گنجور

غزل شمارهٔ ۲۴۵

صبح بر خورشید می لرزد ز آه سرد ما
کوه می دزدد کمر در زیر بار درد ما
از رگ خامی نباشد میوه ما ریشه دار
پختگی پیداست چون آتش ز رنگ زرد ما
فتح ما آزاد مردان در شکست خود بود
گو دل از ما جمع دارد دشمن نامرد ما
می شود مژگان آتشبار، هر خاری که هست
بر گلستان بگذرد گر آه غم پرورد ما
بازی ما گرچه اول خام می آید به چشم
در عقب دارد تماشاهای رنگین، نرد ما
دامن صحرا ز اشک آهوان شد لاله زار
روی در حی کرد تا مجنون صحراگرد ما
ناز پرورد خرام قامت رعنای اوست
برنمی خیزد به تعظیم قیامت، گرد ما
این جواب آن غزل صائب که طالب گفته است
بعد ازین از خاک، معشوقانه خیزد گرد ما

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صبح بر خورشید می لرزد ز آه سرد ما
کوه می دزدد کمر در زیر بار درد ما
هوش مصنوعی: صبح که می‌شود، خورشید به خاطر اندوه و آه سرد ما می‌لرزد و کوه به زیر بار سنگین درد ما فرومی‌افتد.
از رگ خامی نباشد میوه ما ریشه دار
پختگی پیداست چون آتش ز رنگ زرد ما
هوش مصنوعی: از ناپختگی نمی‌توان میوه‌ای ریشه‌دار به دست آورد. پختگی و بلوغ در ما مشخص است، مانند آتش که از رنگ زرد خود پیدا است.
فتح ما آزاد مردان در شکست خود بود
گو دل از ما جمع دارد دشمن نامرد ما
هوش مصنوعی: پیروزی ما، به عنوان آزادگان، در شکست دشمنان‌مان نهفته است؛ بنابراین، ای دل، نگران نباش، چرا که دشمنان ما، به راستی نامرد هستند.
می شود مژگان آتشبار، هر خاری که هست
بر گلستان بگذرد گر آه غم پرورد ما
هوش مصنوعی: چشمان زیبا و پرشورش همچون شعله‌های آتش هستند و هر زخم و دردی که وجود دارد، می‌تواند به راحتی از گلی که ما را غمگین کرده است، عبور کند.
بازی ما گرچه اول خام می آید به چشم
در عقب دارد تماشاهای رنگین، نرد ما
هوش مصنوعی: بازی ما ممکن است در ابتدا ساده و خام به نظر برسد، اما در پس‌زمینه، شگفتی‌ها و زیبایی‌های زیادی وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کرد.
دامن صحرا ز اشک آهوان شد لاله زار
روی در حی کرد تا مجنون صحراگرد ما
هوش مصنوعی: دشت به خاطر اشک‌های آهوان به گلزار لاله تبدیل شده است و همه چیز به دور از نظر دیوانه‌وار مجنون ما گشته است.
ناز پرورد خرام قامت رعنای اوست
برنمی خیزد به تعظیم قیامت، گرد ما
هوش مصنوعی: موج ناز و زیبایی او به قدری است که حتی در برابر عظمت قیامت، از سر تعظیم خم نشده و با وقار و زیبایی به راه خود ادامه می‌دهد.
این جواب آن غزل صائب که طالب گفته است
بعد ازین از خاک، معشوقانه خیزد گرد ما
هوش مصنوعی: این جواب زیبایی است که آن شاعر خواسته است بگوید: پس از این، معشوق به شکلی عاشقانه از خاک برمی‌خیزد و در میان ما حضور خواهد داشت.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۲۴۵ به خوانش پری ساتکنی عندلیب

حاشیه ها

1393/08/07 16:11
سعید

سلام
دوستان یکی می تونه بیت یکی مونده به آخر رو با اعراب گذاری و معنی بنویسه
ممنون میشم

1394/11/31 18:01
نفیس

درود
ناز پَرْوَرْدِ خرام ِ قامت ِ رعنای اوست
برنمی خیزد به تعظیم ِقیامت، گرد ِ ما

1394/11/31 18:01
نفیس

منظور از طالب در بیت پایانی حضرت طالب آملی ست یکی از شاعران توانای سبک هندی

1401/12/19 22:03
نیما نجاری

سلام خدمت اهالی صفحه ی محترم گنجور، غزل بسیار روان و سرشار از معانیست جناب صائب بخوبی توانستند در این غزل حال دلشان را به خواننده منتقل سازند ؛

افسردگی و سرد مزاجی ای که حتی اندام منبع گرمی زمین که "خورشید" باشد را میلرزاند از سوز آه ، :کوهی" که کمر می دزدد از شدت تحمل آنهمه درد(و کمر دزدیدن طبق لغتنامه ی علامه دهخدا بمعنای از زیر بار شانه خالی کردن و کنایت از خود را از انجام کاری کنار کشیدن است.)

حاصل زندگی اش را به "میوه" ای تعبیر می‌کند که از این سست رگی و سست ریشه گی درخت (که درخت همان اصل زندگی باشد) بی فایده است و در مصرع بعدی ضد کلمه "خام" را می آورد و میگوید "پختگی" ما و زندگی ما از شدت تجربیات تلخ اگرچه پخته است اما روی ما زرد و نزار است چونان زردی آتش.

زیبا می‌گوید بیت بعدی را که مردان خدا حتی اگر در راه عقیده شان شکست هم بخورند باز هم در تاریخ پیروز اند چرا که عاشقان صدیق در شکست هم پیروزند چنانکه مولانا جلال الدین در دفتر پنجم مثنوی می‌فرمایند؛

هر که پایندان وی شد وصل یار

او چه ترسد از شکست و کارزار

 

سپس صائب باز سخن از آه غم آلودش می‌گوید اما این بار برخلاف بیت اول که آهش سرد بود و خورشید را میلرزاند این بار آتشین و جگر سوز است و گلستان روزگار که توامان با خار است [شاید هم اشاره به بردا و سلاما و گلستان ابراهیم علیه السلام دارد] هر خاری چونان تیر آتش دار که مانند مژه های انسانی که گریسته آتش بر این گلزار می‌زند.

بازی "نردی" که راه می اندازد در بیت بعدی تماشا چی دارد اما تماشاگران از رقص غم آلود این تاس و مهره های نردش تماشاهای "رنگین" و بسا که منظور رنگ خون است دارند.

دامن "مجنون" را هم می‌گیرد در این غزل و پایش را به این دشت پر از گل که گلهایش را مدیون خرامیدن "آهوان" اش هست باز کرده و روی مجنون را به سوی "حی" که همان قبیله ی کوچک را گویند می‌گرداند چنانکه شیخ اجل سعدی نیز در باب کلمه مجنون و حی در بوستان شریفشان میفرمایند؛

به مجنون یکی گفت کای نیک پی

چه بودت که دیگر نیایی به حی .

 

 در بیت بعدی هنوز در خرامیدن آهو که یادآور راه رفتن و قد "رعنا" ی نگار است به سر می‌برد مقدمه می‌شود برای اشاره به غزل دهم کلیات جناب طالب آملی که طالب جان آملی فرموده اند ؛

بسکه بر بستر گران شد جسم غم پرورد ما

بعد مرگ از خاک، معشوقانه خیزد گرد ما

 

و می‌گوید که ای جناب طالب آملی ! صائب آنقدر غرق در ناز و عشوه ی دلدار محو و افتان است که قیامت هم نمی‌تواند برخیزاندش.

 

برقرار باشید و سلامت.

 

 

 

1402/03/15 07:06
Bitrex

درود و خسته نباشید.

می‌خواستم بدونم چرا هیچ صفحه‌ای در وبگاه درباره‌ی طالب آملی نداریم ؟