گنجور

۱۳- آیات ۹۰ تا ۹۷

وَ جاوَزْنا بِبَنِی إِسْرائِیلَ اَلْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْیاً وَ عَدْواً حَتّی إِذا أَدْرَکَهُ اَلْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اَلَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ (۹۰) آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ اَلْمُفْسِدِینَ (۹۱) فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلنّاسِ عَنْ آیاتِنا لَغافِلُونَ (۹۲) وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِی إِسْرائِیلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ اَلطَّیِّباتِ فَمَا اِخْتَلَفُوا حَتّی جاءَهُمُ اَلْعِلْمُ إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ فِیما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۹۳) فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ اَلَّذِینَ یَقْرَؤُنَ اَلْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ اَلْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ اَلمُمْتَرِینَ (۹۴) وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِ اَللّهِ‌ فَتَکُونَ مِنَ اَلْخاسِرِینَ (۹۵) إِنَّ اَلَّذِینَ حَقَّتْ عَلَیْهِمْ کَلِمَتُ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ (۹۶) وَ لَوْ جاءَتْهُمْ کُلُّ آیَةٍ حَتّی یَرَوُا اَلْعَذابَ اَلْأَلِیمَ (۹۷)

و گذرانیدیم بنی اسرائیل را از دریا پس از پی رسید ایشان را فرعون و لشکرهایش از روی ستم و تعدی تا چون دریافتش غرق گفت ایمان آوردم که نیست الهی مگر آنکه گرویدند باو فرزندان یعقوب و من از منقادانم (۹۰) اکنون و بتحقیق نافرمانی کردی پیش و بودی از فسادکنندگان (۹۱) پس امروز می‌اندازیم بموضع بلندی ترا ببدنت تا باشی برای کسان بعد از خودت آیتی و بدرستی که بسیاری از مردمان از آیتهای ما هر آینه بی‌خبرانند (۹۲) و بحقیقت فرود آوردیم بنی اسرائیل را در منزلی خوب و روزی دادیم ایشان را از پاکیزه‌ها پس اختلاف نکردند تا آمد ایشان را علم بدرستی که پروردگار تو حکم می‌کند میانشان روز قیامت در آنچه بودند در آن اختلاف می‌کردند (۹۳) پس اگر باشی در شکی از آنچه فرو فرستادیم بتو پس بپرس از آنها که می‌خوانند کتاب را پیش از تو بتحقیق آمد ترا حق از پروردگارت پس مباش از شک‌کنندگان (۹۴) و مباش البته از آنها که تکذیب کردند آیتهای خدا پس خواهی بود از زیانکاران (۹۵) و بدرستی که آنان که لازم شد بر ایشان کلمه پروردگار تو ایمان نخواهند آورد (۹۶) و اگر آمده باشد ایشان را هر آیتی تا آنکه به بینند عذاب پر درد را (۹۷)

وقت خود کردیم منشق نیل را
بگذراندیم آل اسرائیل را
آمدند آنگاه فرعون و جنود
از پی آنها را ز بغی و عدو زود
جمله چون وارد شدند ایشان به یم
آب دریا هِشت در دم سر به هم
یافت فرعو ن آن زمان اندر بسیج
غرق خواهد گشت و نبود چاره هیچ
گفت آوردم من ایمان بر خدا
آنکه جز او نیست معبودی به جا
آنکه اسرائیلیان آورده اند
بر وی ایمان هم به وی رو کرده اند
من ز مُنقادانم او را هم یقین
بر سه نوبت کرد اقرار این چنین
جبرئیلش مشت گل زد بر دهان
آوری یعنی که ایمان این زمان
هیچ فرمان می نبردی پیشتر
بودی از اهل فساد اندر بشر
دزد نفست سالها آواره بود
گشت باز این دم که دور از چاره بود
هست تحقیقی در این باب از بیان
لیک در تفسیر نبود جای آن
تا مبادا آنکه دور از مطلب است
وازند کاین نی به وفق مذهب است
این قد ر گویم بفهمی گر مُصر
هست توحید اندر اشیا ء مستتر
زآن گذشتیم ار که فهمی دور نیست
ور نفهمی بگذر از آن زور نیست
در تفاسیر این چنین آورده اند
که به روزی جبرئیل ارجمند
نزد فرعون آمد او چون مردمان
گاه دیوان مظالم بر عیان
کاغذی دادش ز استفتاء به دست
که شود گر بندهای مغرور و مست
خواجۀ او مر ورا از هر نشان
داده باشد برتری بر دیگران
پس کند با خواجۀ خود همسری
ترک او گوید شود یکجا بری
پس نوشت این بنده بس باشد بجا
گر کنندش غرق در بحر فنا
اندر آن دم کو شد اندر بحر نیل
داد آن فتوا نشانش جبرئیل
گفت این فتوا تو دادی بهر خویش
آمد آن روزت که خود گفتی به پیش
پس رهانیمت در این روز از فتن
تا که باشد عاری از روحت بدن
می دهیمت بر بدن یعنی نجات
چونکه عاری گردد از روح و حیات
تا مگر کآید تو را هر کس ز پی
باشد این خود آیتی از بهر وی
اکثری از مردمان ز آیات ما
بیخبر باشند از جهل و عمی
ما بر اسرائیلیان دادیم هم
جایگاه صدق و پُر رزق و نعم
بیت مقدس یا تمام مصر و شام
راست بود آن وعدة حق بر انام
همچنین از هر چه بُد پاکیزه تر
رزقشان دادیم ما از خشک و تر
پس به دین خود نکردند اختلاف
تا که علم آمد بر ایشان بی خلاف
یعنی آن تورات و با نور و نظام
مختلف در وی شدند ایشان تمام
یعنی اندر شرح و تأویلش فزون
مختلف گشتند از عالی و دون
یا به قولی علم جز قرآن نبود
کاندر او شد مختلف رأی یهود
یا که احمد(ص) بوده آن، بیگفتگو
بوده اند آگه یهود از نعت او
می کند پروردگارت ای عزیز
بین ایشان حکم اندر رستخیز
اندر آن چیزی که بودند از خلاف
مینمودند اندر آن چیز اختلاف
یا که از احکام تورات و کتاب
یا ز تصدیق رسول مستطاب
پس اگر هستی تو در شک یا غشا
زآنچه نازل بر تو گردید آن ز ما
پس بپرس از آن کسان که پیشتر
از تو ز ارباب کتابند و خبر
خوانده اند ایشان همانا از کتاب
نعت و وصف احمد(ص) کامل نصاب
این است الزام از نصاری و یهود
نام احمد (ص) در کتاب اعنی که بود
اهل دانش را در آن انکار نیست
گر کند انکار جهل و خیرگی است
از یهودان آنکه بود آگه تمام
کرد او تصدیق چون ابن سلام
یا ز رهبانان بحیرا کآگهی
داشت از انجیل و بودش همرهی
عام باشد این خطاب اعنی کسی
گر به شک باشد ز پیغمبر بسی
پس بپرسد زآنکه خوانده است او کتاب
وز غرض در گِل نپوشد آفتاب
خود کلامی بر تو آمد صدق و راست
زآنکه او پروردگار ماسواست
پس مباش ای دون ز شک آرندگان
شک کند آن کو ندارد نور جان
هم مباش از آنکه در مجلای حق
میکند تکذیب آیت های حق
می خورد نان شه اندر خوان او
پس کند نفرین به فرزندان او
پس تو باشی از زیانکاران یقین
گر کنی تکذیب آیات مبین
شد بر ایشان واجب از پروردگار
قولی آن کو ثبت لوح است از قرار
که به حق از سختی دل نگروند
دل بر ایمانشان تو هم هرگز مبند
گر چه آیدشان هر آیت از سماک
تا که بینند آن عذاب دردناک
۱۲- آیات ۷۵ تا ۸۹: ثُمَّ بَعَثْنا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسی وَ هارُونَ إِلی فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِ بِآیاتِنا فَاسْتَکْبَرُوا وَ کانُوا قَوْماً مُجْرِمِینَ (۷۵) فَلَمّا جاءَهُمُ اَلْحَقُّ مِنْ عِنْدِنا قالُوا إِنَّ هذا لَسِحْرٌ مُبِینٌ (۷۶) قالَ مُوسی أَ تَقُولُونَ لِلْحَقِّ لَمّا جاءَکُمْ أَ سِحْرٌ هذا وَ لا یُفْلِحُ اَلسّاحِرُونَ (۷۷) قالُوا أَ جِئْتَنا لِتَلْفِتَنا عَمّا وَجَدْنا عَلَیْهِ‌ آباءَنا وَ تَکُونَ لَکُمَا اَلْکِبْرِیاءُ فِی اَلْأَرْضِ وَ ما نَحْنُ لَکُما بِمُؤْمِنِینَ (۷۸) وَ قالَ فِرْعَوْنُ اِئْتُونِی بِکُلِّ ساحِرٍ عَلِیمٍ (۷۹) فَلَمّا جاءَ اَلسَّحَرَةُ قالَ لَهُمْ مُوسی أَلْقُوا ما أَنْتُمْ مُلْقُونَ (۸۰) فَلَمّا أَلْقَوْا قالَ مُوسی ما جِئْتُمْ بِهِ اَلسِّحْرُ إِنَّ اَللّهَ سَیُبْطِلُهُ إِنَّ اَللّهَ لا یُصْلِحُ عَمَلَ اَلْمُفْسِدِینَ (۸۱) وَ یُحِقُّ اَللّهُ اَلْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُجْرِمُونَ (۸۲) فَما آمَنَ لِمُوسی إِلاّ ذُرِّیَّةٌ مِنْ قَوْمِهِ عَلی خَوْفٍ مِنْ فِرْعَوْنَ وَ مَلاَئِهِمْ أَنْ یَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعالٍ فِی اَلْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ اَلْمُسْرِفِینَ (۸۳) وَ قالَ مُوسی یا قَوْمِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُسْلِمِینَ (۸۴) فَقالُوا عَلَی اَللّهِ تَوَکَّلْنا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا فِتْنَةً لِلْقَوْمِ اَلظّالِمِینَ (۸۵) وَ نَجِّنا بِرَحْمَتِکَ مِنَ اَلْقَوْمِ اَلْکافِرِینَ (۸۶) وَ أَوْحَیْنا إِلی مُوسی وَ أَخِیهِ أَنْ تَبَوَّء‌ا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُیُوتاً وَ اِجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً وَ أَقِیمُوا اَلصَّلاةَ وَ بَشِّرِ اَلْمُؤْمِنِینَ (۸۷) وَ قالَ مُوسی رَبَّنا إِنَّکَ آتَیْتَ فِرْعَوْنَ وَ مَلَأَهُ زِینَةً وَ أَمْوالاً فِی اَلْحَیاةِ اَلدُّنْیا رَبَّنا لِیُضِلُّوا عَنْ سَبِیلِکَ رَبَّنَا اِطْمِسْ عَلی أَمْوالِهِمْ وَ اُشْدُدْ عَلی قُلُوبِهِمْ فَلا یُؤْمِنُوا حَتّی یَرَوُا اَلْعَذابَ اَلْأَلِیمَ (۸۸) قالَ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقِیما وَ لا تَتَّبِعانِّ سَبِیلَ اَلَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ (۸۹)۱۴- آیه ۹۸: فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إِیمانُها إِلاّ قَوْمَ یُونُسَ لَمّا آمَنُوا کَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ اَلْخِزْیِ فِی اَلْحَیاةِ اَلدُّنْیا وَ مَتَّعْناهُمْ إِلی حِینٍ (۹۸)

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: خانم مقصودی

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

وَ جاوَزْنا بِبَنِی إِسْرائِیلَ اَلْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَ جُنُودُهُ بَغْیاً وَ عَدْواً حَتّی إِذا أَدْرَکَهُ اَلْغَرَقُ قالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ اَلَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُوا إِسْرائِیلَ وَ أَنَا مِنَ اَلْمُسْلِمِینَ (۹۰) آلْآنَ وَ قَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَ کُنْتَ مِنَ اَلْمُفْسِدِینَ (۹۱) فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ اَلنّاسِ عَنْ آیاتِنا لَغافِلُونَ (۹۲) وَ لَقَدْ بَوَّأْنا بَنِی إِسْرائِیلَ مُبَوَّأَ صِدْقٍ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ اَلطَّیِّباتِ فَمَا اِخْتَلَفُوا حَتّی جاءَهُمُ اَلْعِلْمُ إِنَّ رَبَّکَ یَقْضِی بَیْنَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ فِیما کانُوا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ (۹۳) فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ اَلَّذِینَ یَقْرَؤُنَ اَلْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ اَلْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ اَلمُمْتَرِینَ (۹۴) وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ اَلَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِ اَللّهِ‌ فَتَکُونَ مِنَ اَلْخاسِرِینَ (۹۵) إِنَّ اَلَّذِینَ حَقَّتْ عَلَیْهِمْ کَلِمَتُ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ (۹۶) وَ لَوْ جاءَتْهُمْ کُلُّ آیَةٍ حَتّی یَرَوُا اَلْعَذابَ اَلْأَلِیمَ (۹۷)
هوش مصنوعی: ما بنی‌اسرائیل را از دریا عبور دادیم و فرعون و سپاهش به خاطر بغض و دشمنی به دنبال آنها رفتند. هنگامی که غرق شدن او را در پیش دید، گفت: «ایمان آوردم که خدایی جز آن خدایی که بنی‌اسرائیل به او ایمان آورده‌اند، نیست و من نیز از مسلمانان هستم.» (۹۰) در حالی که اکنون ایمان می‌آوری، در گذشته نافرمانی کرده‌ای و از مفسدین بوده‌ای. (۹۱) امروز بدن تو را نجات می‌دهیم تا برای کسانی که بعد از تو خواهند آمد، نشانه‌ای باشی؛ و بسیاری از مردم از نشانه‌های ما غافلند. (۹۲) ما بنی‌اسرائیل را در محلی معتبر اسکان دادیم و از مایحتاج پاک به آنها روزی دادیم، اما وقتی علم به سراغ آنها آمد، اختلاف کردند. پروردگار تو در روز قیامت در مورد مسائلی که در آن اختلاف داشتند، بین آنها قضاوت خواهد کرد. (۹۳) اگر در آنچه به تو نازل کرده‌ایم شک داری، از کسانی که قبل از تو کتاب را می‌خواندند بپرس. حقیقت از جانب پروردگارت به تو رسیده است، پس از متمردین نباش. (۹۴) و از کسانی که آیات خدا را دروغ می‌شمارند، نباش که از زیان‌کاران خواهی بود. (۹۵) آنان که وعده پروردگارت بر آنها تحقق یافته، ایمان نمی‌آورند. (۹۶) و حتی اگر همه آیات (معجزات) برایشان بیاید، تا زمانی که عذاب دردناک را ببینند، ایمان نخواهند آورد. (۹۷)
و گذرانیدیم بنی اسرائیل را از دریا پس از پی رسید ایشان را فرعون و لشکرهایش از روی ستم و تعدی تا چون دریافتش غرق گفت ایمان آوردم که نیست الهی مگر آنکه گرویدند باو فرزندان یعقوب و من از منقادانم (۹۰) اکنون و بتحقیق نافرمانی کردی پیش و بودی از فسادکنندگان (۹۱) پس امروز می‌اندازیم بموضع بلندی ترا ببدنت تا باشی برای کسان بعد از خودت آیتی و بدرستی که بسیاری از مردمان از آیتهای ما هر آینه بی‌خبرانند (۹۲) و بحقیقت فرود آوردیم بنی اسرائیل را در منزلی خوب و روزی دادیم ایشان را از پاکیزه‌ها پس اختلاف نکردند تا آمد ایشان را علم بدرستی که پروردگار تو حکم می‌کند میانشان روز قیامت در آنچه بودند در آن اختلاف می‌کردند (۹۳) پس اگر باشی در شکی از آنچه فرو فرستادیم بتو پس بپرس از آنها که می‌خوانند کتاب را پیش از تو بتحقیق آمد ترا حق از پروردگارت پس مباش از شک‌کنندگان (۹۴) و مباش البته از آنها که تکذیب کردند آیتهای خدا پس خواهی بود از زیانکاران (۹۵) و بدرستی که آنان که لازم شد بر ایشان کلمه پروردگار تو ایمان نخواهند آورد (۹۶) و اگر آمده باشد ایشان را هر آیتی تا آنکه به بینند عذاب پر درد را (۹۷)
هوش مصنوعی: ما بنی‌اسرائیل را با موفقیت از دریا عبور دادیم و فرعون و سپاهش به دلیل ظلم و تعدیشان به دنبال آنها حرکت کردند. زمانی که فرعون غرق شد، گفت: «به خدا ایمان آوردم و جز خدای فرزندان یعقوب، معبودی نیست و من هم از تسلیم‌شدگان هستم.» اما خدا پاسخ داد: «اکنون که غرق شده‌ای، تو پیش از این نافرمان بوده‌ای و از فسادکنندگان بودی. پس امروز ما بدن تو را به جایی بلند می‌اندازیم تا نشانه‌ای برای آیندگان باشی و بسیاری از مردم از آیات ما غافل هستند.» ما بنی‌اسرائیل را در مکانی مناسب ساکن کردیم و از غذاهای پاکیزه به آنها روزی دادیم و آنان در مورد حقیقت دچار تفرقه نشدند. پروردگار تو در روز قیامت در مورد اختلافاتی که داشته‌اند، میانشان حکم می‌کند. اگر در مورد آنچه به تو نازل کرده‌ایم، شکی داری، می‌توانی از کسانی که کتاب آسمانی را قبل از تو خوانده‌اند، بپرسی. حقیقتاً آنچه به تو نازل شده، حق است و نباید از شک‌کنندگان باشی. همچنین نباید از کسانی که آیات خدا را مورد انکار قرار می‌دهند، باشی؛ زیرا در این صورت از زیانکاران خواهی بود. واقعیت این است که کسانی که بر آنها کلام پروردگارت محقق شده، هرگز ایمان نخواهند آورد، حتی اگر هر نشانه‌ای به آنها بیاید، تا زمانی که عذاب دردناک را مشاهده کنند.
وقت خود کردیم منشق نیل را
بگذراندیم آل اسرائیل را
هوش مصنوعی: ما زمان خود را صرف کردیم تا راه نیل را بیابیم و آل اسرائیل را از آن عبور دهیم.
آمدند آنگاه فرعون و جنود
از پی آنها را ز بغی و عدو زود
هوش مصنوعی: فرعون و سپاه او با حسد و دشمنی به دنبال آنها آمدند.
جمله چون وارد شدند ایشان به یم
آب دریا هِشت در دم سر به هم
هوش مصنوعی: همه آن‌ها که وارد دریا شدند، به یکباره سر به زیر آب رفتند.
یافت فرعو ن آن زمان اندر بسیج
غرق خواهد گشت و نبود چاره هیچ
هوش مصنوعی: فرعون در آن زمان متوجه شد که وقتی گروهش در تلاش برای مقابله هستند، غرق خواهد شد و هیچ راه نجاتی وجود ندارد.
گفت آوردم من ایمان بر خدا
آنکه جز او نیست معبودی به جا
هوش مصنوعی: می‌گوید من ایمان آوردم به خدایی که غیر از او هیچ معبودی وجود ندارد و فقط او لایق پرستش است.
آنکه اسرائیلیان آورده اند
بر وی ایمان هم به وی رو کرده اند
هوش مصنوعی: آن کسی که اسرائیلیان به او ایمان آورده‌اند، بر او ایمان‌ها نیز نازل شده است.
من ز مُنقادانم او را هم یقین
بر سه نوبت کرد اقرار این چنین
هوش مصنوعی: من از کسانی هستم که همیشه فرمان‌بر بوده‌ام و او نیز به‌روشنی در سه مرحله این موضوع را تأیید کرده است.
جبرئیلش مشت گل زد بر دهان
آوری یعنی که ایمان این زمان
هوش مصنوعی: جبرئیل با گل بر دهان آوری ضربه زد، یعنی اینکه ایمان در این دوره به شکل خاصی نمایان می‌شود.
هیچ فرمان می نبردی پیشتر
بودی از اهل فساد اندر بشر
هوش مصنوعی: هیچ کس قبل از تو که باعث فساد در میان مردم می‌شود، برای تسلیم شدن به فرمان‌ها وجود نداشته است.
دزد نفست سالها آواره بود
گشت باز این دم که دور از چاره بود
هوش مصنوعی: نفسی که همیشه بی‌قراری و چالش‌های زیادی داشته، اکنون پس از سال‌ها به حالتی بازگشته که دیگر راه‌حلی برای آن نمی‌یابد.
هست تحقیقی در این باب از بیان
لیک در تفسیر نبود جای آن
هوش مصنوعی: در این موضوع تحقیقاتی وجود دارد و بیان‌هایی شده است، اما جایی برای تفسیر کردن آن وجود ندارد.
تا مبادا آنکه دور از مطلب است
وازند کاین نی به وفق مذهب است
هوش مصنوعی: تا اینکه خطر کند کسی که از اصل موضوع دور است، و نمی‌داند که این آهنگ و نوا با اعتقادات و اصول خاصی همخوانی دارد.
این قد ر گویم بفهمی گر مُصر
هست توحید اندر اشیا ء مستتر
هوش مصنوعی: اگر بگویم که توحید در همه چیز پنهان است، تو با دقت و فهم خود این موضوع را درک خواهی کرد.
زآن گذشتیم ار که فهمی دور نیست
ور نفهمی بگذر از آن زور نیست
هوش مصنوعی: اگر از درک حقیقت عبور کرده‌ایم، فهمیدن آن دور نیست. و اگر درکی از آن نداری، نگران نباش، تلاشی برای فهم آن نکن.
در تفاسیر این چنین آورده اند
که به روزی جبرئیل ارجمند
هوش مصنوعی: در تفسیرها گفته شده که روزی جبرئیل بزرگ و محترم به زمین آمده است.
نزد فرعون آمد او چون مردمان
گاه دیوان مظالم بر عیان
هوش مصنوعی: او به نزد فرعون رفت، مانند دیگر مردم که در زمان‌های خاص برای طرح شکایت‌ها و مشکلات خود به دیوان مظالم مراجعه می‌کنند.
کاغذی دادش ز استفتاء به دست
که شود گر بندهای مغرور و مست
هوش مصنوعی: کسی کاغذی به او داد که در آن پرسش و پاسخ شرعی نوشته شده بود، تا بتواند از وضعیت مغرور و مست بیرون بیاید.
خواجۀ او مر ورا از هر نشان
داده باشد برتری بر دیگران
هوش مصنوعی: آقای او، از هر نشانه‌ای فراتر است و بر دیگران برتری دارد.
پس کند با خواجۀ خود همسری
ترک او گوید شود یکجا بری
هوش مصنوعی: پس با خواجه‌اش همسر می‌شود و ترک را به یک جا می‌گوید که از او جدا شود.
پس نوشت این بنده بس باشد بجا
گر کنندش غرق در بحر فنا
هوش مصنوعی: این نوشته از این بنده کافی است، اگرچه ممکن است او را در دریای فنا غرق کنند.
اندر آن دم کو شد اندر بحر نیل
داد آن فتوا نشانش جبرئیل
هوش مصنوعی: در آن لحظه که او به دریاچه نیل وارد شد، جبرئیل علامتی به او داد که نشان‌دهنده حقانیت او بود.
گفت این فتوا تو دادی بهر خویش
آمد آن روزت که خود گفتی به پیش
هوش مصنوعی: تو گفتی این حکم را به نفع خود صادر کردی، اما همان روزی که خود به آن اعتراف کردی، به عاقبتش رسیدی.
پس رهانیمت در این روز از فتن
تا که باشد عاری از روحت بدن
هوش مصنوعی: پس تو را در این روز از مشکلات و آزمایش‌ها آزاد می‌کنیم تا بدنت از وجود روح تو خالی نماند.
می دهیمت بر بدن یعنی نجات
چونکه عاری گردد از روح و حیات
هوش مصنوعی: به تو چیزی می‌بخشم که بر جسم تو تاثیر می‌گذارد و باعث نجات تو می‌شود، چون روح و حیات از آن خالی می‌شود.
تا مگر کآید تو را هر کس ز پی
باشد این خود آیتی از بهر وی
هوش مصنوعی: هر کس به دنبالت بیفتد، نشانه‌ای از خود اوست که به تو مرتبط می‌شود.
اکثری از مردمان ز آیات ما
بیخبر باشند از جهل و عمی
هوش مصنوعی: بسیاری از مردم از نشانه‌های ما ناآگاه هستند و این ناآگاهی ناشی از جهل و غفلت آن‌هاست.
ما بر اسرائیلیان دادیم هم
جایگاه صدق و پُر رزق و نعم
هوش مصنوعی: ما به بنی‌اسرائیل مکانی با اعتبار و سرشار از روزی و نعمت دادیم.
بیت مقدس یا تمام مصر و شام
راست بود آن وعدة حق بر انام
هوش مصنوعی: تمام مصر و شام تحت وعده الهی قرار دارند و این وعده به همه انسان‌ها تعلق دارد.
همچنین از هر چه بُد پاکیزه تر
رزقشان دادیم ما از خشک و تر
هوش مصنوعی: ما از هر چیزی که بدتر است، موارد پاکیزه‌تری برای زندگی‌شان فراهم کردیم، هم از چیزهای خشک و هم از چیزهای تر.
پس به دین خود نکردند اختلاف
تا که علم آمد بر ایشان بی خلاف
هوش مصنوعی: آن‌ها در دین خود هیچ اختلافی نداشتند تا زمانی که علم و دانش بدون هیچ تردیدی بر آن‌ها آشکار شد.
یعنی آن تورات و با نور و نظام
مختلف در وی شدند ایشان تمام
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در تورات، که یک کتاب مقدس است، مشخصات و نظم‌های متنوعی وجود دارد و تمامی ویژگی‌ها و دستورات آن به طور کامل در آن درج شده‌اند.
یعنی اندر شرح و تأویلش فزون
مختلف گشتند از عالی و دون
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که در توضیح و تفسیر مطلب، نظرات و دیدگاه‌ها بسیار متفاوت و متنوع شده‌اند، به طوری که از بهترین تا بدترین دیدگاه‌ها در این مورد وجود دارد.
یا به قولی علم جز قرآن نبود
کاندر او شد مختلف رأی یهود
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که علم و دانش جز قرآن نیست و اختلاف نظرها از سوی یهودیان در آنجا به وجود آمده است.
یا که احمد(ص) بوده آن، بیگفتگو
بوده اند آگه یهود از نعت او
هوش مصنوعی: شاید آن شخص، احمد باشد، و بدون شک یهودیان از ویژگی‌های او آگاه بودند.
می کند پروردگارت ای عزیز
بین ایشان حکم اندر رستخیز
هوش مصنوعی: خداوند، ای عزیز، در روز قیامت میان خلقش قضاوت خواهد کرد و فرمان خواهد داد.
اندر آن چیزی که بودند از خلاف
مینمودند اندر آن چیز اختلاف
هوش مصنوعی: آنچه که در آنجا وجود داشت، بر خلاف آنچه به نظر می‌رسید، نشان دهنده اختلافی بود.
یا که از احکام تورات و کتاب
یا ز تصدیق رسول مستطاب
هوش مصنوعی: این بیت به تأکید بر اهمیت دو منبع اصلی دانش و هدایت در دین اشاره دارد: یکی احکام و قوانین موجود در تورات و کتاب‌های مقدس و دیگری تصدیق و تأیید پیامبر بزرگ. به عبارت دیگر، فرد باید از این دو منبع برای شناخت راستین و درست پیروی کند.
پس اگر هستی تو در شک یا غشا
زآنچه نازل بر تو گردید آن ز ما
هوش مصنوعی: پس اگر در مورد حقیقتی که بر تو نازل شده تردید یا مانع وجود دارد، بدان که آن چیزی که بر تو آمده از جانب ماست.
پس بپرس از آن کسان که پیشتر
از تو ز ارباب کتابند و خبر
هوش مصنوعی: از افرادی که قبل از تو از صاحب‌نظران و اهل علم و کتاب بودند، سوال کن و از آنها بهره‌مند شو.
خوانده اند ایشان همانا از کتاب
نعت و وصف احمد(ص) کامل نصاب
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که نوشته شده است که آن‌ها به‌خوبی از کتابی که در مورد توصیف و ستایش رسول اکرم (ص) است، آگاهی دارند و از آن بهره‌مند شده‌اند.
این است الزام از نصاری و یهود
نام احمد (ص) در کتاب اعنی که بود
هوش مصنوعی: این بیت به اشاره به این موضوع پرداخته که نام پیامبر اسلام، احمد، در کتاب‌های مقدس یهودیان و مسیحیان ذکر شده است و این مسأله به عنوان یک الزام و نشانه از سوی این دو دین مطرح می‌شود. در حقیقت، این جمله به این نکته اشاره دارد که بر اساس متون دینی دیگر، نام پیامبر در آن‌ها آمده و می‌تواند دلیل بر حقانیت او باشد.
اهل دانش را در آن انکار نیست
گر کند انکار جهل و خیرگی است
هوش مصنوعی: افراد با دانش هیچ تردیدی در این موضوع ندارند و اگر کسی به علم اعتقادی نداشته باشد، در واقع انکار حقیقت و روشنایی است.
از یهودان آنکه بود آگه تمام
کرد او تصدیق چون ابن سلام
هوش مصنوعی: از میان یهودیان، کسی که همه چیز را می‌دانست، مانند ابن سلام به پیامبر ایمان آورد.
یا ز رهبانان بحیرا کآگهی
داشت از انجیل و بودش همرهی
هوش مصنوعی: یا از راهبان بحیرا که از انجیل اطلاع داشت و با او همراه بود.
عام باشد این خطاب اعنی کسی
گر به شک باشد ز پیغمبر بسی
هوش مصنوعی: این سخن به همه افراد خطاب می‌شود، به‌ویژه کسانی که در مورد پیامبر شک و تردید دارند.
پس بپرسد زآنکه خوانده است او کتاب
وز غرض در گِل نپوشد آفتاب
هوش مصنوعی: پس از کسی که کتاب را خوانده است بپرس و اطمینان حاصل کن که هدفش را در گِل نپوشاند و حقیقت را مثل آفتاب روشن کند.
خود کلامی بر تو آمد صدق و راست
زآنکه او پروردگار ماسواست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که وقتی سخنی دربارهٔ حقیقت و صداقت از خودت می‌نشیند، دلیلش این است که او، خالق و پروردگار همه چیز است. در واقع، این سخن به نوعی به ارتباط با خداوند و تاثیر او در بیان حقایق اشاره دارد.
پس مباش ای دون ز شک آرندگان
شک کند آن کو ندارد نور جان
هوش مصنوعی: پس ای پست، مثل شک‌بران شک نکن؛ زیرا کسی که نور جان ندارد، باعث ایجاد تردید می‌شود.
هم مباش از آنکه در مجلای حق
میکند تکذیب آیت های حق
هوش مصنوعی: هرگز نباش مانند کسانی که در جمع و مجلسی که حقیقت در آن مطرح است، نشانه‌های حق را انکار می‌کنند.
می خورد نان شه اندر خوان او
پس کند نفرین به فرزندان او
هوش مصنوعی: پادشاه بر سر سفره او نان می‌خورد اما پس از آن به فرزندان او نفرین می‌کند.
پس تو باشی از زیانکاران یقین
گر کنی تکذیب آیات مبین
هوش مصنوعی: اگر تو آیات روشن را انکار کنی، حتماً در زمره زیانکاران خواهی بود.
شد بر ایشان واجب از پروردگار
قولی آن کو ثبت لوح است از قرار
هوش مصنوعی: بر ایشان از سوی پروردگار واجب شد که قولی را بگویند، همان‌طور که آن جمله بر لوحی ثبت شده است.
که به حق از سختی دل نگروند
دل بر ایمانشان تو هم هرگز مبند
هوش مصنوعی: ای کسانی که به حق با دل‌های سختی‌کشیده، به عشق و ایمان ادامه می‌دهید، هرگز به باور خود شک نکنید.
گر چه آیدشان هر آیت از سماک
تا که بینند آن عذاب دردناک
هوش مصنوعی: اگرچه نشانه‌ها و علامت‌ها از آسمان به سوی آنها می‌آید، اما وقتی که عذاب سخت و دردناک را ببینند، همه چیز برایشان روشن می‌شود.