گنجور

غزل شمارهٔ ۶۰۸۹

از برای کام دنیا خویش را غمگین مکن
پشت پا زن بر دو عالم، دست را بالین مکن
نخل نوخیز تو بهر بوستان دیگرست
ریشه محکم در زمین عاریت چندین مکن
چشم خواب آلود را در گوشه نسیان گذار
راه دوری پیش داری بار خود سنگین مکن
اشک خونین در قفا دارد وداع رنگ و بو
خانه ای کز وی برون خواهی شدن رنگین مکن
می چکد خون از سر شمشیر حشر انتقام
پنجه از خون ضعیفان سرخ چون شاهین مکن
تیشه ای داری چو آه آتشین در آستین
سنگ راهت گر شود کوه گران، تمکین مکن
هر چه پیشت آورد قسمت، به آن خرسند باش
از برای زیستن اندازه ای تعیین مکن
خارخار حرص را در پرده دل ره مده
ناقه گردون نورد روح را گرگین مکن
زخم دندان ندامت در کمین فرصت است
کام خود از بوسه شکر لبان شیرین مکن
غنچه مستور می خواهد بهشت روی یار
چشم خود را باز بر رخسار حورالعین مکن
نقد از مرگ ارادی ساز حشر نسیه را
منزل خود را دراز از چشم کوته بین مکن
شکر این تلخرویان نی به ناخن می کند
وقت حاجت جز به خون خود دهن شیرین مکن
نان جو خور، در بهشت سیر چشمی سیر کن
دل چو گندم چاک بهر خوشه پروین مکن
شهپر طاوس را آخر مگس ران می کنند
فخر بر عریان تنان از جامه رنگین مکن
در نمی گیرد به ارباب خرد افسون عشق
گر نه ای بیکار، خون مرده را تلقین مکن
آب صاف و تیره صائب دشمن آیینه است
سینه خود را غبارآلود مهر و کین مکن

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از برای کام دنیا خویش را غمگین مکن
پشت پا زن بر دو عالم، دست را بالین مکن
هوش مصنوعی: برای خوشی‌های دنیایی، خودت را ناراحت نکن. به دو جهان پشت پا بزن و دستت را روی سر خودت نگذار.
نخل نوخیز تو بهر بوستان دیگرست
ریشه محکم در زمین عاریت چندین مکن
هوش مصنوعی: درخت جوان تو برای باغ دیگری مناسب است، پس چرا ریشه‌ات را در زمین دیگر محکم می‌کنی؟
چشم خواب آلود را در گوشه نسیان گذار
راه دوری پیش داری بار خود سنگین مکن
هوش مصنوعی: چشم خسته‌ات را در کنار فراموشی بگذار و بار سنگین خود را به سفر دوری نبر.
اشک خونین در قفا دارد وداع رنگ و بو
خانه ای کز وی برون خواهی شدن رنگین مکن
هوش مصنوعی: دودلی و ناامیدی در تاریکی زندگی، احساس جدایی و غم را به تصویر می‌کشد. به یاد داشته باش که در کنار رنگ و بوی داشتن خانه، ممکن است باید از آن دل بکنی و جدا شوی. در این جدایی، نباید به زیبایی‌ها وابسته شوی و رنگین شدن قلبت را نادیده بگیری.
می چکد خون از سر شمشیر حشر انتقام
پنجه از خون ضعیفان سرخ چون شاهین مکن
هوش مصنوعی: خون از سر شمشیری که نشانه انتقام است، برآمده و مانند شاهینی که به خون ضعیفان اشاره می‌کند، بر خود نیاور.
تیشه ای داری چو آه آتشین در آستین
سنگ راهت گر شود کوه گران، تمکین مکن
هوش مصنوعی: اگر در آستین تو تیشه ای باشد که مانند آتش سوزان است، هرگاه در مسیرت با کوهی بزرگ و دشوار روبه‌رو شوی، تسلیم نشو و از پای نگذار.
هر چه پیشت آورد قسمت، به آن خرسند باش
از برای زیستن اندازه ای تعیین مکن
هوش مصنوعی: هر چیزی که سر راهت قرار می‌گیرد، از آن راضی باش و برای زندگی کردن، حد و حدود مشخصی تعیین نکن.
خارخار حرص را در پرده دل ره مده
ناقه گردون نورد روح را گرگین مکن
هوش مصنوعی: حرص و طمع را در دل خود راه نده، زیرا که مانند یک شتری که در آسمان حرکت می‌کند، روح را دچار کندی و آشفتگی نکن.
زخم دندان ندامت در کمین فرصت است
کام خود از بوسه شکر لبان شیرین مکن
هوش مصنوعی: زخم دندان ندامت همیشه در انتظار است، پس برای لذت بردن از بوسه‌های شیرین لبان، به راحتی دل نسوزان.
غنچه مستور می خواهد بهشت روی یار
چشم خود را باز بر رخسار حورالعین مکن
هوش مصنوعی: غنچه‌ای که هنوز باز نشده، آرزوی بهشت و پیشروی محبوب را دارد. چشم خود را بر زیبایی حوری‌ها نگردان.
نقد از مرگ ارادی ساز حشر نسیه را
منزل خود را دراز از چشم کوته بین مکن
هوش مصنوعی: اگر مرگ را به انتخاب خود به نقد بگیری، به زندگی بعدی خود به عنوان یک منزل و توقفگاه، رد نکن و آن را دور از دید خود نگذار.
شکر این تلخرویان نی به ناخن می کند
وقت حاجت جز به خون خود دهن شیرین مکن
هوش مصنوعی: برای جبران نیکی‌های کسانی که با تلخی و دشواری با ما برخورد می‌کنند، تنها در زمان نیاز باید تلاش کنیم. با این کار، تنها از خود می‌کاهیم و نباید به خاطر آنها دلمان را تلخ کنیم.
نان جو خور، در بهشت سیر چشمی سیر کن
دل چو گندم چاک بهر خوشه پروین مکن
هوش مصنوعی: نان جو بخور و در بهشت به‌اندازه کافی لذت ببر. دل خود را مانند گندم بشکاف و منتظر خوشه‌های نیکو باش، اما برای چیزهای بی‌فایده، وقت خود را هدر نده.
شهپر طاوس را آخر مگس ران می کنند
فخر بر عریان تنان از جامه رنگین مکن
هوش مصنوعی: آخر به مگس‌ها می‌گویند که شهپر و پرهای زیبای طاوس را بنشینند، بنابراین بر کسانی که برهنه‌ند فخر و تظاهر به زینت و زیبایی نکن.
در نمی گیرد به ارباب خرد افسون عشق
گر نه ای بیکار، خون مرده را تلقین مکن
هوش مصنوعی: عشق بر کسانی که عقل و خرد دارند تأثیر چندانی ندارد. اگر تو بی‌کار هستی، نباید تلاش کنی که به دیگران این احساس را القا کنی که عشق می‌تواند آنها را تحت تأثیر قرار دهد.
آب صاف و تیره صائب دشمن آیینه است
سینه خود را غبارآلود مهر و کین مکن
هوش مصنوعی: آب پاک و زلال برای آیینه مناسب نیست و سبب کدر شدن آن می‌شود. بنابراین، دل خود را به محبت و دشمنی آلوده نکن.