گنجور

شمارهٔ ۳۵

سوی یثرب از زمین کربلا آمد حمامی
پای تا سر غرق خون از کشتگان دارد پیامی
آن سلامت سوز قتل عام عرصه نینوا را
بر بیاض بال و پر از خون رقم دارد سلامی
طرح بست و قتل و شرح نفی و سلب استی سراپا
گر به دل دارد خطوری یا به لب راندکلامی
طعن و ضرب تیغ و نی آسیب پیکان بود و خنجر
گر نشانی دارد از اکبر یا ز اصغر برد نامی
گر بپیمایی سراپا رزمگاه کربلا را
دید خواهی غرقه در خون یا امیری یا امامی
از حرم تا نینوا از نینوا تا خاک یثرب
بر اسیران حجازی هر درنگی هر خرامی
زخم بر جان طعن بر تن هر نفس غوغای کوفه
بند بر پا تیغ بر سر هر قدم آشوب شامی
هر نفس خون ها ز خاک ار موج ها تازد به گردون
هم چنان این قتل را صورت نبندد انتقامی
رزم و رفع و نفی و نهب و بست و قتل شاه دین را
نه یهود آراست لشکر نه نصارا ازدحامی
خاست از جیش مسلمان جست اگر پایی رکابی
بود از خیل نواصب سود اگر دستی لگامی
اف بر آن وارون خلافت کاندرو بی هیچ حشمت
سفله ی بی دولتی مشرک نهادی کفر کامی
فرق نگذارد عزیز مصطفی را با کنیزی
باز نشناسد امام خویشتن را از غلامی
ای زغن کردار چرخ ای زاغ گوهر آخشیجان
تا کجا بی مغز و مایه تا به کی بی ننگ و نامی
بر به جغدان خرابات دمشق آبی و دانه
بر همایون فال مرغان حرم بندی و دامی
نظم سست و ناله ی سختم صفایی تا چه ارزد
ای دریغا بازوی پر زور و تیغ بی نیامی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن (رمل مثمن سالم)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

سوی یثرب از زمین کربلا آمد حمامی
پای تا سر غرق خون از کشتگان دارد پیامی
هوش مصنوعی: از کربلا به یثرب، فردی می‌آید که تمام بدنش از خون کشتگان پوشیده است. او پیامی مهم و غم‌انگیز از آن واقعه دردناک با خود دارد.
آن سلامت سوز قتل عام عرصه نینوا را
بر بیاض بال و پر از خون رقم دارد سلامی
هوش مصنوعی: سلامت و زیبایی که در قتل عام نینوا به نمایش درآمده، بر پروبال سفید و لطیف پر از خون نقش می‌بندد.
طرح بست و قتل و شرح نفی و سلب استی سراپا
گر به دل دارد خطوری یا به لب راندکلامی
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر کسی در دل خود اندیشه‌ای یا در لب خود کلامی داشته باشد، تمام تلاش و برنامه‌ریزی او برای رسیدن به آن اندیشه یا بیان آن کلام است. به عبارتی، این رمز و رموز زندگی و احساسات انسانی را نشان می‌دهد که با طرح و نقشه‌ریزی به دنبال تحقق آرزوها و خواسته‌های خود هستند.
طعن و ضرب تیغ و نی آسیب پیکان بود و خنجر
گر نشانی دارد از اکبر یا ز اصغر برد نامی
هوش مصنوعی: در این بیت، اشاره به این است که زخم‌ها و جراحاتی که از تیغ و تیر ایجاد می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از قدرت و توانایی افراد باشد. در اینجا، نام "اکبر" و "اصغر" به نام‌هایی اشاره دارد که می‌توانند به افراد با قدرت و یا افراد کوچکتر و کم‌اثرتر مربوط باشند. در واقع، این بیت بر اهمیت نام‌ها و نشانه‌ها در نمایش قدرت و تأثیرگذاری افراد تأکید می‌کند.
گر بپیمایی سراپا رزمگاه کربلا را
دید خواهی غرقه در خون یا امیری یا امامی
هوش مصنوعی: اگر به کربلا بروی و صحنه نبرد را ببینی، یا در آنجا به قدری خونین خواهی شد که غرق خون شوی، یا به مقام امیری و رهبری خواهی رسید.
از حرم تا نینوا از نینوا تا خاک یثرب
بر اسیران حجازی هر درنگی هر خرامی
هوش مصنوعی: مسیر حرکت از حرم تا نینوا و سپس از نینوا تا خاک یثرب برای اسیران حجازی، هر توقف و هر قدمی که برداشته می‌شود، significance خاصی دارد.
زخم بر جان طعن بر تن هر نفس غوغای کوفه
بند بر پا تیغ بر سر هر قدم آشوب شامی
هوش مصنوعی: زخم بر جان و طعنه بر بدن؛ هر لحظه در هیاهوی کوفه، پاهایم به زنجیر و شمشیری بر سرم است، هر قدم که برمی‌دارم آشوبی از شام به همراه دارم.
هر نفس خون ها ز خاک ار موج ها تازد به گردون
هم چنان این قتل را صورت نبندد انتقامی
هوش مصنوعی: هر دم که امواجی از خاک برمی‌خیزد و به آسمان می‌رسد، این کشتار همچنان بدون انتقام باقی می‌ماند.
رزم و رفع و نفی و نهب و بست و قتل شاه دین را
نه یهود آراست لشکر نه نصارا ازدحامی
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به جنگ و درگیری‌هایی اشاره می‌کند که به منظور دفاع از دین و حذف دشمنان صورت می‌گیرد. او بیان می‌کند که نه یهودی و نه مسیحی در این نبردها جمع نشده‌اند و در واقع، این مبارزات به خاطر دین و برای حفظ آن انجام می‌شود. به عبارتی دیگر، هدف این جنگ‌ها تقابل با نیروهای مخالف دین است.
خاست از جیش مسلمان جست اگر پایی رکابی
بود از خیل نواصب سود اگر دستی لگامی
هوش مصنوعی: اگر کسی از مسلمانان برآید و قدمی بردارد، اگر به پیوستگی و اتحاد باشد، از میان دشمنان سود خواهد برد؛ و اگر دست به عمل بزند، نتیجه‌اش مثبت خواهد بود.
اف بر آن وارون خلافت کاندرو بی هیچ حشمت
سفله ی بی دولتی مشرک نهادی کفر کامی
هوش مصنوعی: به آن کسانی که خلافت را به دست گرفته‌اند، افسوس می‌خورم. آن‌ها بدون هیچ‌گونه عظمت و بزرگی، افرادی بی‌مقدار و بی‌اختیار را بر سر کار آورده‌اند که نادرست و کافر هستند.
فرق نگذارد عزیز مصطفی را با کنیزی
باز نشناسد امام خویشتن را از غلامی
هوش مصنوعی: تفاوتی میان محبوب پیامبر (مصطفی) و کنیز قائل نشود و امام خود را از خدمتگزاری تشخیص ندهد.
ای زغن کردار چرخ ای زاغ گوهر آخشیجان
تا کجا بی مغز و مایه تا به کی بی ننگ و نامی
هوش مصنوعی: ای پرنده‌ای که رفتار تو به گردونه (زندگی) شبیه است، ای زاغی که مانند جواهرات گرانبها در دل شب می‌درخشی. تا کی می‌خواهی بی‌فکر و سنجش زندگی کنی و تا چه زمانی می‌خواهی بدون آبرو و نام نیک باقی بمانی؟
بر به جغدان خرابات دمشق آبی و دانه
بر همایون فال مرغان حرم بندی و دامی
هوش مصنوعی: در کنار جغدهای خرابات دمشق، آب و دانه‌ای برای پرندگان حرم آماده کن و شرایطی را فراهم کن که بتوانند دور هم جمع شوند.
نظم سست و ناله ی سختم صفایی تا چه ارزد
ای دریغا بازوی پر زور و تیغ بی نیامی
هوش مصنوعی: نظم ضعیف و فریاد دردناک من چه ارزشی دارد، ای افسوس بر بازوی نیرومند و شمشیری که بی صداست.