گنجور

غزل شمارهٔ ۲۶۶۷

هر سبک‌مغزی که غافل شد ز دل باطل شود
کاه چون بی‌دانه گردد خرجِ آب و گِل شود
از غبارِ جسم پروا نیست سالک را که سیل
از گرانسنگی به دریا زودتر واصل شود
می‌برد از دیدنِ هر ذره فیضِ آفتاب
دیدهٔ هرکس که روشن از فروغِ دل شود
موش با جاروب در سوراخ نتوانست رفت
خواجه با چندین علایق چون به حق واصل شود؟
در بیابان سهل باشد چشم‌پوشیدن ز خضر
وای بر آن کس که از یادِ خدا غافل شود
لعل گردد سنگ اگر از انقلابِ روزگار
نیست ممکن هر که مجنون شد دگر عاقل شود
می‌کِشد هرکس که آهی، ما پریشان می شویم
بیدِ مجنون از نسیمی هر طرف مایل شود
جان ز قربِ جسم در رفتن گرانی می‌کند
هر‌ که با کاهل رفیقِ راه شد کاهل شود
جبههٔ واکرده‌بر محتاجِ ابرِ رحمت است
چینِ ابرو آیهٔ نومیدیِ سایل شود
مدِّ آهی می‌کند زیر و زبر افلاک را
آنچنان کز خط‌کشیدن صفحه‌ای باطل شود
مشتِ خاکی چون شود سیلاب را مانع ز بحر؟
دیدهٔ ما را کجا دیوار و در حایل شود؟
در زوالِ خویش دارد سعی همچون آفتاب
هر‌که از پستی به معراجِ شرف مایل شود
از تراشیدن نگردد صاف روی نوخطان
ریشهٔ جوهر به آبِ تیغ کی زایل شود؟
نیست در یکتاییِ حق هیچ‌کس را اشتباه
در نماز و تر ممکن نیست شک داخل شود
داغ چون شد کهنه بر خاطر گرانی می‌کند
شمع چون خاموش گردد بار بر محفل شود
سیل را هر موجهٔ دریا عنانِ دیگرست
رهنوردِ شوق کی آسوده در منزل شود؟
دست از تعمیر تن بردار در پیرانه‌سر
راست نتوان ساختن دیوار چون مایل شود
دیدهٔ پوشیده را صائب گشاد از حیرت است
بر خطِ تسلیم سر نِهْ، کار چون مشکل شود

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر سبک‌مغزی که غافل شد ز دل باطل شود
کاه چون بی‌دانه گردد خرجِ آب و گِل شود
هوش مصنوعی: اگر کسی به عواطف و احساسات خود توجه نکند و از آن غافل شود، در واقع مانند کاه بی‌دانه می‌شود و به یک تکه بی‌ارزش تبدیل می‌گردد که نه تنها بی‌فایده است، بلکه ممکن است باعث هدر رفتن انرژی و منابع نیز شود.
از غبارِ جسم پروا نیست سالک را که سیل
از گرانسنگی به دریا زودتر واصل شود
هوش مصنوعی: سالک، که در مسیر خودسازی و معنویت گام برمی‌دارد، باید نگران موانع جسمانی و دنیوی نباشد، زیرا طبیعت و ذات انسان با ارزش‌تر و گرانبهاتر از این موانع است و در نهایت به هدف والاتر خود خواهد رسید.
می‌برد از دیدنِ هر ذره فیضِ آفتاب
دیدهٔ هرکس که روشن از فروغِ دل شود
هوش مصنوعی: هر کسی که دلش روشن و سرشار از نور باشد، می‌تواند از زیبایی‌های دنیا و بهره‌های هر ذره از آفتاب لذت ببرد.
موش با جاروب در سوراخ نتوانست رفت
خواجه با چندین علایق چون به حق واصل شود؟
هوش مصنوعی: موش نتوانست با جاروب به سوراخ برود، اما آیا خواجه با همه علاقه‌هایش می‌تواند به حقیقت برسد؟
در بیابان سهل باشد چشم‌پوشیدن ز خضر
وای بر آن کس که از یادِ خدا غافل شود
هوش مصنوعی: در بیابان، دوری از چیزهای ناپسند آسان است، اما وای بر کسی که از یاد خداوند غافل شود.
لعل گردد سنگ اگر از انقلابِ روزگار
نیست ممکن هر که مجنون شد دگر عاقل شود
هوش مصنوعی: اگر از تغییرات و سرنوشت روزگار باشد، سنگ هم می‌تواند مانند لعل (جواهر ارزشمند) زیبا شود. اما این امکان وجود ندارد که هر شخصی که به جنون دچار می‌شود، دوباره عاقل گردد.
می‌کِشد هرکس که آهی، ما پریشان می شویم
بیدِ مجنون از نسیمی هر طرف مایل شود
هوش مصنوعی: هر کسی که آهی می‌کشد، ما دچار آشفتگی می‌شویم؛ مانند بید مجنون که به سمت هر نسیم و وزش هوا خم می‌شود.
جان ز قربِ جسم در رفتن گرانی می‌کند
هر‌ که با کاهل رفیقِ راه شد کاهل شود
هوش مصنوعی: اگر کسی با انسان تنبلی شوهرت کند، روح او از سنگینی و سختی این ارتباط رنج می‌کشد و به تدریج مثل او تنبل می‌شود.
جبههٔ واکرده‌بر محتاجِ ابرِ رحمت است
چینِ ابرو آیهٔ نومیدیِ سایل شود
هوش مصنوعی: زمین نیازمند باران رحمت است و چین‌های ابرو می‌توانند نشانه‌ای از ناامیدی در دل سائل باشند.
مدِّ آهی می‌کند زیر و زبر افلاک را
آنچنان کز خط‌کشیدن صفحه‌ای باطل شود
هوش مصنوعی: آه عمیق و پرحسرتی به قدری اثرگذار است که می‌تواند ساختار آسمان‌ها را دگرگون کند، همان‌طور که وقتی قلمی روی کاغذ خط بزند، آن نوشته بی‌اعتبار می‌شود.
مشتِ خاکی چون شود سیلاب را مانع ز بحر؟
دیدهٔ ما را کجا دیوار و در حایل شود؟
هوش مصنوعی: مشت خاکی چگونه می‌تواند از سیلاب جلوگیری کند؟ کجا می‌توانیم دیواری یا دربی برای چشمان خود قرار دهیم؟
در زوالِ خویش دارد سعی همچون آفتاب
هر‌که از پستی به معراجِ شرف مایل شود
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد از اوج و عظمت خود بهره‌مند شود، باید تلاش کند و مانند آفتاب در حال زوال است. او باید به سمت تعالی و رفعت حرکت کند.
از تراشیدن نگردد صاف روی نوخطان
ریشهٔ جوهر به آبِ تیغ کی زایل شود؟
هوش مصنوعی: اگر ریشهٔ جوهر را به آب تیغ بزنند، آیا می‌تواند صاف و یکدست بماند؟ آسیب‌پذیری و تغییر در آن نشان می‌دهد که هیچ چیزی با تراشیدن و آسیب دائماً از بین نمی‌رود، اما می‌تواند تغییر کند.
نیست در یکتاییِ حق هیچ‌کس را اشتباه
در نماز و تر ممکن نیست شک داخل شود
هوش مصنوعی: در یکتایی خداوند هیچ‌کس نمی‌تواند در نماز دچار اشتباه شود و هیچ‌گونه تردیدی در این موضوع وجود ندارد.
داغ چون شد کهنه بر خاطر گرانی می‌کند
شمع چون خاموش گردد بار بر محفل شود
هوش مصنوعی: زمانی که درد و غم قدیمی در دل انسان تازه می‌شود، شمع در زمانی که خاموش می‌شود، بر مجالس سنگینی می‌کند.
سیل را هر موجهٔ دریا عنانِ دیگرست
رهنوردِ شوق کی آسوده در منزل شود؟
هوش مصنوعی: هر موج دریا مسیر و هدف خاصی دارد و هیچ کدام از آن‌ها نمی‌توانند به راحتی در یک مکان ثابت بمانند. این نشان‌دهنده‌ این است که کسی که در پی شوق و آرزوهایش حرکت می‌کند، به سختی می‌تواند آرام بگیرد و در یک جا ساکن شود.
دست از تعمیر تن بردار در پیرانه‌سر
راست نتوان ساختن دیوار چون مایل شود
هوش مصنوعی: تا زمانی که پیری به سر می‌زند، دیگر نمی‌توان به بدنه‌ی تن پرداخته و تعمیرش کرد، زیرا در این سن، دیوار (بدن) نمی‌تواند مانند قبل درست و محکم باقی بماند.
دیدهٔ پوشیده را صائب گشاد از حیرت است
بر خطِ تسلیم سر نِهْ، کار چون مشکل شود
هوش مصنوعی: چشم‌های بسته به سبب تعجب، به راستی باز می‌شود. وقتی کار دشوار می‌شود، سر را در برابر سرنوشت تسلیم کن.