌طور کامل معتقدید و در آن زیاده‌گویی نمی‌کنید؟
یا که داخل می شوید آیا شما
اندر اسلام از چنین امری به جا
هوش مصنوعی: آیا شما در اسلام به چنین امری عمل می‌کنید؟
هر که باشد از دنوّ همّتش
خواهد او بهرة جهان و زینتش
هوش مصنوعی: هر کس که بخواهد و تلاش کند، می‌تواند از زندگی و زیبایی‌های آن بهره‌مند شود.
هم یقین بدهیم ایشان را تمام
ما جزاء کرده ها در هر مقام
هوش مصنوعی: ما تمام اعمال و پاداش‌هایی که در هر مرحله از زندگی خود داشته‌ایم را به ایشان نشان خواهیم داد و به آنها اطمینان می‌دهیم.
یعنی آنانکه کنند اعمال نیک
بهر دنیا نی که بهر حال نیک
هوش مصنوعی: افرادی که کارهای خوب انجام می‌دهند، باید به خاطر نیکی و اخلاق نیکوی خود این کارها را بکنند و نه فقط به خاطر منفعت‌های دنیایی.
نیستشان مقصود هیچ از آخرت
تا که خواهند از خطائی معذرت
هوش مصنوعی: این افراد هدفی از زندگی پس از مرگ ندارند و تنها می‌خواهند از اشتباهات خود عذرخواهی کنند.
اجرشان را هم دهد حق در جهان
کاسته خود می نگردد هیچ از آن
هوش مصنوعی: خداوند به بندگانش پاداش می‌دهد و در عوض از شدت عشق و محبت به آن‌ها کم نمی‌شود.
این گروهند آن کسان کاندر قرار
نیستشان در آخرت الاّ که نار
هوش مصنوعی: این افراد کسانی هستند که در دنیا آرامش ندارند و در آخرت جز آتش جهنم برایشان چیزی نیست.
شد تباه اعمال ایشان سر به سر
زآنکه جز دنیا نبُدشان در نظر
هوش مصنوعی: اعمال آن‌ها به کلی فاسد شده است، زیرا تنها چیزی که در نظرشان بود، دنیا و جاذبه‌های مادی آن بود.
گشت باطل آنچه کردند از ریاء
چون بر اخلاص است طاعت را بناء
هوش مصنوعی: عملی که بر اساس ریا و نمایش انجام شود، بی‌ارزش و نادرست است، زیرا عبادت و طاعت واقعی بر اساس خلوص نیت بنا شده است.
در قیامت گر نباشد طاعتی
مبتنی آن بر خلوص نیّتی
هوش مصنوعی: در روز قیامت، اگر عبادتی وجود نداشته باشد که بر پایه نیت خالص باشد، ارزشی نخواهد داشت.
نیست اجری یا ثوابی بهر او
بوده اجرش در جهان عیش نکو
هوش مصنوعی: هیچ پاداش یا ثوابی برای او نیست، زیرا پاداشش در این دنیا لذت‌های خوب است.
یا ثنائی مردم او را در عمل
کاین است مردی عابد و شیخی اجل
هوش مصنوعی: به خاطر کارهای خوب او، مردم او را ستایش می‌کنند و او را مردی پرهیزگار و بزرگ می‌دانند که به درستی در زندگی‌اش عمل کرده است.
آمد آن یک در غزا بی امتناع
تا که گویندش بود مردی شجاع
هوش مصنوعی: آن شخص به میدان جنگ آمد بدون هیچ تردیدی، تا به او بگویند که مردی شجاع است.
وآن عطاء می داد بر مردم زیاد
تا که گویندش سخی طبع است و راد
هوش مصنوعی: او به مردم بسیار بخشش می‌کند تا همه بگویند که او شخصی سخاوت‌مند و دلیر است.
وآن یکی بُد دائم الذکر و متین
تا که دین دارش شناسند و امین
هوش مصنوعی: او همیشه در یاد و دل قرار دارد و شخصیت محکمی دارد، به طوری که همه او را به عنوان یک فرد دیندار و مورد اعتماد می‌شناسند.
بود و آن یک بس خلیق و بردبار
تا نماید خویش را کامل عیار
هوش مصنوعی: کسی که با صفات خوب و بردباری خود، می‌خواهد شخصیتش را به کمال برساند و به بهترین شکل ممکن خود را نشان دهد.
باطنش چون اژدها پُر زهر و سوز
ظاهرش چون گلستانی دل فروز
هوش مصنوعی: اندرونش مانند اژدهایی پر از زهر و آتش است، اما ظاهرش همچون گلستانی شادی‌بخش و دل‌نواز به نظر می‌رسد.
اصل، اخلاص است پس در هر عمل
نیست گر خالص ، بود مکر و دغل
هوش مصنوعی: اساس هر کار و عمل درست، صداقت و خلوص نیت است. اگر در انجام کارها خالص و بی‌تظاهر باشیم، دیگر جایی برای نیرنگ و فریب باقی نمی‌ماند.