شمارهٔ ۲۳
افراشت علم در صف گردون شه ماتم
در ماه محرم
آورد شبیخون سوی دل ها سپه غم
در ماه محرم
گیتی ز شفق خنجری آورد برون باز
خون ریز و درون تاز
بگذاشته نامش به غلط ماه محرم
در ماه محرم
برچید بساط فرح از ساحت دنیا
چه پست و چه بالا
بر داشت نشاط فرح از دوده ی آدم
در ماه محرم
پوشید ز نو ثوب سیه در بر افلاک
زد جیب سکون چاک
وافشاند دگر خاک عزا بر سر عالم
در ماه محرم
از سینه چو مشعل رود این آه پیاپی
جاوید نه تا کی
وز دیده چو اخگر دمد این اشک دمادم
در ماه محرم
در دهر نیابی ز ملایک لب خندان
یک خاطر شادان
در شهر نبینی ز جفا یک دل خرم
در ماه محرم
این خوک منش خرس هوس چرخ دغل باز
گرگ شره انباز
صید سگ و روباه نگر آهوی و ضیغم
در ماه محرم
چون زلف بتان چون دل شوریده ی عشاق
چون خاطر مشتاق
زین تاب و تب احوال جهان آمده درهم
در ماه محرم
این قتل که بودش ز قفا نهب و اسیری
تا سست نگیری
کاسباب غم از شش جهت آورد فراهم
در ماه محرم
خونین بدن افتاده به دشت آل علی آه
زان فرقه ی گمراه
گلگون کفن از خاک دمد کاش سپرغم
در ماه محرم
خود سود سرشکم چه درین ماتم جانکاه
یا فایده ی آه
تنها نه من اینگونه در این بزم، شما هم
در ماه محرم
جیحون نکنم راغ گر از چشم شمرزای
با اشک گرانپای
کانون نکنم باغ اگر ز آه شرر دم
بر رخ همه ایام
درویش و غنی شاه و گدا بنده و آزاد
در ماه محرم
تنظیم عزا را به فغان آمده همدم
پیدا و نهان را
گردون چکد از دیده اگر اشک شفق فام
در ماه محرم
تا حشر در این تعزیه بسیار بود کم
سرگشته و حیران
کانون و شمر ز اشک و نوا ماتمیان را
در ماه محرم
چندان عجبی نیست که جمع آمده با هم
وین شرح غم اندوز
در تیه بلا ماند به وا موسی عمران
در ماه محرم
در نیل عزا بود قبا عیسی مریم
بی هیچ غرامت
دانی چه بود در بر این وقعه ی جانسوز
در ماه محرم
تحریر و بیان تو و من قلزم و شبنم
اسپید و سیاهم
ضنت مکن از گریه که صد بحر کرامت
در ماه محرم
هم وزن برآید به ترازوی تو یک نم
هر چند خطا نیست
منع از دگری می نکند اشکم و آهم
در ماه محرم
این آتش و آبی است که پیدا شده توأم
در ماه محرم
این نظم که نقصان و خطایش ز صفایی است
غم دیده و دل شاد
ور هست ثوابی بود از حضرت مریم
در ماه محرم
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
افراشت علم در صف گردون شه ماتم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: علم در آسمان بلند شده است و نشان از سوگواری دارد، چرا که ماه محرم بهعنوان زمان عزاداری و یادآوری واقعهای تلخ در فرهنگ ما شناخته میشود.
آورد شبیخون سوی دل ها سپه غم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، سپاهی از غم به دلها حملهور شد.
گیتی ز شفق خنجری آورد برون باز
خون ریز و درون تاز
هوش مصنوعی: جهان از سپیدهدم خنجر خونینی بیرون آورد که به شدت میکشت و در دل خود تازگی و نو شدن را به ارمغان میآورد.
بگذاشته نامش به غلط ماه محرم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: به اشتباه نامش را ماه محرم گذاشتهاند، در حالی که این مدت واقعاً محرم است.
برچید بساط فرح از ساحت دنیا
چه پست و چه بالا
هوش مصنوعی: لطفا جشن و شادی را از زندگی دنیوی کنار بزنید زیرا این دنیا، چه در اوج و چه در حضیض، ارزش آن را ندارد.
بر داشت نشاط فرح از دوده ی آدم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، شوق و شادی از نسل آدمی به اوج میرسد.
پوشید ز نو ثوب سیه در بر افلاک
زد جیب سکون چاک
هوش مصنوعی: او لباسی تیره بر تن کرد و در آسمانها به نشانه آرامش، سکوت را در دل خود گسست.
وافشاند دگر خاک عزا بر سر عالم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، غم و اندوه بر سر مردم گسترده میشود و این دوران، زمان عزاداری و یادآوری مصائب است.
از سینه چو مشعل رود این آه پیاپی
جاوید نه تا کی
هوش مصنوعی: اگر این آه بیپایان از دل بیرون بیاید، مانند مشعلی در سینه خواهد درخشید و تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟
وز دیده چو اخگر دمد این اشک دمادم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: وقتی اشکها مانند آتش از چشمانم به بیرون میریزد، در ایام محرم همیشه جاری است.
در دهر نیابی ز ملایک لب خندان
یک خاطر شادان
هوش مصنوعی: در دنیا نمیتوانی از فرشتگان لبخند یا دل شاد را پیدا کنی.
در شهر نبینی ز جفا یک دل خرم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در شهر در ماه محرم، هیچ دل شاد و خوشحالی را نمیبینی که از ظلم و سختی رنج نبرده باشد.
این خوک منش خرس هوس چرخ دغل باز
گرگ شره انباز
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف وضعیتی میپردازد که در آن حیوانات نمادین، ویژگیهای انسانی را به نمایش میگذارند. در این تصویر، خوک و خرس به نوعی خودخواهی و طمع اشاره دارند، در حالی که گرگ به فریبندگی و نقشهکشی اشاره میکند. به طور کلی، این متن به قدرت و نیرنگ در رفتارهای برخی افراد میپردازد که در دنیای واقعی میتواند به روابط و تعاملات انسانی اشاره داشته باشد.
صید سگ و روباه نگر آهوی و ضیغم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، شکار حیوانات مثل سگ و روباه را رها کن و به سراغ شکار آهو و شیر برو.
چون زلف بتان چون دل شوریده ی عشاق
چون خاطر مشتاق
هوش مصنوعی: زلف معشوقان مانند دل عشاقی است که در شوق و بی قراری به سر می برند و همچنین مانند اندیشه و آرزوهای مشتاقان است.
زین تاب و تب احوال جهان آمده درهم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: حالتهای مختلف و شدید جهانی که در ماه محرم پیش آمده، در هم تنیده و به هم پیوسته است.
این قتل که بودش ز قفا نهب و اسیری
تا سست نگیری
هوش مصنوعی: این قتل که به صورت ناگهانی و از پشت صورت گرفته، نتیجهی ذلت و تسلیم است؛ تا زمانی که عزت و قدرت را از دست ندهی، اینگونه نمیشود.
کاسباب غم از شش جهت آورد فراهم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، ابزار و نشانههای غم و اندوه از هر سو جمع شده است.
خونین بدن افتاده به دشت آل علی آه
زان فرقه ی گمراه
هوش مصنوعی: بدن زخمی و افتاده در دشت آل علی، آه و افسوس از این گروه گمراه.
گلگون کفن از خاک دمد کاش سپرغم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: به معنای این است که از خاک سرخی به وجود آمده و امیدوار است که در ماه محرم، دلی شاد و پر از شور و اشتیاق داشته باشد.
خود سود سرشکم چه درین ماتم جانکاه
یا فایده ی آه
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که در شرایط سخت و غمانگیز، چه سودی از اشک و درد خود به دست میآید؟ به نوعی، شاعر به بیفایده بودن این اشکها و آلام اشاره میکند و از خودش میپرسد که آیا واقعاً از این حال غمانگیز چیزی عاید او میشود یا نه.
تنها نه من اینگونه در این بزم، شما هم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: من تنها نیستم که اینگونه در این جمع محسور شدهام، شما هم در ایام محرم چنین احساسی دارید.
جیحون نکنم راغ گر از چشم شمرزای
با اشک گرانپای
هوش مصنوعی: من هرگز جیحون را به خاطر چشمان شمرزا ترک نخواهم کرد، حتی اگر با اشکهای سنگین پر شود.
کانون نکنم باغ اگر ز آه شرر دم
بر رخ همه ایام
هوش مصنوعی: اگر در باغم شعلهای از اندوه و حسرت برپا نکنم، هیچگاه بر چهرهام تاثیر تمام روزها را حس نخواهم کرد.
درویش و غنی شاه و گدا بنده و آزاد
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، فرقی بین درویش و ثروتمند، شاه و گدا وجود ندارد; همه به نوعی در بند هستند و هیچکس از وضعیت خود آزاد نیست.
تنظیم عزا را به فغان آمده همدم
پیدا و نهان را
هوش مصنوعی: آشفتگی و حزن ناشی از داغ عزیز از یک سو نمایان است و از سوی دیگر، غم و اندوهی پنهان در دلها وجود دارد.
گردون چکد از دیده اگر اشک شفق فام
در ماه محرم
هوش مصنوعی: اگر در ماه محرم اشکهای سرخابی و غمانگیز از چشم مردم بریزد، آسمان هم بر این حال سرنوشت خواهد گریست.
تا حشر در این تعزیه بسیار بود کم
سرگشته و حیران
هوش مصنوعی: در این نمایش غمانگیز تا روز قیامت، بسیاری از مردم در سردرگمی و حیرت به سر خواهند برد.
کانون و شمر ز اشک و نوا ماتمیان را
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، کانون و شمر با آهنگ و اشک، سوگواری میکنند و حالتی ماتمگونه به خود گرفتهاند.
چندان عجبی نیست که جمع آمده با هم
وین شرح غم اندوز
هوش مصنوعی: چیزی عجیب نیست که گروهی دور هم جمع شدهاند و از غمهای خود سخن میگویند.
در تیه بلا ماند به وا موسی عمران
در ماه محرم
هوش مصنوعی: موسی پسر عمران در محرم، در میان سختیها و بلاها باقی ماند.
در نیل عزا بود قبا عیسی مریم
بی هیچ غرامت
هوش مصنوعی: در کنار رود نیل، لباس عیسی مریم به حالت عزا و سوگواری بود، بدون اینکه هزینهای برای این وضعیت پرداخت شود.
دانی چه بود در بر این وقعه ی جانسوز
در ماه محرم
هوش مصنوعی: آیا میدانی در این واقعهی دردناک که در ماه محرم رخ داد، چه اتفاقی افتاد؟
تحریر و بیان تو و من قلزم و شبنم
اسپید و سیاهم
هوش مصنوعی: نوشتار و بیان تو و من مانند دریا و شبنم سفید و سیاه است.
ضنت مکن از گریه که صد بحر کرامت
در ماه محرم
هوش مصنوعی: نگران نباش از اشک ریختن؛ زیرا در ماه محرم دریایی از رحمت و کرامت نهفته است.
هم وزن برآید به ترازوی تو یک نم
هر چند خطا نیست
هوش مصنوعی: به ترازوی تو، هر چیزی که در آن کم و زیاد میشود، در نهایت به تعادل میرسد، حتی اگر در آن اشکالی وجود داشته باشد.
منع از دگری می نکند اشکم و آهم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: در ماه محرم، اشک و آه من هیچ مانعی از سوی دیگران ندارد و نمیتواند مانع بیان احساساتم باشد.
این آتش و آبی است که پیدا شده توأم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: این آتش و آب، نشانههایی از درد و رنجی است که در روزهای محرم به وضوح حس میشود.
این نظم که نقصان و خطایش ز صفایی است
غم دیده و دل شاد
هوش مصنوعی: این شعر بیانگر این است که نواقص و اشتباهات این آثار هنری و ادبی به خاطر داشتن احساسات و حالتهای عاطفی مانند غم و شادی در دل و چشم شاعر است. به عبارتی، غم و شادی باعث میشود که آثار هنری (شعری) نیز از جلوه خاصی برخوردار شوند.
ور هست ثوابی بود از حضرت مریم
در ماه محرم
هوش مصنوعی: اگر برکتی وجود دارد، آن از حضرت مریم در ماه محرم به دست میآید.