گنجور

غزل شمارهٔ ۲۷

بسیار سالها به سر خاک ما رود
کاین آب چشمه آید و باد صبا رود
این پنج روزه مهلت ایام، آدمی
بر خاک دیگران به تکبر چرا رود؟
ای دوست بر جنازهٔ دشمن چو بگذری
شادی مکن که با تو همین ماجرا رود
دامن کشان که می‌رود امروز بر زمین
فردا غبار کالبدش در هوا رود
خاکت در استخوان رود ای نفس شوخ چشم
مانند سرمه‌دان که در او توتیا رود
دنیا حریف سفله و معشوق بی وفاست
چون می‌رود هر آینه بگذار تا رود
این است حال تن که تو بینی به زیر خاک
تا جان نازنین که بر آید کجا رود
بر سایبان حسن عمل اعتماد نیست
سعدی مگر به سایهٔ لطف خدا رود
یارب مگیر بندهٔ مسکین و دست گیر
کز تو کرم برآید و بر ما خطا رود

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بسیار سالها به سر خاک ما رود
کاین آب چشمه آید و باد صبا رود
هوش مصنوعی: سال‌های زیادی خواهند گذشت تا کسی به سراغ خاک ما بیاید و آب از چشمه جاری شود و نسیم صبحگاهی بوزد.
این پنج روزه مهلت ایام، آدمی
بر خاک دیگران به تکبر چرا رود؟
هوش مصنوعی: این مدت کوتاه زندگی چرا باید باعث شود تا انسان به خودبزرگ‌بینی و خودخواهی بیفتد و بر دیگران با تکبر رفتار کند؟
ای دوست بر جنازهٔ دشمن چو بگذری
شادی مکن که با تو همین ماجرا رود
هوش مصنوعی: ای دوست، وقتی که از کنار جنازهٔ دشمن رد می‌شوی، شاد نباش. زیرا ممکن است زمانی بر سر تو نیز چنین وضعی بیفتد.
دامن کشان که می‌رود امروز بر زمین
فردا غبار کالبدش در هوا رود
هوش مصنوعی: زنی که امروز با دامن بر زمین می‌رود، فردا ممکن است که تنها خاکستر او در هوا پراکنده شود.
خاکت در استخوان رود ای نفس شوخ چشم
مانند سرمه‌دان که در او توتیا رود
هوش مصنوعی: ای جان خوش‌چهره، همچون سرمه‌دان که در آن سرمه جای می‌گیرد، خاک تو در ریشه‌های وجودم جاری است.
دنیا حریف سفله و معشوق بی وفاست
چون می‌رود هر آینه بگذار تا رود
هوش مصنوعی: دنیا با افراد پست و معشوقانی که وفا ندارند، هم‌پایه و برابر نیست. زیرا هر بار که می‌خواهند بروند، بهتر است که بگذاریم بروند.
این است حال تن که تو بینی به زیر خاک
تا جان نازنین که بر آید کجا رود
هوش مصنوعی: این حالت بدن است که وقتی در زیر خاک قرار می‌گیرد، جان عزیز و گرامی که از آن جدا می‌شود، به کجا می‌رود؟
بر سایبان حسن عمل اعتماد نیست
سعدی مگر به سایهٔ لطف خدا رود
هوش مصنوعی: بر اساس این بیت، سعدی به این نکته اشاره می‌کند که انسان نباید به تنها حسن و نیکویی عمل خود اعتماد کند، بلکه باید همواره به حمایت و رحمت خداوند توکل داشته باشد. در واقع، دستاوردها و موفقیت‌ها زمانی مستحکم خواهند بود که در سایه‌ی لطف و مساعدت الهی قرار گیرند.
یارب مگیر بندهٔ مسکین و دست گیر
کز تو کرم برآید و بر ما خطا رود
هوش مصنوعی: ای خدا، بندهٔ بیچاره‌ام را مجازات نکن و چون بخواهی به ما لطف کن، اشتباهات ما را ببخش.

خوانش ها

غزل ۲۷ به خوانش حمیدرضا محمدی
غزل شمارهٔ ۲۷ به خوانش فاطمه زندی

حاشیه ها

1392/01/09 11:04
سعید

بسیار زیبا و پر مغز و پر احساس. اشکم جاری بود و میخواندم.

1392/10/17 11:01
ناشناس

آقا سعید ممکنه شرح مختصری در تفسیر ابیات بنویسید.
حقیقتا من زیاد متوجه نمی شم.

1393/03/28 12:05
م.

به نظر می رسد سعدی بزرگوار به هنگام سرودن این غزل آبِ معروف به "حوض ماهی" را که هنوز هم در شیراز در محوطه آرامگاه سعدی جاری است، در نظر داشته است. لفظ" این چشمه" را که اشاره به نزدیک دارد، می توان به عنوان قرینه ای درون متنی در حمایت از معنای یادشده، به حساب آورد.
چه قدر آرزو دارم این غزل ( حالا چه در مورد حوض ماهی باشد چه نباشد) به صورت کتیبه ای سنگی با خطی مناسب در مکان حوض ماهی نصب شود.

1393/03/04 11:06
امین کیخا

حوض آب یک نماد بازانیده ( منسوب ) به فرشته ی فرخنده به نام اناهیتا است که تا امروز نامش مانده است از نگاه نسک های کهن آناهیتا نگهبان رودی در بهشت است که اردویسور ( سلسبیل ) نام دارد .

1394/11/15 19:02
علی

سلام برهمگی
شعر زیبا و پندآموزی است
من آواز دستگاه شور را اولین بار با این غزل یاد گرفته ام
و هر وقت میخوام نوای شور را بخوانم ..بیت اول این غرل در ذهنم می آید
سوال: تلفظ صحیح لغت سفله در این شعر را فراموش کردم اگه میشه راهنمایی کنید
باتشکر

1396/10/30 07:12
مصیب

با سلام
دکتر ابراهیم باستانی پاریزی معتقد بود که سعدی این شعر را برای سنگ قبر خود سروده است اشاره به چشمه همان چشمه ای است که از کنار قبر سعدی می گذرد

1397/01/13 17:04
ایرانی

فرمانروای مسلم ملک سخن و استاد غزل فقط سعدی شیرازی هست و بس.

1397/09/27 03:11
بابک

در دستورالوزراء اثر میرخوانذ، بیت " ای دوست بر جنازهٔ دشمن چو بگذری / شادی مکن که با تو همین ماجرا رود" ذیل توضیحات درباره عمیدالمُلک ابونصر کندری آمده. کندری هنگام مرگ به خواجه نظام الملم میگوید که کاری که تو بر من کردی، بر تو خواهند کرد.

1398/02/13 09:05
جمشید احمدی

سلام و سپاس
این غزل نغز و پر معنی آدم رو با حس و حال عجیبی مواجه میکنه و باعث میشه کوتاهی عمر برای ما آشکار بشه.
نکته جالبی در مورد این غزل هست که این رو روی سنگ قبریدر مالایا نوشتن.این موضوع در مقاله استاد محمدامین ریاحی در مجله یغما توضیح داده شده که نفوذ زبان فارسی از اسپانیا تا جاوه و سنگاپور و....بوده و ابن بطوطه در سفرنامه معروفش نوشته خنیاگران چینی روی رودخانه غزل سعدی رو میخوندن و سنگ قبرها در جاوه و سنگاپور فارسی بودن....یاد باد آن روزگاران یاد باد ...هزار افسوس که با ندانم کاری حکومتهای پی در پی تاثیر و نفوذ زبان فارسی از بین رفت