گنجور

بند ۲

باز از افق هلال محرم شد آشکار
برچهر چرخ ناخن ماتم شد آشکار
نی نی به قتل تشنه لبان ار نیام چرخ
خون ریز خنجری است که کم کم شد آشکار
یا بر افراشت رایت ماتم دگر سپهر
و اینک طراز طره پرچم شد آشکار
یاراست بهر ریزش خون های بی گنه
پیکانی از کمان فلک خم شد آشکار
یا از برای زخم شهیدان تشنه لب
از جیب مهر نسخه ی مرهم شد آشکار
یا فر و نهب پرده گیان رسول را
از مهر و مه صحیفه و خاتم شد آشکار
یا می خرند اشک عزا کز نجوم و ماه
جام بلور و دامن درهم شد آشکار
دل ها گشاید از مژه سیلاب لعل رنگ
از نوک ناوکی که در این دم شد آشکار
این ماه نیست نعل مصیبت در آتش است
کز بهر داغ دوده ی آدم شد آشکار
صبح نشاط دشمن و شام عزای دوست
این سور ماتمی است که با هم شد آشکار
باز از نهاد نوحه سرایان فراز و پست
آشوب رستخیز به عالم شد آشکار
آهم به چرخ رفت و سرشکم به خاک ریخت
اکنون نتیجه دل پر غم شد آشکار
ز افغان سینه ابر پیاپی پدید گشت
ز امواج دیده سیل دمادم شد آشکار
آهم شراره خیز و سرشکم ستاره ریز
این آب و آتشی است که توام شد آشکار
نظم ستارگان مگر از یکدگر گسیخت
یا اشک این عزاست که گردون ز دیده ریخت

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: ترکیب بند
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

باز از افق هلال محرم شد آشکار
برچهر چرخ ناخن ماتم شد آشکار
هوش مصنوعی: از افق، هلال ماه محرم به وضوح نمایان شد و روی آسمان، نشانه‌های غم و ماتم به چشم می‌خورد.
نی نی به قتل تشنه لبان ار نیام چرخ
خون ریز خنجری است که کم کم شد آشکار
هوش مصنوعی: در این بیت به تصاویر و احساسات عمیقی اشاره شده است. مضمون آن این است که اگرچه فضا و شرایط به شدت متشنج و خونی است، اما حقیقتی که به تدریج در حال نمایان شدن است، نشان دهنده‌ی جهاتی از خشونت و قساوت می‌باشد. زندگی و کشت و کشتار، همچنان ادامه دارد و در پس این حرکات، نشانه‌هایی از هشدار و خطر وجود دارد. به نوعی، بیت بیانگر کشمکش‌ها و چالش‌های عمیق انسانی و اجتماعی است.
یا بر افراشت رایت ماتم دگر سپهر
و اینک طراز طره پرچم شد آشکار
هوش مصنوعی: یا برای برگزاری مراسم عزاداری، به طور رسمی و جدی، پرچم و نشانه‌هایی برافراشته شده و اکنون نمایان شده است.
یاراست بهر ریزش خون های بی گنه
پیکانی از کمان فلک خم شد آشکار
هوش مصنوعی: یار، به خاطر ریختن خون‌های بی‌گناه، تیرهایی از کمان آسمان به سمت زمین شلیک کرد و این موضوع به وضوح دیده می‌شود.
یا از برای زخم شهیدان تشنه لب
از جیب مهر نسخه ی مرهم شد آشکار
هوش مصنوعی: برای زخم‌های شهیدان تشنه‌ای که در میدان نبرد سقوط کرده‌اند، از دل مهربانی، دارویی برای التیام دردهایشان صادر شده است.
یا فر و نهب پرده گیان رسول را
از مهر و مه صحیفه و خاتم شد آشکار
هوش مصنوعی: یا زیبایی و شکوهمندگی پرده‌های زیبای پیامبر از عشق و محبت، به مانند نوشته‌ای با نشانه‌ها و علامت‌ها، نمایان شد.
یا می خرند اشک عزا کز نجوم و ماه
جام بلور و دامن درهم شد آشکار
هوش مصنوعی: شاید به خاطر سوگواری و غم، اشک‌های عزای ما را بخرند؛ زیرا در آسمان و ماه، جام بلور و دامن‌های درهم به وضوح نمایان شده‌اند.
دل ها گشاید از مژه سیلاب لعل رنگ
از نوک ناوکی که در این دم شد آشکار
هوش مصنوعی: دل‌ها از زیبایی مژه‌ای که مانند سیلابی قرمز رنگ، از نوک آن بیرون می‌ریزد، باز می‌شود و در این لحظه، این زیبایی آشکار می‌شود.
این ماه نیست نعل مصیبت در آتش است
کز بهر داغ دوده ی آدم شد آشکار
هوش مصنوعی: این ماه نماد خوشبختی و زیبایی نیست، بلکه نشانه‌ای از رنج و درد است که به خاطر سوگواری و غم انسان‌ها نمایان گشته است.
صبح نشاط دشمن و شام عزای دوست
این سور ماتمی است که با هم شد آشکار
هوش مصنوعی: در صبح، شادی و خوشحالی دشمنان و در شام، غم و اندوه دوستان به وضوح دیده می‌شود. این وضعیت، حالتی ماتم‌گونه است که در کنار هم نمایان شده است.
باز از نهاد نوحه سرایان فراز و پست
آشوب رستخیز به عالم شد آشکار
هوش مصنوعی: دوباره صدای نوحه‌گران در دنیا به گوش می‌رسد و نشانه‌های قیامت و آشفتگی ظهور کرده است.
آهم به چرخ رفت و سرشکم به خاک ریخت
اکنون نتیجه دل پر غم شد آشکار
هوش مصنوعی: احساسات عمیق و دردناک من به آسمان رسید و اشک‌هایم بر زمین ریخت. حالا نتایج عواطف و غمگینی که در دل داشتم، روشن و نمایان شده است.
ز افغان سینه ابر پیاپی پدید گشت
ز امواج دیده سیل دمادم شد آشکار
هوش مصنوعی: از ناله‌های مداوم، ابرهای غم در دل آسمان شکل می‌گیرند و از امواج اشک‌ها، سیل غم هر لحظه نمایان می‌شود.
آهم شراره خیز و سرشکم ستاره ریز
این آب و آتشی است که توام شد آشکار
هوش مصنوعی: آه من چون شعله‌ای بلند بالا است و اشک‌هایم مانند ستاره‌هایی درخشان می‌ریزند. این حالت من نشانه‌ای از آتش و آبی است که به وضوح در وجودم نمایان شده است.
نظم ستارگان مگر از یکدگر گسیخت
یا اشک این عزاست که گردون ز دیده ریخت
هوش مصنوعی: آیا دلیل اینکه ستاره‌ها به شکلی منظم در آسمان قرار گرفته‌اند از هم گسسته است، یا اینکه این اشک‌های عزاست که از چشمان آسمان می‌ریزد؟