گنجور

غزل شمارهٔ ۶۹۳

قید عیال، پست کند رای مرد را
گهواره تخته بند کند پای مرد را
پهلو ز زن بدزد که این رخنه فساد
در خون گرم غوطه دهد جای مرد را
بار شریعت است که چنبر کند چو چرخ
در یک دو هفته قامت رعنای مرد را
مهر زنان که رشته پای تجردست
سوزن به زیر پا شکند رای مرد را
در عشق زن مپیچ که معجر کند به فرق
این کار زشت، همت والای مرد را
چون بال مرغ خانه زمین گیر می کند
تعمیر خانه، بال فلک سای مرد را
فکر لباس و جامه به خون سرخ می کند
چون برگ لاله، صفحه سیمای مرد را
اندیشه معاش، گل زرد می کند
رخساره چو لاله حمرای مرد را
صائب جریده باش که اندیشه عیال
سازد عقیم، طبع گهرزای مرد را

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

قید عیال، پست کند رای مرد را
گهواره تخته بند کند پای مرد را
هوش مصنوعی: داشتن همسر و بچه مسئولیت‌هایی را بر دوش مرد می‌گذارد که ممکن است او را از آزادی عمل و فکر کردن به ایده‌های بزرگ بازدارد. این مسئولیت‌ها مانند زنجیری به او می‌چسبند و او را در چارچوب‌هایی محدود می‌کنند.
پهلو ز زن بدزد که این رخنه فساد
در خون گرم غوطه دهد جای مرد را
هوش مصنوعی: بهتر است از زن دوری کن، زیرا این رابطه می‌تواند به فساد و بدی در وجود تو منجر شود و جایگاه مردانگی‌ات را به خطر بیندازد.
بار شریعت است که چنبر کند چو چرخ
در یک دو هفته قامت رعنای مرد را
هوش مصنوعی: این بیت به مفهوم سنگینی و دشواری شریعت و اصول مذهبی اشاره دارد که می‌تواند بر زندگی انسان تاثیر بگذارد. شبیه چرخش یک چرخ که در مدت زمان کوتاهی به دور خود می‌چرخد، این بار نیز ممکن است بر قامت و زندگی فرد اثر بگذارد و او را به چالش بکشد.
مهر زنان که رشته پای تجردست
سوزن به زیر پا شکند رای مرد را
هوش مصنوعی: عشق و محبت زنان، مانند رشته‌ای است که باعث می‌شود انسان از تنهایی و ایستایی دور شود و فراموش کند که در مسیر زندگی باید قدم بردارد. اگر مردی بخواهد به تنهایی و بی‌توجهی ادامه دهد، این عشق و محبت می‌تواند به راحتی او را از این حال نجات دهد و او را به سمت رابطه و پیوندهای انسانی هدایت کند.
در عشق زن مپیچ که معجر کند به فرق
این کار زشت، همت والای مرد را
هوش مصنوعی: در محبت نسبت به زنان، خود را در تنگنا نینداز زیرا این کار ناپسند، اراده و عزت نفس مرد را ضعیف می‌کند.
چون بال مرغ خانه زمین گیر می کند
تعمیر خانه، بال فلک سای مرد را
هوش مصنوعی: وقتی که پرنده‌ای در زمین فرود می‌آید و خانه را تعمیر می‌کند، به همان اندازه سایه‌وار و عظمت آسمان هم بر زندگی انسان تأثیر می‌گذارد.
فکر لباس و جامه به خون سرخ می کند
چون برگ لاله، صفحه سیمای مرد را
هوش مصنوعی: اندیشه و توجه به لباس و ظاهر، چهره‌ی انسان را به رنگ خون درمی‌آورد، مانند برگ لاله که سرخی خود را نشان می‌دهد.
اندیشه معاش، گل زرد می کند
رخساره چو لاله حمرای مرد را
هوش مصنوعی: فکر و نگرانی درباره‌ی معاش و روزی باعث می‌شود تا چهره‌ی انسان شادابی و زیبایی‌اش را از دست بدهد، همان‌طور که لاله‌ی زرد رنگی ظاهرش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
صائب جریده باش که اندیشه عیال
سازد عقیم، طبع گهرزای مرد را
هوش مصنوعی: هرگز در افکار خود دچار رکود و سستی نشو، زیرا چنین اندیشه‌ای نمی‌تواند موجب رشد و شکوفایی استعدادها و خلاقیت‌های انسانی گردد.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۶۹۳ به خوانش عندلیب