صفی علیشاهشمارهٔ ۴۲
ما کعبه بجز کوی خرابات نکردیم
جز ابروی او قبله حاجات نکردیم
جز بر حرم عشق وی احرام نبستیم
جز در گذر میکده میقات نکردیم
هر چند کم از ذره بسامان تو بودیم
از مهر رخت روی بذرات نکردیم
اینخرقه که آلوده سالوس و دغل بود
تطهیر جز از آب خرابات نکردیم
گوشی که پر از بانگ نی و نغمه چنگ است
واعظ بپذیر ار که بطامات نکردیم
بر کار دگر دل ز تماشات نپرداخت
صوفی صفت ار صیقل مرآت نکردیم
بودیم زمینگیری بالای تو چون خاک
در خرقه عروج ار بسماوات نکردیم
غیر تو چو ثابت بعدم بود بتحقیق
اظهار وجود از پی اثبات نکردیم
در عشق تو از خلق کشیدیم بس آزار
و ز شیفتگی قصد مکافات نکردیم
باز دهد فروشی که عبوسش بجبین بود
المنه لله که ملاقات نکردیم
دل در خم گیسوی تو چون یکدله بستیم
ز آنحلقه دگر میل مقامات نکردیم
بیرنج رسیدیم بمقصود از آنصرف
در علم و عمل حاصل اوقات نکردیم
رفتیم بیپش لب جانبخش تو از هوش
واندیشه اعجاز و کرامات نکردیم
دادیم دل و دین همه برخال و خط دوست
تا شیخ نگوید که مواسات نکردیم
ز آنچشم که مستانه بما کرد نشستیم
در گوشه و اندیشه ز آفات نکردیم
بر ابروی دلدار پناه از همه کونین
بردیم و بدل فکر بلیات نکردیم
تایید صفی الحق ما پیر خرابات
میگفت که جز محض عنایات نکردیم
پیمانه درستی که به پیمانه ما بست
نشکست کز او ترک اضافات نکردیم
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ما کعبه بجز کوی خرابات نکردیم
جز ابروی او قبله حاجات نکردیم
هوش مصنوعی: ما به جز کوی خراباتیها، توجهی به کعبه نداریم و جز ابروی او، هیچ چیزی را قبلهی خواستههایمان قرار ندادهایم.
جز بر حرم عشق وی احرام نبستیم
جز در گذر میکده میقات نکردیم
هوش مصنوعی: ما هیچگاه جز در حرم عشق او لباس احرام نپوشیدیم و همچنین فقط در گذر از میکده، مکان مقدس را قرار ندادیم.
هر چند کم از ذره بسامان تو بودیم
از مهر رخت روی بذرات نکردیم
هوش مصنوعی: با اینکه ما نسبت به تو خیلی کوچک و ناچیز بودیم، اما همچنان از عشق و محبت تو روی خود را برنمیگردانیم.
اینخرقه که آلوده سالوس و دغل بود
تطهیر جز از آب خرابات نکردیم
هوش مصنوعی: این عبا که به فریب و نیرنگ آغشته است، جز با آب میخانهها پاک و تمیز نشده است.
گوشی که پر از بانگ نی و نغمه چنگ است
واعظ بپذیر ار که بطامات نکردیم
هوش مصنوعی: گوشی که از نغمههای خوش و صدای ساز پر شده، به وعاظ و موعظهکنندگان گوش نده، زیرا ما به دنبال نصیحت و دقت در زندگی نیستیم.
بر کار دگر دل ز تماشات نپرداخت
صوفی صفت ار صیقل مرآت نکردیم
هوش مصنوعی: صوفی عزیز، از تماشای دیگران غافل نشد و اگر ما به این آینه جلوه ندادیم، تقصیر او نیست.
بودیم زمینگیری بالای تو چون خاک
در خرقه عروج ار بسماوات نکردیم
هوش مصنوعی: ما در کنار تو بهسان خاکی هستیم که در خرقه عروج قرار گرفته است، اگرچه از آسمانها بالا نرفتهایم.
غیر تو چو ثابت بعدم بود بتحقیق
اظهار وجود از پی اثبات نکردیم
هوش مصنوعی: غیر از تو هیچ چیز دیگری وجود ندارد، پس به طور واقعی نیازی به اثبات وجود نداریم.
در عشق تو از خلق کشیدیم بس آزار
و ز شیفتگی قصد مکافات نکردیم
هوش مصنوعی: ما در عشق تو از مردم رنجهای زیادی را تحمل کردیم و از شدت علاقهمان به هیچ تلافیای فکر نکردیم.
باز دهد فروشی که عبوسش بجبین بود
المنه لله که ملاقات نکردیم
هوش مصنوعی: باز هم کسی که در چهرهاش نشانههای عبوس و جدیت دیده میشود، به ما لطفی نمیکند. خدا را شکر که هرگز با او دیدار نکردیم.
دل در خم گیسوی تو چون یکدله بستیم
ز آنحلقه دگر میل مقامات نکردیم
هوش مصنوعی: دل در پیچ و تاب موهای تو بستهایم و از آن حلقه دیگر به مقامات و بلندپروازیها دل نبستهایم.
بیرنج رسیدیم بمقصود از آنصرف
در علم و عمل حاصل اوقات نکردیم
هوش مصنوعی: بدون مشقت و زحمت به هدف خود رسیدیم، زیرا در تحصیل علم و عمل، وقت و انرژی صرف نکردیم.
رفتیم بیپش لب جانبخش تو از هوش
واندیشه اعجاز و کرامات نکردیم
هوش مصنوعی: ما بدون هیچ تردید و فکر، به سمت تو که بخشندهای میرویم و از شگفتیها و معجزات تو، بیخبر ماندهایم.
دادیم دل و دین همه برخال و خط دوست
تا شیخ نگوید که مواسات نکردیم
هوش مصنوعی: ما همه عشق و ایمان خود را در عشق و زیبایی دوست فدای کردیم تا هرگز کسی نتواند بگوید که در محبت و دوستی کوتاهی کردهایم.
ز آنچشم که مستانه بما کرد نشستیم
در گوشه و اندیشه ز آفات نکردیم
هوش مصنوعی: از آن چشمی که با نگاهی مستانه به ما توجه کرد، ما در گوشهای نشستهایم و بدون توجه به مشکلات و آسیبهایمان در فکر و اندیشه هستیم.
بر ابروی دلدار پناه از همه کونین
بردیم و بدل فکر بلیات نکردیم
هوش مصنوعی: ما به ابروی محبوب پناه میبریم و از تمام دنیا کنارهگیری کردهایم، بدون اینکه به مشکلات و مصائب خود فکر کنیم.
تایید صفی الحق ما پیر خرابات
میگفت که جز محض عنایات نکردیم
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به بیان این نکته میپردازد که وجود و حمایت خداوند، همانند محبت و لطفی است که در خرابات (محلهای دور از عرف) از سوی یک پیر (راهب یا استاد روحانی) بیان میشود. پیر اشاره میکند که تمام کارها و احوالات ما تنها تحت تأثیر لطف و عنایت الهی است و هیچ چیز دیگری به تعیین سرنوشت ما دخالت ندارد. بنابراین، همه چیز به نوعی نتیجهی محبت و توجه خداست و انسانها باید این حقیقت را درک کنند.
پیمانه درستی که به پیمانه ما بست
نشکست کز او ترک اضافات نکردیم
هوش مصنوعی: ما اندازهگیری درست و دقیقی داریم که با آن، پیمانهامان را پر کردهایم و این پیمانه هیچگاه نشکسته است، زیرا از آن چیزی بیشتر و اضافی بر نداشتیم.