گنجور

غزل شمارهٔ ۴۵

ما امید از طاعت و چشم از ثواب افکنده‌ایم
سایهٔ سیمرغ همت بر خراب افکنده‌ایم
گر به طوفان می‌سپارد یا به ساحل می‌برد
دل به دریا و سپر بر روی آب افکنده‌ایم
محتسب گر فاسقان را نهی منکر می‌کند
گو بیا کز روی مستوری نقاب افکنده‌ایم
عارف اندر چرخ و صوفی در سماع آورده‌ایم
شاهد اندر رقص و افیون در شراب افکنده‌ایم
هیچکس بی دامنی تر نیست لیکن پیش خلق
باز می‌پوشند و ما بر آفتاب افکنده‌ایم
سعدیا پرهیزکاران خودپرستی می‌کنند
ما دهل در گردن و خر در خلاب افکنده‌ایم
رستمی باید که پیشانی کند با دیو نفس
گر بر او غالب شویم افراسیاب افکنده‌ایم

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ما امید از طاعت و چشم از ثواب افکنده‌ایم
سایهٔ سیمرغ همت بر خراب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: ما دیگر به امید پاداش و مزد از کارهای نیک خود نیستیم و همه چیز را به سایه‌ی سیمرغ، نماد آرزو و بلندپروازی، سپرده‌ایم.
گر به طوفان می‌سپارد یا به ساحل می‌برد
دل به دریا و سپر بر روی آب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: اگر قلب ما در طوفان‌ها رها شود یا به ساحل امنی برسد، ما دل را به دریا سپرده و از خود دفاعی بر روی آب کرده‌ایم.
محتسب گر فاسقان را نهی منکر می‌کند
گو بیا کز روی مستوری نقاب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: ای محتسب، اگر تو فاسقان را از کارهای زشت نهی می‌کنی، بیا و ببین که ما به خاطر احتیاط و از روی پنهان کاری، نقاب به چهره زده‌ایم.
عارف اندر چرخ و صوفی در سماع آورده‌ایم
شاهد اندر رقص و افیون در شراب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: عارف در دل آسمان و صوفی در حال وجد و شوق است، ما گواهی داریم که در حال رقص و نوشیدن شراب، افیون را نیز در اختیار داریم.
هیچکس بی دامنی تر نیست لیکن پیش خلق
باز می‌پوشند و ما بر آفتاب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: هیچ‌کس بدون نقص و ضعف نیست، اما برخی افراد سعی می‌کنند عیب‌های خود را پنهان کنند، در حالی‌که ما به صراحت نقاط ضعف‌مان را نشان می‌دهیم.
سعدیا پرهیزکاران خودپرستی می‌کنند
ما دهل در گردن و خر در خلاب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: سعدی می‌فرماید که افرادی که به زهد و پرهیزکاری معروف هستند، گاهی خود را برتر از دیگران می‌دانند و در واقع دچار خودپرستی می‌شوند. اما ما خود را در میان زینت‌ها و دنیا افکنده‌ایم، همان‌طور که دهل دور گردن و خر را در آخور قرار داده‌اند.
رستمی باید که پیشانی کند با دیو نفس
گر بر او غالب شویم افراسیاب افکنده‌ایم
هوش مصنوعی: انسان باید با نفس خود مانند رستم جنگ کند. اگر بتوانیم بر آن غلبه کنیم، در واقع دشمنی بزرگ‌تر از افراسیاب را شکست داده‌ایم.

خوانش ها

غزل ۴۵ به خوانش حمیدرضا محمدی

حاشیه ها

1390/08/04 23:11
امین

با سلام، در بیت ششم این غزل، مصراع دوم باید اینگونه اصلاح شود:
ما دهل در گردن و خر در خلاب افکنده ایم
واژه خلاف در اینجا هم وزن و هم معنی را به هم میریزد.
خلاب: گل و لای به هم آمیخته و زمین باتلاقی که پای آدمی و چهارپا در آن بماند.
خر در خلاب افکندن یا خر در خلاب راندن :
کنایه از انجام دادن کارهای بیهوده ای است که احتمال ضرر داشته باشند.
با تشکر از سایت خوبتان.

1391/03/21 14:05
سوسن

بیت5 با این بیت پروین قرابت دارد:
(ما نمی پوشیم عیب خویش،اما دیگران /عیب ها دارند و از ما جمله را پوشیده اند)

1395/02/26 14:04
امین کیخا

پیشانی کردن یا پیشانیدن اینجا به معنای رودررو شدن است یعنی دقیقا مانند واژه ی confront انگلیسی که front آن از فرانسه به معنای پیشانی است

1395/02/26 15:04
بابک چندم

جناب کیخا،
دوستان مدتهاست که در بدر بدنبال شمایند، امید که باز گشتتان موقتی نباشد...

1395/02/27 16:04
روفیا

چه فرخنده است دیدار دو یار دلپذیر در خم این کوچه...

1395/08/27 10:10
عرفان

سلام
از سایت " واژه یاب " استفاده کنید .
www.vajehyab.com
ممنون
ضمنا در غزل سعدی واژه ی "خلاب " درست است
پیوند زیر را ببینید
پیوند به وبگاه بیرونی
سعدیا پرهیزگاران خودپرستی می کنند
ما دهل در گردن و خر در خلاب افکنده ایم .

1402/11/25 15:01
Mahmood Shams

سلام و درود 

البته اینجا خلاب همانطور که دوستمان بیان کردن  به معنی زمین پر گِل و لای ، باتلاق و ..... است در زبان فارسی خیلی از کلمات چند معنی دارند و بعضا در طول زمان معنی برخی از کلمات تغییر یافته و در قدیم معنی دیگری داشته 

در وبگاه واژه یاب معنی کلمات در قدیم هم خوشبختانه درج میشه تا مخاطب فهم بهتری  داشته باشه ، 

در این وبگاه حتما در گزینه های بالا حتما گزینه (  #همه  )

را انتخاب کنید 

در اینجا بعد از انتخاب گزینه همه معنی خلاب اینچنین آمده 

زمین پر از گِل و لای ، باتلاق و .......  آدرس وبگاه واژه یاب ضمیمه شد 👇👇👇

پیوند به وبگاه بیرونی

1398/11/22 21:01
حسین معتقدی فرد)

در بیت بسیارزیبای تعریف صفای نفس وصداقت ذات :هیچ کس بی دامنی ترنیست اماپیش خلق=زیرمی پوشندومابرآفتاب افکنده ایم

1399/01/14 00:04
رصا تنها

معنی بیت هیچ کس بی دامن تر نیست لیکن پیش خلق را متوجه نمیشم ممنون میشم کسی توصزح بدهد

1399/04/30 19:06
حمیدرضا

در نسخه دیگری اینجور دیده ام که مفهوم رابهتر میرساند.هیچکس بی دامن ترنیست درعالم ولی .....خلق میپوشند ومادرآفتاب افکنده ایم.

1400/01/08 21:04
محمد صفاییان

تردامن
لغت‌نامه دهخدا
تردامن . [ ت َ م َ ] (ص مرکب ) کنایه از فاسق و فاجر و بدگمان و عاصی و مجرم و گناهکار و آلوده ٔ معصیت

1400/02/27 17:04
محسن

واقعا شاهکاره!

1403/10/29 10:12
میلاد گایکانی

هیچکس بی دامنی تر نیست لیکن پیش خلق

باز می‌پوشند و ما بر آفتاب افکنده‌ایم

 

از دید من درست آنست که نوشته شود «بازمی‌پوشند» و نه «باز می‌پوشند.» این بیت می‌رساند که همگان دُژکاری و کاستی‌ دارند. دگرسانی در آنجاست که دیگران آن را پنهان کرده‌اند ولی ما آن را پیش چشم همگان قرار داده‌ایم تا نقدمان کنند. مصراع دوم همچنین این معنا را می‌رساند که دیگران جامهٔ خیس را همانگونه می‌پوشند ولی ما زیر آفتاب پهن کرده‌ایم تا خشک شود. 

1403/12/03 21:03
نیما

رحمت بر پدر و مادرت!