گنجور

شمارهٔ ۱۱

جهل بر هم کتاب عقل و دفترای طولانی
که نفزایند از آنها جز که برخامی و نادانی
دلیل فلسفی نامد بکار اثبات واجب را
که ذاتش برتر است از وهم و تخییلات امکانی
نداند عقل کنه آنچه مشهود است اندر حس
چه جای عیب لم یدرک که در ذاتست وحدانی
قدیم لا زمان آید نه در اندیشه حادث
که در جزو زمانی شد عیان از غیب اعیانی
خرد را دانی از مخلوق اول کی رسد هرگز
بکنه هستئی کو عالی است از اول و ثانی
فرو بردیم سر چندانکه در دیوان حکمتها
نبد جز مشت اوراقی بود هر چند برهانی
ز اخبار و اصولت حجت از ظن است ور قطعی
چه شد حاصل ترا جز ریب تاریکی و حیرانی
بکار زاهد و صوفی مباش از شرع و فقر ایمن
نه در خشکی بود فضلی نه در آلوده دامانی
تصوف سیر منزلهای نفس است ارنه غافل
که درهر منزلی تا جمع حق گردد ز خود فانی
در این صوفی و شأن جنگ یهودان بود و عشق نان
نه هیچ از ائتلاف نفس و هیچ از سیر نفسانی
اگر صوفی روش خواهی بشهر روح جو سامان
که بینی در گهی را ماجا اشیاء روحانی
سمی حضرت سجاد حاجی میرزا کوچک
کز آن هیکل هویدا شد تمام آن ذات فردانی
بسی گویند انسانرا فضلیت چیست بر اشیاء
گر او را دیده باشی واقفی از فضل انسانی
ابا کرد آسمان حمل امانت را ونک بیند
که مشت استخوانی حمل آن سازد بآسانی
بسی شیطان بود نادم ز ترک سجده آدم
که دید آنروز خاک و بیند اینک نور یزدانی
مسمی را زاسم ار چند نشناسند لیک او را
تو از رحمتعلیشاهی نیوشی‌ وصف سبحانی
ولی کآئینه روی حق آمد چون صفی الحق
بر او بگشوده گشت ابواب رحمت‌های رحمانی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

جهل بر هم کتاب عقل و دفترای طولانی
که نفزایند از آنها جز که برخامی و نادانی
هوش مصنوعی: نادانی و جهل باعث می‌شود که کتاب‌های دانش و عقل تنها به کاغذهای بی‌فایده تبدیل شوند و از آن‌ها هیچ بهره‌ای نبریم جز اینکه به نادانی‌مان افزوده شود.
دلیل فلسفی نامد بکار اثبات واجب را
که ذاتش برتر است از وهم و تخییلات امکانی
هوش مصنوعی: دلیل فلسفی برای اثبات وجود واجب وجود ندارد، زیرا ذات واجب بالاتر از تصورات و خیال‌های ممکن است.
نداند عقل کنه آنچه مشهود است اندر حس
چه جای عیب لم یدرک که در ذاتست وحدانی
هوش مصنوعی: عقل نمی‌تواند به‌خوبی چیزی را که در حس قابل مشاهده است درک کند و چه بسا عیبی در آن وجود داشته باشد که به ذات واحد برمی‌گردد.
قدیم لا زمان آید نه در اندیشه حادث
که در جزو زمانی شد عیان از غیب اعیانی
هوش مصنوعی: در زمان‌های گذشته، نه به فکر حادثه‌ای بیدار شو که در مقطع زمانی، ظهور آن از عالم غیب به روشنی آشکار شده است.
خرد را دانی از مخلوق اول کی رسد هرگز
بکنه هستئی کو عالی است از اول و ثانی
هوش مصنوعی: خرد را از آن مخلوق نخستین بشناس که هیچگاه به اصول وجودی که هم از لحاظ مقام والایش و هم در مرتبه اول و دوم بی‌نظیر است، نمی‌رسد.
فرو بردیم سر چندانکه در دیوان حکمتها
نبد جز مشت اوراقی بود هر چند برهانی
هوش مصنوعی: ما به عمق موضوعات حکمت نفوذ کردیم، به طوری که در دفترهای حکمت چیز دیگری جز توده‌ای از ورق‌های خالی وجود نداشت، هر چند که دلایل و استدلال‌هایی در آن یافت می‌شد.
ز اخبار و اصولت حجت از ظن است ور قطعی
چه شد حاصل ترا جز ریب تاریکی و حیرانی
هوش مصنوعی: اخبار و اصول تو فقط بر اساس گمان و ظن است، پس نتیجه قطعی و روشنی که باید به دست آوری چه شده است جز ابهام و سردرگمی.
بکار زاهد و صوفی مباش از شرع و فقر ایمن
نه در خشکی بود فضلی نه در آلوده دامانی
هوش مصنوعی: از اعمال زاهد و صوفی بهره‌مند مباش، چرا که هیچ‌کس نمی‌تواند از دین و فقر در امان باشد. نه در طریق پاکی، فضیلت وجود دارد و نه در کسی که خود را به آلودگی می‌زند.
تصوف سیر منزلهای نفس است ارنه غافل
که درهر منزلی تا جمع حق گردد ز خود فانی
هوش مصنوعی: تصوف مسیری است که انسان در آن مراحل رشد و پالایش نفس خود را طی می‌کند. در این سفر، باید از خود و دنیای مادّی غافل نشود، زیرا در هر مرحله از این سفر، انسان باید خود را نادیده گرفته و به جمع شدن با حقیقت و رسیدن به الله نزدیک شود.
در این صوفی و شأن جنگ یهودان بود و عشق نان
نه هیچ از ائتلاف نفس و هیچ از سیر نفسانی
هوش مصنوعی: در اینجا درباره یک صوفی صحبت می‌شود که به جنگ با یهودیان می‌پردازد و به عشق و محبت توجهی ندارد؛ بلکه به دنبال چیزهای مادّی مثل نان است و هیچ ارتباطی با اتحاد درونی و سفر روحانی ندارد.
اگر صوفی روش خواهی بشهر روح جو سامان
که بینی در گهی را ماجا اشیاء روحانی
هوش مصنوعی: اگر به دنبال روش و راهی هستی که به روح و معنویت برسی، به جستجوی حقیقت در باطن وجود خود برو، چرا که در آنجا می‌توانی نشانه‌ها و حقایق روحانی را ببینی.
سمی حضرت سجاد حاجی میرزا کوچک
کز آن هیکل هویدا شد تمام آن ذات فردانی
هوش مصنوعی: حضرت سجاد حاجی میرزا کوچک با ظهور خود، حقیقتی بی‌نظیر را نمایان کرد که همگام با ویژگی‌های خاصش، تمام وجوه عالی و یکتایی خود را آشکار ساخت.
بسی گویند انسانرا فضلیت چیست بر اشیاء
گر او را دیده باشی واقفی از فضل انسانی
هوش مصنوعی: بسیاری می‌گویند که فضیلت انسان بر دیگر موجودات چیست، اما اگر او را به درستی بشناسی، متوجه خواهی شد که فضیلت انسانی در چیست.
ابا کرد آسمان حمل امانت را ونک بیند
که مشت استخوانی حمل آن سازد بآسانی
هوش مصنوعی: آسمان از پذیرش مسؤولیت خود سر باز زد و نخواست این بار سنگین را تحمل کند، زیرا نمی‌داند که چگونه موجودی با ظاهری ناتوان و از استخوان‌هایی ضعیف، قادر به حمل آن خواهد بود.
بسی شیطان بود نادم ز ترک سجده آدم
که دید آنروز خاک و بیند اینک نور یزدانی
هوش مصنوعی: بسیاری از شیطان‌ها به خاطر ترک سجده به آدم، پشیمان و ناامید شدند. آن‌ها در آن روز فقط خاک را دیدند، اما حالا نور الهی را در آدم مشاهده می‌کنند.
مسمی را زاسم ار چند نشناسند لیک او را
تو از رحمتعلیشاهی نیوشی‌ وصف سبحانی
هوش مصنوعی: اگرچه برخی مسمی (معنی) را نمی‌شناسند، اما تو می‌توانی او را از رحمت و بزرگی خداوند بشناسی و وصفی از کمالات او را درک کنی.
ولی کآئینه روی حق آمد چون صفی الحق
بر او بگشوده گشت ابواب رحمت‌های رحمانی
هوش مصنوعی: وقتی که حقیقت به شکل آئینه‌ای ظهور کرد، دروازه‌های رحمت‌های الهی به روی او گشوده شد.