گنجور

۹- آیات ۴۵ تا ۵۶

وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاّ ساعَةً مِنَ اَلنَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ قَدْ خَسِرَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اَللّهِ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ (۴۵) وَ إِمّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ اَلَّذِی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اَللّهُ شَهِیدٌ عَلی ما یَفْعَلُونَ (۴۶) وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (۴۷) وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا اَلْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۸) قُلْ لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی ضَرًّا وَ لا نَفْعاً إِلاّ ما شاءَ اَللّهُ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ (۴۹) قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَهاراً ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ اَلْمُجْرِمُونَ (۵۰) أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ‌ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ وَ قَدْ کُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ (۵۱) ثُمَّ قِیلَ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ اَلْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاّ بِما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ (۵۲) وَ یَسْتَنْبِئُونَکَ أَ حَقٌّ هُوَ قُلْ إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ لَحَقٌّ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۵۳) وَ لَوْ أَنَّ لِکُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ ما فِی اَلْأَرْضِ لاَفْتَدَتْ بِهِ وَ أَسَرُّوا اَلنَّدامَةَ لَمّا رَأَوُا اَلْعَذابَ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (۵۴) أَلا إِنَّ لِلّهِ ما فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ أَلا إِنَّ وَعْدَ اَللّهِ حَقٌّ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (۵۵) هُوَ یُحیِی وَ یُمِیتُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۵۶)

و روزی که حشر کند ایشان را گویا که درنگ نکردند مگر ساعتی از روز شناخت یکدیگر دارند میانه خود بحقیقت زیان کردند آنان که تکذیب کردند ملاقات جزای خدا را و نبودند هدایت‌یافتگان (۴۵) و یا می‌نمائیم ترا برخی از آنچه وعده می‌دهیم ایشان را یا می‌میرانیم ترا پس بسوی ماست بازگشت ایشان پس خدا گواه است بر آنچه می‌کنند (۴۶) و از برای هر امتی رسولیست پس چون آمد رسول ایشان حکم کرده شود میان ایشان بعدالت و آنها ستم کرده نشوند (۴۷) و می‌گویند کی خواهد بود این وعده اگر هستید راستگویان (۴۸) بگو مالک نیستم از برای خود ضرری و نه نفعی را مگر آنچه خواست خدا از برای هر امتی اجلی است چون آمد اجل ایشان پس نه واپس مانند ساعتی و نه پیشی توانند گرفت (۴۹) بگو خبر دهید اگر آید شما را عذابش شب هنگامی یا روزی چه چیز را بشتاب خواهند خداست از این گناهکاران (۵۰) آیا پس چون بوقوع آمد می‌گروید بآن اکنون و بدرستی که بودید آن را بشتاب می‌خواستید (۵۱) پس گفته شود مر آنان را که ستم کردند بچشید عذاب جاوید را آیا جزا داده می‌شوید مگر بآنچه بودید که کسب می‌کردید (۵۲) و خبر می‌پرسند از تو که آیا حق است این بگو آری بحق پروردگارم که این حق است و نیستید شما عاجزکنندگان (۵۳) و اگر آنکه می‌بود از برای هر نفسی که ستم کرده آنچه را در زمین است هر آینه فدا دادی بآن و پوشیده داشتید پشیمانی را چون دیدند عذاب را و حکم کرده شد میانشان بعدل و ایشان ستم کرده نمی‌شوند (۵۴) آگاه باشید بدرستی که خدا راست آنچه در آسمانها و زمین است آگاه باشید بدرستی که وعده خدا حق است و لیکن بیشترین ایشان نمی‌دانند (۵۵) او زنده می‌کند و می‌میراند و بسوی او باز می‌گردید (۵۶)

یاد کن روزی که اندر وصف او
گفت یَحشُرُهُم کَأن لَّم یَلْبَثُواْ
گویی آنها را نبودستی درنگ
جز کمی از روز اندر جای تنگ
منبعث آن دم که گردند آن حشر
آشنا باشند هم با یکدگر
لیک از هول قیامت ناگهان
میکنند از خود فراموش آن زمان
خود به خسرانند تکذیب آوران
بر لقاء الله در آن روز گران
می نبودند آن کسان ره یافته
رو ز ایمان بودشان برتافته
برخی از آن گر نماییمت عیان
وعده بنمودیم کآن بر کافران
از عذاب و انتقام و سوء حال
که به ایشان می رسد بی احتمال
خاطر فرخنده ات یابد شفاء
فعل را دانی که هست از پی جزاء
قبل از آن رؤیت وگر یابی وفات
پس به سوی ماست برگشت از جهات
پس خدا بر فعلشان باشد گواه
تا از او چبود جزای هر گناه
بهر هر قومی رسولی از خدا
بود کایشان را به حق بُد رهنما
پس چو آمد سوی ایشان آن رسول
ره به تکذیبش زدند از ناقبول
بین ایشان پس هم از ربّ العباد
حکم کرده شد به وجه عدل و داد
زآنچه واصل شد به قوم از واردات
وآن رسول از حق نبودش جز نجات
بر فعال خویش سنجیده شوند
تا مباد ایشان ستم دیده شوند
روز محشر هر نبی با امتش
آید اندر داوری در حضرتش
پس نماید حکم بی ظلم و ستم
در میانشان آفریننده امم
کافران گویند تا کی آن عذاب
که به ما شد وعده آیا با شتاب
صادق ار باشید در گفتار خود
چون نمی آید به ما آن روز بد
مشرکان مکه می گفتند این
در جواب مؤمنان و ارباب دین
زآنکه می دادند ایشان بیمشان
بر عذاب و قتل و اَسر از هر نشان
گو که من بر نفس خود مالک نی ام
ضرّ و نفعی را که مملوک وی ام
جز که چیزی بهر من خواهد خدای
تا که گردم مالک آن را ز اقتضای
هر چه باشد مقتضی با حکمتش
هم کند ظاهر ز غیب مشیّتش
هر گروهی راست وقتی در عذاب
چونکه ایشان را رسد وقت عِقاب
پس نباشد هیچ چون آید زمان
اندکی تأخیر و تقدیم اندر آن
گو شما دیدید آیا گر عذاب
بر شما روز آید آن یا وقت خواب
بر چه منوال است چون گردد پدید
پس ز استعجال آن نادم شوید
بر چه چیز از وی کنید اکنون شتاب
مر گنهکاران که دورند از ثواب
بعد از آن آیا که گردد آن عیان
خود شما آرید هیچ ایمان بدان
هم به تحقیق آنکه ز استهزاء شتاب
می نمودند آن زمان بر این عذاب
پس بدیشان گفته خواهد گشت هم
که به خود کردند از عصیان ستم
نک چشید از آن عذاب مستدام
که بود آلام و رنجش بر دوام
خود جزاء داده شوید آیا شما
جز بر آنچه کسب کردید از جفا
از تو می جویند از قرآن خبر
کآن بود آیا حق از هر رهگذر
باشد این دعوی تو را بر حق و راست
وین کلامی کآوری گفتِ خداست
گو که آری، بر خداوندم قسم
کآن بود حق بی گزاف و بیستم
آنچه میگویم بود بر صدق و حق
نیست هیچم حرفی از خود در ورق
هم شما عاجز کنندة حق نه اید
پیش امر حق تعالی لاشیء اید
ور که باشد بهر هر نفسی که او
کرده بر خود ظلم از زشتی خو
آنچه در ارض است از مال و منال
فدیه بدهد تا که برهد از نکال
کی شود ز ایشان قبول ذوالکرم
می بپوشند از هواداران ندم
سرزنش تا نکند از ایشان کسی
زآنچه دارند از پشیمانی بسی
اوفتند از حسرت اندر پیچ و تاب
چونکه بینند آن کسان روی عذاب
حکم کرده می شود بر عدل و راست
بین ایشان بی ز کم و بی ز کاست
نیست هم کایشان ستم دیده شوند
در عملها چونکه سنجیده شوند
می بدانید ای نکه هست از حق یقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
پس نباشند آن کسان دارای شیء
تا که خود را واخرند از غم به وی
می بدانید اینکه وعده اوست حق
لیک نادانند اکثر زین فرق
او نماید زنده، میراند دگر
هم به سوی اوست برگشت و مفر
۸- آیات ۳۶ تا ۴۴: وَ ما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاّ ظَنًّا إِنَّ اَلظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ اَلْحَقِّ شَیْئاً إِنَّ اَللّهَ عَلِیمٌ بِما یَفْعَلُونَ (۳۶) وَ ما کانَ هذَا اَلْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَری مِنْ دُونِ اَللّهِ وَ لکِنْ تَصْدِیقَ اَلَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصِیلَ اَلْکِتابِ لا رَیْبَ فِیهِ مِنْ رَبِّ اَلْعالَمِینَ (۳۷) أَمْ یَقُولُونَ اِفْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ اُدْعُوا مَنِ اِسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اَللّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۳۸) بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمّا یَأْتِهِمْ تَأْوِیلُهُ کَذلِکَ کَذَّبَ اَلَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَانْظُرْ کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ اَلظّالِمِینَ (۳۹) وَ مِنْهُمْ مَنْ یُؤْمِنُ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لا یُؤْمِنُ بِهِ وَ رَبُّکَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِینَ (۴۰) وَ إِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ لِی عَمَلِی وَ لَکُمْ عَمَلُکُمْ أَنْتُمْ بَرِیئُونَ مِمّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَرِیءٌ مِمّا تَعْمَلُونَ (۴۱) وَ مِنْهُمْ مَنْ یَسْتَمِعُونَ إِلَیْکَ أَ فَأَنْتَ تُسْمِعُ اَلصُّمَّ وَ لَوْ کانُوا لا یَعْقِلُونَ (۴۲) وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْظُرُ إِلَیْکَ أَ فَأَنْتَ تَهْدِی اَلْعُمْیَ وَ لَوْ کانُوا لا یُبْصِرُونَ (۴۳) إِنَّ اَللّهَ لا یَظْلِمُ اَلنّاسَ شَیْئاً وَ لکِنَّ اَلنّاسَ أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ (۴۴)۱۰- آیات ۵۷ تا ۶۴: یا أَیُّهَا اَلنّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِی اَلصُّدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ (۵۷)قُلْ بِفَضْلِ اَللّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ (۵۸) قُلْ أَ رَأَیْتُمْ ما أَنْزَلَ اَللّهُ لَکُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَراماً وَ حَلالاً قُلْ آللّهُ أَذِنَ لَکُمْ أَمْ عَلَی اَللّهِ تَفْتَرُونَ (۵۹) وَ ما ظَنُّ اَلَّذِینَ یَفْتَرُونَ عَلَی اَللّهِ اَلْکَذِبَ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ إِنَّ اَللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی اَلنّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَشْکُرُونَ (۶۰) وَ ما تَکُونُ فِی شَأْنٍ وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَ لا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلاّ کُنّا عَلَیْکُمْ شُهُوداً إِذْ تُفِیضُونَ فِیهِ وَ ما یَعْزُبُ عَنْ رَبِّکَ مِنْ مِثْقالِ ذَرَّةٍ فِی اَلْأَرْضِ وَ لا فِی اَلسَّماءِ وَ لا أَصْغَرَ مِنْ ذلِکَ وَ لا أَکْبَرَ إِلاّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ (۶۱) أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اَللّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (۶۲) اَلَّذِینَ آمَنُوا وَ کانُوا یَتَّقُونَ (۶۳) لَهُمُ اَلْبُشْری فِی اَلْحَیاةِ اَلدُّنْیا وَ فِی اَلْآخِرَةِ لا تَبْدِیلَ لِکَلِماتِ اَللّهِ ذلِکَ هُوَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ (۶۴)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ کَأَنْ لَمْ یَلْبَثُوا إِلاّ ساعَةً مِنَ اَلنَّهارِ یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ قَدْ خَسِرَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِلِقاءِ اَللّهِ وَ ما کانُوا مُهْتَدِینَ (۴۵) وَ إِمّا نُرِیَنَّکَ بَعْضَ اَلَّذِی نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّیَنَّکَ فَإِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اَللّهُ شَهِیدٌ عَلی ما یَفْعَلُونَ (۴۶) وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (۴۷) وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا اَلْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (۴۸) قُلْ لا أَمْلِکُ لِنَفْسِی ضَرًّا وَ لا نَفْعاً إِلاّ ما شاءَ اَللّهُ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَلا یَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا یَسْتَقْدِمُونَ (۴۹) قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ أَتاکُمْ عَذابُهُ بَیاتاً أَوْ نَهاراً ما ذا یَسْتَعْجِلُ مِنْهُ اَلْمُجْرِمُونَ (۵۰) أَ ثُمَّ إِذا ما وَقَعَ‌ آمَنْتُمْ بِهِ آلْآنَ وَ قَدْ کُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ (۵۱) ثُمَّ قِیلَ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ اَلْخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاّ بِما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ (۵۲) وَ یَسْتَنْبِئُونَکَ أَ حَقٌّ هُوَ قُلْ إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ لَحَقٌّ وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِینَ (۵۳) وَ لَوْ أَنَّ لِکُلِّ نَفْسٍ ظَلَمَتْ ما فِی اَلْأَرْضِ لاَفْتَدَتْ بِهِ وَ أَسَرُّوا اَلنَّدامَةَ لَمّا رَأَوُا اَلْعَذابَ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (۵۴) أَلا إِنَّ لِلّهِ ما فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ أَلا إِنَّ وَعْدَ اَللّهِ حَقٌّ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَعْلَمُونَ (۵۵) هُوَ یُحیِی وَ یُمِیتُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ (۵۶)
هوش مصنوعی: در روزی که افراد جمع خواهند شد، به نظر می‌رسد که تنها به مدت یک ساعت از روز را در دنیا سپری کرده‌اند. آن‌ها در آن روز با یکدیگر آشنا خواهند شد و کسانی که به وعدهٔ ملاقات با خدا کافر شده‌اند، در آن روز زیان‌کار خواهند بود. اگر بخواهیم، به تو بخشی از آنچه را که به آن‌ها وعده داده‌ایم نشان می‌دهیم، یا تو را به خود می‌گیریم، ولی بازگشت همه به سوی ماست و خدا بر آنچه انجام می‌دهند گواه است. برای هر امتی فرستاده‌ای وجود دارد و هنگامی که فرستادهٔ آن‌ها بیاید، بین آن‌ها به عدالت قضاوت خواهد شد و به آن‌ها ظلم نخواهد شد. آن‌ها می‌گویند: «این وعده چه زمانی است اگر شما راست می‌گویید؟» بگو: «من هیچ قدرتی بر خود ندارم نه ضرری زنم و نه نفعی، مگر آنچه که خدا بخواهد. برای هر امتی مهلتی است و وقتی مهلت آن‌ها برسد، نه یک ساعت تأخیر خواهند داشت و نه جلو خواهند افتاد.» بگو: «اگر عذاب او در شب یا روز به سراغتان آید، مجرمان چگونه از آن عذاب شتاب می‌ورزند؟ آیا آن‌گاه که عذاب واقع شد، به آن ایمان می‌آورید، در حالی که پیش از آن به شتاب می‌افتادید؟» سپس به کسانی که ظلم کرده‌اند گفته خواهد شد: «بچشید عذاب جاوید، آیا جز به آنچه که انجام داده‌اید، جزا داده می‌شوید؟» آن‌ها از تو می‌پرسند آیا این وعده راست است؟ بگو: «بله، به خداوند من، این وعده راست است، و شما نمی‌توانید مانع از آن شوید.» اگر هر کس که ظلم کرده است، آنچه را در زمین دارد، بخواهد فدای آن کند، ولی وقتی عذاب را ببینند، در دل شرمندگی را پنهان خواهند کرد و در میان آن‌ها به عدالت قضاوت خواهد شد و آن‌ها ظلم نخواهند شد. آگاه باشید، آنچه در آسمان‌ها و زمین است، برای خداست. وعدهٔ خدا حق است، ولی بیشتر آن‌ها نمی‌دانند. او زندگی می‌بخشد و می‌میراند و بازگشت شما به سوی اوست.
و روزی که حشر کند ایشان را گویا که درنگ نکردند مگر ساعتی از روز شناخت یکدیگر دارند میانه خود بحقیقت زیان کردند آنان که تکذیب کردند ملاقات جزای خدا را و نبودند هدایت‌یافتگان (۴۵) و یا می‌نمائیم ترا برخی از آنچه وعده می‌دهیم ایشان را یا می‌میرانیم ترا پس بسوی ماست بازگشت ایشان پس خدا گواه است بر آنچه می‌کنند (۴۶) و از برای هر امتی رسولیست پس چون آمد رسول ایشان حکم کرده شود میان ایشان بعدالت و آنها ستم کرده نشوند (۴۷) و می‌گویند کی خواهد بود این وعده اگر هستید راستگویان (۴۸) بگو مالک نیستم از برای خود ضرری و نه نفعی را مگر آنچه خواست خدا از برای هر امتی اجلی است چون آمد اجل ایشان پس نه واپس مانند ساعتی و نه پیشی توانند گرفت (۴۹) بگو خبر دهید اگر آید شما را عذابش شب هنگامی یا روزی چه چیز را بشتاب خواهند خداست از این گناهکاران (۵۰) آیا پس چون بوقوع آمد می‌گروید بآن اکنون و بدرستی که بودید آن را بشتاب می‌خواستید (۵۱) پس گفته شود مر آنان را که ستم کردند بچشید عذاب جاوید را آیا جزا داده می‌شوید مگر بآنچه بودید که کسب می‌کردید (۵۲) و خبر می‌پرسند از تو که آیا حق است این بگو آری بحق پروردگارم که این حق است و نیستید شما عاجزکنندگان (۵۳) و اگر آنکه می‌بود از برای هر نفسی که ستم کرده آنچه را در زمین است هر آینه فدا دادی بآن و پوشیده داشتید پشیمانی را چون دیدند عذاب را و حکم کرده شد میانشان بعدل و ایشان ستم کرده نمی‌شوند (۵۴) آگاه باشید بدرستی که خدا راست آنچه در آسمانها و زمین است آگاه باشید بدرستی که وعده خدا حق است و لیکن بیشترین ایشان نمی‌دانند (۵۵) او زنده می‌کند و می‌میراند و بسوی او باز می‌گردید (۵۶)
هوش مصنوعی: روزی خواهد آمد که خداوند انسان‌ها را برمی‌انگیزد و به نظر می‌رسد که آنها فقط ساعتی از روز را در کنار یکدیگر بوده‌اند. آنان که وعده دیدار خدا را انکار کردند، در واقع متضرر شدند، زیرا هدایت نیافته‌اند. ما یا برخی از آنچه به آنان وعده داده‌ایم به تو نشان خواهیم داد یا تو را به مرگ می‌خوانیم، و در هر حال بازگشت به سوی ماست. خداوند شاهد همه اعمال آنان است. برای هر قوم، پیامبری فرستاده شده و زمانی که پیامبر آنان بیاید، میانشان با عدالت قضاوت خواهد شد و هیچ‌کس ستم نخواهد شد. آنها می‌پرسند این وعده چه زمانی تحقق خواهد یافت، اگر راست می‌گویید؟ بگو که من هیچ‌گونه اختیاری برای ضرر یا نفع خود ندارم، جز آنچه خدا بخواهد و هر امتی برای خود زمانی مشخص دارد. وقتی آن زمان فرا رسد، نه می‌توانند عقب بیفتند و نه جلو بیایند. اگر عذاب خدا شما را در شب یا روز فرا گیرد، چه چیزی را می‌خواهید به تأخیر بیندازید؟ آیا وقتی عذاب آمد، ایمان می‌آورید، در حالی که قبلاً در انتظار آن بودید؟ سپس به کسانی که ظلم کردند گفته می‌شود عذاب جاودانه را بچشید. آیا جزا داده می‌شوید به آنچه کسب کردید؟ و از تو می‌پرسند آیا این حق است؟ بگو بله، به حق پروردگارم که این حق است و شما نمی‌توانید آن را انکار کنید. اگر هر کس که ظلم کرده، آنچه در زمین است فدای خود کند، به او پذیرفته نمی‌شود و در زمان عذاب پشیمان خواهد شد. خداوند آنچه در آسمان‌ها و زمین است را می‌داند و وعده‌اش حق است، اما بیشتر مردم نمی‌دانند. او زندگی می‌بخشد و می‌میراند و به سوی او بازگشت خواهید کرد.
یاد کن روزی که اندر وصف او
گفت یَحشُرُهُم کَأن لَّم یَلْبَثُواْ
هوش مصنوعی: به خاطر بیاور زمانی را که درباره او می‌گفتند که آنها را جمع می‌کند، گویی که هرگز در این دنیا نزیسته‌اند.
گویی آنها را نبودستی درنگ
جز کمی از روز اندر جای تنگ
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که آن‌ها هیچ وقفه‌ای تجربه نکرده‌اند، جز اینکه کمی از روز را در فضای بسته سپری کرده‌اند.
منبعث آن دم که گردند آن حشر
آشنا باشند هم با یکدگر
هوش مصنوعی: در آن لحظه که همه جمع می‌شوند، آن‌ها با یکدیگر آشنا خواهند بود.
لیک از هول قیامت ناگهان
میکنند از خود فراموش آن زمان
هوش مصنوعی: اما در زمان قیامت، به خاطر ترس و وحشتی که وجود دارد، انسان‌ها ناگهان خود را فراموش می‌کنند.
خود به خسرانند تکذیب آوران
بر لقاء الله در آن روز گران
هوش مصنوعی: کسانی که به دیدار خدا کفری می‌ورزند، در آن روز سخت، به زیان خود هستند.
می نبودند آن کسان ره یافته
رو ز ایمان بودشان برتافته
هوش مصنوعی: اگر کسانی که راه را یافته‌اند وجود نداشتند، به دلیل آن بود که ایمانشان از آن‌ها دور شده است.
برخی از آن گر نماییمت عیان
وعده بنمودیم کآن بر کافران
هوش مصنوعی: برخی از نشانه‌ها و نشانه‌های را که به وضوح به شما نشان می‌دهیم، به خاطر داشته باشید که ما وعده داده‌ایم که این‌ها برای کافران است.
از عذاب و انتقام و سوء حال
که به ایشان می رسد بی احتمال
هوش مصنوعی: از آنچه که به آنها می‌رسد، اعم از عذاب، انتقام و وضعیت بد، هیچ‌گونه تردیدی نیست.
خاطر فرخنده ات یابد شفاء
فعل را دانی که هست از پی جزاء
هوش مصنوعی: اگر قلب شاد تو به آرامش برسد، به این دلیل است که می‌دانی هر عمل نیک به پاداشی ختم می‌شود.
قبل از آن رؤیت وگر یابی وفات
پس به سوی ماست برگشت از جهات
هوش مصنوعی: قبل از اینکه تو را ببینم یا از دنیا بروی، بازگشتت به سوی ماست و از جهات مختلف به ما ارتباط دارد.
پس خدا بر فعلشان باشد گواه
تا از او چبود جزای هر گناه
هوش مصنوعی: بنابراین خدا بر اعمال آن‌ها شاهد است تا معلوم شود هر گناهی چه جزایی دارد.
بهر هر قومی رسولی از خدا
بود کایشان را به حق بُد رهنما
هوش مصنوعی: برای هر قوم و ملتی، پیامبری از سوی خداوند وجود داشت تا آنها را به راه راست هدایت کند.
پس چو آمد سوی ایشان آن رسول
ره به تکذیبش زدند از ناقبول
هوش مصنوعی: وقتی آن پیامبر به سوی آنها آمد، به او پاسخ ندادند و او را انکار کردند.
بین ایشان پس هم از ربّ العباد
حکم کرده شد به وجه عدل و داد
هوش مصنوعی: میان آن‌ها، خداوند با عدالت و انصاف قضاوت کرد.
زآنچه واصل شد به قوم از واردات
وآن رسول از حق نبودش جز نجات
هوش مصنوعی: به چیزی که به مردم رسیده و از واردات الهی است، تنها نجات بخش آن پیامبر بوده که از جانب حق آمده است.
بر فعال خویش سنجیده شوند
تا مباد ایشان ستم دیده شوند
هوش مصنوعی: افراد باید بر رفتار و عملکرد خود توجه داشته باشند تا مبادا کسی از ایشان ظلم و بی‌توجهی ببیند.
روز محشر هر نبی با امتش
آید اندر داوری در حضرتش
هوش مصنوعی: در روز قیامت، هر پیامبری همراه با پیروانش برای داوری حاضر می‌شود.
پس نماید حکم بی ظلم و ستم
در میانشان آفریننده امم
هوش مصنوعی: آفرینندهی انسان‌ها در میان آنها حکم می‌کند بدون ظلم و ستم.
کافران گویند تا کی آن عذاب
که به ما شد وعده آیا با شتاب
هوش مصنوعی: کافران می‌پرسند که چه زمانی آن عذابی که به ما وعده داده شده، می‌آید و آیا این عذاب به زودی خواهد رسید؟
صادق ار باشید در گفتار خود
چون نمی آید به ما آن روز بد
هوش مصنوعی: اگر در گفتار خود صادق باشید، آن روز بد هرگز به سراغ ما نخواهد آمد.
مشرکان مکه می گفتند این
در جواب مؤمنان و ارباب دین
هوش مصنوعی: مشرکان مکه به مؤمنان و رهبران دین پاسخ می‌دادند.
زآنکه می دادند ایشان بیمشان
بر عذاب و قتل و اَسر از هر نشان
هوش مصنوعی: چون به آن‌ها می‌گفتند، ترس از عذاب و کشتن و به اسارت رفتن باعث می‌شد که به هر نشانه‌ای توجه بیشتری داشته باشند.
گو که من بر نفس خود مالک نی ام
ضرّ و نفعی را که مملوک وی ام
هوش مصنوعی: می‌گوید که من مالک نفس خود نیستم و به نوعی تحت تسلط آن قرار دارم. بنابراین، هر آسیبی یا سودی که بر من می‌گذرد، به نوعی به او وابسته است و من قادر به کنترل کامل آن نیستم.
جز که چیزی بهر من خواهد خدای
تا که گردم مالک آن را ز اقتضای
هوش مصنوعی: تنها چیزی که به نفع من خواهد بود، لطف خداوند است تا بتوانم بر اساس خواسته‌هایم آن را به دست آورم.
هر چه باشد مقتضی با حکمتش
هم کند ظاهر ز غیب مشیّتش
هوش مصنوعی: هر چیزی که اتفاق می‌افتد، مطابق با حکمت خداوند است و او به طور پنهانی بر این امور نظارت دارد و آن‌ها را به ظهور می‌رساند.
هر گروهی راست وقتی در عذاب
چونکه ایشان را رسد وقت عِقاب
هوش مصنوعی: هر جمعیتی به درستی در زمان عذاب احساس می‌کند، زیرا وقتی زمان مجازاتشان می‌رسد، این را به خوبی می‌فهمند.
پس نباشد هیچ چون آید زمان
اندکی تأخیر و تقدیم اندر آن
هوش مصنوعی: بنابراین در زمان مقرر هیچ چیزی نیست که بتواند باعث تأخیر یا جلو افتادن آن شود.
گو شما دیدید آیا گر عذاب
بر شما روز آید آن یا وقت خواب
هوش مصنوعی: آیا شما تجربه کرده‌اید که اگر عذابی به سراغ شما بیاید، چه زمانی ممکن است سر برسد؟ آیا در روز خواهد بود یا در هنگام خواب؟
بر چه منوال است چون گردد پدید
پس ز استعجال آن نادم شوید
هوش مصنوعی: به چه روشی و به چه شکلی وقتی که حقیقت آشکار می‌شود، انسان‌ها از شتاب‌زدگی و عجله خود پشیمان خواهند شد.
بر چه چیز از وی کنید اکنون شتاب
مر گنهکاران که دورند از ثواب
هوش مصنوعی: به چه چیزی باید اکنون عجله کنیم؟ گناهکاران که از پاداش دور هستند.
بعد از آن آیا که گردد آن عیان
خود شما آرید هیچ ایمان بدان
هوش مصنوعی: پس از آن که حقیقت آشکار شود، آیا شما به آن هیچ اعتقادی خواهید داشت؟
هم به تحقیق آنکه ز استهزاء شتاب
می نمودند آن زمان بر این عذاب
هوش مصنوعی: در واقع، افرادی که در آن زمان به تمسخر و تمسخر دیگران می‌پرداختند، اکنون با عذاب و سختی روبرو شده‌اند.
پس بدیشان گفته خواهد گشت هم
که به خود کردند از عصیان ستم
هوش مصنوعی: پس به آن‌ها گفته خواهد شد که خودشان به خاطر ستم و طغیانی که انجام داده‌اند، مورد عذاب قرار خواهند گرفت.
نک چشید از آن عذاب مستدام
که بود آلام و رنجش بر دوام
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که فردی از عذاب و رنجی دائمی رنج می‌برد، به‌طوری‌که این آلام و دردهای او هیچگاه پایان نمی‌یابند و همواره ادامه دارند.
خود جزاء داده شوید آیا شما
جز بر آنچه کسب کردید از جفا
هوش مصنوعی: آیا جز بر آنچه خود انجام داده‌اید و از ظلم و ستمی که کرده‌اید، پاداشی خواهید گرفت؟
از تو می جویند از قرآن خبر
کآن بود آیا حق از هر رهگذر
هوش مصنوعی: از تو می‌پرسند که آیا قرآن حقانیّت دارد یا نه، و این سوال از هر جا به گوش می‌رسد.
باشد این دعوی تو را بر حق و راست
وین کلامی کآوری گفتِ خداست
هوش مصنوعی: این دعوی که تو داری درست و حقیقی است و این سخنی که می‌گویی، کلام خداست.
گو که آری، بر خداوندم قسم
کآن بود حق بی گزاف و بیستم
هوش مصنوعی: بگویید که بله، به خدا قسم که این مطلب به طور واقعی و بدون هیچ شکی درست است.
آنچه میگویم بود بر صدق و حق
نیست هیچم حرفی از خود در ورق
هوش مصنوعی: من آنچه می‌گویم کاملاً بر اساس حقیقت و درستی است و هیچ کلامی از خودم در آن وجود ندارد.
هم شما عاجز کنندة حق نه اید
پیش امر حق تعالی لاشیء اید
هوش مصنوعی: شما نمی‌توانید در برابر فرمان حق تعالی کار چندانی انجام دهید و در واقع، در مقابل او هیچ‌چیز نیستید.
ور که باشد بهر هر نفسی که او
کرده بر خود ظلم از زشتی خو
هوش مصنوعی: اگر کسی به خودش ظلم کرده باشد و از اخلاق ناپسند خود رنج می‌برد، باید بداند که این وضع به خاطر اعمال نادرست اوست.
آنچه در ارض است از مال و منال
فدیه بدهد تا که برهد از نکال
هوش مصنوعی: هر چیزی که در زمین وجود دارد، اگر کسی بخواهد از سختی‌ها و مشکلات رهایی یابد، باید از ثروت و اموالش به عنوان فدیه استفاده کند.
کی شود ز ایشان قبول ذوالکرم
می بپوشند از هواداران ندم
هوش مصنوعی: کی با من از لطف و کرم خود می‌سازند، وقتی که پیروان خود را از نیکی‌ها دور می‌کنند.
سرزنش تا نکند از ایشان کسی
زآنچه دارند از پشیمانی بسی
هوش مصنوعی: تا زمانی که کسی از آنچه دارند احساس پشیمانی نکند، بهتر است کسی را سرزنش نکند.
اوفتند از حسرت اندر پیچ و تاب
چونکه بینند آن کسان روی عذاب
هوش مصنوعی: آنها از حسرت و ندامت در حال نزار و پریشانی به سر می‌برند، زیرا وقتی چهره‌ی عذاب و مجازات کسانی را می‌بینند، به شدت متاثر می‌شوند.
حکم کرده می شود بر عدل و راست
بین ایشان بی ز کم و بی ز کاست
هوش مصنوعی: بر آنها حکمی صادر شده که همگان باید با عدل و انصاف رفتار کنند، بدون هیچگونه کم و کاستی.
نیست هم کایشان ستم دیده شوند
در عملها چونکه سنجیده شوند
هوش مصنوعی: عده‌ای نیستند که در کارها و رفتارهای خود به ستم روبه‌رو شوند، زیرا در انچه انجام می‌دهند، توجه و دقت دارند.
می بدانید ای نکه هست از حق یقین
آنچه باشد در سماوات و زمین
هوش مصنوعی: می‌دانید که حقیقت این است که هر چیزی که در آسمان‌ها و زمین وجود دارد، از جانب حق است و به او مرتبط می‌باشد.
پس نباشند آن کسان دارای شیء
تا که خود را واخرند از غم به وی
هوش مصنوعی: خلاصه اینکه افرادی که چیزی در اختیار ندارند، نمی‌توانند از غم و اندوه خود رها شوند.
می بدانید اینکه وعده اوست حق
لیک نادانند اکثر زین فرق
هوش مصنوعی: می‌دانید که وعده او حقیقت دارد، اما بیشتر مردم به دلیل نادانی خود این موضوع را درک نمی‌کنند.
او نماید زنده، میراند دگر
هم به سوی اوست برگشت و مفر
هوش مصنوعی: او باعث زنده شدن دیگران است، و دوباره به سوی خود باز می‌گرداند و راه فراری نیست.