اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گناه کردن پنهان به از عبادت فاش
اگر خدای پرستی هواپرست مباش
هوش مصنوعی: انجام گناه به صورت پنهانی بهتر از این است که عبادت را به نمایش بگذاری. اگر به خداوند ایمان داری، نباید به خاطر دنیا و مادیات به سمت پرستش غیرخدا بروی.
به عین عجب و تکبر نگه به خلق مکن
که دوستان خدا ممکن‌اند در اوباش
هوش مصنوعی: با چشمایی پر از تعجب و خودپسندی به مردم نگاه نکن، زیرا دوستان خدا می‌توانند در میان افرادی که به نظر بی‌اهمیت می‌آیند وجود داشته باشند.
بر این زمین که تو بینی ملوک طبعانند
که ملک روی زمین پیششان نیرزد لاش
هوش مصنوعی: در این سرزمین که می‌بینی، انسان‌های بافضیلت و شایسته‌ای هستند که مقام و ثروت دنیا در نظرشان اهمیت چندانی ندارد.
به چشم کوته اغیار در نمی‌آیند
مثال چشمهٔ خورشید و دیدهٔ خفاش
هوش مصنوعی: افراد نادان نمی‌توانند به درستی ارزش چیزی را درک کنند، مانند این که نور خورشید برای خفاشی که در تاریکی می‌بیند، قابل فهم نیست.
کرم کنند و نبینند بر کسی منت
قفا خورند و نجویند با کسی پرخاش
هوش مصنوعی: برخی افراد به دیگران لطف و kindness می‌کنند، اما خود را از جستجوی منافع و مشکلات دور نگه می‌دارند و اگر کسی به آنها بی‌احترامی کند، واکنش تندی نشان می‌دهند.
ز دیگدان لئیمان چو دود بگریزند
نه دست کفچه کنند از برای کاسهٔ آش
هوش مصنوعی: وقتی که مردم بدخواه و پست از اعتدال و آرامش دور شوند، دیگر نه به کارهای کوچک و جزئی می‌پردازند و نه به دیگران کمک می‌کنند.
دل از محبت دنیا و آخرت خالی
که ذکر دوست توان کرد یا حساب قماش
هوش مصنوعی: دل زندگی را با عشق و محبت پر نکرده باشد، نمی‌تواند به یاد دوست باشد یا به حساب و کتاب دنیا و آخرت بپردازد.
به نیکمردی در حضرت خدای، قبول
میان خلق به رندی و لاابالی فاش
هوش مصنوعی: در نزد خداوند، بندگان خوب و نیکوکار به خاطر درستکاری و ویژگی‌های انسانی خود مورد تایید قرار می‌گیرند، در حالی که برخی دیگر به دلیل رفتاری بی‌پروا و بی‌توجهی به اصول اخلاقی، به طور واضح مورد قضاوت قرار می‌گیرند.
قدم زنند بزرگان دین و دم نزنند
که از میان تهی بانگ میکند خشخاش
هوش مصنوعی: بزرگان دین با احتیاط و سکوت قدم برمی‌دارند و سخن نمی‌گویند، چرا که صدای خشخاشی که از درون خالی است، به گوش می‌رسد.
کمال نفس خردمند نیکبخت آن است
که سر گران نکند بر قلندر قلاش
هوش مصنوعی: کمال انسانی فرد خردمند و خوشبخت در این است که خود را بر کسی که در حالت فقر و بی‌نیازی زندگی میکند، بزرگ و با اهمیت جلوه ندهد.
مقام صالح و فاجر هنوز پیدا نیست
نظر به حسن معاد است نی به حسن معاش
هوش مصنوعی: مقام نیکوکاران و بدکاران هنوز مشخص نیست، بلکه به زیبایی روز قیامت نظر دارد نه به زیبایی زندگی دنیوی.
اگر ز مغز حقیقت به پوست خرسندی
تو نیز جامهٔ ازرق بپوش و سر بتراش
هوش مصنوعی: اگر از عمق حقیقت و حقیقت وجودی خود بهره‌مند هستی، حتی اگر ظاهر زندگی‌ات مثل پوست خرس باشد، می‌توانی با آرامش و سادگی زندگی کنی و از زرق و برق‌ها بگذری.
مراد اهل طریقت لباس ظاهر نیست
کمر به خدمت سلطان ببند و صوفی باش
هوش مصنوعی: مقصود اهل عرفان و سلوک ظاهریات و لباس‌های بیرونی نیست. آنها می‌گویند به جای اینکه به ظواهر بپردازید، باید خود را در خدمت حق و حقیقت قرار دهید و درون‌نگر باشید.
وز آنچه فیض خداوند بر تو می‌پاشد
تو نیز در قدم بندگان او می‌پاش
هوش مصنوعی: هر زمانی که خداوند نعمت و فیض خود را بر تو نازل میکند، تو نیز باید در خدمت و کمک به بندگان او بکوشی و آنچه از این فیض به تو رسیده را با آنها در میان بگذاری.
چو دور دور تو باشد مراد خلق بده
چو دست دست تو باشد درون کس مخراش
سعدی در این بیت می فرمایند:زمانی که روزگار بر وفق مرادت می چرخه،تو هم بر وفق و بنفع مراد و روزی مردم حرکت کن،و چون اختیار امور بدستت افتاده دل کسی را آزرده نکن با حکم ات
نه صورتیست مزخرف عبارت سعدی
چنانکه بر در گرمابه میکند نقاش
هوش مصنوعی: تصویر و زبانی که سعدی به کار می‌برد، مانند نقاشی است که بر در حمام می‌کشد و در واقع حاوی مفاهیم عمیق‌تری است. این بیان نشان می‌دهد که چیزها همیشه آن‌طور که به نظر می‌رسند نیستند و ممکن است در پس ظاهر، معناهای دیگری نهفته باشد.
که برقعیست مرصع به لعل و مروارید
فرو گذاشته بر روی شاهد جماش
هوش مصنوعی: این جمله به توصیف زیبایی و جواهرات یک صورت یا چهره می‌پردازد. در اینجا به تشبیه صورت به یک برقع زیبا که با سنگ‌های قیمتی همچون لعل و مروارید تزئین شده، اشاره شده است. این زیبایی بر روی چهره‌ای که جذاب و دل‌ربا است، قرار دارد. در واقع، به ظرافت و دلنشینی این چهره پرداخته می‌شود.
حاشیه ها
1388/06/19 17:09
mareshtani
merae awle beide 15 nune zaed darad
---
پاسخ: با تشکر، «چون» با «چو» جایگزین شد.
1388/06/19 17:09
mareshtani
mesrae dowome beide 10 dahom baiad qalandaran bashad
---
پاسخ: با تشکر، در چاپ فروغی ملاحظه شد «قلندر» ثبت شده، لذا کلمۀ غلط به این صورت تصحیح شد.
یک بیت قبل از بیت آخر به نظر می رسد عبارت به جای عبادت صحیح باشد
در دو بیت آخر این غزل، سعدی با تشبیهی بدیع صورت شعر خود را به روبندی تزیین شده ومعنا ومفهوم آن را عروسی زیبا و دل ربا دانسته که درزیر نقاب لفظ پنهان است.واو از خواننده میخواهد تافقط در صورت زیبای شعر او مفتون نشده وبا کنار زدن آن نقاب از معشوق دل ربا وزیبای خود(معنا ومفهوم) برخوردار گردد
1393/03/02 17:06
مهدی ضیایی
در بیت ماقبل آخر تصحیح غلامحسین یوسفی" عبارت "به‌جای "عبادت"
صحیح است
1393/07/22 17:10
باربد لَوَند
سخن جناب ضیایی کاملا درست می‌نماید. از سوی دیگر "عبادت" تناسبی با معنای دو بیت ندارد.
در مصرع دوم بیت دوم، به نظر می‌رسد «اوباش» صحیح باشد و فاصلهٔ میان «او» و «باش» نادرست است.
کلمه ی "اوباش" دربیت دوم به شکل "او باش" درج شده که صحیح نمی باشد
عبادت درست است نه عبارت .
در نسخه خطی و تصویری که در پایین شعر آمده کلمه عبادت نوشته شده.
در ظمن کلمه ی عبارت تناسبی با معنای دوبیت ندارد. کلمه عبادت درست است.
معنی شعر : گناه کردن پنهان بهتر است از عبادتی که از روی ریا باشد
منظورم کلمه ی عبادت در بیت اول بود. اما درمورد بیت ماقبل آخر
در نسخه ی خطی اینجور نوشته شده :
نه صورتیست مزخرف عبارت سعدی
چنانکه بر در گرمابه میکند نقاش
و کلمه ی عبادت بجای عبارت نوشته شده و این اشتباه است.
لطفا تصحیح کنید.
1400/06/22 23:09
دلباخته‌ی ادبیات فارسی
ویژگی‌هایی که سعدی برمی‌شمارد و آنها را تحسین میکند، بسیار نزدیک به تفکرات ملامتیان است که در تضاد با ریاکاری عده‌ای صوفی‌نما عمل می‌کردند. در جلوت خودشان را ناپاک و در خلوت عابد و زاهد بودند. استادان جسارت بنده رو ببخشند.
مصرع اول مرا به یاد این سخن انداخت :
گناهی که تو را پشیمان کند ، بهتر از کار نیکی ست که تو را به خودپسندی وا دارد
حضرت علی ( حکمت ۴۶ ، نهج‌البلاغه )
1402/07/17 13:10
محمد رحیمی
بیت ۲ در نسخه قدیمی چشم آمده نه عین.
بیت ۶ هم کمجه آمده نه کفچه
سعدی