گنجور

غزل شمارهٔ ۴۲۶۲

دل چون کمال یافت سخن مختصر شود
لب وا نمی کند چو صدف پر گهر شود
آیینه شکوه بیهده از زنگ می کند
اینش سزاست هر که پریشان نظر شود
این بیغمی که در دل سنگین توست فرش
از زور خنده چشم تو مشکل که تر شود
تلخی نمی کشد چو صدف در میان بحر
قانع ز ابر هر که به آب گهر شود
گر بوی گل به جذبه کند رهبری مرا
دام وقفس به بلبل من بال وپر شود
در دل سیاه نیست دم گرم را اثر
از جوش بحر عنبر تر خامتر شود
ابر سیاه حامل باران رحمت است
از خط امیدواری من بیشتر شود
در بحر عشق تن به فنا ده که چون حباب
هر کس که سر نهاد در او تاجور شود
پرهیز کن ز صحبت آهن دلان که آب
جاری به جوی تیغ چو شد بد گهر شود
نادان به سیم وزر شود از صاحبان هوش
از گوشوار اگر شنوا گوش کر شود
ناقص بود ز آفت عین الکمال امن
ماه تمام دنبه گداز از نظر شود
از آتش است سنگ محک بید و عود را
اخلاق خوب وزشت عیان از سفر شود
زینسان که در زمانه ما خوار شد سخن
طوطی کجا ز خوش سخنی معتبر شود
شوید ز روی عنبر اگر بحر تیرگی
صائب امید هست شب ما سحر شود

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل چون کمال یافت سخن مختصر شود
لب وا نمی کند چو صدف پر گهر شود
هوش مصنوعی: دل زمانی که به کمال و مقام والایی برسد، صحبت کوتاه و مختصر می‌شود. مانند صدفی که پر از مروارید است، دیگر نیازی به سخن گفتن ندارد.
آیینه شکوه بیهده از زنگ می کند
اینش سزاست هر که پریشان نظر شود
هوش مصنوعی: آیینه به خاطر زنگ زدگی‌اش به زیبایی خود نمی‌بالد. سزاوار است هر کسی که نگاهش پریشان است.
این بیغمی که در دل سنگین توست فرش
از زور خنده چشم تو مشکل که تر شود
هوش مصنوعی: این ناامیدی که در دل تو سنگینی می‌کند، باعث می‌شود که فرش خنده چشم تو به سختی تر شود.
تلخی نمی کشد چو صدف در میان بحر
قانع ز ابر هر که به آب گهر شود
هوش مصنوعی: کس نمی‌تواند تلخی‌ها را تحمل کند، مثل صدفی که در دریا زندگی می‌کند و از باران (ابر) راضی است. هر کسی که به عمق دریا (آب) برود و به جستجوی مروارید (گهر) بپردازد، از تلخی‌ها دور خواهد شد.
گر بوی گل به جذبه کند رهبری مرا
دام وقفس به بلبل من بال وپر شود
هوش مصنوعی: اگر رایحه گل مرا به سوی خودش بکشاند، رهبر مرا به دام و قفس می‌کشاند و برای بلبل من، بال و پر فراهم می‌شود.
در دل سیاه نیست دم گرم را اثر
از جوش بحر عنبر تر خامتر شود
هوش مصنوعی: در دل تاریکی، گرمایی که می‌تواند به وجود آید، از شور و تأثیرات عمیق دریا و عطر عنبر، کم‌رنگ‌تر و ضعیف‌تر می‌شود.
ابر سیاه حامل باران رحمت است
از خط امیدواری من بیشتر شود
هوش مصنوعی: ابرهای تیره نشانه‌ای از باران رحمت هستند و این نشان می‌دهد که امید من روز به روز افزایش می‌یابد.
در بحر عشق تن به فنا ده که چون حباب
هر کس که سر نهاد در او تاجور شود
هوش مصنوعی: در دریاچه عشق غرق شو و جان خود را فدای این احساس کن، زیرا مانند حبابی که در آب می‌شکند، هر کسی که به این عشق قدم بگذارد، و در آن عمیق شود، به آرامش و کمال می‌رسد.
پرهیز کن ز صحبت آهن دلان که آب
جاری به جوی تیغ چو شد بد گهر شود
هوش مصنوعی: از بحث و گفت‌وگو با افرادی که قلبی سرد و بی‌حس دارند دوری کن، زیرا مانند آب جاری در جوی، وقتی که به تیغی برسد، می‌تواند خطرناک و ویرانگر شود.
نادان به سیم وزر شود از صاحبان هوش
از گوشوار اگر شنوا گوش کر شود
هوش مصنوعی: انسان‌های نادان ممکن است به خاطر دارایی‌های ظاهری و مادی خود به خودپسندی و فخر فروشی دچار شوند، اما افراد باهوش و آگاه به جای توجه به سیم و زر، توانایی شنیدن حقیقت را دارند، حتی اگر در شرایطی باشند که به نظر نمی‌رسد قادر به شنیدن باشند.
ناقص بود ز آفت عین الکمال امن
ماه تمام دنبه گداز از نظر شود
هوش مصنوعی: انسان‌های کامل در برابر مشکلات و حوادث آسیب‌پذیرند و نمی‌توانند به‌طور همیشگی در کمال و زیبایی خود باقی بمانند. اگرچه ماه کامل و زیباست، اما ممکن است به مرور زمان تحت تأثیر دیدگاه‌ها و رفتارها کمرنگ شود.
از آتش است سنگ محک بید و عود را
اخلاق خوب وزشت عیان از سفر شود
هوش مصنوعی: سنگ محک که برای آزمودن و تشخیص کیفیت اشیاء استفاده می‌شود، به آتش نیاز دارد تا ارزش واقعی خود را نشان دهد. به همین ترتیب، رفتارهای خوب و بد انسان‌ها نیز در شرایط سخت و موقعیت‌های مختلف خود را آشکار می‌کنند و در نهایت مشخص می‌شود که چه کسانی زیبایی و نیکی را متجلی می‌کنند و چه کسانی زشتی و ناپاکی را.
زینسان که در زمانه ما خوار شد سخن
طوطی کجا ز خوش سخنی معتبر شود
هوش مصنوعی: در زمانه‌ای که ما زندگی می‌کنیم، اگر سخنانی به بی‌ارزشی گفته شوند، دیگر نمی‌توان به نیکویی و اعتبار سخن طوطی‌ها دل خوش کرد.
شوید ز روی عنبر اگر بحر تیرگی
صائب امید هست شب ما سحر شود
هوش مصنوعی: اگر در دنیای تیره‌ای قرار داریم، باید امیدوار باشیم که شب‌های ما به سپیده‌دمی روشن و زیبا تبدیل شود. در واقع، اگرچه ممکن است مشکلات و تیره‌روزی‌هایی وجود داشته باشد، اما هنوز هم امید به بهبودی و روشن شدن روزها وجود دارد.