گنجور

غزل شمارهٔ ۲۳۱۷

بر دل خود هر که چون فرهاد کوه غم نهاد
از سبکدستی بنای عشق را محکم نهاد
از دل پرخون شکایت می تراود بی سخن
مهر نتوان بر دهان لاله از شبنم نهاد
اختیاری نیست در گهواره طفل شیر را
دست در مهد زمین باید به روی هم نهاد
خامسوزان هوس را روی در بهبود نیست
ساده لوح آن کس که داغ لاله را مرهم نهاد
دل ز همدردان شود از گریه خالی زودتر
وقت شمعی خوش که پا در حلقه ماتم نهاد
طی کند هر کس بساط آرزوی خام را
می تواند دست رد بر سینه حاتم نهاد
منع نتوان کرد خوبان را ز خودبینی که گل
بر سر زانوی خود آیینه شبنم نهاد
تا سفال تشنه ای را می توان سیراب کرد
لب چو بیدردان نمی باید به جام جم نهاد
یک دم خوش قسمت اولاد او، صائب! نشد
در چه ساعت یا رب آدم پا درین عالم نهاد؟

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بر دل خود هر که چون فرهاد کوه غم نهاد
از سبکدستی بنای عشق را محکم نهاد
هوش مصنوعی: هر کسی که مانند فرهاد بر دل خود کوهی از غم را گذاشت، با تکیه بر سادگی و بی‌توجهی، پایه‌های عشق را به طور محکم بنا نهاد.
از دل پرخون شکایت می تراود بی سخن
مهر نتوان بر دهان لاله از شبنم نهاد
هوش مصنوعی: از دل پر درد و غم به راحتی نمی‌توان شکایت کرد، همان‌طور که نمی‌توان بر گل لاله، مهر و عشق را از شبنم گذاشت.
اختیاری نیست در گهواره طفل شیر را
دست در مهد زمین باید به روی هم نهاد
هوش مصنوعی: در زمان تولد و در مراحل ابتدایی زندگی، کودک به هیچ چیز اختیار ندارد و باید تحت حمایت و در آغوش زمین و محیط اطرافش قرار گیرد. باید در کنار هم، شرایط و وسائل مناسب و امنی برای رشد او فراهم شود.
خامسوزان هوس را روی در بهبود نیست
ساده لوح آن کس که داغ لاله را مرهم نهاد
هوش مصنوعی: آتش زدن آرزوها در دل کسی که نمی‌فهمد، بی‌فایده است. او فقط احمق است که فکر می‌کند می‌تواند زخمی عمیق را با یک راه حل ساده درمان کند.
دل ز همدردان شود از گریه خالی زودتر
وقت شمعی خوش که پا در حلقه ماتم نهاد
هوش مصنوعی: دل از همدردان خالی می‌شود، پس بهتر است زودتر شمعی روشن کنیم که در سیاه‌چاله‌ی غم پا گذاشته‌ایم.
طی کند هر کس بساط آرزوی خام را
می تواند دست رد بر سینه حاتم نهاد
هوش مصنوعی: هر کسی که بخواهد آرزوهای بی‌اساس خود را دنبال کند، می‌تواند به راحتی بر خودخواهی دیگران یا بزرگانی مثل حاتم دلسردی بگذارد.
منع نتوان کرد خوبان را ز خودبینی که گل
بر سر زانوی خود آیینه شبنم نهاد
هوش مصنوعی: نمی‌توان خوبی‌های افراد را از خودپسندی‌شان بازداشت؛ مانند اینکه گل بر روی زانوی خود، آینه‌ای از شبنم قرار داده است.
تا سفال تشنه ای را می توان سیراب کرد
لب چو بیدردان نمی باید به جام جم نهاد
هوش مصنوعی: چنانچه بتوان یک سفال تشنه را سیراب کرد، نمی‌توان لب افرادی که درد نمی‌کشند را به جام جمشید نزدیک کرد.
یک دم خوش قسمت اولاد او، صائب! نشد
در چه ساعت یا رب آدم پا درین عالم نهاد؟
هوش مصنوعی: صائب، در این بیت اشاره می‌کند که خوشبختی فرزندان آدم، ممکن است در یک لحظه خاص از زمان اتفاق بیفتد. او گمان می‌برد که نمی‌دانیم در چه ساعتی خداوند آدم را به دنیا آورد تا این همه تغییر در زندگی بشریت رخ دهد.