بنام خداوند لوح و قلم

#رباعیات

#سعدی

#شعر

این رباعی سعدی درباره کسی است که عیب و اشتباه خود را بر عکس می بیند. و می خواهد دیگران هم عیب او را برعکس ببینند. عیب اش را عین صواب و صحیح بدانند. 

آن کس که خطای خویش بیند که رواست

رَوا : نعت فاعلی است. مفهوم فاعلی دارد. یعنی جایز ، شایسته و سزاوار  مثلا رودکی می گوید :

« اگر کبک بگریزد از من رَواست»

رواست یعنی  شایسته و صحیح است. در این مصرع سعدی می گوید کسی که خطای خویش را طور دیگر می بیند. اصلا آن را شایسته و جایز می داند. او قطعا در مورد خودش برعکس می بیند. حالا آیا در مورد دیگران هم چنین است ؟ یعنی برعکس می بیند . سعدی می فرماید : 

تقریر مکن صواب نزدش که خطاست

تعبیر «تقریر کردن» یک مصدر مرکب است و به معنای بیان مطلب و  بیان کردن، شرح کردن  بکار می رود

کلمه «صواب» هم یک صفت است و عربی است به معنای راست و درست و مصلحت. و ضد خطاست  صواب و خطا در این مصرع ضد همند. می گوید برای چنین کسی اصلا کار صواب و درست و مصلحت را شرح مده و بیان نکن . چرا که او بر عکس می بیند صواب و مصلحت را خطا می بیند. هم در مورد خودش برعکس می بیند و هم در مورد دیگران. 

حال چنین کسی ،  هرگاه  مقابل آیینه ایستاد ، دو حالت دارد:

الف- آینه صاف و طبیعی و سالم باشد مثل دوستانی که برای او صاف و سالم و طبیعی هستند در این صورت ، همان تصویری از  او را بدست می دهد که در او و طینت او هست. 

آن روی نمایدش که در طینت اوست

ب-آینه کج و ناصاف و محدب و مقعر و شکسته باشد در این صورت تصویر هم کج و ناصاف است. یعنی آینه کج مثل دوستان کج و نادان،  اشکال و نقص و عیب فرد را اصلاح نمی کند. 

آیینهٔ کج جمال ننماید راست

چنین فردی در آیینه سخنان امیر مومنان علیه السلام همیشه عیوب و اشتباهاتش، برایش مخفی است. و همین وضعیت (مخفی ماندن عیوب) خودس عیب جداگانه ای برای اوست :

امام علی علیه السلام : 

مِن أشَدِّ عُیوبِ المَرءِ أن تَخفی عَلَیهِ عُیوبُه .
یکی از بدترین عیبهای آدمی این است که عیبهایش بر او پوشیده باشد.  (غرر الحکم : ۹۲۹۰ )