گنجور

بخش ۲۲۸ - عبدالباسط

تو عبدالباسط آنرا دان که مبسوط
بود خیرش ز حق بر خلق و مضبوط
بنفس و مال و هر چیزی که واضح
بود باشد بخلق از حق مفرح
هر آن بسطی که آن باشد موافق
بامر حق رساند بر خلایق
از و یابند اشیاء انبساطی
که در هر رتبه دارند انضباطی
ز بسط است آنکه بی‌اصل و گزافست
بعقل وش رع و نظم کل خلافست
بود بسط آنکه گل بشگفت و آگاه
شد از جنبیدن باد سحرگاه
ز تاریکی بود بسط لیالی
دگر هم بسط روز از شمس عالی
بدینسان بسط هر شیئی مناسب
بحال اوست گر دانی مراتب
تجلی چون نماید اسم باسط
بعبدی اوست در بسط از وسایط
رساند بسط ظلمت را بشبها
فرستد بسط سوزش را به تبها
کشاند بسط وسعت را بصحرا
نشاند بسط جنبش را بدریا
فروشد بسط جلوه بر بساتین
دهد بسط آن صلابت بر سلاطین
دهد باشد گرت بسط تفرس
بهر ذی روحی او بسط تنفس
نماید داری ار بسط معانی
جهات سته را بسط مکانی
بدینسان بر همه اشیاء عالم
دهد بسطی بقدر وسع فافهم

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تو عبدالباسط آنرا دان که مبسوط
بود خیرش ز حق بر خلق و مضبوط
هوش مصنوعی: تو مانند عبدالباسط باش، که کار نیکش از جانب حق به مردم فراوان و استوار است.
بنفس و مال و هر چیزی که واضح
بود باشد بخلق از حق مفرح
هوش مصنوعی: نفس، مال و هر آنچه که برای مردم واضح و روشن است، از چیزهایی است که خداوند به آنها خوشنود است.
هر آن بسطی که آن باشد موافق
بامر حق رساند بر خلایق
هوش مصنوعی: هر گسترشی که در دنیا وجود دارد، در نهایت به خواست و اراده حق منتهی می‌شود و تأثیراتی بر مردم دارد.
از و یابند اشیاء انبساطی
که در هر رتبه دارند انضباطی
هوش مصنوعی: افراد قادرند اشیاء را با توجه به ویژگی‌های خاصی که در هر سطح دارند، به صورت منظم و هماهنگ شناسایی کنند.
ز بسط است آنکه بی‌اصل و گزافست
بعقل وش رع و نظم کل خلافست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که چیزی که بدون پایه و اساس و به صورت تصادفی و بی‌محتوا باشد، نمی‌تواند منطقی و منظم باشد. هر چیزی که رشدیافته و اصولی نباشد، به نظم و عقل نیز آسیب می‌زند.
بود بسط آنکه گل بشگفت و آگاه
شد از جنبیدن باد سحرگاه
هوش مصنوعی: بسط به معنای گسترش و بیداری است، و در اینجا به گل اشاره دارد که با وزش ملایم باد در صبح گاه، شکوفا و آگاه می‌شود. به عبارت دیگر، گل در اثر این تجربه تازه، تغییر و تحولی را در خود احساس می‌کند.
ز تاریکی بود بسط لیالی
دگر هم بسط روز از شمس عالی
هوش مصنوعی: از تاریکی شب، روزهای دیگر هم به وجود می‌آید و این روزها از خورشید بلند و درخشان سر می‌زنند.
بدینسان بسط هر شیئی مناسب
بحال اوست گر دانی مراتب
هوش مصنوعی: هر چیزی به اندازه و مناسب حال خود گسترش و فراگیری دارد، اگر مراتب و درجات آن را بشناسید.
تجلی چون نماید اسم باسط
بعبدی اوست در بسط از وسایط
هوش مصنوعی: زمانی که اسم "باسط" در زندگی انسان نمایان می‌شود، به او کمک می‌کند تا از موانع و واسطه‌ها عبور کند و به بسط و گسترش دست یابد.
رساند بسط ظلمت را بشبها
فرستد بسط سوزش را به تبها
هوش مصنوعی: شب‌ها تاریکی را به ما می‌آورد و روزها گرما و حرارت را به ما می‌دهد.
کشاند بسط وسعت را بصحرا
نشاند بسط جنبش را بدریا
هوش مصنوعی: گستردگی فضا را به دشت کشانده و حرکت را به دریا منتقل کرده است.
فروشد بسط جلوه بر بساتین
دهد بسط آن صلابت بر سلاطین
هوش مصنوعی: زیبایی و جلوه‌ی خاصی را به کسانی که در باغ‌ها و زمین‌های سرسبز زندگی می‌کنند می‌بخشد و به آن‌ها قدرت و استحکام می‌دهد، به گونه‌ای که بر پادشاهان و حکمرانان نیز تاثیر می‌گذارد.
دهد باشد گرت بسط تفرس
بهر ذی روحی او بسط تنفس
هوش مصنوعی: اگر با دقت و تفکر بیشتری به اطراف خود نگاه کنی و به آفرینش‌های زنده توجه کنی، متوجه زیبایی و عمق زندگی آن‌ها می‌شوی.
نماید داری ار بسط معانی
جهات سته را بسط مکانی
هوش مصنوعی: اگر که تو توانایی بیان معانی مختلف را داشته باشی، می‌توانی جنبه‌های گوناگون را به‌خوبی بیان کنی.
بدینسان بر همه اشیاء عالم
دهد بسطی بقدر وسع فافهم
هوش مصنوعی: این‌گونه بر تمامی موجودات عالم به نسبت ظرفیت و قابلیتشان وسعت و گسترش می‌دهد، پس به آن توجه کن و درک کن.