گنجور

غزل شمارهٔ ۱

اگر نه مدِّ بسم‌الله بودی تاجِ عنوان‌ها
نگشتی تا قیامت نوْ خطِ شیرازه دیوان‌ها
نه‌ تنها کعبه صحرایی‌ست دارد کعبهٔ دل هم
به گِردِ خویشتن از وسعتِ مشرب، بیابان‌ها
به فکرِ نیستیْ هرگز نمی‌اُفتند مغروران
اگرچه صورتِ مِقراضْ «لا» دارد گریبان‌ها
سرِ شوریده‌ای آورده‌ام از وادیِ مجنون
تُهی سازید از سنگِ مَلامت جِیب و دامان‌ها
حیاتِ جاودان خواهیْ به صحرایِ قناعت رو
که دارد یادِ هر موری، در آن وادی سلیمان‌ها
گلستانِ سخن را تازه‌رو دارد، لبِ خشکم
کِه جز من می‌رساند در سُفالِ خشک، ریحان‌ها؟
نمی‌بینی زِ اِستغنا به زیرِ پا نمی‌دانی
که آخر می‌شود خارِ سرِ دیوار، مژگان‌ها
کدامین نعمتِ اَلوان بُوَد در خاکْ غیر از خون؟
زِ خِجلَت برنمی‌دارد فَلَک سرپوشِ این خوان‌ها
چنان از فکرِ صائب شور افتاده‌ست در عالم
که مرغان این سخن دارند با همْ در گلستان‌ها

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر نه مدِّ بسم‌الله بودی تاجِ عنوان‌ها
نگشتی تا قیامت نوْ خطِ شیرازه دیوان‌ها
برگردان سادهٔ ن‌ن: در اسنای گذشت زمان که جوهر کتب پاک می‌شوند و ورق‌ها می‌فرسایند و دست‌خوشِ تغییر می‌شوند نام یزدان در فهرست و عنوان نوشته‌ها بانیِ استحکام و دوام آن‌ها می‌شود. این بیت دارای اشارات عرفانی نیز هست.    (نام یزدان نگهدارندهٔ این دیوان [دیوان صائب] است.)
نه‌ تنها کعبه صحرایی‌ست دارد کعبهٔ دل هم
به گِردِ خویشتن از وسعتِ مشرب، بیابان‌ها
هوش مصنوعی: کعبه تنها در بیابان نیست، بلکه دل هم به نوعی کعبه‌ای است که در دور خود احساسات و فضایی وسیع از زندگی را تجربه می‌کند.
به فکرِ نیستیْ هرگز نمی‌اُفتند مغروران
اگرچه صورتِ مِقراضْ «لا» دارد گریبان‌ها
هوش مصنوعی: گاهی اوقات افراد مغرور به خودشان استغنا می‌کنند و به دیگران اهمیت نمی‌دهند. حتی اگر شرایطی ایجاد شود که به آنها آسیب بزند، باز هم نمی‌توانند به خود بیایند و به فکر عواقب عملشان نباشند.
سرِ شوریده‌ای آورده‌ام از وادیِ مجنون
تُهی سازید از سنگِ مَلامت جِیب و دامان‌ها
هوش مصنوعی: من فردی دیوانه و سرگردان را از سرزمین مجنون آورده‌ام، بگذارید از سنگین ملامت‌ها پاک و خالی شود.
حیاتِ جاودان خواهیْ به صحرایِ قناعت رو
که دارد یادِ هر موری، در آن وادی سلیمان‌ها
هوش مصنوعی: اگر به دنبال زندگی ابدی و پایدار هستی، به سرزمین قناعت و راضی بودن برو. آنجا یاد و نام هر موجود کوچکی مثل مور و همچنین بزرگانی چون سلیمان وجود دارد.
گلستانِ سخن را تازه‌رو دارد، لبِ خشکم
کِه جز من می‌رساند در سُفالِ خشک، ریحان‌ها؟
هوش مصنوعی: باغ سخن همیشه پر از تازگی و زیبایی است، اما من که لبانم خشک و بی‌حالت است، چه کسی می‌تواند به من برساند که در گلدان‌های خشک، گل‌های خوشبو و معطر وجود دارد؟
نمی‌بینی زِ اِستغنا به زیرِ پا نمی‌دانی
که آخر می‌شود خارِ سرِ دیوار، مژگان‌ها
هوش مصنوعی: نمی‌دانی که با بی‌نیازی و خودکفایی ممکن است چیزهایی که اکنون به نظر می‌رسند بی‌اهمیت، در نهایت به مشکلاتی جدی تبدیل شوند. مثل خاطر ناخوشایندی که وقتی به یاد آن طرف دیوار می‌افتم، در می‌یابم که ممکن است یک روز به یادگار، به یادم بیفتند.
کدامین نعمتِ اَلوان بُوَد در خاکْ غیر از خون؟
زِ خِجلَت برنمی‌دارد فَلَک سرپوشِ این خوان‌ها
هوش مصنوعی: کدام نعمت در این زمین جز خون وجود دارد؟ آسمان از شرمندگی روی این سفره‌ها را می‌پوشاند.
چنان از فکرِ صائب شور افتاده‌ست در عالم
که مرغان این سخن دارند با همْ در گلستان‌ها
هوش مصنوعی: در دنیای امروز، آن‌قدر از اندیشه و ایده‌های صائب تب و تاب و هیجان وجود دارد که پرندگان در گلستان‌ها درباره‌ی آن صحبت می‌کنند.

خوانش ها

غزل شمارهٔ ۱ به خوانش میترا مالیان
غزل شمارهٔ ۱ به خوانش مریم فقیهی کیا
غزل شمارهٔ ۱ به خوانش عندلیب
غزل شمارهٔ ۱ به خوانش میلاد نصرتی

حاشیه ها

1394/08/30 18:10

گلستان سخن را تازه رو دارد لب خشکم
که جز می رساند در سفال خشک، ریحان ها؟
که جز من می رساند در سفال خشک ، ریحان ها
"من" جا مانده

1396/06/13 16:09
سمیه تکر

شرح هر غزل را در کنار آن بگنجانید.

1398/05/30 07:07
سید احسان حسینی

بنده نیز با حرف آقای علی حسینی موافقم و یک هجای بلند جا افتاده است
به نظر من علاوه بر کلمه ی من ،مِی نیز میتواند گزینه ی درستی باشد
که جز مِی می رساند در سفال خشک ریحان ها؟

1399/02/22 12:04

که جز مِی میرساند در سفال خشک ریحان ها

1399/07/03 23:10
مهدی

کسی می تواند به من کمک کند ? چرا هیچ کتاب تحلیلی برای صائب تبریزی وجود ندارد چرا خوانش اشعار صائب هیچ جا نیست چرا به این شاعر کمتر توجهی می شود نمی دانم چه جوری و چگونه اشعار صائب را بخوانم

1401/10/13 18:01
آرام جان

معنی بیت اول تا چهارم من متوجه نمیشم میشه کمک کنید

 

1402/01/03 00:04
Khishtan Kh

دورود بزرگوار امید است سال پیشرو پر برکت باشه 

یک نقد مختصر شسته رفته از چار بیت اول 

فرمودند‌..

بیت اول

مگر نه قرار بر این بود هر عنوانی با نام خدا شروع بشد! اما هیچ وقت شروع دیوان ها نوشته نشد بسم الله 

بیتم دوم 

نتنها کعبه یک صحراست.دل هم به همون نسبت به دور خودش بیابون داره تشبیه دل به کعبه ینی هردو مکان خدا میتونن باشند

بیت سوم 

بفکر اینکه این دنیا فانیست و روزی همه ما میمیریم ادم های خود خواه و مغرور نمیفتند هرچند به به عینه قابل دیده شدنه قیچی روزگار گریبان هرکسی میگیره کنایه از مُردن

و بیت 

من هم به مانند مجنون دیوانه و شوریده سرم اگ تو جیبتون یا دامانتون سنگی هست رها کنید بسر دیوانم

 

امیدوارم ک مورد قبول باشه و همه ما جویای مفهموم ادب و عرفان ادبیمون باشیم چراکه تنها میراث ما بودن و هستن⭐❤

1402/11/12 03:02
مراد گلشنی

چه قدر سخته صوت خوانش خودمون رو اضافه کردن. ترتیبی فراهم کنید تا ساده تر شود.

1403/08/25 20:10
علی بدری آرباطان

باسلام .بنظرم در بیت اول نوعی هنر مینیاتوری در بسم الله بکار رفته است

1403/10/11 13:01
صائب تبریزی

فریاد که بر روی من آن رهزن امید

راهی که نبسته است همین راه «سلام» است

صائب هستم، تبریزی...

ازآنجاکه «راه سلام» به رویم بسته نبود، گفتم از خاک و در افلاک سری به «عالم افسرده»‌ای بزنم که دل از او برداشته بودم و سلامی به دوستان گنجور بدهم و نکته‌ای را، هرچند نشنیده گیریدش، تذکار دهم.

عزیزان من، این هوش مصنوعی را جدی مگیرید. هر چیز نُوی که خوب نیست. 
جمعیتِ شعر فارسی، به‌خصوص سبک هندی ما، با این «هوش» «جمعیت بی‌نسبتان» است، به یاد دارید که گفته بودم:
«زود می‌پاشد ز هم جمعیت بی نسبتان/ دانه را از کاه در خرمن کند دهقان جدا»؟

معنای بیت هفتم همین شعر مرا نگاهی بکنید، یا هر بیت دیگر، متوجه می‌شوید این دنیای نُوِ قشنگ چه شلم‌شوربایی تحویلتان داده است. 

چه کاری بود؟ فکر نمی‌کنم فایده‌ای جز تبلیغ و داداردودور داشته باشد. 
واقعاً بازدیدتان بالا رفته است ازآن‌پس که این «هوش» را اضافه کرده‌اید که زیر اشعار و متون شلنگ‌و‌تخته‌پرانی کند؟! یا به قول این نسل «ی»‌ها: «یا چی؟»

دست‌کم در جای دیگری از هوشتان و هوش مصنوعی‌تان استفاده کنید. 

این معانی اشعار که بیشتر ملت را بی‌سواد می‌کند!

همانا خدا صبرتان دهاد با این رنگ‌ووارنگی که سرمایه‌داری برایتان ترتیب داده است.