گنجور

غزل شمارهٔ ۶۰۹۱

چون دو تا شد قدت از پیری گرانجانی مکن
بیش ازین استادگی با اسب چوگانی مکن
پیش دریا قطره را نعل سفر در آتش است
در گهر این قطره را زین بیش زندانی مکن
همچو اوراق خزان اسباب دنیا رفتنی است
خواب را بر چشم خود تلخ از نگهبانی مکن
گر شب خود را نسازی از دل بیدار روز
روز را چون شب ز خواب روز ظلمانی مکن
صورت دیوار می سازد ترا تن پروری
تکیه از غفلت به دیوار تن آسانی مکن
مرغ زیرک دام را در دانه می بیند عیان
در حضور موشکافان سبحه گردانی مکن
گریه را باشد اثرهای نمایان در سحر
با زمین پاک بخل از دانه افشانی مکن
زیر گردون ماهرویی نیست بی داغ کلف
پیش این ناشسته رویان مشق حیرانی مکن
تیزتر گردد ز سوهان تیغ های بی امان
بی سبب در کار مبرم چین پیشانی مکن
پاس دار از شور چشمان سنبل فردوس را
در میان جمع، اظهار پریشانی مکن
حرف حق با باطلان گفتن ندارد حاصلی
در زمین شور صائب دانه افشانی مکن

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چون دو تا شد قدت از پیری گرانجانی مکن
بیش ازین استادگی با اسب چوگانی مکن
هوش مصنوعی: وقتی که به خاطر پیری دیگر نتوانستی به خوبی خود را نگه‌داری، دیگر بیش از این تلاش نکن و خودت را در مقام و جایگاه بالا قرار نده.
پیش دریا قطره را نعل سفر در آتش است
در گهر این قطره را زین بیش زندانی مکن
هوش مصنوعی: در برابر دریا، قطره همانند یک نعل در آتش است. بنابراین، دیگر این قطره را در این شرایط سخت و محدود نکن.
همچو اوراق خزان اسباب دنیا رفتنی است
خواب را بر چشم خود تلخ از نگهبانی مکن
هوش مصنوعی: دنیا مانند برگ‌های فصل پاییز زودگذر و فانی است، بنابراین خواب و آرامش را در چشمانت به خاطر نگرانی از ناپایداری دنیا تلخ نکن.
گر شب خود را نسازی از دل بیدار روز
روز را چون شب ز خواب روز ظلمانی مکن
هوش مصنوعی: اگر نتوانی شب خود را با دل بیدار بگذرانی، روز را هم مانند شب سیاه نکن.
صورت دیوار می سازد ترا تن پروری
تکیه از غفلت به دیوار تن آسانی مکن
هوش مصنوعی: اگر به دیوار تکیه کنی و از تلاش و کار خود غافل شوی، در حقیقت خود را ضعیف و تن پرور کرده‌ای. نباید به آسانی زندگی کنی و از مسئولیت‌ها و تلاش دور باشی.
مرغ زیرک دام را در دانه می بیند عیان
در حضور موشکافان سبحه گردانی مکن
هوش مصنوعی: پرنده هوشمند دام را در دانه‌ای که در آن است به‌وضوح مشاهده می‌کند. در حضور کسانی که موشکافی می‌کنند، خود را بیهوده مشغول نکن.
گریه را باشد اثرهای نمایان در سحر
با زمین پاک بخل از دانه افشانی مکن
هوش مصنوعی: گریه تأثیرات مشهودی در روز روشن دارد. پس در دل زمین، از بخشش دانه‌ها دریغ نکن.
زیر گردون ماهرویی نیست بی داغ کلف
پیش این ناشسته رویان مشق حیرانی مکن
هوش مصنوعی: در زیر آسمان، هیچ زیبایی وجود ندارد که با مشکلات و دردهای زندگی همراه نباشد. بنابراین، خودت را در حیرت و سوالات بی‌پاسخ غرق نکن.
تیزتر گردد ز سوهان تیغ های بی امان
بی سبب در کار مبرم چین پیشانی مکن
هوش مصنوعی: تیزتر شدن تیغ‌ها به دلیل فشار و سایش مداوم، نشان می‌دهد که اگر بدون دلیل و به صورت مداوم در پی کارهایی باشی که فایده‌ای ندارند، بیشتر از حد نیاز بر خودت فشار وارد می‌کنی. بنابراین، در کارهای مهم و اساسی‌ات، نباید بی‌دلیل و به طور مداوم بر خودت سخت بگیری و مشکلاتی برای خودت ایجاد کنی.
پاس دار از شور چشمان سنبل فردوس را
در میان جمع، اظهار پریشانی مکن
هوش مصنوعی: از زیبایی و طراوت چشمان معشوق خود در جمع مراقبت کن و نگذار آشفتگی‌ات را نشان دهی.
حرف حق با باطلان گفتن ندارد حاصلی
در زمین شور صائب دانه افشانی مکن
هوش مصنوعی: صحبت کردن از حقیقت با افرادی که ناحق هستند، نتیجه‌ای ندارد. در زمین‌های بدون حاصل، دانه نپاش؛ زیرا هیچ بهره‌ای نخواهی برد.