اطلاعات
وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ره به خرابات برد، عابد پرهیزگار
سفرهٔ یکروزه کرد، نقد همه روزگار
هوش مصنوعی: راهی را انتخاب کرد که به مکانی پر از لذت و رهایی می‌رسد، در حالی که عابدی دیندار تصمیم گرفت تنها برای یک روز زندگی کند و از تمام دارایی‌هایش در همان لحظه بهره‌برداری کند.
ترسمت ای نیکنام، پای برآید به سنگ
شیشهٔ پنهان بیار، تا بخوریم آشکار
هوش مصنوعی: می‌ترسم ای بزرگوار، که پای تو به سنگی برخورد کند. شیشه‌ای از راز را بیاور، تا آشکارا از آن بهره‌مند شویم.
گر به قیامت رویم، بی خر و بار عمل
به که خجالت بریم، چون بگشایند بار
هوش مصنوعی: اگر در روز قیامت برویم، بهتر است که بدون گناه و بار سنگین اعمال بد حاضر شویم تا شرمنده نشویم، هنگامی که بار گناهان از ما برداشته شود.
کان همه ناموس و بانگ، چون درم ناسره
روی طلی کرده داشت، هیچ نبودش عیار
هوش مصنوعی: تمام ناموس و شهرتش همچون سکه‌ای بی‌ارزش و بی‌کیفیت بود که بر رویش زرق و برق می‌تابید، اما در باطن هیچ ارزشی نداشت.
روز قیامت که خلق، طاعت و خیر آورند
ما چه بضاعت بریم، پیش کریم؟ افتقار
هوش مصنوعی: در روز قیامت که مردم اعمال نیک و اطاعت‌های خود را به پیشگاه خداوند می‌آورند، ما با چه امکانات و چیزی می‌توانیم در مقابل آن بزرگوار حاضر شویم؟ نیاز و در خواست ما بیشتر از هر چیز در آن روز نمایان خواهد شد.
کار به تدبیر نیست، بخت به زور آوری
دولت و جاه آن سریست، تا که کند اختیار
هوش مصنوعی: کارها به تدبیر و برنامه‌ریزی نیست، بلکه شانس و سرنوشت است که قدرت و مقام را به دست می‌آورد. این موضوع بستگی به این دارد که چه کسی اختیار را در دست گیرد.
بس که خرابات شد، صومعهٔ صوف پوش
بس که کتبخانه گشت، مصطبهٔ دردخوار
هوش مصنوعی: به دلیل زیاد شدن فساد و خرابی، خانه‌های عبادت و زهد به حال خرابی درآمده‌اند و کتابخانه‌ها بیشتر به محلی برای اندوه و درد تبدیل شده‌اند.
مدعی از گفت و گوی، دولت معنی نیافت
راه نبرد از ظلام، ماه ندید از غبار
هوش مصنوعی: مدعی در مکالمات خود نتوانست حقیقت را بیابد و در میانه نبرد، همچون ماهی که در تاریکی و غبار پنهان شده، نتوانست راه خود را پیدا کند.
مطرب یاران بگوی، این غزل دلپذیر
ساقی مجلس بیار، آن قدح غمگسار
هوش مصنوعی: ای مطرب، به دوستان بگو که این شعر زیبا را بخوان، و ساقی مجلس، آن جامی را که غم را از دل می‌برد بیاور.
گر همه عالم به عیب، در پی ما اوفتد
هر که دلش با یکیست، غم نخورد از هزار
هوش مصنوعی: اگر همه مردم به دنبال عیب‌ها و نقص‌های ما بیفتند، کسی که دلش با یک نفر است، نباید نگران باشد و از هزار مشکل ناراحت شود.
سعدی اگر فعل نیک از تو نیاید همی
بد نبود نام نیک، از عقبت یادگار
هوش مصنوعی: اگر کار نیک از تو سر نمی‌زند، دست‌کم نام نیکو از تو باقی خواهد ماند و این یادگاری خوب است.
حاشیه ها
بیت اول این غزل به لحاظ معنی بیت اول غزل حافظ "زاهد خلوت نشین دوش به میخان شد از سر پیمان برفت با سر پیمانه شد" را تداعی میکند. که یکی از چندین نشانه تاثیر غزل سعدی بر شعر حافظ است.
1392/02/11 22:05
امین کیخا
ناسره فارسی است اما نبهره هم یعنی ناسره و پول ناروا
1397/01/15 19:04
امیرارسلان ملاح
افتقار: فقر، تهیدستی.
مصطبه: سکو، تخت، جایگاه گدایان، میخانه، میکده.
(لغت‌نامه دهخدا)
1398/03/30 08:05
ثنا سپهری
خانم سپیده رییس السادات در آلبوم مونس دیرینه این شعر زیبا رو در بیات ترک خونده اند. حتمن پیشنهاد می کنم گوش دهید.
1399/01/04 04:04
زهراقلیلیان
سلام.تشکر از زحمات شما خوبان.سفره یکروزه کرد نقد همه روزگار کنایه از چیست؟و به چه معناست؟و من الله التوفیق
در پاسخ زهرا قلیلیان
ره به خرابات برد، عابد پرهیزگار
سفرهٔ یکروزه کرد، نقد همه روزگار
برای معنی به کل بیت توجه کیند:
عابد پرهیزگار همهٔ عمر خود عبادت و پرهیزگاری کرد ولی در نهایت بخت یارش شد و ره به خرابات برد و همهٔ اندوختهٔ یک عمر را در یک ساغر می صرف کرد.
برای بهتر روشن شدن منظور سعدی همچنین به بیت بعدی توجه کنید:
ترسمت ای نیکنام، پای برآید به سنگ // شیشهٔ پنهان بیار، تا بخوریم آشکار
می‌بینیم که کار عابد پرهیزگار نیکنام ریا کاری است، خرابات جایی است که ریاکاری وجود ندارد.
مدعی از گفت و گوی دولت معنی نیافت
سعدی