صائبغزل شمارهٔ ۱۴۹۱
کوثر زنده دلی چشم تر مردان است
دل پر آبله درج گهر مردان است
صبح اقبالی اگر در افق امکان هست
رخنه سینه و چاک جگر مردان است
در مصافی که زند موج بلا جوهر تیغ
تیغ از دست فکندن سپر مردان است
هر سری در خور اقبال، کلاهی دارد
سایه دار فنا تاج سر مردان است
سفر اهل جهان در طلب کام بود
از سر کام گذشتن سفر مردان است
هر پریشان سفری راهنمایی دارد
ذوق بی پا و سری راهبر مردان است
کیست خورشید که از فیض نظر لاف زند؟
چرخ او حلقه به گوش نظر مردان است
لعل و یاقوت به ناقص گهران ارزانی
پاکی ظاهر و باطن گهر مردان است
نقد هر طایفه ای در خور همت باشد
آسمان دامن پر سیم و زر مردان است
چون سر دار ز دستار گذشتن سهل است
هر که سر داد درین راه، سر مردان است
سرمه را چون به شبستان نظر بار دهند؟
گرد غم چشم به راه نظر مردان است
آسیای فلک و گرد حوادث در وی
نسخه ای از سر پر شور و شر مردان است
چرخ، سیبی است که طفلی به هوا افکنده است
در مقامی که عروج نظر مردان است
داغی از سینه عشاق گدایی داریم
چون نخواهیم چراغی، گذر مردان است
در مقامی که سخن از هنر و عیب کنند
عیب خود فاش نمودن هنر مردان است
مرده رفتم به خرابات، مسیحا گشتم
این چه فیض است که با بوم و بر مردان است
به ته بار گرانسنگ امانت رفتند
کوه در تاب ز تاب کمر مردان است
آب در دیده خورشید فلک گرداندن
چشمه کاری ز فروغ گهر مردان است
قسمت مردم بیدرد نگردد یارب!
داغ ناسور که رزق جگر مردان است
کف خاکستر صائب نشود چون اکسیر؟
روزگاری است که خاک گذر مردان است
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
کوثر زنده دلی چشم تر مردان است
دل پر آبله درج گهر مردان است
هوش مصنوعی: کوثر به معنای زنده بودن و دل شادابی مردان است و در واقع دلهای پرآبله و دشواریهای آنها به مانند جواهراتی ارزشمند است.
صبح اقبالی اگر در افق امکان هست
رخنه سینه و چاک جگر مردان است
هوش مصنوعی: اگر صبحی خوش و امیدوارکننده در افق آینده باشد، این نشانهای از زخمها و دردهای عمیق در دل مردان است.
در مصافی که زند موج بلا جوهر تیغ
تیغ از دست فکندن سپر مردان است
هوش مصنوعی: در موقعیتی که مشکلات و مصیبتها به شدت به انسان حمله میکنند، از دست دادن سپر دفاعی برای مردان حقیقی نشانهای از قدرت و شجاعت آنهاست.
هر سری در خور اقبال، کلاهی دارد
سایه دار فنا تاج سر مردان است
هوش مصنوعی: هر کسی متناسب با سرنوشتی که دارد، به نوعی از نعمت یا شانس دست پیدا میکند. همچنین مقام یا سربند بزرگانی که در این دنیا هستند، در واقع تحت تأثیر ناپایداری و زوال قرار دارد.
سفر اهل جهان در طلب کام بود
از سر کام گذشتن سفر مردان است
هوش مصنوعی: سفر کردن مردان به خاطر رسیدن به آرزوها و خواستههاست، اما گذر کردن از خواستهها و آرزوها، نشانهای از کمال و رشد آنهاست.
هر پریشان سفری راهنمایی دارد
ذوق بی پا و سری راهبر مردان است
هوش مصنوعی: هر فردی که در حال گذراندن مشکلات و پریشانی است، کسی هست که راهی برای عبور از آن مشکلات پیدا کرده است. در این بین، کسانی که به هنر و ذوق خود تکیه میکنند، میتوانند راهنمایی برای سایر مردان باشند.
کیست خورشید که از فیض نظر لاف زند؟
چرخ او حلقه به گوش نظر مردان است
هوش مصنوعی: کیست آن خورشید که به خاطر نگاه خود، اینچنین افتخار میکند؟ آسمان به عنوان حلقهای به گوش جهان، تحت توجه و نظارت مردان برجسته و بزرگوار است.
لعل و یاقوت به ناقص گهران ارزانی
پاکی ظاهر و باطن گهر مردان است
هوش مصنوعی: روحبخش بودن و زیبایی ظاهری و باطنی افراد بزرگ و نیکنهاد از ارزش و قیمتی بیشتر از لعل و یاقوت برخوردار است.
نقد هر طایفه ای در خور همت باشد
آسمان دامن پر سیم و زر مردان است
هوش مصنوعی: هر گروهی براساس توان و تلاش خود، ارزش و اعتبار خاصی پیدا میکند و مردان بزرگ در این دنیا مانند آسمانی هستند که در دامن خود پر از نیکی و ثروت دارند.
چون سر دار ز دستار گذشتن سهل است
هر که سر داد درین راه، سر مردان است
هوش مصنوعی: گذشتن از سختیها و مشکلات در راهی که پیش رو داریم کار آسانی نیست. هر کسی که در این مسیر دست از جان شسته و آماده پذیرش چالشها باشد، نشان از شجاعت و مردانگی اوست.
سرمه را چون به شبستان نظر بار دهند؟
گرد غم چشم به راه نظر مردان است
هوش مصنوعی: اگر سرمه را برای زیبایی چشمها به کار ببریم، در شب ظلمت و غم چطور میتوان انتظار داشت که نظری از مردان بیفتد؟ غم و اندوهی که بر چشمان ما نشسته است، ما را در انتظار نگاه دیگران رها کرده است.
آسیای فلک و گرد حوادث در وی
نسخه ای از سر پر شور و شر مردان است
هوش مصنوعی: چرخش و تغییرات جهان، نشانهای از سرنوشت پرهیجان و پرشور مردان در آن است.
چرخ، سیبی است که طفلی به هوا افکنده است
در مقامی که عروج نظر مردان است
هوش مصنوعی: چرخ، مانند سیب بزرگی است که کودک برای بازی به هوا پرتاب کرده است. این اتفاق در جایی میافتد که نگاه انسانهای بزرگسال و دارای تجربه به پدیدهها معطوف است.
داغی از سینه عشاق گدایی داریم
چون نخواهیم چراغی، گذر مردان است
هوش مصنوعی: عاشقان با احساسی عمیق از درد و عشق در دل خود، نیازی به نور و روشنی ندارند، زیرا مسیر مردان بزرگی است که در سایه این عشق زندگی میکنند.
در مقامی که سخن از هنر و عیب کنند
عیب خود فاش نمودن هنر مردان است
هوش مصنوعی: در جایگاهی که درباره هنرها و ایرادات صحبت میشود، نشان دادن عیب خود نشان دهندهی هنر و نبوغ مردان واقعی است.
مرده رفتم به خرابات، مسیحا گشتم
این چه فیض است که با بوم و بر مردان است
هوش مصنوعی: به محلهای پر از خوشی و زندگی رفتم و از حالت پژمردگی خارج شدم. این چه نعمت بزرگی است که به انسانها و جامعههایشان بخشیده شده است.
به ته بار گرانسنگ امانت رفتند
کوه در تاب ز تاب کمر مردان است
هوش مصنوعی: مردان استوار و پرقدرت در برابر فشار و بار سنگین مسئولیتها با استقامت ایستادهاند، درست مانند کوهی که تحت تأثیر تغییرات طبیعی میباشد.
آب در دیده خورشید فلک گرداندن
چشمه کاری ز فروغ گهر مردان است
هوش مصنوعی: آب در چشم خورشید به دور خود میچرخد و این نشانهای از قدرت و زیبایی انسانهای بزرگ و با ارزش است.
قسمت مردم بیدرد نگردد یارب!
داغ ناسور که رزق جگر مردان است
هوش مصنوعی: خدایا، نگذار که قسمت کسانی که درد و رنج نمیکشند، داغ و زخمهای عمیق و غیرقابل درمانی شود که منبع آلام و مشکلات مردان است.
کف خاکستر صائب نشود چون اکسیر؟
روزگاری است که خاک گذر مردان است
هوش مصنوعی: کف خاکستر نمیتواند به باروری و ارزش اکسیر دست یابد؛ چون این زمان، دورهای است که خاک به گذرگاه مردم بزرگ و برجسته تبدیل شده است.
حاشیه ها
1400/10/15 13:01
سید حمیدرضا عباسی
بیت چهارم
هر سری در خورِ اقبالْ کلاهی دارد
سایۀ دارِ فنا تاجِ سرِ مردان است
کلاه در گذشته نماد مردانگی بوده است و همه مردان کلاه بر سر میگذاشتند.
به قول حافظ:
نه هر که طرْفِ کله کج نهاد و تند نشست
کلاهداری و آیینِ سروری داند
مفهوم بیت:
هر کس در خور شأن و بخت و اقبالش کلاهی بر سر دارد اما مردان واقعی روزگار از دار فنا(مرگ) تاج پادشاهی بر سر دارند و همواره آماده رشادت و جانفشانی هستند.
واژه «دار» در این بیت دارای آرایۀ ایهام تناسب است.
مفهوم این بیت در آزمون استخدامی مطرح شده بود
1401/01/04 20:04
امید صادقی
آیا بیت 4 درباره شهادت در راه خدا صحبت میکند؟