گنجور

بند ۱۷

نگذاشت ظلم اهل زنا در جهان دریغ
جز یک مریض ز آل پیمبر نشان دریغ
میر قضا به مجلس غم خاک شین فسوس
دیو دغا به مسند جم حکمران دریغ
عیسی صلیب پنجه جوقی جهود وای
موسی جریح زخمه ی خیل شبان دریغ
افتاده طایران ریاض رسول و آل
در دام فتنه کبک و هما ز آشیان دریغ
طاوس وسار در رسن از عنکبوت آه
شاهین و چرخ در قفس از ماکیان دریغ
با میهمان کس این همه بی حرمتی نراند
یکباره رفت شرم و حیا از میان دریغ
با کافر این معامله کافر نکرد هم
در یک کف آب خود که کند زین و آن دریغ
در هیچ ملتی همه گیتی ز شرب آب
در حق میهمان نکند میزبان دریغ
از صرف آب صرف زهر ملحدی عنود
هرگز نکرده هیچ کس از انس و جان دریغ
آن را که بسط ید ز محیطش سبق ربود
مقطوع بین ید از ستم ساربان دریغ
آن تن که با رسول امین زیر یک عبا
خفتی به روی خاک و به خون شد طپان دریغ
همواره آسمان و زمین را چه شد که بود
با اهل عصمت آن همه نامهربان دریغ
در میزبانی تو به جز کوفیان شوم
از میهمان نداشته کس آب و نان دریغ
از دور جان فشانیت اکنون که مانده دور
ماند از غم تو قسمت ما جاودان دریغ
فرعون کفر بین که عزیز است و کامکار
موسای دین به چنگ اراذل ذلیل و زار

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: ترکیب بند
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نگذاشت ظلم اهل زنا در جهان دریغ
جز یک مریض ز آل پیمبر نشان دریغ
هوش مصنوعی: ظلم و ستم کسانی که از خانواده‌های ناپاک‌اند، باعث نشده است که در دنیا چیزی جز یک آدم بیمار از نسل پیامبر باقی بماند.
میر قضا به مجلس غم خاک شین فسوس
دیو دغا به مسند جم حکمران دریغ
هوش مصنوعی: نظم و انضباط در زندگی شاید به ظاهر مرگ را دور کند، اما در حقیقت، غم و اندوه همچنان با ماست. در دنیای امروز، آدمیان همچون دیوانی فریبکار، قدرت را به دست گرفته‌اند و به ناچار ما باید با این حقیقت زندگی کنیم.
عیسی صلیب پنجه جوقی جهود وای
موسی جریح زخمه ی خیل شبان دریغ
هوش مصنوعی: پیام این بیت به نوعی به تضادهای فرهنگی و اجتماعی اشاره دارد. در اینجا، عیسی و موسی به عنوان نمادهای مذهبی و فرهنگی معرفی شده‌اند، که هر کدام در زمان خود با چالش‌ها و دشواری‌هایی مواجه بودند. به عبارت دیگر، این متن به آسیب‌پذیری‌ها و مشکلاتی که شخصیت‌های بزرگ تاریخی و مذهبی با آن مواجه بودند، پرداخته و حسرت و تأسف برای شرایطی که ممکن بود بر آنان بگذرد را نشان می‌دهد.
افتاده طایران ریاض رسول و آل
در دام فتنه کبک و هما ز آشیان دریغ
هوش مصنوعی: پرندگان باغ پیامبر و اهل‌بیت او به دام فتنه کبک و هما افتاده‌اند و از آشیانه خود احساس حسرت و افسوس می‌کنند.
طاوس وسار در رسن از عنکبوت آه
شاهین و چرخ در قفس از ماکیان دریغ
هوش مصنوعی: پرنده‌ای زیبا و باارزش، همچون طاووس و سار، در بند و سختی گرفتار است، در حالی که عنکبوتی با نیرنگ او را به دام انداخته است. اما پرنده‌ای مانند شاهین که باید در اوج آزادی و پرواز باشد، در قفسی محدود شده و با ماکیان هم‌نشین شده است که بر زیبایی و شکوه او افسوس می‌خورد.
با میهمان کس این همه بی حرمتی نراند
یکباره رفت شرم و حیا از میان دریغ
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که هیچ کس نباید به میهمان خود بی احترامی کند و در یک لحظه، شرم و حیا از بین می‌رود. وقتی احترام به مهمان حفظ نشود، نشان دهنده نقصی در آداب انسانی است.
با کافر این معامله کافر نکرد هم
در یک کف آب خود که کند زین و آن دریغ
هوش مصنوعی: این بیت بدین معناست که با فرد کافر و بی‌ایمان نمی‌توان معامله کرد و حتی در یک قطره آب هم نمی‌توان به او اعتماد کرد؛ چرا که او ممکن است خیانت کند و به دنبال منافع خود باشد.
در هیچ ملتی همه گیتی ز شرب آب
در حق میهمان نکند میزبان دریغ
هوش مصنوعی: در هیچ جامعه‌ای، میزبان برای میهمانانش از گذاشتن نوشیدنی و آب دریغ نمی‌ورزد.
از صرف آب صرف زهر ملحدی عنود
هرگز نکرده هیچ کس از انس و جان دریغ
هوش مصنوعی: هیچ کس از انسان و جانش، در برابر زهر یک ملحد لجوج، هرگز آبی را بی‌هوده صرف نکرده است.
آن را که بسط ید ز محیطش سبق ربود
مقطوع بین ید از ستم ساربان دریغ
هوش مصنوعی: کسی که بر دایره‌ای که در آن زندگی می‌کند تسلط دارد، به خاطر ظلم و ستمی که دیگران بر او می‌کنند، از راه درست و هدف‌هایش دور افتاده است.
آن تن که با رسول امین زیر یک عبا
خفتی به روی خاک و به خون شد طپان دریغ
هوش مصنوعی: آن بدن که در زیر یک عبا با پیامبر عظیم‌الشان خوابیده، بر روی خاک و در خون غوطه‌ور شد. افسوس!
همواره آسمان و زمین را چه شد که بود
با اهل عصمت آن همه نامهربان دریغ
هوش مصنوعی: همیشه شگفت‌انگیز است که آسمان و زمین چگونه با اهل عصمت چنین بی‌رحم شده‌اند، به‌طوری که از آنها دوری می‌گزینند و رحمتی نشان نمی‌دهند.
در میزبانی تو به جز کوفیان شوم
از میهمان نداشته کس آب و نان دریغ
هوش مصنوعی: در مهمانی تو، تنها کسی که به فکر دیگران نیست و به میهمانان خود بی‌اعتناست، کوفیان هستند که از آب و نان به آنها دریغ می‌ورزند.
از دور جان فشانیت اکنون که مانده دور
ماند از غم تو قسمت ما جاودان دریغ
هوش مصنوعی: از دور، جانم را به خاطر تو فدای می‌کنم، اما حالا که دوری، غم تو همیشه سهم ما خواهد بود و حسرت آن برای ما باقی می‌ماند.
فرعون کفر بین که عزیز است و کامکار
موسای دین به چنگ اراذل ذلیل و زار
هوش مصنوعی: فرعون که فردی مغرور و کافر است، به عزت و موفقیت خود می‌بالد، اما موسی، پیامبر دین، در دست افرادی نکوهیده و بی‌عرضه قرار گرفته و تحت فشار است.